Ахмет Байтүрсынов! Темірбек Жүргенов!

2) Бекбуды 230 адам, төменгі райондар үшін:

9) Ескі бүқарада 431 адам, төменгі райондар үшін:

13) Кенемақта 46 адам, Кенемақ өзі үшін:

Ескі бүк,ара қаласы	1-басқыш мүгалімдері-ЗО	өсггірім мүғалімдері-12	барлығы-42
Ескі бүк,ара районы	« » 82	« » 13	« » 96
Реметан районы	« » 6О	« » 1О	« » 7О
Бауман	« » 72	« » 14	« »> 86
К,ара көл	« » 36	« » 1О	« » 46
Бапкент	« » 8О	« » 12	« » 92
	Барлығы 36О	71	431

10) Термезде 203 адам, төменгі райондар үшін:

Термез қаласы	1-баск.ыш мүғалімдері -5	өспірім м үғал ім дері -2	барлығы -7
Оәтта к,ыссар	« » 36	« » 7	« » 43
ІХІырабат	« » 96	« » 14	« » 11О
Жарк,орған	« » 36	« » 7	« » 43
	Барлығы 173	ЗО	203

11) Байсында 217 адам, төменгі райондар үшін:

Байсьтн қаласы	1-6аск,ыш мүғалімдері-72	өспірім мүғалімдері-10	барл ығы-8 2
Динау	« » 78	« » 14	« » 92
Сары асия	« » 36	« » 7	« » 43
	Барлыры 186	31	217

Кенемақ қаласы

1-баск^>ші мүғалімдері -4О

Өспірім мүғалімдері-6

барлығы -46

14) Шарсөбізде 281 адам, төменгі райондар үшін:

Шарсөбіз қаласы	1-басқыш мүғалімдері-7	өспірім мүғалімдері -2	барлығы -9
« »	« » 96	« » 17	« » ПЗ
« »	« » 45	« » 8	« » 53
« »	« » 42	« » 8	« » 5О
« »	« » 48	« » 8	« » 56
	Барлығы 238	43	281

15) Қиуада 207 адам, төменгі орындар үшін:

К,иуада	1-басқыш мүғалім дері -12	өспірім мүғалімдері-5	барлығы -17
Шабат	« » 42	« » 8	« » 5О
К,анкі	« » 12О	« » 2О	« » 14О
	Барлығы 174	33	2О7

16) Жаңа Үргеніште 214 адам, теменгі райондар үшін:

^Саьқа Үргеніш қаласы	1—бас к,ь>тххі мүғалімдері-12	өспірім мүғалімдері-2	баріттыгь.т— 14
Ж.аъ\а Үргенііхг районы	« »- 42	« » 8	« «. 5О
Малкит	« » 32	« » 5	« » 37
Гурлен	« » 39	« » 6	« » 45
К,гізар алып	« » 59	« » 9	« » 68
	Барігтығ-ьл 184	зо	214

17) Зебански 78 адам, төменгі райондар үшін:

Осымен барабар бір-екі ауыз сөз сыртқы оқу туралы айтып кету керек. Сыртқы оқу ісі жаңа шықкан төжірибе. Бүл іс өсіресе бізде жаңадан ғана басталды.

