Қазақ тілінің пунктуациялық

жүктеу/скачать 0.88 Mb.

Pdf көрінісі

бет	28/44
Дата	16.01.2022
өлшемі	0.88 Mb.
	#454607

1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 ... 44

Тыныс-белгі-ереже

Аз сөзді, көп мағыналы болу – мақал-мәтелдерге тән құбылыс .

§97. Бастауыш -у жұрнақты етістіктен не ол араласқан тіркестен жасалса,

баяндауыш атау тұлғадағы зат есімнен немесе -у жұрнақты етістіктен және

керісінше болғанда, бастауыштан кейін сызықша қойылады: Елдің шетін

күзету – ең ардақты правоң (Жамбыл). Көргеннен, білгеннен аспау, барды

қанағат қылу – ой мешеулігі (Ғ.Мұстафин). Аз сөзді, көп мағыналы болу –

мақал-мәтелдерге тән құбылыс. Мектептің міндеті – оқушыларға жан-

жақты білім беру және тәрбиелеу.

§98. Бастауыш -ған (-ген, -қан, -кен) жұрнағымен жасалған есімшеден (не

есімше аралас тіркестен) болса, баяндауыш не зат есім, не есімше, не есімдіктен

жасалғанда, бастауыштан кейін сызықша қойылады: Бұған таяу отырған –

Ыбырайдың Ысқағы (М.Әуезов). Көпір біткен – соғыс тұмсығының қатты

қадалатын жері (Ғ.Мұстафин). Алтын орден алғаным – терең жырдың тиегі

(Жамбыл). Менің жазып отырғаным – теңіз үстінде кездескен көріністерден,

жолыққан адамдардан білгендерім (С.Мұқанов). Абайды таң еткен – сол екі

жігіт (М.Әуезов). Ән шырқаған – сол. Станцияға ең кеш келген – осы.

§99. Бастауыш зат есімнен не сілтеу есімдігінен, баяндауыш есімшеден

болғанда, екеуінің арасына сызықша қойылмайды, өйткені мұнда есімше өзінің

етістік қызметінде қолданылады: Мектеп үйі жаңадан салынған. Сол екі жігіт

Абайды таңдандырған.

§100. Баяндауыш болып тұрған есімше зат есім мағынасында қолданылған

болса, бастауыштан кейін сызықша қойылады: Осы кездік – саған тартқаным

(соңғы есімше тұлға «тартқан сыйым» деген заттық мағынада қолданылып тұр).

Енді осы – тоқтатқаны (Ғ.Мүсірепов).

§101. Бастауыш бірі, біреуі, біріншісі, екіншісі, алдыңғысы, соңғысы деген

заттанған сан есім, сын есімдерден және көбі деген сөзден, баяндауыш атау

тұлғадағы зат есімнен не -у жұрнақты етістіктен (және керісінше) болғанда,

бастауыштан  кейін  сызықша  қойылады:  Пьесада  («Шыңырау  түбінде»)  бір-

біріне қарсы екі түрлі идея түйіседі: оның бірі – көнбістікті, төзе берушілікті

уағыздайтын аяушылық идеясы, екіншісі – адам күшіне сену, оны өмір үшін

күреске шақыру  идеясы  («Қазақ  әдебиеті»). Жаяу  Мұса  –  Біржан бастаған

Арқадағы  әншілер  тобының  көрнектілерінің  бірі  (М.Әуезов).  Горькийдің

реалистік шығармаларында суреттелетін образдардың  көбі  –  өмірдің азабын

шеккен, қорлық, зорлық көрген таптың өкілдері («Қазақ әдебиеті»).

§102. Бастауыш бірі, біреуі, екіниіісі, біріншісі, көбі деген сөздерден,

баяндауыш атау тұлғадағы зат есім мен -у жұрнақты етістіктен басқа сөз

таптарының бірінен болса, бастауыштан кейін сызықша қойылады: Ойыл екеу:

жүктеу/скачать 0.88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 ... 44