Список использованных источников

Список использованных источников:

1. 
   Бутенко Р.Г. Новые направления в физиологии растений. – М.: Наука, 1985. – 296 с.
   
2. 
   Глеба Ю.Ю. Биотехнология растений // Соросовский образовательный журнал. – 1998. - № 6. – С. 3-8.
   
3. 
   Глик Б., Пастернак Дж. Молекулярная биотехнология. Принципы и применение. – М.: Мир, 2002. – 589 с.
   
4. 
   ГМО – зона повышенного риска / Под ред. Е. Климова. Алматы: Спектр, 2003. – 52 с.
   
5. 
   Дейнеко Е.В., Загорская А.А., Шумный В.К. Т-ДНК – индуцированные мутации у трансгенных растений // Генетика. - 2007. –Т.43, № 1. – С. 5-18.
   
6. 
   Лихтенштейн К., Дрейпер Дж. Генетическая инженерия растений // Клонирование ДНК. Методы / Под ред. Д. Гловера. – М.: Мир, 1988. – С. 315-380.
   
7. 
   Новикова Т.А. Продукты питания, модифицированные методами генной инженерии // Биология в школе. – 2004. - №4.- С. 9-15.
   
8. 
   Новое в клонировании ДНК. Методы / Под ред. Д. Гловера. М.: Мир, 1989. – 368 с.
   
9. 
   Норман Э. Борлоуг Зеленая революция: вчера, сегодня и завтра // Экология и жизнь. – 2001. - №4. - С.16-23.
   
10. 
    Пирузян Э.С., Андрианов В.Г. Плазмиды агробактерий и генетическая инженерия растений. М.: Наука, 1985. – 279 с.
    

в России рапсового шрота

Для эффективного выделения белковых фракций из вторичных продуктов переработки рапса – шрота и жмыха - и обеспечения высокого уровня их функционально-технологических свойств в пищевых системах необходим выбор комплексных ферментных препаратов с учетом химического состава подвергаемого биомодификации субстрата. Источники препаратов и стандартный уровень преобладающей активности представлены в табл. 1. При их использовании как возможного фактора интенсификации процесса экстрагирования белка из рапсового жмыха учитывали физико-химические характеристики ферментных препаратов – рН и температурный оптимумы действия (табл. 2).

Для сравнения эффективности использования избранных ферментных препаратов в достижении поставленной цели оценивали массовую долю водо- и солерастворимой белковых фракций в жидкой фракции гидролизата. Ферментные препараты применяли в дозировке 0,8-1,0 ед. целевой активности на грамм субстрата при гидромодуле 1:5. Температура и рН – в соответствии с оптимальными условиями, представленными в табл. 2.

Результаты показывают, что наилучшие показатели по массовому выходу фракций, участвующих в формировании функционально-технологических свойств пищевых систем, водо- и солерастворимой – достигаются при использовании препарата Целлолюкс А.

Таблица 1

Источники ферментных препаратов и стандартный уровень преобладающей активности

Таблица 2

Физико-химическая характеристика ферментных препаратов

Состав и условия действия препаратов	Ферментный препарат
	Амилолюкс-А	Протосубтилин Г3х	Целлолюкс-А	Коллагеназа пищевая	GC-401
Состав	α-амилаза Ксиланаза β-глюканаза Целлюлаза Глюкоамилаза Протеаза	Нейтральная протеаза Щелочная протеаза β-глюканаза Ксиланаза α-амилаза	Ксиланаза Целлюлаза β-глюканаза Глюко- амилаза	Протеазы	Протеазы
Оптимум рН	5,0-7,0	6,0 -7,0	4,0-6,0	7,5-7,75	5,5-6,6
Температурный оптимум, оС	50-70	45-50	50-60	37-45	55-65
Диапазон рН	4,0-8,5	4,5-10	3,0-7,0	6,5-9,5	4,0-7,0
Температурный диапазон, оС	30-80	30-60	30-70	35-50	50-70

При разработке технологической схемы получения изолята белка из рапсового шрота в качестве базовой использована схема, предусматривающая последовательное трехступенчатое экстрагирование белков из растительного сырья (А.В. Антипова, В.Ю. Астанина, И.А. Глотова, 1998 г.). Схема модифицирована в соответствии с имеющимися в литературе сведениями о предпочтительных экстрагентах для биополимерных систем рапса, доступности и сравнительной стоимости экстрагентов и обеспечивает извлечение белка из рапсового жмыха на уровне 90-91 %.

