) теңдеулерді құру және оларды шешу

7) теңдеулерді құру және оларды шешу;

8) ізделініп отырған шаманы есептеу;

9) алынған жауапты талдау.

Графиктік тәсіл арқылы есептер шығарылғанда, олардың жауаптары түрлі графиктерді талдау негізінде алынады. Негізінен физикалық шамалардың арасындағы тәуелділікті сипаттайтын графиктерді зерттеуді талап ететін есептер графиктік есептер болып табылады. Кейбір есептерде график есептің шартында берілсе, кейбір есептерде оларды салуды көздейді. Есептің шарты график арқылы берілсе, оқушылардың оқу танымдық әрекеті графикті «оқудан» тұрады. Яғни есептің талабын орындау үшін қажетті физикалық шамалардың мәндерін графиктен алады. Егер график есептерді шығарудың әдісі болса, онда оқушы оны салады.

Төмендегі графиктік есептерді шығарыңдар.

1. Берілген графиктер бойынша (15-сурет) денелердің бастапқы координаттарын және олардың жылдамдығының проекцияларын табыңдар. Дене қозғалысының x(t) теңдеулерін жазыңдар. II және III денелердің кездесетін жері мен уақытын табыңдар.

1.Есеп шығару кезеңдерін көрсетіңіз.

2.Физика есептерінің қандай түрлері бар?

3.Эксперименттік есеп шығару тәсілі қандай?

1. 
   Усова А.В. Практикум по решению физических задач: Для студентов физ.-мат.фак. /А.В.Усова, Н.Н.Тулькибаева М.: Просвещение, 2001, - 206с.
   
2. 
   Симакин М.В. Методика решения задач по физике для 10 класса естественно-математического направления, Кокшетау: Келешек – 2030, 2008. – 120с.
   
3. 
   Каменецкий С.Е., Орехов В.П. Методика решения задач по физике в средней школе: кн. Для учителя. М.: Просвещение, 1987
   
4. 
   Усова А.В., Тулькибаева Н.Н. Практикум по решению физических задач.М.:Просвещ.,1992
   
5. 
   Лукашик В.И., Иванова Е.В. Сборник задач по физике. 7-9 кл. М.: Просвещение, 2001
   
6. 
   Рымкевич А.П. Сборник задач по физике. 10-11 кл. М.: Дрофа, 2000
   
7. 
   Степанова Г.Н. Сборник задач по физике. 10-11 кл. М.: Просвещение, 2000
   
8. 
   Козел С.М. Сборник задач по физике. 10-11 кл. (Для углубленного изучения.) М.: Просвещение, 2000
   

Физика пәні бойынша тиянақты білім қалыптастыруға кабинеттің талапқа сай жабдықталуы және оны мұғалімнің сабақта тиімді пайдаланудың нәтижесінде қол жеткізуге болады.

Бұл сабақ мектепте өтеді. Физика кабинеті негізгі кабинеттен және қосалқы бөлмеден тұрады. Кабинеттің жабдықталуына баса назар аудару керек.

Физика кабинетінде оқушылармен бірлесе отырып, жұмыс істеуге толық мүмкіндік бар. Оны төмендегі талдау арқылы көруге болады.

1. 
   Оқушылардың отыратын парталарының барлығының электр желісіне қосылуы. Әрбір оқушы өзбетінше физикалық тәжірибелер мен зертханалық-практикалық жұмыстарды жасауға мүмкіндік алады.
   
2. 
   Кабинеттегі стендалар: оқушылардың теориялық білімін практикамен ұштастыруға жағдай жасалады. Физикалық шамалар, тұрақтылар, Менделеевтің периодтық жүйесі т.б. арқылы есептер шығарады.
   
3. 
   Сынып бөлмесін ақпараттандыру. Физика кабинеті оқушылармен жұмыс жасауға мүмкіндік беретін компьютермен жабдықталады.
   

1.Физика кабинетіне қойылатын талаптар қандай?

1. 
   Учебное оборудование по физике в средней школе /Под ред. А.А. Покровского. М.: Просвещение, 1973.
   
2. 
   Кабинет физики средней школы /Под ред. А.А. Покровского. М.: Просвещение, 1982.
   