Бірақ бүл барлық мүғалімдерге керекті жүмыс. Былтыр сыртқы оқу жолымен үш мындай адам тартылып еді, соның каншасының оқып, қаншасының тек жазылған атағын арқалап жүргенін әзір анық біле алмадық. Сыртқы оқудың артықтығы, өркім өзінің күндегі қылып огырған жүмысынан ажырамай оқып отырады. Сыртқы оку әрбір білімін арттырамын деп талап қылған адамға керек. Кімде-кімге киноға, театрға бару қандай өдет болса, сыртқы оқу жолымен күнде кітап қарастыру да сондай әдет болсын. Біздің мүғаліміздеріміздің сыртқы оқу мектебіне жазылып, өнер үйренбегендері болмасьш. Бірақ оқьпушылардың өзінің білімін асыру өрекегіне ноқат болатын реттері бар. Ол мүғалімдердің үстіне алған жүктерінің көптігінен кітап оқу үшін уақыттың қалмайтындығы. Кейбір жерде мүғалімдердің аздығынан лажсыздан бір мүғалімнін, мойына екі-үш нагрузкалар (жүк) артылады. Кейбір мүғалімдер жүкті аз алуға мүмкіндігі болса да, пүлды көп табуға салынып, ретті де, ретсіз де болған сабақтарды мойындарына жүктеп ала береді. Қандай мүғалім болса да, күніне ең көбі алты сағаттан көп сабақ беру қате. Мүнан көп болған соң ол сабақ - сабақ болмайды, тек аты өтті қылып айтып шықпаса, алты сағаттан артық сабақты қандай мүғалім болса да бере алмайды, ретсіз сабақты кеп алуға салынған мүғалімдер өзінің мівдетіне дүрыс қарамайды. Бүлар сабаққа кешігіп келеді, өрі өзірленбей келеді. Бүлардың мақсаты тек аты өтті қылып сабаққа келіп-кетті деген атын алу болмаса, алған пүлын біледі, бадаларға сабақты қандай бергендігіменен, балалардың сабақты білгендігіменен бүлардың жүмысы болмайды. Әрине, бүл сықылды мүғалімдердің бос уақыты болып кітап оқиын, білімін асырайын деген тілектері болмайды, ол лажсыздан сабақты көп алып жүрген мүғалімдер болса, оларға екі бастан сөз жоқ. Кейбір жерлерде мүғалімдер кем, сондықтан екі-үш мүғалімнің міндеттерін бір мүғалім атқарып жүрген жерлер бар, бүл сықылды мүғалімдердің де өздері оқуға уақытгары болмайды. Біздің айтатьгаымыз - лажсыздан мүғалімдердің мойындарына артылатын жүкті көбейтетін жерлер болса, мүмкін болған жерлерде біздің мүғалімдеріміз өздері өр күн өзінің білімін асыруға керекті болған кітаптарын оқу үшін уақыт қалдырып отыруы керек. «Бос уақыт кітап оқуға жүмсалсын» деген үранды мүғалімдер аузынан тастамасын. Біздің мүғалімдеріміз мынаны есінен шығармасын: Айналасында күнделік болып жатқан жаңалық, хабарлардан хабарсыз болған, газет-журнал оқымайтын, бүларға қосып өзінің белгілеп алған жолына жарық беретін кітаптарды оқып отырмаған, оқу жолывдағы болып жатқан жаңалықтарды біліп отырмаған мүғалімдерді, дүрысында, мүнан былай мүғалім деуге болмайды. Мүндай болғандар уақытша мүғалімдік атын арқалап жүрген етікшілер болмаса, бізге керекті оқытушылар болып есептелмейді.

Мүғалімдердің қандай білімді болулары туралы VIII орталық ағарту істерінің съезі мынадай деді: «Съез орталық партия комитетінің 1931 жылы 21 февральдағы орта дәрежелі білімі бар мүғалімдер өздерінің оқыту істерін атқарып отырғанының өзінде жоғарғы дәрежелі білімге еге болатын шаралар қолданылсын деген қарары жақсы орындалмай жатқанын көрсетіп өтеді. Мүғалімдер көпшілігінің ілімінің негізін білуге үмтылуына өзінің саяси бшмін кәгеруіне Маркс-Ленин төрбиесін алуына жәрдем болуға жергілікті үйымдарды съез міндетті көреді. 1932 жылдың планы бойынша мүғалімдерді қайта даярлау ісін толық атқаруды оқу комиссариаттары қалай алып бара жатқандығын бақылап отырсын», - деді сьез.

