кесте: Тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісін қолдану арқылы негізгі сома мен пайыздар қалдығын есептеу

IE40. Білім беру департаменті университеттік білімді дамыту құралдары ретінде өтеудің оңтайлы шарттарында студенттерге төмен пайыздық мөлшерлеме бойынша несие береді.

IE41. Департамент төмендегідей шарттарда қаржылық жылдың басында бірнеше студенттерге 250 миллион АБ ұсынды:

• 
  Негізгі сома келесі тәсілмен өтеледі:
  

4 жыл: негізгі соманың 30% өтеледі

5 жыл: негізгі соманың 30% өтеледі

6 жыл: негізгі соманың 40% өтеледі

• 
  Пайыздар 6% мөлшерлеме бойынша есептеледі, және жыл сайын мерзім соңында төленеді. Бұл пайыздың нарықтық мөлшерлемесі 11.5% тең болсын делік.
  

IE43. С субъектісі А құзіретінде автокөліктердің ірі өндірушісі болып табылады. 201V жылдың 1 қаңтарынан А үкіметі (эмитент) В субъектісімен (иесі) сәйкесінше В субъектісі сомасы 50 миллион ақшалай бірлікті (АБ) құрайтын және 201Х және 204Z жылдары 25 миллион а.б. екі бірдей тең жарнамен өтелетін 30 жылдық несие бойынша өз міндеттемелерін С субъектісінің (борышқор) орындамау жағдайында өтеу алатын қаржы кепілдігі шартына отырады. С субъектісі А үкіметіне 30,000АБ мөлшерінде ең төмен сыйақы төлейді. С субъектісі А үкіметімен келіссөздерге кірісерден бұрын кепілдік жөнінде басқа субъектілер қатарынан көмек сұрады, бірақ олардың бірде біреуі мұндай кепілдік беруге дайын болмады. Соңғы уақытта А құзыретінде немесе D және Е көршілес құзыреттерінде автокөлік құрастыру секторында қаржы кепілдігі шарттары тіптен болмады. А үкіметі бағалау әдісін қолдана алмайтын қорытындыға келді, себебі бағалау әдісін қолдану әділ құнның сенімді бағалануын бермейді. Осылайша, А үкіметі 19 ҚСҚЕХС сәйкес қаржы кепілдігі шартын өлшеуді шешеді.

IE44. 201V жылдың 31 желтоқсанында С субъектісінің қаржы жағдайы мен қаржы нәтижелерінің талдауынан кейін А үкіметі қаржы кепілдігі шартына қатысты В субъектісінің алдында міндеттемелер жоғын анықтайды. А үкіметі өз теңгеріміндегі міндеттемені мойындамайды. А үкіметі «Қаржы құралдары: ақпаратты ашу» 30 ҚСҚЕХС сәйкес қаржы кепілдігі шартына қатысты салыстырмалы әділ құн мен несие тәуекелі ақпаратын ашады. Ол сонымен қатар, 19 ҚСҚЕХС сәйкес 50 миллион АБ мөлшерінде шартты міндеттемелер туралы ақпаратты ашады. А субъектісі қаржы нәтижелері туралы өз есебінде С субъектісінің төлеміне тиісті ең төмен сыйақыға қатысты 1,000АБ мөлшерінде табысты мойындайды.

IE45. 201Z жылы С субъектісіне ықпал көрсеткен автокөлік құрылысы секторында одан әрі құлдырау өтті. С субъектісіне банкроттықтан қорғау кажет, ол пайызды төлеу бойынша өз міндеттемелерін орындағанына қарамастан негізгі соманың бірінші төлемін жасаған жоқ. А үкіметі С субъектісінің қалпына келе алуға мүмкіндігі болатынын анықтайды, соған қарамастан С субъектісінің қайта құрылымдануына әкелетін әлеуетті сатып алушымен (D субъектісі) келіссөздер жүргізілуде. D субъектісі өзіне бастапқы жарнаны емес, В субъектісінің несиесін өтеуге соңғы жарна жауапкершілігін алатынын хабарлайды. А үкіметі 25 миллион АБ мөлшерінде шығын мен міндеттемелерді мойындайды және 25 миллион АБ мөлшерінде шартты міндеттеме туралы ақпаратты ашады.