Физика бойынша қай сыныпта тарихи материалдарды қолдану ыңғайлы, әрі пайдалы. 7-11 сынып физика курсы бойынша қай тақырыпта тарихи материалдар қолдануға болатынын анықтаңдар. Тарихи материалдар қолдануға болатын тақырыптарды жазып келіңдер.

1. 
   Физика сабағында тарихи материалдарды қолданудың маңызы қандай?
   
2. 
   Қандай тақырыптар бойынша тарихи материалдарды қолдануға болады?
   

1. 
   Кудрявцев П.С. Курс истории физики, М.: Просвещение,1975.
   
2. 
   Спасский Б.И. История физики.Ч.1,2. М.: Высшая школа,1977.
   
3. 
   Дуков В.М. Исторические обзоры в курсе физики средней школы. М.: Просвещение,1983.
   
4. 
   Голин Г.И., Филонович С.Ф. Классики физической науки. М.: Высшая школа, 1989.
   
5. 
   Храмов Ю.А. Физики: Биограф. справочник. М.: Наука,1983.
   

Әдетте физикалық құбылыстарды оқытқанда оның пайдалы қолданулары айтылады да, зиянды жақтары көмескі болып қала береді. Сондай құбылыстардың бірі – ядролық құбылыстар. Бұл ұлы құбылыстың ашылуының адам баласына тигізіп отырған зардаптары да баса айтылуы тиіс. Әсіресе ол жөнінде оқушылардың кеңінен хабардар болғаны жөн, өйткені ядролық физика жетістіктерінен көбірек зардап шегіп отырған мемлекеттердің бірі – біздің республикамыз.

Табылған ғылыми жаңалықтарды қара мақсаттар үшін пайдаланушылар барлық кезде де болған, оны біз ғылымдар тарихынан жақсы білеміз. ХХ ғасырдың бас кезінен бастап дамыған ядролық физика жетістіктері де дәл сондай топтардың қолында болды.

7-11 сынып физика оқулығын алып, экологиялық мазмұнды тақырыптардың тізімін жасаңдар. Экологиялық мазмұндағы есептерді жазып келіңдер.

1.Тақырыптарды оқытуда экология мәселелерін қолданудың қандай жолдары бар?

2.Экологиялық мазмұнды тақырыптарды оқытудың мақсаты қандай?

3.Экологиялық мазмұныд есептерді қай сыныптарда шығару маңызды болып табылады?

2.Методика преподавания физики в 8 – 10 классах средней школы / Под ред. В. П. Орехова, А. В. Усовой. М.: Просвещение,1980.

3.Бугаев А.И. Методика преподавания физики в средней школе. Теоретические основы. М.: Просвещение,1981.
ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ № 10

ТАҚЫРЫБЫ: Физика сабағын талдау (мектепте жүргізіледі)

Мақсаты: Физика сабағына қатынасу және оған толық талдау жасау.

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР:

Сабақты бақылау барысында студент келесі кезеңдерге көңіл аударуы керек:

1. 
   Үй тапсырмасын тексеру қалай жүргізілді? Сабақ материалы өткен сабақпен қаншалықты байланысты болды?
   
2. 
   Мұғалім оқушыларға қандай бағалар қойды? Олар дұрыс бағаланды ма?
   
3. 
   Сабақтың тақырыбы ашылды ма және мақсатына жетті ме?
   
4. 
   Материалды баяндау кезінде қандай әдістер қолданылды?
   
5. 
   Мұғалім мен оқушылардың құралмен жұмыс жасауы қандай деңгейде?
   
6. 
   Оқушылардың өз беттерінше жұмыстары қалай ұйымдастырылды?
   
7. 
   Сабақтың басы мен соңы қалай ұйымдастырылды?
   

1. 
   Сабақты талдау не үшін қажет?
   
2. 
   Сабақты талдау барысында қандай мәселелерге назар аудару керек.
   
3. 
   Өзара сабаққа қатынасу не үшін қажет?
   

3.Бугаев А.И. Методика преподавания физики в средней школе. Теоретические основы. М.: Просвещение,1981.

Қайталау – білімдерді меңгеру процесінің міндетті және қажетті бөлігі. Білімдерді жалпылау және қайталау сабағының мақсаты оқу материалының жүйесін қорытындылап, қайталап бекіту. Мұндай сабақ физика курсының үлкен бір тақырыбын немесе тарауды оқытудың соңында өткізіледі.

