Қазақстан республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі
жүктеу/скачать 6.32 Mb.
|
| 4.5 Ара отбасының көбеюі
Көктемнің екінші жартысындағы омарташылардың негізгі міндеті - толыққанды араларды өсіруге және бас бал жинау басталғанға дейін олардың ең көп мөлшерінің жиналуына ықпал ету. Бал ара шаруашылығында бал араларын көбейтудің екі әдісі қолданылады: табиғи (аралардың тобырласуы) және жасанды. Бал ара ұяларын көбейтудің тобырлы жүйесін бастапқы балды кешірек жинайтын омарталарда пайдаланады, оны игеруге дейін бал араларының белсенді тіршілігі басталғаннан бастап 2,5-3 ай өтеді. Осы уақыт ішінде негізгі және табиғи топтасқан отбасылар жақсы дамып, бал мен тозаңды ойдағыдай жинай алады. Бұдан бөлек, табиғи топтасқан бал ара ұяларының санын көбейту, маманның бал арасынан аналықтарды шығару бойынша жоғары біліктілігін талап етпейді. Бал ара ұялары көбею уақытын дербес анықтайды, аналықтарды шығарады және бөлуге дайындалады. Ара тобы ұшып кеткеннен кейін омарташы оны тобырға жинауы тиіс. Бал ара өсіруші жақсы аналығы бар салмағы 2 кг-ға жуық күшті ара тобырларын жаңа отбасын құру үшін жеке ұяларға отырғызады. 300 г араға 1 жиек есебінен жаңа ұяны жинақтайды. Рамалардың жартысы жасанды балауыз қағаздарымен, қалғандары – бал және балтозаңмен, кәрездермен, сондай-ақ әр түрлі жастағы ұрықтардан тұруы тиіс. Рамаларды дұрыс орналастыру қажет: ортасында - аралардың ұшуын болдырмау үшін ұрығы бар рама, жанында - кәрездері бар рама, шеткі тұсында-балауыз қағаздары бар рама, содан кейін - бал және балтозаңы бар рама. Топтасқан аралар кәрездерді қарқынды түрде күшейтіп құрастырып отыруына байланысты, жеті күннен кейін оларға тағы да балауыз қағаздары бар рамалар береді. Ортаңғы күштегі табиғи екі ара тобын біріктіруге болады. Бұл үшін ара тобырын ұстап, екі аналықты арнайы торларға қамайды. Ұяға ең жақсы аналықты орналастырады. Тобырлар өз ұяларынан ұшқаннан кейін олардың отбасыларын міндетті түрде жіті қарайды. Тобыр ұясының орталығында орналасқан ірі қалыпты аналық арадан басқа қалаған аналықтарды кесіп алады. Олай болмаған жағдайда отбасылар екінші және де кезекті тобырларды құрып, әлсірей бастайды. Осылай, тобырда топтасқан немесе ұрықтанбаған аналықтардың болуы отбасыдан бөлек, яғни тобырға кірмейтін арнайы қатарлардың құрылуына септігін тигізеді. Егер омартада жақсы жемісті аналық аралар болса, оларды арнайы түрде топтасқаннан кейін, негізгі отбасыларға, ұрықтанбаған араларды алып тасталынғаннан кейін отырғызған жөн. Қазіргі уақытта омарташылардың көпшілігі бал ара ұяларының табиғи көбею әдісіне қарсы, сондықтан табиғи көбею жағайында араларды ұстау мен көбейтуге қазіргі заманғы технологиясының құрамдас бөлігі ретінде ерекше назар аударады. Табиғи жолмен көбею ерекше сипатқа ие және бал ара шаруашылығының жоспарлы түрде дамуына ықпал етпейді. Табиғи жолмен көбею кезінде аналықтар әр түрлі отбасыларда, оның ішінде өнімділігі аз отбасылардан да шығарылады. Табиғи жолмен құралған тобырлар кейде 2-3-тен бірігеді және бұл аналықтың жасы мен шығу тегі есептеуде қиындықтар туғызады. Бал ара ұясы бастапқы 1-2 апта бойы нашар жұмыс істейді, аналық ара жұмыртқа салуды қысқартқандықтан, бұл бал жинауды азайтады. Сондай-ақ, табиғи көбею орын алған жағдайда омарташының өзі болуы қажет және бұл еңбек өнімділігін арттыратын ара шаруашылығына қызмет көрсетудің жаңа нысандарын қолдануға кедергі келтіреді Омартадағы ара ұяларының санын арттырудың негізгі әдісі жасанды түрде көбейту болып табылады. Бал ара ұяларын жасанды жолмен көбейтудің барлық белгілі тәсілдерінің ішінде омарталарда мыналар табысты қолданылып келеді: жекешеленген және жинақталған бөліністер арқылы; отбасын жарты жазға бөлу арқылы; аналық араларға ұшу арқылы. Бірінші тәсіл ең қарапайым және ең аз еңбекті қажет етеді, ал соңғысын сирек қолданады. Бөліп алынған арнайы қатарлардағы отбасылар ертерек құрылса