Жоддастар, мүғалімді сөз қылғанда Лениннің мына сөзін есімізден шыгармауымыз керек: «Халық оқытушылары бізде сондай дәрежелі болсын, ол дөрежеге буржуазиялық дәуірінде ешкім жете алмайтын болсын. Оқытушыларды бүл дәрежеге жеткізу үшін біз мүғалімдердің заң білімін арггыру, оның биік дәрежесіне лайықты білім беру істеріне ерінбей топ жәрдемдер қылуымыз керек». Лениннің осы айтқан сөзі осы күнге шейін көп жерлерде толық орындалып жеткен жоқ. Лениннің бүл сөзін орындау үшін міндетгі екіге белу керек: 1) мүғалімдердің міндеті, мүғалімдер Ленин айтқан дәрежеге жетемін десе, сол дәрежеге лайықты Ленин айтқандай білімге еге болулары керек. Білімі болмаған мүғалімдерді қүр аты мүғалім деп біз көтере алмаймыз, өзінің ісін жақсы білген басқадан білім жүзінде сыйлы, артық, ілімді мүғалімді ғана біз күте аламыз, 2) мүғалімдерге арнаған Ленин айтқан орынды алып беру үшін көптің міндеті - закон бойынша берілген қүқыққа мүғалімдерді еге қылу, мүғалімдерге керекті қамқорлықты қылу, олардың керек-жарақ кем-кетіктеріне басқалардікінен бүрын көз салу, міне, мүғалімдер үшін істейтін көптің ісі осы.

Бірнеше райондарда біздің бүл туралы ісіміз тиісті дәрежеде емес Мәселен, Зеленский, Бесарық, Шырақшы, Қоқан, Бүлынғыр сықылды жерлерде мүғалімдерге керек-жарақ жетістіріп беру жүмыстары өлі күнге шейін тиісті жолға қойылған жок, Мүғалімдер үшін керекті азық-түлік дүкендерін уақьпъмен ашып бермегендіктен мүғалімдер жалониадан безіп, пайок алуға өткен жерлер де бар. Сонғы уақьптағы мүғатгімдерді қайтадан әзірлеу жүмыстарында да кейбір райондарда кемшіліктер көп. Енді мүнан былай мүғалімдерге тшсгі болған нәрсе кдраларды жегісгіріп беру жүмысына салқындық болмасын. Салқындық қылғандарға үкімет жақсы қарамайды. Қазір оқу комиссарлығы бақылау комиссарлығымен бірігіп мүғалімдердің жай-күйін тексеру жүмысьша кірісті. Бүл тексерудің нәтижесі жақында халық комиссарлар кеңесінің алдындағы орындау комиссиясында қаралады, әлбетте, мүғалімдер туралы шығарылған үкіметтің жол-жобаларын орындамағандарға тиісті жазалар беріледі. Жолдастар, мүғалімдердің жабдығын дүрыстаудың көбі біздің оқу іскерлерінің ез қолында.

Меселен, айлық мәселесін алсақ, одақтық партия комитетінің қарары бойынша мүғалімдер жалақысьш біліміне қарай, іске ықшымдылығына қарай алуы керек. Осы көрсетімді орындар өзінің ісін жақсы атқара алатьш білімді мүғалімдерді көп жалониеге еге қылу ісі оқу орындарының өз қолында.

Бүл туралы оқу комиссарлығы ез уақытында тиісті деректиптерді берсе де, деректипті орьгадамаған райондарымыздағы күнге шейін аз емес. Жолдастар, мүғалімдерді Ленин айтқан дәрежеге жеткізу деген, жалпы кадрларды пайдалану жүмысына Ленинше қараумен байланыскан бір кадрлар хақындағы Лениннің өсиетін орындамасақ, адамның, кадрлердің кемшілігін еш уақьпта қүтылмаймыз, кай райоңцы алсаң да: «Кадріміз жок, мүғалімдеріміз жетіспейді», - дейді. Осы дүрыс па? Көп жерде бүл дүрыс емес. Анығьш айтқанда, айта қойғандай кадрлары жоқ қүр алақан отырған район бізде жоқ. Бірақ біз қолда бар кадрды пайдалана білмейміз. Өйткені кадрымыз керек екенін білмейміз. Райондағы ағарту бөлімдерінің көбі қолда қанша мүғалімі барып білмесе, ол мүғалімдерінің кірегін табысының кандай істейтінін білмейді. Мүны білмей іс қылуға болмайды. Республика бойынша отыз мыңға тарта ағарту істеріміз бар. Осы халықтың арасынан керекті кадрін тауып алуға бола ма? Әрине, болады, бірақ осыған қарамай кадріміз жоқ, мүғалімдер жетіспейді деушілер болса, ол қолда бар кадрді Лениннің айтқанындай қылып пайдалана білмегендік. Бүл хақында Ленин былай деген: «Есі бар, іс білетін педагогтар, қаншама іздесек те, бізде бар, бірақ біз оларды басқару орындарына қойып пайдалана алмайтын кеселіміз бар». Ресей оқу комиссарлығының бастықтарынан басқа ісшілерін көрсетіп Лениннің мынадай деп жазғаны бар: «Оқу комиссарлығы ісшілерінен басқа жүмыскерлерінің білетіндері, іс білетін педагогтарды жүмысқа жеге білу, олардың ісін дүрыс жолға қоя білу, олардың тәжірибесін қолдана білу керек, оқу жүмысында істейтін коммунистердің ісінін. маңызы іс білетін мамандарды қандай пайдалана білетіндігімен, оларды қайтып тауып, қандай орынға қойып, істерінен нәтиже шығара алатындығымен өлшесуі керек.