Білімдерді жалпылау және қайталау сабағының кезеңдері төмендегідей болуы мүмкін:

1.Ұйымдастыру бөлімі;

2.Жаттығулар мен әртүрлі тапсырмалар орындау;

3.Оқушылардың білімдерін бағалау;

4.Үйге тапсырма беру.

Студенттер алдын-ала берілген тарау бойынша қайталау сабағының жоспарын тексертеді.

1. 
   Методика преподавания физики в 7 – 8 классе средней школы. Пособие для учителя /Под ред. А.В. Усовой, М.: Просвещение, 1990.
   
2. 
   Методика преподавания физики в 8 – 10 классах средней школы /Под ред. В. П. Орехова, А. В. Усовой. М.: Просвещение,1980.
   
3. 
   Бугаев А.И. Методика преподавания физики в средней школе. Теоретические основы. М.: Просвещение,1981.
   

Конференция – ұжымның үлкен шығармашылық жұмысының қорытындысы. Конференцияны өткізудің әдістемесі тақырыбы мен қойылған мақсатына орай әртүрлі болуы мүмкін. Жоғары сынып оқушылары үшін конференция бірнеше ай бойы өткен физика курсының немесе үлкен тарауды, тақырыпты меңгеру жұмысының қорытындысы немесе тіпті бүкіл оқу жылының қорытындысы да болып табылады.

Конференцияда білімді оқушылар өздігінен оқыған әдебиеттерден және олардың сыныпта жасаған баяндамаларынан (7-8 минуттық) алады. Мұғалім оқушыларға баяндамаларды бөліп беріп, оған тиісті әдебиеттерді көрсетіп (қажет болса, тауып беріп), кеңес береді, конференцияны ұйымдастырады, баяндамаларды талқылаттырады және қорытындылап, баяндамашыларға баға қояды.

Оқу конференциясын негізінен физика-техникалық жаңалықтардың тарихы, физикалық приборлар мен техникалық қондырғылардың жұмыс принциптері, физикалық заңдардың өндірісте қолданылуы сияқты мәселелерге арнаған тиімді. Конференция өткізу жоспарын (баяндамашылардың тізімін, әдебиеттерді көрсетіп) 10-15 күн бұрын физика кабинетіне іліп қою керек. Конференцияда баяндамашылардың демонстрациялық эксперимент, сызба, кино-фильмдер көрсеткені жөн.

Мысалы, «Электр құбылыстары табиғатта және техникада» деген тақырыпқа арналған конференцияны мынадай жоспар бойынша өткізуге болады.

1.Электр құбылыстарын зерттеу, ашылу тарихы.

2.Найзағайдың табиғатын алғаш зерттеу. Найзағай – электр разряды.

3.Найзағайдан сақтану шаралары.

4.Табиғатта және техникада денелердің электрленуі.

5.Электрленген денелердің әсерлесуін техникада пайдалану (электростатикалық сырлау, электрофильтр, тұқымдық бидайды электрлік сорттау, т.т.).

1.Орта мектептің физика курсындағы оқу конференцияларының ролі қандай?

2.Оқу коференцияларын ұйымдастыру тәсілі қандай?

3.Оқу конференцияларын ұйымдастырудың маңызы неде?

1. 
   М.Құдайқұлов, Қ.Жаңабергенов Орта мектепте физиканы оқыту әдістемесі. Алматы, 1998.
   
2. 
   Бугаев А.И. Методика преподавания физики в средней школе. Теоретические основы. М.: Просвещение,1981.
   

Физика пәні бойынша орындалатын сыныптан тыс жұмыстардың бәрі екі топқа бөлінеді.

1.Оқу бағдарламасының ауқымына кіретін сыныптан тыс жұмыстар: 1)бағдарламада көрсетілген экскурсияларды өткізу; 2) физикадан нашар үлгеретін оқушылармен істелетін жұмыстар; 3) физиканы қызыға оқитын оқушылармен қиын және қызықты есептер шығару, физикалық кабинетте зертханалық жұмыстар қою, демонстрациялық эксперментті даярлау, қолдан физикалық приборлармен көрнекі құралдар жасау, олимпиада жасау, жаңа приборлармен танысу; 4) оқушылардың үй тапсырмаларын орындауға көмектесу.

