Аккузова айнур абдыжалиловна
жүктеу/скачать 2.11 Mb. Pdf көрінісі
|
| колхозы партияның алға қойған «Қала мен деревняның арасындағы
айырмашылықты жою» жөніндегі саясатын қызу қолдап, «Социализм» бөлімшесіне бес қабатты екі үй тұрғызуды жоспарлаған еді. Құрылыс объектілерін пайдалануға беру үшін бір жыл мерзім бекітілген болатын. Бөлімше еңбеккерлері мен сырттан шақырылған жұмысшылардың жанқиярлық еңбектерінің нәтижесінде әрқайсысы 64 пәтерлік, яғни 128 пәтерлік (жүз жиырма сегіз) екі үй мерзімінен 7 (жеті) ай бұрын орындалды. Кеше, 1981 жылдың 21 сентябрі күні жаңа үйлерге жаппай қоныстану аяқталды. Үкімет пен партияның алға қойған жаңа міндеттерін бұдан былай да бұлжытпай орындай береміз деп уәде береміз. «Коммунизм» колхозы басқармасының төрағасы – Б. Жалмұратов. Партия ұйымының секретары – С. Керейбаев. «Социализм» бөлімшесінің меңгерушісі – П.Барақатов. 1981 жыл, 22 сентябрь» [93, 189 б.]. Көркем шығармалар тілін зерттеу бүгінгі күннің көптеген сұрақтарына жауап бере алады. Туындыдағы кейіпкер тілін, онда кездесетін көркемдеуіш құралдардың және ұлттық танымды көрсететін мақал-мәтелдердің қолданысы, 56 салт-дәстүрді дәріптейтін атаулар мен ұғымдардың, өзге авторларда кездеспейтін окказионалды сөздердің жұмсалымы арқылы жазушы стилін анықтауға болады. Мысалы, оған қоса автор мен кейіпкер, автор мен оқырман арасындағы байланыс үзілмеуі – шарттылық. Үш тағанның ажырамас байланысы – сәтті (көркем) жазылған көркем шығарма болмақ. Қандай да шығарманың ең негізгі бөлшегі – шығарманың авторы. Ең алдымен автордың дүниеге, әлемге деген танымы кең, тіл байлығы мол болғаны, тілдің ішкі даму заңдылықтарын терең білгені абзал. Одан кейін автор туындысын не үшін, кім үшін және қандай мақсатта жазылғанының негізінде автор кейіпкермен және оқырманмен байланысын үзбейді. Сондықтан автордың еркімен кейіпкерлерді суреттеуде, оларға мінездеме беруде әртүрлі тілдік бірліктерді қолданады, олар тура мағыналы сөзден ауыспалы мағынадағы тіркес түрінде де беріледі. Үш тағанды (автор – оқырман – мәтін) байланысты зерттеуіне арқау еткен Г. Әзімжанова көркем мәтіннің прагматикалық әлеуетіне қатысты өз еңбегінде автордың оқырманның қиындықсыз шығарманы түсінуіне көмектесуін «автордың көздеген прагматикалық бағдары» деп атайды [94]. Ғалым көркем мәтінді коммуникация формасы дей келе, оған байланыс, белгі (код), меңгеру, тезаурус, дүниетаным, коммуниканттардың әлеуметтік, тарихи, ұлттық ерекшеліктері, интенцияның (мақсат, дәлел, себеп) коммуникативті прагматикалық қарым-қатынас талаптарына сәйкес келуін жатқызады. Ғалымның пікірінше, «көркем мәтіннің ақпараттық-мазмұндық және прагматикалық деңгейдегі экстралингвистикалық (когнитивті) аспектісі коммуниканттардың тілдік және әлеуметтік тәжірибесіне негізделеді, ақпараттық дүниетанымына және қатынасушылардың мақсатына сәйкес болады. Сөздің эстетикалық мәні оның сапасы ретінде сипатталады, ол мәтін жүйесінде лексикалық бірліктердің коммуникативті әлеует негізінде, тұтас бүтіннің бейнелі перспективасында, оның басқа элементтермен жан-жақты байланысында қалыптасады [94]. Ғалым З. Ерназарова қазақтың сөйлеу тіліне прагматикалық талдау жасаудың нәтижесінде сөйлесім прагматикасын коммуникативті бірлік ретінде және дискурс ішіндегі синтаксистік бірлік ретінде анықтаған. З. Ерназарованың зерттеуінде тілдің прагматикалық аспектісіне, прагмалингвистика саласының негізгі категорияларына тоқталып, негізгі категориялары ретінде сөйлеу актілерін, сөйлесімді, «пресуппозия» ұғымын, сөйлеу жағдаятын атап көрсеткен [95]. Ғалым зерттеуінде сөйлем мен сөйлесімнің ара-жігін ажыратып, оны тілдік деректермен дәйектеп шыққан. Сөйлесімнің пропозиция және жүктеу/скачать 2.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|