соғұрлым олардың бал жинау кезеңіне дейінгі уақыты көп болып, аралардың да дамуы қарқынды жүреді. Жаңа отбасылар жақсы жұмыс атқарып, өнімді мол беруі үшін олар басқы бал жинау кезеңіне дейін негізгі отбасыдағы аралармен теңесуі тиіс. Атап өту керек, бөлініп алынған отбасылар бал жинау кезеңінде тек негізгі отбасыдан берілетін ұрық есебінен ғана емес, негізінен өз аналығынан бөліну есебінен күшейтілуі тиіс. Бұл үшін аналық жұмыртқа салуды басты бал жинап алудан кем дегенде 30-40 күн бұрын бастайтындай есеппен ертерек қалыптастыру керек. Көктемгі шығатын аналықтары бар бөлініп алынған қатарлар тек соңғы басты бал жинау науқаны бар жерлерде ғана толық нәтиже береді. Ерте басталатын бал жинау жағдайында, егер қатарларды қалыптастыру үшін қыстаған қосалқы аналықтар пайдаланылған жағдайда ғана жақсы нәтижелер алуға болады. Одан әрі олар өз бетінше дамып, қалыпты отбасыларға айналады. Нуклеусте қыстаған аналық ара көктемгі шыққан араларға қарағанда ерте ұрпақ бере бастайды. Бөлініп алынған қатарларды жемісті немесе тұқымсыз жатырға және жетілген аналыққа қалыптастыруға болады. Сондай-ақ бал аралары мен бір отбасының ұрықтануымен қалыптасатын жеке бөліктер және екі және одан да көп отбасылардан бал аралары мен ұрықтарды алатын құрамалар ажыратылады. Бөлініп алынған арнайы отбасыларды жұқпалы аурулар жоқ омарталарда қалыптастыруға болады. Ұрықтанбаған емес немесе жетілген аналығы бар бөліктерді қалыптастыру кезінде күшті отбасынан жетілге баспа тұқымының екі-үш раманын, бал араларын алып, жаңа ұяға ауыстырылады. Сол жерге екі рамадан араларды қағады және жаңа ұяның шеттеріне бал салынған рама бойынша қояды. Содан кейін ұяны жылытады. Күн соңына қарай жаңа отбасына аналық немесе жетілген жатыр беріледі. Таңдалған рамалардың орнына аналық отбасына жақсы кәрездері бар рамалар қойылады. Бөлініп алынған қатарларды дәл осындай кезекпен өткізеді бірақ бұл жағдайда ұрықтанбаған аналықтың орнына өнімді ұрықтанған аналықты орналастырады. Бал ара ұяларының табиғи көбеюіне (ұрықтануына) қарағанда, бөлініп алынған отбасы бөліктерінің өнімділігі жоғары, жабайы емес, ауруларға төзімді, жақсы қыстайтын және төзімсіз ара ұяларынан қажетті мерзімде қалыптасады. «Жартылай ұшуға» 8-9 рамасы бар, арамен толықтырылған 12 қатарлы мықты отбасылар бөлінеді. Аналық отбасының ұяларының жанына осындай түс пен пішінділері бос қойылады. Оған негізгі отбасынан ұрық, ара және жемшөп қорлары бар рамалардың жартысын ауыстырады. Әр ұяға 2-3 рама қосылып ұялар жылытылады. Содан кейін ұяларды аналықтың ұясы орналасқан жерден 1 м қашықтықта қалдырады. Шалғыннан қайтып келе жатқан аралар екі жаққа тең мөлшерде жайылады. 3-4 сағаттан соң аналық арасы жоқ ұяға ұрықтанған аналық араны орналастырады. Ара отбасыларымен ажыратылған ұяларды бірнеше күн аралығында ұшу бағыттарын қалыптастыру үшін айналдырып отырады. Бұл тәсілдің артықшылығы - екі отбасында да барлық жастағы аралар қалады, отбасының қалыпты тіршілігі бұзылмайды. Мұндай отбасылар тез дамиды және бір айдан кейін олардың әрқайсысы толық ұяны алуға мүмкіншілігі болады. Бөлініп шыққан отбасылар басты бал жинауға үлгеруі үшін оларды негізгі балды өсімдіктердің гүлденуіне дейін, яғни 30-40 күннен кешіктірмей бөлу керек. Аналыққа ұшу тәсілін тобыр құруға дайындалып жатқан күшті отбасылар үшін қолданады. Аналық отбасыдан жаңа ұяға 3-4 рама, әртүрлі жастағы бал аралары мен ескі аналықтары көшіріледі. Ұрықтың екі жағында кәрезі бар 5-6 рама және балы бар 2 рама орналастырылады. Жаңа ұяларды аналық бар отбасының орнына қойып, ал оны басқа орынға ауыстырады. Далалықтан қайтып ұшып келе жатқан барлық аралар ескі аналық орналасқан жаңа ұяға түседі. Жаңа орынға ауыстырылған бал ара отбасында тек ұрық және жаңа аналықты немесе жетілген аналықты оңай қабылдайтын жас ұшпайтын аралар болады жүктеу/скачать 6.32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|