«арнайы педагогика және түзету психологиясы»
Жеткіншектердің қауіпті әрекеттері
жүктеу/скачать 1.6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Темекі тарту
| Жеткіншектердің қауіпті әрекеттері
Адамдардың өмірінде шарықтау сәті бар, ол оны қолынан шығарып алады, бұдан кейінгі күні «тар жол, тайғақ кешумен ұласады» деп ұлы ойшыл Шекспир айтпақшы адамға шыншыл да, ең қымбатты – ол оның мәні де, сәнді өмірі. Ал, осы өмірінің мәні де, сәнді өтуіне оның басты байлығы – денсаулығы тікелей әсер етеді. «Денсаулық – зор байлық», «Дені саудың – жаны сау» деп халқымыз бекер айтпаса керек еді. Өкінішке орай, адамзатпен XXIғасырға аузын арандай ашқан аждахадай сұм ажалдың төресі «нашақорлық», «ішімдік», «темекі», бірге аяқ басты.Анашаның Қазақстанда және бақа елдерде таралғаны баршамызға мәлім. Анашаның тарихы бұдан 15 жыл бұрын адам баласы анашаны білген.XX-XXI ғасырда қатерлі, улы өсімдіктерді аузына салып шайнап көрген,темекі түрінде тартқан.1975 жылы клиникалық норкология емханасы ашылды. Бір рет тартқаннан-ақ,басы ауырып,жүйке - жүйесін уландырады, бұлшық еттері шаншиды. Анашаны қолданған адам мида сақтау қабілеті тежеледі, соның салдарынан адам тез көріксізденеді ағзаның дамуы тоқталады. Алкоголь ол есірткі. Адам ағзасын улап қана қоймайды, ол қоғамға да тигізер зияны өте көп. Сондықтан әр түрлі қоғамда жат қылықтар болып жатады. Мысалы: қазір жеткіншектер теледидардан әр түрлі кино фильмдер ұрлық, зорлық, тонау, кісі өлтіру сияқты нәрселерді көріп, сана сезімдері уланады. Екіншіден, үйде болатын ата анасының ұрыс жанжалы баланың тәрбиесіне кері әсерін тигізіп қана қоймай оның келешек өмірінің дамып жетілуіне балта шабады. Бала үйден алатын жылылықты көшеден іздейді. Соның әсерінен әр түрлі жағыдайларға тап болады. Үшіншіден қасындағы достарына еліктеуі мүмкін.Қаншама бейкүнә адамдар осылардың құрығына түсіп, дүние салып, талай ауруларға ұшырады. Сондықтан да, елімізге салауатты өмір сүруге дабыл қағып, әртүрлі шаралар ұйымдастырылып жатыр. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев « Халық денсаулығы » атты мемілекеттік бағдарлама халықтың денсаулығын атап көрсеткені баршамызға белгілі. Бағдарламаның басты мұрты – халық. Денсаулығын сақтау, демографиялық ахуалын жақсарту. Шығыстың әйгілі данышпаны Әл – Фараби « Жас жеткіншектеріңізді көрсетіңіз, мен сіздердің болашақтарыңызды айтып беремін, » - деген екен. Нашақорлық – есірткілердің мемлекеттік тізіміне енгізілген, адамды психикалық, кейде физикалық тәуелділікке және өздеріне деген төзімділікке, сонымен қатар медициналық - әлеуметтік зардаптарға алып келетін заттарды құтұнудан туындалған аурулар. Бүгінде нашақорлықтың бүкіл әлем бойынша кең жайылып, талай жанның, әсіресе жас буынның өмірін тым ерте қиып жатқандығы баршаға мәлім. Бұл қасірет біздің елімізді де жай қалтырған жоқ. Сондықтан осы мақаланы жазудағы мақсат – адам санасын улайтын бұл дерттен жастарымыздың бойын аулақ ұстауына жәрдемдесу. Ал «дұшпанды» жеңе білу үшін ол туралы мағлұматтың неғұрлым мол болғаны жақсы. Сонымен адам нашақорлыққа қалай ұрынады? Есірткіге тәуелділіктің қалыптасу механизмдері. Нашақорлықтың пайда болуы және қалыптасуы бас миының эмоциялық – позитивті орталықтарына есірткінің әсер етуіне байланысты. Есірткілік заттың әсерінен пайда болған көңіл – күйдегі ауытқулар өз кезегінде « рефлекстік мақсаттарды», яғни адам іс - әрекетінің кезекті рет жағымды көңіл – күйді іздеу ркфлексін, туындатады. Демек, оның дәмін татып көрген жанның алғашында көңіл – күйі керемет көтеріліп, «рахат» сезімге бөленеді де осы сезімді тағы да бастан кешіргісі келіп, нашаны қайдан тапсам екен деп аласұра бастайды. Осы мақсатта қол жеткізген сайын, яғни есірткі жиі тұтынған сайын адам тұрақты паталогиялық жағыдайға ауысады., басқаша айтқанда оның есірткіге тәуелділігі арта түседі. Нашақорлық клиникасы. Психикалық тәуелділік – физикалық тәуелділік – есірткіге төзімділік. Психикалық тәуелділік – үнемі немесе ара - тұра есірткі қабылдауға ұмтылу. Бұл кезеңде адамды есірткі туралы ойлар мазалайды, оны тұтынғанда көңіл – күйдің көтерілуі, есірткі болмағанда көңіл – күйдің күрт төмендеуі байқалады. Физикалық тәуелділік дегеніміз ағзаның бүкіл қызметтерінің қайта құрылуы кезіндегі жағыдай. Есірткі әсері тоқтаған кезде дөрекі психикалық және соматикалық бұзылыстар туындайды. Абстинентті синдорм пайда болады, ол кезекті есірткі қабылдаған соң жеңілдейді немесе тоқтайды. Апиын нашақорлығы. Бұл топтағы нашақорларға көкнәрдан алынатын заттарды тұтынатын адамдар жатқызылады. Апин және оның түрлері: 1. Морфий – ақ түсті кристалл ұнтақ, түймедақ түрінде және ампулалар шығарылады. 