Егер келесіде оқу комиссарлығында қүр басқаруға қүмар коммунистер көбейіп іске жете қарап жүмыс қылушылар болмаса, төжірибелі мамандар болмай оларды ілгерілетіп, оларды жақсы тындай біліп, олардың төжірибелерін тексере ала алмасақ, онда ісіміз алға бармайды. Басқарушы коммунистер өзінін, басқару ісіне жарайтындығын, өзіне көпті жәрдемге ала білетіндігіменен, тәжірибелі педагогтарды іске жөрдемші қыла алатындығымен, тәжірибелі педагогтарға жақсы жүмыс қылу үшін жәрдем қыла алатындығыменен көрсетуі керек.

Бүл хақында үран мынадай болсын: азырақ басқарып, көбірек іс қылып, былайша айтқанда, жалпы сөзді азайтып, фактілерді - көбірек езіміздің алға басып бара жатқандығымызды керсететін, иө жылжымай бір жерде түрғандығымызды білдіретін, иө кейін кайтып бара жаткдндығымызды сездіретін, тексерілген фактілерді көбірек жию керек. Тәжірибелі педагогтардың, оқу программасьш түзете білген, жақсы оку кітабын жаза білген, ондаған, жүздеген, мындаған педагог мамандардың ісінің, маңызын қандай да болса жөндей білген бастық болған коммунисті нағыз бастық деп айтуға болады.

Ал жалпы басқару хаідында босқа сөйлеп, мамандарды пайдалана білмеген, мамандардың жүмысынан нәтиже шығара алмаған жүздеген мүғалімдердін, тәжірибесін пайдаға асыра алмаған коммунистер болса, оларды түкке түрмайды деуге болады».

Ағарту ісшілері, Лениннің осы айтқандарын қалай орындап отырмыз, осыны ойлауымыз керек. Біз іске жетік адам болмай, қүр басқарушылардан болып калмайык, Өзіміз де ісгелетін болалық, басқа пайда беретін білімділерді іске тартып істете алатын болалык, Іске жүмыс білетіндерді, маман педагогтарды, төжірибелі кісілерді қоя білелік. Сонда ғана кадрдан кемшілік көрмейміз. Сонда ғана бар мүғалімдерді пайдалана аламыз. Бүлай қылудың орнына бірқатар ағарту ісін басқарушылар дегендеріміз іске кез-келгендерді қояды да, қасындағы білімі бар педагогтарды байқамайды, білімі тежірибелі педагогтарды пайдалану мәселесін қоюмен қатар жас мүғалімдер хақында айтып кету керек. Біздің мүғалімдеріміздің кәпшілігі жас мүғалімдер, оның себебін жоғарыда айттық, біздің мүғалімдеріміздің үштен бірі комсомолдар, тәжірибелі ескі мүғалімді ескерумен қатар бүл сықылды жас мүғалімдердің де үмьгг қалмасын ойлайык, Бүл туралы одақтық ағартушылар сьезі мынадай

қарар қылды: «Съезд оқу орындарының, кәсіпшілер үйымдарының жас мүғалімдер, кадрларына назар салуын талап қылады. Жас мүғалімдерге үлкендердің тәжірибесі танытылсын, үлкендердің жөрдемі керсетілсін. Жастардан қашып, жастар іс үйрене алмай көлеңкеде қалып жүрмесін. Мүндай қылушылармен қатты күресу керек. Қайта жасгарға жәрдем болып, жас мүғалімдердің білімін асыруға жол қойылып, жастарға көрілердің жердемі көрсетілсін. Съезд баршамен осыны талап қылады».