Полученный изолят белка рапса апробирован в качестве компонента шприцовочного рассола в технологии цельномышечных птицепродуктов. В интегрированной программной среде «Generic 2.0» нами произведен расчет рецептуры шприцовочного рассола с дополнительным использованием в качестве белоксодержащего компонента и источника минеральных веществ молочной сыворотки, подвергнутой электрофлотации. Получен положительный расчетный экономический эффект.

УДК: 579.001.89.1.

ТҮЙЕ СҮТІНЕН ҰЛТТЫҚ СҮТҚЫШҚЫЛДЫ СУСЫН ДАЙЫНДАУ ҮШІН СҮТҚЫШҚЫЛДЫ БАКТЕРИЯЛАРДЫҢ ҮЙЛЕСІМДІГІН ҚҰРУ ЖОЛДАРЫ

Қайратхан Л., Кистаубаева А.С.

Сонымен қатар, сүтқышқылды сусындардың құрамында сүт қышқылы мен көміртегі газының болуына байланысты олар көптеген прабиотикалық қасиеттерге ие. Мысалы, олар тамаққа деген зауқын ашады, шөлді қандырады, қарын сөлінің бөлінуін жоғарлатады, бүйрек жұмысын жақсартады және тағыда басқа қасиеттерге ие. Осы қасиеттерге қарап біз сүтқышқылды тағамдардың адам тамақтану рационында маңызы зор екенін білеміз.

Сүт қышқылды өнімдердің физика-химиялық, органолептикалық және басқа да қасиеттерінің қалыптасуына ұйытқы құрамындағы микроорганизмдер мен олардың биохимиялық белсенділігі маңызды рөл атқарады. Яғни, арнайы микрофлораны таңдай отырып сүтқышқылды өнімдердің пайдалы қасиеттерін жоғарлатуға болады. Бұл өз кезегінде жаңа сүтқышқылды өнімдерді шығаруға мүмкіндік туғызады.

Сонымен қатар, ұйытқыны белсенді күйде ұстап тұру үшін үнемі ұйытқы штамдарын алмастырып отыру қажет, ал ол ұйытқы микроорганизмдерінің ұзақ уақыт дақылдау және сақтау кезінде олардың биологиялық қасиеттерінің өзгеруіне әкеледі. Сондықтан жаңа өндірістік ұйытқы штамдарын алуға қажеттілік туындайды.

Жұмыста «Қазақ өнеркәсіпті қайта өңдеу және азықтық ғылыми-зерттеу институтының» дақылдық жинағынан алынған 12 түрлі штамм қолданылды.

Бұл штамдарды сүтті ұйыту белсендігіне, қышқыл түзу шегіне, термотөзімділікке, қышқылтүзу энергиясына, түзілген ұйықтардың ылғалды ұстап тұру қасиетіне, органолептикалық көрсеткіштерге тексерілді. Титрленетін қышқылды анықтау үшін Тернер әдісі қолданылды. Нақты нәтижелерді алу үшін әр тәжірибие 3-5 қайталыммен жасалды.


Зерттеу нәтижелері

Lc. cremoris ТМ-5 штаммында қышқылтүзу энергиясы 24 сағатта 25⁰С температурада орта есеппен 96±8⁰Т, ал 37⁰С – 111±5 ⁰Т құрады. Қышқыл түзу шегі 7 тәулікте 25⁰С-та 126±11, ал 37⁰С-та - 147±8 құрады. Lc. cremoris ТМ-5 штаммы 30⁰С, 60⁰С, 90⁰С температураларына төзімді болды. Түзген ұйықтың ылғалды ұстап тұру қасиеті 7,0±0,3 шамасында болды. Lc. cremoris ТМ-5 штаммы 8-9 сағат ішінде ұйық түзді. Ұйық ақ түсті, консистенциясы біртекті, бетінде аздаған сұйықтық түзілді.

Lc. lactis subsp. lactis К-8 штаммында қышқылтүзу энергиясы 24 сағатта 82±3 ⁰Т құрады. Қышқыл түзу шегі 7 тәулікте 240±5⁰Т болды. Lc. lactis subsp. lactis К-8 дақылы 30, 60 и 90⁰С температураға тұрақтылығын көрсетті. Ұйық ақ түсті, консистенциясы біртекті. Ұйық 6 сағатта түзілді.

Lb. acidophilus КМ-2 штаммы 30 және 60 ⁰С температурада өсе алады, қышқылтүзу энергиясы 24 сағатта 94±3⁰Т, қышқыл түзу шегі 7 тәулікте - 210±7⁰Т құрады. Осы штамм түзген ұйықтың ылғалды ұстап тұру қасиеті – 1,0±0,01 шамасында болды. Ұйық ақ түсті, консистенциясы біртекті. 6 сағатта ұйық түзілді.

