Кодтаушы тізбек ДНҚ 5′ - ТТЦ - АТТ - ЦЦА - ТТТ - ААА - 3′ Матрицалық тізбек ДНҚ 3′ - ААГ- ТАА – ГГТ - ААА – ТТТ - 5′ Транскрипция РНҚ 5′ - УУЦ - АУУ - ЦЦА - УУУ – ААА - 3′ Трансляция Ақуыз полипептиді (NH2) - фен - иле - про - фен - лиз – (СООН) 1954 жылы американ ғылымы Г.Гамов теория күйінде генетикалық код (кодон) 3 нуклеотидтерден (триплетті) тұруы мүмкін деген болжам айтқан. Шынында да 4 нуклеотидтерден (А,Г,Ц,Т) 64 әртүрлі үштіктерді (43=64) құрастыруға болады және 64 кодон 20 АҚ үшін әбден жеткілікті. Мүмкін кодон 4 нуклеотидтен тұратын шығар, бұл жағдайда 4 нуклеотидтен (А,Г,Ц,Т) 256 әртүрлі төрттіктерді құрастыруға болар еді, бірақ 20 АҚ үшін осыншама көп (256) кодон болады деп болжамдау ақылға қонбайды, себебі табиғат өзінің дамуында үнемі үнемді жолдарды таңдап отырады. - 1961 жылы Ф.Крик генетикалық код триплетті (3 нуклеотидтен тұратындығын) болатынын тәжірибе жасап дәлелдеді, яғни лабораториялық жағдайда 3 Урацилдің (УУУ) фенилаланин АҚ анықтайтынын көрсеткен. Ал, 1964 ж. М. Ниренберг, С. Очао, Х.Корана т.б. еңбектерінің нәтижесінде барлық 64 кодонның мағынасы анықталып, олардың негізгі қасиеттері белгілі болды.
- 64 кодонның 61- мағыналы кодондар, яғни 20 АҚ біреуін анықтайды, ал 3 –еуі (УАА, УАГ, УГА) мағынасыз кодондар, яғни ешқандай АҚ анықтамайды, олар ақуыз синтезінің аяқталуын бақылайды, сондықтан оларды-«стоп кодондар», «кодон-терминаторлар» деп те атайды.
- ДНҚ молекуласының кодтарына сәйкес келетін аРНҚ триплеттерін кодондар деп аталады.
Достарыңызбен бөлісу: |