IE46. 20Х8 жылдың 1 қаңтарынан жеке тұлға Х субъектісінің биржасындағы сатылатын акцияларды А қоғамдық секторының субъектісіне өтеусіз береді. Бұл мерзімде Х субъектісінің акциясының 1,000,000АБ әділ құны болады. 20Х8 жылдың 31 желтоқсанынан акциялардың әділ құны 900,000АБ құрады. Келісім шеңберінде А субъектісі акцияларды жіберу бойынша міндеттеме артады, яғни ол сәйкесінше өз атына акцияларды аударуды ұйымдастыруы қажет. Акцияларды жіберуге кететін шығындар 10,000АБ құрайды.

IE47. Х субъектісі коммуникациялық инфрақұрылым мен қоғамның сәйкес қызметтерін көрсетеді. 20Х9 жыл бойы телекоммуникация секторында жаңа технология енгізілді, нәтижесінде Х субъектісі қолданатын технология мен жабдықтар ескірді. Бұл Х субъектісі құнының біржола құлауына әкелді. Қайта бағалау шығының көлемі 20Х9 жылдың 31 желтоқсаны жағдайы бойынша 700,000АБ құрады. А субъектісінің саясатына сәйкес акциядағы инвестициялар сату үшін бар болатын қаржы активі ретінде ескеріледі. Мысалы, келісім шарт келісімінен тұрады делік, акцияларды беруге байланысты құнды қағаздар туындамайды және субъектінің есептік кезеңі 20Х8 жылдың 31 желтоқсанында аяқталады.

Талдау

IE48. А субъектісі акцияны тегін алғандықтан, ол сатып алынған акцияларды және айырбасталмайтын операциялардың сәйкес табысын бастапқы мойындау кезінде 23 ҚСҚЕХС қолданады. Алайда А субъектісі қаржы активін алғандықтан, ол 23 ҚСҚЕХС пен 29 ҚСҚЕХС бастапқы бағалау талаптарын қатаң сақтайды.

IE49. 23 ҚСҚЕХС сәйкес айырбасталмайтын табыс операциялары аясында сатып алынған активтер бастапқыда әділ құны бойынша өлшенеді, сол уақытта 29 ҚСҚЕХС сәйкес қаржы активтері бастапқыда әділ құны бойынша өлшенеді және олардың жіктелуіне байланысты мәміле шығындары қосылады не қосылмайды. Субъект саясаты акциядағы инвестиция есебін сату үшін бар болатын қаржы активтері ретінде қарастырады, сондықтан 10,000АБ көлемінде мәмілеге кететін шығындар бастапқы өлшеу кезінде 1,000,000АБ көлемінде акция құнына қосылады.

IE50. Акциялардың келесі бағалау мен мойындауды тоқтату 29 ҚСҚЕХС қарастырылады. Субъект акцияның таза активте/капиталда әділ құнның келесі өзгерістерін мойындаумен әділ құн бойынша өлшенетінін білдіретін сату үшін бар болатын қаржы активтері ретінде акцияға инвестицияны сипаттайды. Алайда құнсызданудан болатын шығын ол туындайтын кезеңдегі пайда немесе зарар құрамында мойындалады.

Бастапқы сатып алу кезінде және есептік мерзімде келесі жазбалар жасалады:

1. Сыйға тарту жолымен акцияларды сатып алу
Дт		Сату үшін бар болатын қаржы активі (Х субъектісіндегі инвестиция)	1,010,000
	Кт	Айырбасталмайтын операциядан тусетін табыс		1,000,000
	Кт	Банк (Мәміле бойынша төленген шығындар )		10,000
2. Келесі бағалау 20Х8 жылдың 31 желтоқсанында
Дт		Таза активтер/капитал (инвестицияның әділ құнын түзету)	110,000
	Кт	Сату үшін бар болатын қаржы активі(Х субъектісіндегі инвестиция)		110,000
3. Келесі бағалау 20Х9 жылдың 31 желтоқсанында
Дт		Құнсызданудан болған шығындар (пайда немесе зарар)	700,000
	Кт	Сату үшін болатын қаржы активтері		700,000