2. Кодеин – тұтқырлығы әр түрлі қарақошқыл түсті сұйықтық, капсула және түймедақ түрінде өндіріледі. 3. Героин – түсті ақтан бастап қоңыр түске дейін ауытқитын ұнтақ. 4. Омнопон – апиын анальгетигі, ампуладағы ертінді. Осы топқа сонымен бірге дионин, тебаин жатқызылады. Морфиннің аз ғана мөлшері психикалық үдерістер ағымында өзгерістер тудырады. Шалықтау ( эйфория ) пайда болады, қиял жандана түседі, қабылдау артады, жеңіл ой және дене еңбегі жеңілдік иллюзиясын тудырады, бірақ зейін қою қиындайды, қандайда бір қызметке деген қажеттілік төмендейді, еңбек өнімділігі, көлемі мен қимыл белсенділігі төмендейді. Опиаттарға деген тәуелділік тез дамиды. 2-3 рет қабылдаған соң – ақ психикалық тәуелділік туындайды. Есірткі туралы ойлар адамды жаулап алып, бір сәт те босатпайды. Дене тәуелділігі де тез дамиды. Морфий абстиненциясы ахуалы бұлшық еттердің, ішкі ағзалардың жанға бата ауыруымен, қан аралас нәжіспен, жүрек – қан тамыры қызметінің төмендеуімен, жүрек соғысы және тыныс алу бұзылысымен, буындардың, аяқ - қолдың ауыруымен, көздің жасасаурауымен, тұмаумен, түшкіркмен, жөтелмен, есінеумен қатар жүркді. Абстиненция құбылыстары 5 – 6 күнде азаяды, алайда науқас бір айдан кейін және ем басталған соң ұйқының бұзылуына шағымданады. Амфетаминдік тип нашақорлығы. Амфетаминдер қоздырғыш құралдарға, психостимуляторлар тобына жатады. Ең белгілі амфетаминдер – амфетамин, фенамин, ритали, экстази. Оларды ішеді және тамырға егеді. Амфетаминдердің жіті улану белгілері: көңіл - күйдің көтерілуі, дене сергектігі, ойлаудың жылдамдауы, жағымды психикалық сергектік. Амфетаминдерді жүйелі түрде қабылдаған жағыдайда абстиненцияның ауыр көріністері байқалмайды. Психикалық және физикалық шаршаудан, организмнің жүдеп жадауынан науқас адам есірткілік заттардың мөлшерін көбейтеді. Көру және есту елестері, сөйлеу қозғыштығы, сандырақ идеялар, т.б. пайда болады.Әсіресе белсенді қозғалыс мысалы, билегенде экстази қабылдау организмнің шапшаң сусыздануына және естен тануға алып келеді. Нашақорлық адам өмірі үшін де, қоғам үшін де аса қауіпті проблема екендігі белгілі.Нашақорлық залалсыздандырылмаған және ортақ пісектерді қолданатындықтан оларды В.С гепатиттері, ЛИТВ/ЖИТС , тіндердің өлеттенуі сепсис дамиды. Тазартылмаған героиын, қоюлығы жоғары есірткі қабылдаған жағыдайда адам өлімге душар болады, сондай ақ есірткі мөлшері шамалап артық болғанда қалшылдап, қомаға ұшырайды немесе өледі. Нашақорлық – емделуі өте қиын қауіпті дерт. Алаңғасар, сенгіш жастардың өз ортасына біреудің жетегіне еріп, жаман жолға түсіп кетуі оп - оңай. Сондықтан ата – ананың, ұстаздардың, туыстардың сақтығы аса қажет.Өйткені есірткінің дәмін татып көрген адамның одан бас тартып кетуі аса қиын. Сонымен бірге бүгінгі заманда нашақорлықтың неекендігін білу әр азаматтың міндеті десек артық айтқандық емес. Темекі тарту Жеткіншектер көбісі темекі тартуды есейіп, ақылдары артқанынын дәлелдейді, нағыз өмірге қадам басқандай көреді. «Ересек өмірге өту» мектеп дәретханаларының бірінде, қалтарыс – қуыстарда жүзеге асатыны жасырын жайт емес. Мектеп оқушыларының зиянды әдетке бой ұруларының алдын алу үшін мектептегі тәрбие сағаттарына осы негіздегі тақырыптар тереңінен талданып, пікір алысулар өткізіліп тұру қажет. Жасөспірімдер арасында есірткіге бейімделу себептерін 4 топқа бөліп қарастыруға болады. Әлеуметтік Әлеуметтік – психологиялық Отбасылық Жеке басына байланысты жүктеу/скачать 1.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|