ҚОРЫТЫНДЫ
Заттық құқығы субъектінің заң арқылы танылатын және қорғалатын өзіне тиесілі мүлікті қалауынша иелену, пайдалану және оған билік ету құқығымен көрсетілген өкілеттіліктерін толығымен заңды жүзеге асыру мүмкіндіктерін көрсетеді. Яғни субъектінің мүлікті иелену, пайдалану және билік ету құқығынан тұрады.
Заттық құқық деп белгілі бір тұлғаның өз қарамағындағы жеке заттарға үстемдік (қожалық) етуін айтады. Әдетте адамның затқа қатынасы әртүрлі болады, біріншіден, ол сол заттың
меншік иесі, екіншіден, оны иеленуші, үшіншіден, өзгенін затын меншіктену қүкығын еншілей алады.
Сонымен, заттық құқық дегеніміз — өкілетті жақтын немесе өзге жақтардың заң актілері арқылы танылатын және қорғалатын белгілі бір жаққа немесе (жақтардың жиынтығына) тиесілі әртүрлі заттарға өз қалауы бойынша тікелей үстемдік (қожалық) ету құқығы болып табылады.
Иелену құқығы дегеніміз — мүлікті іс жүзінде иеленуді жүзеге асыруды заң жүзінде қамтамасыз ету.
Пайдалану құқығы дегеніміз — мүліктен оның пайдалы табыс қасиеттерін алудың, сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзінде қамтамасыз етілуі.
Меншік құқығының негізгі элементі — билік ету өкілеттілігі бұл — мүліктің заң жүзіндегі тағдырын белгілеудің заңмен қамтамасыз етілуі.
Меншік құқығы кез - келген қоғамның материалдық негізі меншіктің экономикалық қатынастары. Меншік қатынастары мен меншік құқығы бір-біріне байланысты категориялар.
Меншік бұл - белгілі тұлғалардың материалдық игіліктерге қатысы.
Меншік иесінің өндіріс және алмастыру процесінде басқа тұлғалар мен кірісетін байланысты және қатынастар арқылы ғана қоғамда болады.
Барлық материалдық игіліктердің көзі олардың қоғамдық өндіру процесі. Ал, К.Маркстың сөзі бойынша кез-келген өндіріс бұл, белгілі қоғамдық формада және сол арқылы жеке бастың табиғат заттарын сіңіріп алу қоғамдық өндірістің мазмұны болып табылады.
Меншіктің экономикалық түсінігі бұл - материалдық игіліктерді ең алдымен өндіріс құралдарын сіңіріп алудың тарихын белгіленген қоғамдық формасы. Меншіктің экономикалық қатынастарының мазмұны материалдық игіліктерді өз еркінше пайдалану болып табылады.
Меншік қатынасын кұқықтық реттеу біріншіден, материалдық игіліктердің белгілі бір тұлғаларға тиістілігін белгілейтін нормалары туралы. Екіншіден, мүлік иелерінің өз мүлкіне қожалық ету құқықтарын белгілейтін нормалар. Үшіншіден, материалдық игіліктер иелерінің басқа тұлғалардың зияндықтарынан қорғау құқықтық әдістерінен туады.
Сонымен, меншік құқығының нормалары меншік қатынастарының барлығын емес, ол тек мүліктің белгілі тұлғаларға тиістілігі мен байланысты қатынастарды реттейді.
Бұл айтылғандардан мынандай қорытынды шығаруға болады: меншіктің субъективті құқығы — меншік иесіне бекітілген мүлікті пайдалану, иелену, билік етуді заңмен қамтамасыз етілген мүмкіндік және оған қатысты өз мүддесі үшін заңмен қорғалатын мүдделерін бұзбайтын кез келген әрекет жасауға, сондай-ақ билік ету барысында үшінші тұлғалардың араласуына жол бермеу мүмкіндігі.
Қолданылған әдебиеттер
Заңдар және нормативтік-құқықтық актілер
1.1 Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995ж. Алматы «Жеті жарғы» 2000ж.
-
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі: Жалпы бөлім. 27-желтоқсан 1994ж.
-
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі: Ерекше бөлім. 1999ж. 1-шілде.
-
«Жеке кәсіпкерлікті қорғау және қолдау туралы» Қазақстан Республикасының заңы. 1992ж. 4-шілде.
-
«Тұтынушылардың құқығын қорғау туралы» Қазақстан Республикасының заңы. 1991ж. 5-маусым.
-
ҚР Энергетика және миниралды ресурстар министрлігінің 12.01.2001ж. № 8 бұйрығы.
-
ҚР Энергетика және көмір өнеркәсібі министрлігінің № 169 бұйрығы. 20.04.1997ж.
Арнайы әдебиеттер:
-
Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы. Ғ.Тлеуғалиев. Оқулық. 1-том. Алматы «Жеті жарғы» 2001ж.
-
Қазақстан РЕспубликасының Азаматтық құқығы. А.Жайлин. Оқулық, Алматы, 2002ж.
-
Гражданское право Республики Казахстан. (Под ред. Тулеугалиева Г.И., МауленовваК.С., СарсенбаеваМ.А.) Учебное пособие (часть общая). Издание второе, дополненное измененное. Алматы, 1999г.