Lb. delbrueckii subsp. bulgaricus АМ-2 штаммында қышқылтүзу энергиясы 24 сағатта 131±3^оТ шамасында болды, қышқылтүзу шегі 7 тәулікте - 240±5⁰Т болды. Дақыл 90⁰С жоғары температурада өсе алады, Осы штамм түзген ұйықтың ылғалды ұстап тұру қасиеті 5,0±0,2 шамасында болды. Ұйық ақ түсті, консистенциясы біртекті болды. Ұйық 6 сағатта түзілді.

Қорытындылай келе, зерттеу нәтижесі бойынша Lc. lactis subsp. lactis К-8, Lb. acidophilus КМ-2, Lc. cremoris ТМ-5, Lc. lactis subsp. lactis КГ-6 штаммдары прабиотикалық қасиеттерге ие болды. Бұл штамдардан ары қарай түйе сүтінен ұлттық сүтқышқылды сусын және сиыр сүтінен пробиотикалық қасиеті бар йогурт алу үшін консорциум жасауға болады.

Пробиотикалық бактериялардың ең маңызды қасиеттеріне колониялық тұрақтылықты қамтамассыз ету, яғни ішек қабырғаларын ағзаға сыртқы ортадан түсетін бактериялар мен токсикалық заттардан қорғау қабілеті болып табылады.

Колониялық тұрақтылық комплекс механизімінде пробиотикалық дақылдардың антагонистік белсенділігі маңызды рөл атқарады. Қазіргі таңда сүтқышқылы бактериялардың антимикробтық қасиеті мен механизімін зерттеу көптеген ғалымдардың көңілін аударуда.

Сүтқышқылды бактериялардың антагонистік қасиеті олардың продуцирлейтін бактериоциндерінің әсеріне және олардың өсуі мен жетілу процессінде органикалық қышқылдардың, спиртің, асқын тотықтардың және тағыда басқа метаболиттердің жинақталуын байланысты.

Бұл штамдардан жасалған консорциумдар сүтті ұйыту белсендігіне, қышқылтүзу энергиясына, түзілген ұйықтың ылғалды ұстап тұру қасиетіне, антагонистік және антибиотиктерге төзімділік қасиеттеріне, органолептикалық және микробиологиялық көрсеткіштері бойынша тексеріліп, таңдалды. Титрленетін қышқылды анықтау үшін Тернер әдісі, микроскоптау әдісіне Грам бойынша бояуды және антагонистік қасиетті анықтауды агарда диффузия әдісі, антибиотикке төзімділікті анықтауда диск әдісі қолданылды. Нақты нәтижелерді алу үшін әр тәжірибие 3-5 қайталыммен жасалынды.

Жоғарыда көрсетілген штаммдардан 6 нұсқа консорциум құрастырылды.

Бірінші нұсқада сиыр сүтін (6 %) ұйыту үшін Lb. acidophilus KM-2 штамы қолданылды. Ұйық 8 сағаттан соң түзілді, ұйық консистенциясы біртекті, тегіс, тығыз, ақ түсті және жақсы дәмімен ерекшеленді. ұйытқыны микроскоптаған кезде жеке коккаларды, ұзын жеке және екі-екі ден тізбектелген таяқшаларды және қысқа таяқшаларды көрдік.

Екінші нұсқада Lb. acidophilus KM-2 + Lc. cremoris TM-5 штамдары қолданылды. Ұйық 4 сағаттан соң түзілді, ұйық консистенциясы біртекті, тегіс, тығыз, ақ түсті болды және асты жағынан аздаған қатпарлар түзілді. Органолептикалық көрсеткіш бойынша ұйытқыда жағымды, аздаған тәтті дәм болды. Ұйытқыны микроскоптаған кезде жеке коккалар мен таяқшалар, 2-3 тен тізбектелген таяқшалар анықталды.

Үшінші нұсқада Lb. acidophilus KM-2 + Lc. cremoris TM-5 + Lc. lactis subsp. lactis К-8 штамдары қолданылды. Ұйық 4 сағаттан соң түзілді, ұйық консистенциясы біртекті, тегіс, тығыз, ақ түсті және органолептикалық көрсеткіші бойынша ұйытқыда таза сүтқышқылды дәмімен ерекшеленді. Ұйытқыны микроскоптаған кезде диплакоккалар, ұзын 2-3-тен тізбектелген таяқшалар анықталды.

4, 5, 6 нұсқада СҚБ штамдарын келесідей үйлестірдік: Lb. acidophilus ЖТ-1 , Lb. acidophilus ЖТ-1 + Lc. cremoris TM-5 және Lb. acidophilus ЖТ-1 + Lc. cremoris TM-5 + Lc. lactis subsp. lactis K-8 органолептикалық көрсеткіштер бойынша бұл үш нұсқаның да дәмі ащы болды. Сондықтан бұл нұсқалар ары қарай консорциум құру үшін қолданылмады.

