Алмастыру шифрлары

АЛМАСТЫРУ 
Шифрда алдын ала белгілі ережелер мен кілттерді пайдалана 
отырып, әріптер бір-бірімен алмастырылады. Мысалы: 
"информатика" сөзі "форматикаин" түрінде беріледі. 

Цезарь шифры 
Цезарь шифрын ең алғаш Юлий Цезарь қолданған, сондықтан 
бұл шифр оның атымен аталады. Цезарь шифры- мәтіндегі әр 
таңба одан алфавитте 
Белгілі бір позицияда орналасқан басқа әріппен 
алмастырылатын шифр. 
Цезарь шифры - ең жеңіл және кеңінен тараған шифр әдісі. Оны 
Цезарь коды, Цезарь жылжытуы немесе жылжыту шифры деп те 
атайды. Шифр орнына қоюдың бір түрі деп те атауға болады. 
Шифрде әрбір таңба ашық мәтінде әліпби бойынша тұрақты 
көлемде оңға немесе солға жылжытылып отырады.Мысалы, 
жылжыту саны 3 болатын шифрде А әрібі В, Ә әрібі Г 
ауыстырылады.Шифр рим императоры Гай Юлий Цезарь атымен 
аталған.Ол осы шифрды өзінің генералдарымен қолданған.Бұл 
шифрование көбінесе көптеген күрделі шифрдің бөлігі ретінде 
қолданады, мысалы, Виженер шифры.Цезарь шифры әлі де 
ROT13 системасында қолданыс табуда. Барлық монолитті 
шифрлер секілді Цезарь шифрі де тез сындырылады, практикада 
мүлдем қолданыс көрмейді. 
Қолдану тарихы 
Он екі Цезарь өміріне сенсек Гай Светоний Транквилл оны үш 
орынға жылжыту арқылы әскери ақпарат жіберуде қолданған. 
Цезарь алғашқы шифр өолданушы ретінде тарихта 
қалғанымен,алдында басқа шифрлеу әдістері де қолданғанын 
білеміз.Егер онда конфидициеалды жіберу болса, ол осы 
шифрды қолданған,мәселен, әліпби ретін ауыстырған.Сонда 
ешқандай сөзді түсінуге мүмкіншілік болмаған.Егер мәтінді 
түсінгісі келсе төртінші әріпті қою міндетті еді.Мысалы, А әрпі 
В..|Гай Светоний Транквилл|Он екі Цезарьдің өмірі 56 
Оның жиені, Август, қолданыста осы шифрлеу әдісін ұстанған. 
Бірақ ол оңға қарай бір орын жылжытуды ұстанған.Шифрлеген 
кезде А орнына Ә, Ә орнына Б қойған.|Гай Светоний 
Транквилл, Он екі Цезарь өмірі 88 

Юлий Цезарьдің қиынырақ схемалар қолданғанына дәлелдер 
табылуда.
Цезарьдің шифрлеу әдісі қаншалықты тиімді болғаны 
белгісіз. Бірақ Цезарьдің көптеген жаулары сауатсыз 
болғандықтан, шифр басқа тілде жазылған деп ойлағандықтан 
шифр айтарлықтай қауіпсіз болған. Шифрды сындыру жайлы 
ешқандай деректер жоқ.Ең алғашқы дерек 9-ғасырда өмір сүрген 
әл Кинди жазбаларында кезедеседі. Цезарь шифры бір орынға 
жылжыту кері жылжыту Мезузада Құдай аттарын шифрлеу үшін 
қолданады.Бұл алғашқы кездегі жағдай болуы мүмкін, еврей 
халқына Мезузаға сенуге рұқсат берілмеген. 19 ғасырда газеттегі 
жарнама бөлігінде жеңіл шифрды ақпарат алмастыру үшін 
қолданған. Кан Дэвид Таймс газетінде бұқара халық құпиялы 
коммуникацияларда өз кезегін бермегені туралы сипаттап 
жазды. 1915 жылы Цезарь шифры өз қолданысын тапты. Ресей 
әскері бұл шифрды қиын шифрлер орнына қолданды.Өйткені 
қиын шифрлер әскерлерге қиындай болды,бірақ неміс,австрия 
әскерлеріне бұл шифрды табу қиынға соқпады.
Он үш орынға жылжытылып шифр ROT13] алгоритмінде 
қолданылады,қарапайым мәтін шатастыру тәсілінде Usenet 
кеңінен қолданады.Көбінесе спойлерді тығу үшін 
қолданады. Виженер шифры Цезарь шифрын әр түрлі 
жылжытулар арқылы қолданады.Жылжыту кілт сөз арқылы 
анықталады.Егер кілт ұзындығы мәтін ұзындығына тең болса,бұл 
сындырылмайтын шифрге айналады. 2006 жылы мафия бастығы 
Бернардо Провенцано Сицилияда Цезарь шифрын өзінің 
хабарламаларының криптоанализінде қолданғаны үшін ұсталды. 
Провенцано шифрды "A" әріпі 4 орында "Ә" әріпі 5 орында 
тұрған бойында қолданған. 
Цезарь шифрын жеңіл қолдану үшін ортақ оське кіргізілген 2 
диаметрлері әр түрлі шеттерінде әліпби жазылған дисктерді 
қолданады. Алғашында дисктер әр дисктегі әріптері 
сәйкестендіріліп тұрғызады, сосын қанша орынға жылжыту 
арқылы Цезарь шифры шығады. Мысалы, А әріпін В әріпіне 
жылжытсақ 3 орынға солға жылжыған шифрды аламыз.