Қазақстан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы, түрлері мен типтері
Көшпелілердің жыл мезгіліне қарай көші қоны
жүктеу/скачать 31.14 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көшпелілердің баспанасы - киіз үй
- ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
| Көшпелілердің жыл мезгіліне қарай көші қоны
1. Қыстау - көшпенді халықтардың қыз мезгілінде жылы мекенге қоныс аударуы. 2. Көктеу - көктемгі қоныс,шөптің жаңадан қаулап шыққан кезінде, көктем айларында мал жаятын өріс. 3. Күзеу – салқын түскенде, күз айында қыс жақындай бере қоныстанатын, қыстауға жақын жайылым. 4. Жайлау - жаз жайлауда отыратын қазақтар үшін, жайлау жерінің шөбі шұйгін, жері құнарлы, су мол,салқын жер болуы керек. Жайлауда киіз үймен, әр үй ат шаптырым жерде алшақ тұратын болған. Көшпелілердің баспанасы - киіз үй Киіз үй – көшпелі халықтар, дәстүрлі малшылар мен аңшылар ойлап тапқан көне шатыр. Киіз үйдің мың жылдық тарихы бар. Ол тіпті жазба тіл пайда болғанға дейін бар. Тұрғын үйдің бұл түрі көптеген халықтар арасында әлі де қолданылады. Осы күнге дейін көптеген адамдарды қызықтыратын бұл ағаш пен жүн құрылымының ерекшелігі неде? Киіз үй сөзінің нақты шығу тегін анықтау өте қиын, өйткені бұл шатыр алғашқы жазба деректер пайда болғанға дейін ойлап табылған. Бұл сөз Батысқа орыс тілінен енген. Ресейге Еуразиядағы түркі халықтарынан келген. «Киіз үй» сөзі оннан астам тілде кездеседі және «халық» немесе «адам аумағы» дегенді білдіреді. Киіз үйдің дизайны мен құрылысы оның өмір сүрген ғасырлар бойы өзгеріссіз қалды. Шыңғыс хан империясының күшеюінен көп бұрын киіз үй дәстүр бойынша бірнеше қабат мал терісімен немесе киізбен жабылған. Қой жүнінен киіз жасалды, ол жүн талшықтарындағы микроскопиялық ойықтар бір - бірімен тығыз байланысып, өте берік матаны құрады. Бұл қойының жүнін тоқуға болмайтындықтан жасалды. Мұндай киізді киім тігуге де пайдаланған. Киіз үйдің киіз жабыны су өткізбейтін болуы үшін киізге май сіңдірілген. Ол сондай - ақ оны суық түнде киіз үйлерді жылытатын тамаша оқшаулағышқа айналдырды. Қорытынды Көшпелілер немесе көшпелі қоғам, көшпелі өркениет дегеніміз – негізгі кәсібі мал шаруашылығы болып, күнкөрісінің көзі мал өнімдерінен тұратын, белгілі бір қалыптасқан жүйемен көшіп-қонып тіршілік ететін адамдардың әлеуметтік-экономикалық, саяси қауымдастығы және өркениеті. Шаруашылығының 3 түрі де – көшпелі мал шаруашылығы, жартылай көшпелі мал шаруашылығы, отырықшы мал шаруашылығы бірқатар географиялық, әлеуметтік-экономикалық және тарихи факторларға байланысты болған. Сол кездері әлеуметтік фактор шаруашылықтың түрлеріне барынша елеулі әсер еткен. Шаруашылықтың түрлері географиялық факторларға байланысты ерекшеленіп отырған. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: 1.”Қазақстан тарихы”(Көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. Алматы: Атамұра, 2010. .”Қазақстан”: Ұлттық энцеклопедия/Бас редактор Ә.Нысанбаев, Алматы,1998. 3.Әлемнің отырықшы емес халқы. Андрианов Б.М.:”Ғылым”, 1977. жүктеу/скачать 31.14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|