Жас мүғалімдер туралы ағарту комиссарлығы бірқатар кдрарды шығарды. Ағарту ісшілерін орындауға шақырамыз. Бірақ жас мүғалімге жәрдем дегенде мыналар ескерілсін. Жастар да істесін, жас мүғалімдер қайта кәрілерден кебірек бейнет қылсын. «Жаспын, маған жәрдем керек» деп жатыпішерлік қылушыларға жол қойылмасын, «еңбек қылған емеді» деген сөз жасқа да, кәріге де бірдей. Жастын, жақсысына жәрдем қыламыз, мүны біздің мүғалімдерімв үмытпасын. Біз мүғалімдерімізден мынаны талап қыламыз: Кімде-кім өзінің кәсіп қылып алған дәрістігіне тиісті ілімді толық беретін болсын. Кімде-кім мүғалім болған Маркс, Ленин оқуьша еге болсын.

Кімде-кім қазіргі уақытта мүғалім боламын деген осы күнгі педагогика ілімінің түрлі кітаптарьищ жетік болсын. Жас мүғалімдер де, кәрі мүғалім де осы айтылған шарттарға еге болмаса, бізге керекті мүғалім болып шықпайды.

Мектепке керекті болған сипатты беру үшін оқыту кітаптарына да назар салу керек. Мектепке қойылып отырған қазіргі талаптарға жауап бере алмайтын оқу кітаптары қалып, жаңа программамен жазылған, балаларға ілімінің негізін үйрете алатын кітаптар мектептерге таралсын. Бүл туралы әлі көп іс істеу керек. Өйткені 1931 жылға шейін шыққан кітаптың барлығы да комплекс методымен жазылғандықтан қазір қолдануға келмейді. Жаңа жылда мектептің барлығына жаңа методпен жазылған кітаптарды беріп жетістіру үшін осы бастан әрекетін қылуымыз керек. Біздің баспаларымыз кітап жазу іанде біраз шабаңцық көрсепі Осының аркасында жаңа кітаптардың шығуы біраз кешігш калды. Осы күнге шейін кітап жазушылардың барлығымен шартнама да жасалып бітпеген. Біздің баспаханаларымыз осы уақытқа шейін кітап аспаннан езі келеді деп тиісті қам қылмай отыра беріпті.

Кітаптың кенжелеп шығуына метод секторымыздың программаны кешіктерген де кезі болды. Осылармен қатар жаңа кітаптың жазылуының кемшілігіне себеп болғанының бірі кейбір жазушыларымыздьщ мьша сықылды жарамсыздықтарынан да болды. Мүнан бір жыл бүрын кітап жазбайтын адам аз болушы еді, кімді көрсең кітап пироуат қылып баспахананың айналасында жүретінін көретін едік. Осы сықылдылардың көбі биылғы жылы кітап жазуды қойып кетіпті, себебі, бір жағынан, бірқатарларының бүрын халықтың мөдениетінін, аз кезінде аңқау елге арамза молдалық қылып жүріп, енді оқымыстылар көбейгенде жаңа дәуірге керекті кітапты жазуға жарамай қалғандығы болса, екіншілері қазір де жазуға білімі бола түрып сынға түсермін деп қорқып жазбайды. Қысты күні Огалин жолдасгың «Пролетар революциясы» журналына жазған хатының таралған кезінде бірқатар жазушылардьщ бүрын жазғандарында кетірген қателіктері көп алдьша талқыға түсті. Осьщан кейін кей жазушылар «ойбай, екіншілей тағы қою керек. Бар мүғалімдердің ішінен ең жақсысын тандап, мектепке инструктор қылса ғана мектепте метод басшылығы жолға қойылады.