-
Гражданское право (Под ред. Сергеева А.П., Толстова Ю.К.)1,2 и 3-том Москва, 1997-1998г.г.
-
Гражданское право в 2-х томах(отв. Ред. Суханова Е.А. Москва, 1998г.)
-
Гражданское право (Под ред. Калпина А.Г., Маслева А.И.) часть-1. Москва 1997г.
-
Гражданское право Россий. Под ред. Цибуленко З.И. Часть-1, Москва 1996г.
-
Гражданское право России. Отв. ред. Садыков О.Н.(курс лекций) Часть-1, Москва 1996г.
-
Коментарий к Гражданскому кодексу Республики Казахстан (общая часть) Отв. ред. Сулейменова М.К., Басин Ю.Г., кн. 1 и 2, Алматы, 1998г.
-
Гражданский кодекс Республики Казахстан – толкование и коментирование. Общая часть. Вып. 1-10. Алматы, 2000г.
-
Гражданское право России. Отв ред. Садыков О.Н. часть-2 Обьязательное право, Москва 2000г.
-
Коментарий к Гражданскому кодексу Российской Федерации. Отв. ред. Садыков О.Н. часть-1,2, Москва 1997г.
-
Джусупов А.Г. Право собственности и иные вещные права. Алматы, Жеті Жарғы, 1996.
-
Коментарий: Гражданский кодекс Республика Казахстан. (Особенная часть). Отв. ред. Сулейменов М.К., Басин Ю,Г., Алматы, «Жеті жарғы» 2000г.
-
Ю. Басин, «Сделки», Алматы, «Жеті жарғы» 1996ж. с. 62-78.
-
Гражданское право Республики Казахстан, учебное пособие, под ред. Г.И. Тулеугалиева, Алматы, 1999 г.
-
Гражданское право РК, часть особенная. Том 1, учебник под.ред. Г. А. Жайлина, Алматы, 2001 г.
Пайдаланылған әдебиеттер.
-
Азаматтық құқық. І том. Жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық /академиялқ курс/ Өңделген және толықтырылған 2-басылым/жауапты редактор:М.К.Сулейменов, Ю.Г.Басин —Алматы: 2003 ж.
-
ҚР Азамттық кодексі (жалпы бөлім), 1994 жыл, 27 желтоқсан (өзгерт. мен толықтырулар). —Алматы: Жеті Жарғы 2004ж.
-
ҚР Азаматтық кодексі (ерекше бөлім), 1999 жыл, 1 шілде. —Алматы: Жеті Жарғы 2004ж.
-
Право и собственность Монография. /Под.ред. М.К. Сулейменова.-Алматы:Жеті Жарғы,2001
-
Тугинский Б.И., Сафулин Д.Н. Правовая экономика проблемы становления. М., 2002
-
“Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы”. 1998 жыл, 22 сәуір (өзгерт. мен толықт.)
-
ҚР “Өндірістік кооперативтер туралы” Заңы. 2001 ж.
-
Ә.Ерали, Жерге меншік құқығының негіздері.-Алматы,1996,18бет
-
Гражданское право Учебник ч.1./под.ред. Ю.К Толстого А.Г Сергеева,-М,;ТЕИС,1996-552с
-
К.Маркс, Ф Энгельс Сочинение 2-е издательство Т46.ч1 с23-24
-
ҚР “Мемлекеттік кәсіпорындар туралы”. Президентінің заңды күші бар Жарлығы. 1995 жыл, 23 желтоқсан. (өзгерт. мен толықт.)
-
ҚР “Жеке кәсіпкерлік туралы” Заңы 19 маусым 1997 ж.
-
Тулеуғалиев Ғ.И. Азаматтық құқық. —Алматы: 2001 жыл
-
ҚР “Тұрғын үй қатынастары туралы” заңы 16 сәуір 1997 ж.
-
ҚР “Жер кодексі” 20 шілде 2003 ж.
-
Гражданское права РК/под.ред. Тулеугалиева Г.И., Мауленова К.С.-Алматы 2001
-
Соколовский К.И. Собственность в гражданском праве. Учебно-практическое пособие. —М.: Дело, 1999 г.
-
Джусупов А.Т. Право собственности и иные вещные права. —Алматы: Жеті жарғы. 1996
-
Суханов Е.А. Лекции о праве собственности. —Москва: 1991 г.
-
Римское частное право. Учебник /Под.ред проф. И.Б.Новицкого и С.Перетерского. —М.Юрист, 1994
-
Жанайдаров И.У. Проблемы реализации права государственной собственности. —Алматы: Қазақстан, 1994
-
Сулейменов М.К. Развитие института права собственности в законодательстве Казахстана. Научные труды. Әділет, 2000
-
Шершеневич Г.Ф. Учебник русского гражданского права. —М., 1995г.
-
Бибиков А.Н. Правовые проблемы реализации государственной собственности. —Иванова, 2002г.
-
Сулейменов М.К. Коментарий к Закону РК “О собственности”, Бизнес и права в Казахстане, 2001г.
-
Витрянский В.Г., Суханов Е.А. Защита права собственноти. —М., 2002
Достарыңызбен бөлісу: |