2.Оқу бағдарламасының шеңберінен тыс жататын жұмыстар: 1)оқушылардың арнаулы физикалық және политехникалық білімдерін тереңдету; 2)қолданбалы физика (электротехника, радиотехника, кинотехника, дыбыс техникасы және т.т.) салаларын оқу; 3) физика-техникалық приборларды, қондырғылардың моделдерін жасау; 4) конструкциялық және өнертапқыштық жұмыстармен айналысу.

Сыныптан тыс жұмыстар физика-техникалық үйірмелер түрінде ең көп, әрі жүйелі жүргізіледі. Үйірмелер физикалық және физика-техникалық болып екіге бөлінеді.Үйірмедегі оқушылардың саны 10-15 баладан аспағаны дұрыс. Үйірме жұмысы барлық пәннен мектеп бойынша жоспарлануы керек. Үйірменің күнтізбелік жоспары, оған қажетті әдебиеттер тізімі физика кабинетінде ілініп тұруы тиіс.

Физика мен техника кештері – физикадан көпшілік сыныптан тыс жұмыстың тартымды да пайдалы түрінің бірі. Жақсы ұйымдастырылып өткен кеш көбінесе оқушыларға ұмытылмас әсер қалдырады да, олардың кейбіреулерінің физика мен техникаға шынайы еліктеуінің бастамасы болады.

Кештің жоспары:

Тақырыптық физика кешін өткізу мынадай кезеңдерден тұрады: І.Дайындық кезеңі (1-1,5 ай): а)мұғалім мен кешті басқаратын оқушылар тобының кештің жоспарын жасауы; ә) баяндамашыларды бөлу; б) тәжірибелер мен экспериментті таңдап алып, даярлау; в) конкурс пен викторинаға есеп-сұрақтар дайындау; г) көрнекі құралдарды қолдан жасау; д) көркем өнерпаздарды жаттықтыру; е) кештің бағдарламасы көрсетілген хабарландыруды күні бұрын (5-6 күн) іліп қою. ІІ. Кешті өткізу кезеңі (1-1,5 сағат): а) кеш өтетін бөлмені безендіру; ә) кештің негізгі бөлімдеріне жауапты оқушылардың есебін тыңдап, талдау; б) кешті өткізудегі кемшіліктердің себептерін ашып көрсету. ІІІ.Кешті қорытындылап, бағалап, келешекке бағыт-бағдар көрсету.

Практикалық сабақтың соңында студенттер тапсырма алады.

1. 
   Оқытушы ұсынған тақырып бойынша физикалық кештің жоспарын жасау.
   
2. 
   Физикалық КВН-ды, викториналарды өткізу жоспарын жасау.
   
3. 
   ИФМ, Физика журналдарындағы сыныптан тыс жұмыстарға арналған мақалаларға шолу жасау.
   

1. 
   Сыныптан тыс жұмыстың мәні қандай?
   
2. 
   Сыныптан тыс жұмыстардың формаларын атаңыз.
   
3. 
   Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастырудың қандай тәсілдері бар?
   

1. 
   М.Құдайқұлов, Қ.Жаңабергенов Орта мектепте физиканы оқыту әдістемесі. Алматы, 1998.
   
2. 
   Бугаев А.И. Методика преподавания физики в средней школе. Теоретические основы. М.: Просвещение,1981.
   
3. 
   Юфанова И.Л. Занимательные вечера по физике в средней школе: кн. для учителя. М.: Просвещение, 1990.
   
4. 
   Шишкин Н.Н. Клуб юных физиков: кн. для учителя: из опыта работы. М.: Просвещение, 1991.
   
5. 
   Ланина И.Я. Внеклассная работа по физике. М.: Просвещение, 1978.
   
6. 
   Браверман Э.М. Внеклассная работа по физике: содержание и методика проведения: М.: Высш.шк., 1990.
   

1. 
   Оқытушының ұсынған тақырыбы бойынша физикалық кештің жоспарын жасау, топ студенттеріне кешті өткізу.
   
2. 
   Физикалық КТК, викториналарды және т.б. өткізу жоспарын жасау.
   

1.Физикалық кешті ұйымдастырудың әдістері қандай?