Мектеп жүмысын жақсьтлап жолға салу үшін мектепті оқуга жарамды үйге жайластыруы керек, көп райондарда мектепке үй жетпейді, ең әрі жағы Тәшкеннің өзінде де мектеп үйлері таршылық, бүған себеп — соңғы жылдары мектепке салынған үйлер уақытымен бітпей жатыр, мектепті неге бітірмедің десе, шеттен келетін материал болмады деп жауап береді. Сондағы жоқтайтынының көбісі - терек пен тақтай. Осыларды да Мәскеуден алып келу керек пе, өр жерде де өзінің отырған жерінен керек болған материалдарды тауып, үй салып, өмір сүріп отырған адамдар аз ба? Біздің ағарту ісшілеріміз неге мектеп салу ісіне сол сықылды болып кіріспейді. Өзінің жеріндегі бар материалдарын пайдаланбай мектеп салу үшін материал күтемін деп көп райондарымыз үй салуға арналған ақшаларын былтыр пайдалана алмай қалды, осының арқасында жергілікті бюджет бойынша былтыр жылдың ақырында 1 миллион 164 мың сом жабылып кетті. Биыл осы кемшіліктер кетірілсін, мектеп үшін арналған пүлдар пайдаланылмай қалмасьш. Ол үшін қолдағы бар материалмен үйді сала беріндер, екінші бір ескеретін мәселе -мектептерден басқа жаққа алынған үйлерді қайтарып беру. Бүрын мектеп болған үйлер мектепке қайтарылсьш деп шыққан үкіметгің қарары бар. Оку орындары осы қарармен пайдаланып жаңа оқу жылы басталғанша қолдан кеткен үйлерін қайтарьш алсьш. Сөзімізді бітірмесген түрьш метод мәселесіне тағы тоқтап өтелік. Мектепте оқудың жақсы бару жүмысы, метод басқару жүмысы қалай қоюмен байланысқан. Жалпы, метод басқару ісі республика бойынша мемлекет ілім кеңесінің қолында. Бүл кеңестің қасында оқу комиссарлығының метод секторы, райондарда осылардың бүтағы болуы керек.

Біздің істеп шығарған жобамыз бойынша райондарда район метод сурелері болу керек. Осыдан кейін мектептерге барып жүретін оқу бөлімінің метод инспекторлары болу тиіс. Бүлардан басқа әрбір мектеп алдында метод үялары ашылсын. Бүларға мектеп мүғалімдердің жақсалары басшылық қылып, күнделік мектеп ісінің метод жағына жақсы-жаман жақтарын тексеріп, басшылық қылып отыратын болсьш. Осы айтылғандардың барлығын район оқу орындары орын-орынмен ашық, дүрыс жүмыс қылдыра білсе, біздің мектептерімізге басшылық қылатын ешкім жоқ деп жыламас еді. Қандай район болса осы орындарға теріп қоятын аз да болса адам табылады, егер оқу орындары метод ісін жақсы білетін мүғалімдерін тауып, осы айтылған істерге қоя алса, мектепте метод ісі алға барады, демек.

Мектепте метод басшылығын жақсы жолға қою оқушылардың өздерінің қолында. Енді сөздің ақырында мен алдымыздағы екінші бес жылдықтың көп мақсаттарын қысқаша айтып өтпекпін. Бірінші бесжылдықтың ішінде жетіскен табыстарымыз айтарға жоқ. Мөдениет жолындағыларымызды жоғарыда айтып кеттік. Көп табысымыздың бірі — оқу орындары қазір өзбек тіліне өтті, былтырдан бері Оқу комиссарлығы өзбек тілінде іс қылады. Бүрын оқу комиссарлығына кіріп қалган үлтшылдар совет үкіметіне жаман көрсету үшін жерлі халықтан шыкқандардың санын аппарат қызметкерлерінін ішінде жорта азайтып жіберген еді.

