Алкандар АЛКАНДАР - Алкандар (парафиндер, алифатты қосылыстар) молекулаларында көміртек атомдары арасында тек дара байланыс болатын көміртек пен сутек қосылыстары (қаныққан көмірсутектер).
- Алкандардың гомологтық қатарының жалпы формуласы:
Қаныққан көмірсутек молекуласы бір сутек атомынан айырылғанда, түзілген радикал алкил деп аталады, алкилдердің жалпы формуласы: - Қаныққан көмірсутек молекуласы бір сутек атомынан айырылғанда, түзілген радикал алкил деп аталады, алкилдердің жалпы формуласы:
Метанның құрылысы - Метан молекуласының моделі.
- Н
- Н С Н
- Н
- Көміртегі атомының электрондық конфигурациясы 1s22s22p2. Көміртегі атомы электрондарының орбитальдарда орналасуы.
Байланыс түзуге 2s-орбитальдан екі жұптасқан және 2p-орбитальдан екі жұптаспаған электрондар қатысады. Бір орбиталь бос, оған 2s-орбитальдан бір электрон өтеді.Бұл кезде көміртегі қозған күйге өтеді. - Байланыс түзуге 2s-орбитальдан екі жұптасқан және 2p-орбитальдан екі жұптаспаған электрондар қатысады. Бір орбиталь бос, оған 2s-орбитальдан бір электрон өтеді.Бұл кезде көміртегі қозған күйге өтеді.
sp3 ГИБРИДТЕНУ - Көміртек атомының s-орбиталь пішіні шар тәрізді, ал p-орбитальдары сегіздік пішінді болады. Байланыс түзу кезінде бұл орбитальдар өзара әсерлесіп, бірдей пішінге және энергиялары да бірдей күйге келеді. Осыны гибридтену деп атайды.
- Алкандарда гибридтенуге бір s-электрон және үш p-электрон ұшырайды, сондықтан sp3 гибридтену жүреді.
Гибридтелген орбитальдар өзара тебіседі және олардың осьтері кеңістікте тетраэдрдің төбесіне 109028’ бұрыш түзе бағытталады. - Гибридтелген орбитальдар өзара тебіседі және олардың осьтері кеңістікте тетраэдрдің төбесіне 109028’ бұрыш түзе бағытталады.
- Метан молекуласы түзілгенде sp3-гибридті орбитальдардың төбелері сутек атомдарының s-орбитальдарымен қаптасады.
Метан молекуласында электрон орбитальдарының ковалентті байланыс түзудегі қаптасу сызбанұсқасы - Метан молекуласында электрон орбитальдарының ковалентті байланыс түзудегі қаптасу сызбанұсқасы
- Метан молекуласының шартстерженді моделі.
АЛКАНДАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ Этан молекуласында электрон орбитальдарының ковалентті байланыс түзудегі қаптасу сызбанұсқасы. - Этан молекуласында электрон орбитальдарының ковалентті байланыс түзудегі қаптасу сызбанұсқасы.
- Пропан молекуласының моделі
- Бутан молекуласының моделі
н-пентан молекуласының шарстерженді моделі. - н-пентан молекуласының шарстерженді моделі.
ИЗОМЕРИЯСЫ - Алкандарға көміртек қаңқасының изомериясы тән.Бұл молекулалық формулалары бірдей заттар бір-бірінен көміртек атомдарының өзара орналасуы бойынша ажыратылатын изомерия түрі.Метанның гомологтық қатарындағы алғашқы үш өкіл – метан, этан, пропанда изомерия болмайды. Ал бутанда екі изомер бар.
Кеңістік изомериясы - Егер көміртек атомы молекулада төрт әр түрлі атомдармен немесе атом топтарымен байланысқан болса, онда құрылымдық формуласы бірдей, бірақ кеңістіктік құрылысында айырмашылығы бар екі қосылыс болуы мүмкін. Мұндай қосылыстардың молекулалары бір-біріне зат және оның айнадағы бейнесі сияқты көрінеді, сондай-ақ кеңістіктік изомерия болып саналады.
Кеңістік изомериясы Номенклатурасы - Алкандар мен оларға сәйкес келетін алкилдердің формулалары мен атаулары:
Тармақталған тізбекті қалай атаймыз? - Тармақталған тізбекті қалай атаймыз?
- Ол үшін:
- Алдымен ең ұзын көміртек тізбегі таңдалады.
- Ұзын тізбектегі көміртек атомдарын радикал жақын орналасқан жағынан бастап нөмірлейді.
- Араб сандарымен атауда радикалдар орны көрсетіледі (2 және 3). Ал бірдей орынбасушылар болғанда екеуі - ди, үшеуі -три, төртеуі -тетра, т.б. аталады.
- Сонымен жоғарыдағы мысалдағы алканның аталуы 2,3- диметилпентан.
- Орынбасушылар әр түрлі болғанда алфавит ретімен аталады, алдымен, метил, одан кейін этил,т.б.
ТАПСЫРМАЛАР Тапсырмалар Тапсырмалар - Аты бойынша алкандардың формулаларын құрастырыңдар:
- Пропан-
- Бутан-
- Гексан-
- Гептан-
- Декан-
- Октан-
- Пентан-
- Метан-
- Этан-
- Нонан-
- Эйкозан – С20Н42
- Тридекан – С14Н30
- Ундекан – С11 Н24
- Додекан – С12Н26
Тапсырмалар - Аты бойынша алкандардың формулаларын құрастырыңдар:
- Н-бутан –
- 3-метилбутан-
- 2-метил 3-этилгептан-
- 3-дипропилпентан-
Достарыңызбен бөлісу: |