2.Физика бойынша қандай іс-шараларды дайындауға болады?
Ұсынылатын әдебиеттер мен оқулықтар

1. 
   Ланина И.Я. Внеклассная работа по физике. М.: Просвещение, 1978.
   
2. 
   Браверман Э.М. Внеклассная работа по физике: содержание и методика проведения: М.: Высш.шк., 1990.
   

Білім беруді дамытудың жаңа бағыттарының бірі – білім мазмұнын оқушының толық меңгеруін іске асыратын оқыту технологиясын жетілдіру. «Оқыту технологиясы» - алға қойылған мақсатқа ең тиімді жолмен жетуге оқу жоспары бойынша оқыту мазмұнын жүзеге асырудағы әдістер мен құралдар жүйесі.

Оқыту технологиясы оқу мазмұнын өңдеуге, көлемі мен мақсатын тұжырымдауға арналған әдістер мен құралдардың жиынтығы болса, екінші жағынан, оқытушының оқыту үрдісінде қажетті ақпараттық, техникалық құралдарды пайдаланып, оқушыға оң әсер ету әдістерін зерттейді.

Физика сабақтарында жаңа оқыту технологияларын қолданудың жолдары төмендегідей болуы мүмкін. Мысалы, Жылу мөлшері. Заттың меншікті жылу сыйымдылығы тақырыбын өткен кезде төмендегі тірек сызбаны (17-сурет) қолдануға болады.

16-сурет.

Ауырлық күші тақырыбын өткенде төмендегі сызбаны пайдалануға болады, мұнда оқушылар сызбаны өздері толтырады.

17-сурет.

Физикалық лото карточкасымен жұмыс

Жауаптары:

Массасы отын толық жанғанда бөлінетін жылу мөлшерін көрсететін физикалық шама	Электомагниттік толқындар көмегімен бір денеден екінші денеге энергияның берілу процесі	Денемен жұмыс істелмей немесе дененің өзі жұмыс істемей тұрғандағы ішкі энергияның өзгеру процесі	Ішкі энергияның дененің көбірек қыздырылған бөлігінен дененің басқа азырақ қыздырылған бөлігіне тікелей немесе аралық денелер арқылы берілу құбылысы
Сұйықтың немесе газдың ағысы арқылы энергияның тасымалдануы барысында жылу алмасу процесі	Массасы заттың температурасын -қа өзгерту үшін қажет жылу мөлшерін көрсететін физикалық шама	Дененің барлық молекулаларының жылулық қозғалысының кинетикалық энергиясы мен өзара әсерлесуінің потенциалдық энергиясының қосындысы	Қоршаған денелермен жылу алмасу, механикалық жұмыс істеу (үйкеліс, соққы, сығу)

Тірек кестелерін қолдану. Кестенің сол жағындағы сөйлемдердегі көп нүктенің орнына оң жағындағы а,ә,б таңбаларымен белгіленген тиісті сөздерді қойыңыз (12-кесте).

12-кесте

1.Меншікті жылу сыйымдылығы......	а) Массасы отын толық жанғанда бөлінетін жылу мөлшерін көрсететін физикалық шама
2. Жылуөткізгіштік.............................	ә) Екі дене жанасқанда, жылу берілу жолымен энергияның қаттырақ қыздырылған денеден азырақ қыздырылған денеге өту процесі
3.Отынның меншікті жану жылуы....	б) Молекулалардың ретсіз қозғалысы
4.Жылу алмасу....................................	в)Массасы заттың температурасын -қа өзгерту үшін қажет жылу мөлшерін көрсететін физикалық шама
5.Жылулық қозғалыс..........................	г) Ішкі энергияның дененің көбірек қыздырылған бөлігінен дененің басқа азырақ қыздырылған бөлігіне тікелей немесе аралық денелер арқылы берілу құбылысы

Мұғалім өзінің әрбір сабағын жаңа материалды өзі баяндап түсіндіру арқылы емес, оқушылардың өз бетімен оқып меңгеруіне бағыт беретіндей етіп жоспарлау керек. Олар бұрынғы алған білімдеріне сүйене отырып, жаңа материалды өз бетімен игеруі қажет. Сонда ғана мұғалім өз алдына қойған мақсатқа жетеді.