1. Партия жолын дүрыс апарудың арқасында олардан кейін біз

сөз болып қалармыз» деп басыбайлы кітап жазу ісін қойып кеткен. Мүндайлар әсіресе қоғамшылық дәрістіктерінін, мамандарьшың арасында болған. Сьпшан қорқып осылай қылу дүрыс па? Әрине, дүрыс емес. Сьшнан білмеген адам қорқады, білімі толық, Маркс, Лениннің көзқарасы бар адамдар сыннан, тексеруден қорықпайды. Сталиннің хаты шыққан кезде талқыға қате қылғандардың жазғаны түсті, қатесі жоқтарға ешкім тиген жоқ, әркімнің қатесі мүнан былай да тексерілмекші. Кітап жазу жүмысы шынында оңай жүмыс емес, көрінгеннің қольшан келе бермейді. Кітап жақсы болсын десек, алдымен кітап жазу жүмысына жақсы күшті болуымыз керек. Бүл туралы Лениннің де айтқаны бар. Степанов-Сулупсов деген басты коммунистеріміздің бірі электршілік туралы бір кітап жазып шығарғанда, Ленин осыған жазған сөз басында: «Бізге көбінесе не жетіспейді десеңіз (шиновник көзімен емес, нағыз наркомпрос көзімен карағанда) барлық мектебімізге де мына сықылды оку кітаптары жетпейді. Егер біздің жазушы марксшыларымыз газет пен журналдарымызға жүрттың бәрін тойдырып білген саяси сықырлау қүрғақ сөздердің орнына осы сықылды кітаптарды жазғанда біз пролетариат үкіметі қолына алғалы бес жылдан бері мектептеріміз де, университетіміз де жақсы кітаптың жоқтығынан буржуаздардың қалдығы болған жаман, жастарды бүзатын кітаптардан оқу үйренетін үятты ахуалда болмас еді», - дейді. Лениннің осы айтқан барлық қалам білетін коммунистерге кітап жазу міндеттерін артады. Марксші, Ленинші қалам білген ағарту ісшілері, өздерің білгендерінді кітапқа жазып баспаға білдіруге тырысыңцар! Жалпы жүмылып осы сықылды іске кіріссе, қазіргідей кітап жазу жүмысындағы кемшіліктерді көрмейміз жаңа оқу жылының басьшда-ақ барлық мектептерге жаңа жолмен жазылған кітаптар тегіс жеткізілсін деп съезд міндет артып кетті. Съездің осы қарарын орындау үшін біз Өзбекстанда өмір сүрген барлық үлтгың тілінде жазылған кітаптарды уақытымен шығарып, әр райондар өзінің керегінше ол кітапты уақытымен алып болатын қылуымыз керек.

Енді басқару істері хақында одақтық партия комитетінің қарары бойынша: оған қарар шыққан соңғы ағарту ісшілерінің жалпы одақтық съезінің қарары бойынша ағарту ісшілерінің, мүғалімдердің өз ісіне жауаптылығын күшейтіп, оларды іс басқару ісінде жеке билікке еге қылу керек. Мүнан шыққан нөтиже - әркім өз ісіне жауап бере білсін. Біреудің басқарған жүмысына екінші ешкім қатыспасын, осы шарттарды орьшдау үшін ағарту ісшілерінің отырған істерінде баянды болып, көп отьфуьша жөрдем қылуымыз керек. Біздің көп райондарымызда ағарту істерін көп аумастыратын аурулар бар. Мәселен, Патта қияр районында оқу бөлімінің бастығын февральдан бері 5 мәртебе алмастырған, Ферғанада оқу бөлімінің бастығын төрт мөртебе алмастырған, Самарқанда тоғыз мәртебе алмастырған. Осы сықылдар әр жерде де бар. Осы сықылды ахуалдар мүғалімдердің ішінде де бар, оку жылының ортасында мүғалімдерді аумастыру өте зиянды іс, өр мүғалім өзінің бастаған балаларымен бір оқу жылының аяғына шейін сабақты алып бару керек. Бүлай қылмасақ, оқытушылар өз ісіне жауапты бола алмайды. Өз ісіне егелік те қыла алмайды. Әсіресе мектеп инструкторлары өзгертілмесін, инструкторлыққа алдымен жарамды, төжірибесі бар адамды

5-6 айдың ішінде оқу комиссарлығын өзбекшеге аударып алдық.

2. 
   Биыл екі жыл болады, Өзбекстанда басқа союздегі мәдениетті үлтгармен бірдей бастауыш мектептерде жалпы міндетті оқу істерін жүргізіп жатырмыз. Оқу жолында бүрын істелген әрекетгердің арқасында 1932-1933 оқу жылында Өзбекстан жаппайынан сауатгы мемлекет болмақшы.
   
3. 
   Өзбекстанның Оқу комиссарлығы системасы тегісінен өзбек тіліне
   көшті дедік, бастауыш мектептер, орта мектеп, техникум, рабфактар барлығы
   да өзбек тіліңце Жоғарғы дәрежелі мектептен былтырғыдан бері Самарқандағы академия өзбек тіліне өтті.
   

