А. М. Саидов, Н. Д. Жангабылова, Б. Аманжол

80 
5 ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ НӘТИЖЕЛЕРІН ӚҢДЕУ 
 
5.1 Кездейсоқ қателер теориясының негіздері және ӛлшеулердегі 
кездейсоқ қателіктерді бағалау әдістері 
 
Зерттеуші эксперименттер мен ӛлшеулерді ӛндірумен бір уақытта 
ӛлшеу нәтижелерін алдын-ала, содан кейін түпкілікті ӛңдеуді, оларды 
талдауды жүргізуі керек, бұл тәжірибені реттеуге, тәжірибе барысында 
техниканы бақылауға және жақсартуға мүмкіндік береді. 
Кездейсоқ қателіктерді талдау кездейсоқ қателер теориясына 
негізделген. Бұл белгілі бір кепілдікпен ӛлшенген шаманың нақты мәнін 
есептеуге және мүмкін қателерді бағалауға мүмкіндік береді. 
Кездейсоқ қателер теориясының негізі келесі болжамдар болып 
табылады: 
- 
үлкен қателіктер кішкентайларға қарағанда аз кездеседі, ӛйткені 
қателіктің пайда болу ықтималдығы оның шамасының ӛсуімен азаяды; 
- 
кӛптеген ӛлшемдермен кездейсоқ қателіктер бірдей мӛлшерде болады, 
бірақ әртүрлі белгілер бірдей жиі кездеседі; 
- 
ӛлшеулердің шексіз үлкен санымен ӛлшенетін шаманың шын мәні 
барлық ӛлшеу нәтижелерінің орташа арифметикалық мәніне тең, ал кездейсоқ 
оқиға ретінде ӛлшеу нәтижесінің пайда болуы қалыпты үлестіру заңымен 
сипатталады. 
Ӛлшемдер жиынтығы басты және таңдаулы болуы мүмкін. Басты 
жиынтық - бұл x ӛзгеруінің мүмкін мәндерінің жиынтығы немесе Ах
г 
қатесінің 
мүмкін мәндерінің жиынтығы. 
Іріктемелі жиынтықта n ӛлшемдерінің саны шектеулі және әрбір 
жағдайда қатаң түрде анықталады. Әдетте, егер n > 30 болса, онда x ӛлшеу 
жиынтығының орташа мәні нақты мәнге жақындайды деп саналады. 
Кездейсоқ қателер теориясы ӛлшеулердің берілген саны бойынша 
ӛлшеудің дәлдігі мен сенімділігін бағалауға немесе ӛлшеулердің қажетті 
дәлдігі мен сенімділігіне кепілдік беретін ӛлшеулердің ең аз санын анықтауға 
мүмкіндік береді. Сондай-ақ, ӛрескел қателіктердің пайда болу мүмкіндігін 
болдырмау және нәтижелердің сенімділігін анықтау қажет [3]. 

жүктеу/скачать 1.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: