Алматы 2022 жыл Нұр-Сұлтан қаласы №91 мектеп-гимназиясы
жүктеу/скачать 6.78 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көлеңкенің пайда болуы
- Айдың тұтылуы.
- Күннің тұтылуы.
| 30-31 - сабақ
Жарық сәулесі. Жарық шоғы. Линзалар. Нәрселердің линзадағы кескіні. Мақсаты: Күннің және Айдың тұтылуын графикалық бейнелеу; Көлеңкенің пайда болуы – біртекті ортада жарықтың түзусызықты таралуымен түсіндіреді. Жарық көзінен жарық түспейтін мөлдір емес нәрсенің сыртындағы кеңістіктің бөлігін көлеңке деп атайды. Ашық күндері адамдардың, үйлердің, ағаштардың және басқа да нәрселердің көлеңкелері анық көрінеді. Бұл құбылысты толығырақ қарастырйық. Ол үшін кішкене S жарық көзін алайық. Одан біршама қашықтықта Э экранды орналастырайық. Шам экранды жарықтандырады, яғни оның әр нүктесіне жарық түседі. Мөлдір емес кішкене Т шарды экранға түсетін жарық шоғы аймағына, яғни шам мен экранның арасына орналастырайық. Экранда қара дөңгелек түріндегі көлеңке пайда болады. Егер S және А нүктелері арқылы түзу жүргізсе, онда ол В нүктесінде жатады. Бұл жарықтың түзу сызық бойымен таралатынын дәлелдейді. Егер жарық көзі нүктелік деп есептеуге болмайтын үлкен шам болса, онда экрандағы толық көлеңкенің айналасында өте қараңғы емес екі аймақ – алакөлеңкелер пайда болады. Алакөлеңкеніңпайдаболуын, жарықтыңтүзусызықпентаралузаңынрастайды. Орасанзормасштабтардағыкөлеңкелер мен ала көлеңкелерКүн мен Ай тұтылуларында байқалады. Айдың тұтылуы. Ай Жердіңкөлеңкеаймағынаенгенде, Айтұтылуыбасталады. Ай тұтылу тек Айдыңтолғанкезінде, яғниАйаспанныңКүнгеқарсынүктесімаңайындаболғанкезіндебайқалады. Бұлуақытта Ай Жергеөзініңбарлықжарықталған жарты шарыменқарайды. ЕгертолықАйөзініңЖерайналасындағықозғалысындатолығыменЖердіңкөлеңкесінеенсе, ондаАйдыңтолықтұтылуыболады. Егеролкөлеңкешетінжанапөтсе, ондатұтылужартылайболады. Айдыңтолықтұтылуыұзаққасозылады, екісағатдерлікболуымүмкін. Күннің тұтылуы. Егер Ай өзініңЖерайналасындағықозғалысындаЖер мен Күнніңарасынакеліпқалса ,ондаолКүндіжауыпқалса, ондаКүнтұтылады. Ай Жергекөлеңке мен ала көлеңкетүсіреді. ЖергеАйкөлеңкесітүскеннүктелеріндеКүнтолықтұтылады, Жербетініңалакөлеңкеаймағындағынүктелеріндеолтұтылужартылайболады. Күнніңтұтылуытаңғаларлықкөрінісболыптабылады. Аспандақарадөңгелектіжәнеоныңайналасындағытамашашұғыла-Күнтәжінкөреміз. Олкүнніңқаттықызғанатмосферасының жарқырағансыртқыбөліктері. Күннің толықтұтылуыкезінде тез қараңғытүседі. Ауатемпературасытөмендейді, тіптішықпайда болады. Толықтұтылукөбіне 2-3 мин-қасозыладыжәнеұзақтығы 8 мин-та (7 мин 40 с) аспайды. ОлЖердебіржарымжылдабірретболады, бірақ Жердің бір орындақайтаданболуыөтесирек: шамамен 200-300 жылда 1 рет болатынқұбылыс. жүктеу/скачать 6.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|