Екінші жағынан, жүмыскер өзірлеу мақсаты да әлгі ретпен орындалып отырады. II бесжылдықтын, ішінде қатындар оқуын дүрыс жолға салып алуымыз керек. Еркектермен салыстырғанда, қатьшдарымыздың ішінен оқығандар өлі күнге шейін аз. Мәселен, педвуз бен педтехникумдардағы'' окушылардан кэтын-щлздары 37,5%, бастауыш мектепте бүл сықылды айырма аз. Енді екінші бесжылдықтың ішінде жоғарғы мектептегі қатын-қызды оқыту жолындағы кемшілікті кетіру керек. Ресейді алсак; оқытушыларының 60%-і қатын-қыздар екен. Біздің оқытушыларымыздың ішінде қатын-қыздар 24% екен.

Бізде де Ресейдей болу керек. Бүған жету үшін оқытушыларымыз ағарту істері былтырғы Түркпенстанмен қылған миллиондар шарттарьш уақытымен орындасын.

Бірінші бесжылдықтың ішінде жалпы алғанда сауатсыздықты бітіруге жақындадық. Енді бір жылда бітпей қалғандарын тегіс түгесеміз деуге болады. Екінші бесжылдықта алдымызға шала сауаттылықты жалпы бітіру дегенді мақсат қылып қою керек.

Біздің сауатсыздықты жою курстарьш бітіргендеріміздің көбісі шала сауатгы болып калады.

Енді мүнан былай халқымызда көп орын алушылар — осы шала сауатгылар. Егер мүнан бүрын халықтың кебі сауатсыз болған болса, біз бірінші бесжылдықтың ішінде сол сауатсыздықты жалпы жоюға жақындасақ, енді мүнан былай барлық күшті халықтың шала сауаттылығын жоюға жүмсау керек. Шала сауаттылығын жойғаннан кейін Өзбекстан еңбекшіяері көпшілік техниканы иеленсін деген партияның үранын орындауға кіріседі.

Өзбекстан оқу орыңдары екішігі бесжылдықтың ішінде шала сауаттылықты бітіріп, халықтьщ көгашлігін техниканы егелену ісіне ерістіру жольша салуды өзінің түпкі міндеті деп түсінсін. Екінші бесжылдықтағы оқу қызмегкерлерінің алдындағы мақсатгардың біркатарлары, қысқаша айтқанда осылар. Екінші бесжылдықтың мәдениет планьш бүл жерде толық айтып огыруға уақыт жок, Мен осыны айтқанда сіздерге ескертіп етейін дегенім - бірінші бесжылдықта еңбекшілердің мәдениет ісін өркіндету үшін қандай күш қылсаңыздар, мүнан былай да екінші бесжылдықтың планын орьшдау жолывда сол қайратгарыңнан қайтпандар.

Тап дүшпандары мәдениет фронтына назар салғысы келеді. Өзінің еңбекшілерге қарсы қылған өрекетін орындау үшін олар мәдениет ісін пайдалануға тьфысады. Тап күресі екінші бесжылдықтьщ бойьгнда да болады. Қайта екінші бесжылдықтың ішінде социализм қүрылысының кейбір учаскелерівде белгілі уақыттарында бүл күрестің күшейіп түруы да мүмкін. Ағарту ісшілері осыған сақ болсын. Партия жольгаа қарсы болған оң-сол ағымшыларға карсы күрес, үлы орыс шовинистілігіне, жерлі үлтшылдықтарға қарсы күрес деген үранда ағарту ісшілерінің аузынан қалмасын. Лениннің айтуьшша коммунисгік тәрбиесінің көш басшысы болған совет оқьпушылары партияның жолына үкіметтің саясатына қайшы келіп, социалшылық күру істерінің өркендеуіне кедергі болғысы келген әлгі айтылған түрлі әлімдер мен ашынып күресіп, еңбекшілер отанына мәдениет тусын, социалшылық қоғамына келісімді түрде орнатудың өрекетіне кіріссін. Оқытушылардың мүнан былай да тап дүшпандарменен күресті күшейтіп, Ленин окуының шырағын жағудан жалықпайтындығына біз сенеміз.

Жасасын Ленин оқуының шырағын жағушы совет оқытушылары!

Жургенов Т.К.