26-27 - сабақ
Магниттік құбылыстар. Тоқпен магниттеу
Мақсаты: Магнит өрісінің сипаттамаларын түсіндіріп, тогы бар түзу өткізгіштің және соленоидтің айналасындағы өріс сызықтарының бағытын анықтайды;
Үш мың жылдан астам уақыт бұрын Қытайда магниттік нұсқағыш тілініңсотүстікпен оңтүстікбағытта орналасуын тәжрибе жүзінде қолдана бастады. Сол кездің өзінде ғалымдар арбаға магниттен жасалған созылған қолы оңтүстік бағытты көрсетіп тұратын адам бйнесін нұсқаушы ретінде бікітіп қойған.
Ежелден келе жатқан аңыздардың бірінде темір заттарды өзіне тартып алатын тау жайлы әнгіме айтылады. Тениз жағасында тұрған магнит тауға жақындаған кемелердің темір шегелерін тартып жұлып алғандықтан кемелер суға кеткен.
Ежелгі грек ойшылы Платон магниттің тек темір сақиналарды өзіне тартып қоймайды, сонымен қатар сақинанның озіне күшбереді. Ол өзіне басқа сақиналарды тартады деген. Ежелгі грек ғалымдары магниті ғылыми тұрғыда түсіндірмеді, керсінше бұл күшті құдретті күшке әкеліп сйғызды. Осындай көз қараста ұлы Аристотельде болды тіпті жан бардеп есептеді.
Гильберт магнитьтің мынандай маңызды қасиеттерін тұжырымдаған: Магниттің екі полюсі бар солтүстік, оңтүстік және бөліктің өзіне тарту күші әр түрлі. Әр аттас полюстер тартылады, аттас емес полюстер тебіледі. Жіпке ілінген магнит кеңістікте солтүстік пен оңтүстікті көрсете отырып, белгілі бір жағдайда орналасады, Бірғана полюсі магнит мүмкінемес. Вильям Гильберт
Түзу токтыӊ магнит өрісі
Э лектр тогы бар өткізгіш орналасқан кеӊістікте магнит өрісі болады. Бұл магнит өрісі магниттік тілшені қозғалысқа келтіреді, яғни магнит тілшесіне магниттік күштер әрекет жасайды.
Егер токтыӊ бағыты өзгерсе
Әр түрлі жазықтықтардағы магнит индукциясы
векторыныӊ бағыты
Оӊ бұрғы ережесі
Оң бұрғы ережесі: егер бұрғының ілгерілемелі қозғалысы токтың бағытымен сәйкес келсе, онда бұрғы тұтқасының айналу бағыты өрістің магниттік күш сызықтарының бағытын көрсетеді.
Достарыңызбен бөлісу: |