Ары қарай 1,2,3 нұсқа штамдарының үйлесімдері түйе сүтіне егілді. Эксперимент үшін сүт алдын ала қайнатылды. Егу келесідей түрде жасалды: 100 мл түйе сүтіне 5 мл дақыл отырғызылды.

Бесінші тәулікте барлық нұсқаларда рН 3,89-4,93 дейінгі аралықта болды. Титрленетін қышқылдық 24 сағаттан соң 1 нұсқада 104±1^оТ- ді көрсетсе, 2 нұсқада - 134±2^оТ, 3 нұсқада - 216±3^оТ көрсетілді.

Бұл нұсқалар түзген ұйықтардың ылғалды ұстау қасиеті жоғары болды. Сәйкесінше 6,8; 6,2; 5,2 көрсеткіштерді көрсетті. Ескере кететін жайт, іріктеліп алынған штамдар түйе сүтінде тығыз ұйық түзбеді. Ұйық біртекті емес, аздаған қабаттасу байқалды. Бұл түйе сүтінің өзіндік құрамына тікелей байланысты. Түйе сүтінің құрамында Са²⁺ ионы, май мен фосфор тұзарының көп болуына байланысты, жоғары буферлікке ие. Сол себепті тығыз біртекті ұйықтың түзілуіне кедергі жасайды.

Органолептикалық көрсеткіштер бойынша барлық үш нұсқада да жағымды сүтқышқылды дәм анықталды.

Ең жоғарғы антибиотиктерге төзімділікті Lb. acidophilus КМ-2, Lc. lactis subsp. cremoris ТМ-5 және Lc. lactis subsp. lactis К-8 штамдары көрсетті.

Консорциум құрамына кіретін сүтқышқылды бактерияларын 6 тест дақылға антагонистік қасиетін тексеруге эксперимент қойылды. Зерттеу көрсеткендей бірлестікке кіретін сүтқышқылды бактериялар Грам оң Staphylococcus aureus және Micrococcus luteus, спора түзетін – Bacillus subtilis және Грам теріс - тест – дақылдарының өсуі тежеді.

Қорыта келгенде концорциум қышқылтүзу энергиясы, түзілген ұйықтардың ылғалды ұстап тұру қасиеті, антибиотиктерге төзімділігі, жағымды сүтқышқылды дәмді органолептикалық көрсеткіштері бойынша таңдалды және Staphylococcus aureus, Micrococcus luteus, Bacillus subtilis, E. coli тест дақылдарына оның антагонистік қасиеті жоғары болды. Нәтижесінде осы 3-нұсқа Lb. acidophilus KM-2 + Lc. cremoris TM-5 + Lc. lactis subsp. lactis К-8 штамм консорциумын пробиотик препараттарын құру ұйытқысы ретінде ұсынып отырмыз.

Ғылыми жетекші: б.ғ.д., доцент Савицкая И.С.

УДК 582.736:575

Агробактериальный способ доставки ДНК имеет явные преимущества перед другими наиболее распространенными методами трансформации растений (баллистическим, электропорации, микроинъекции). Этот метод позволяет вводить в реципиент сравнительно крупную генетическую конструкцию, приводит к минимальным нарушениям в кодирующей последовательности переносимого гена, обеспечивает включение в геном реципиента ограниченное число копий чужеродного гена. [1].Агробактериальный механизм переноса генов используют в основном к двудольным растениям [2]. Он основан на уникальной способности агробактерии осуществлять перенос генетической трансформации, которая локализована в Т-ДНК области Ri- и Ti – плазмид .

В качестве исходного материала использовали сорта люцерны Виола и Лазурная. Полученные из семян двух-трех дневные проростки люцерны разрезали на мелкие сегменты размером 5х5 мм и высаживали на питательную среду МС с гормонами 2,4-Д - 1 мг/л, кинетин - 0,2 мг/л для получения каллусной ткани.

Трансформанты люцерны получали методом агробактериальной трансформации каллусов, с использованием штаммов A. tumefaciens EHA105. Для трансформации люцерны использованы генетические конструкции CFP - 10, ESAT — 6. Для этого подготовили ночную культуру агробактерий (Agrobacterium tumefaciens), разведением 10 млн. бактериальных клеток в 1 мл раствора. Для кокультивирования использовали каллус люцерны 10-ти недельного возраста. Предварительно каллус разделяли на небольшие кусочки (около 3 мм в диаметре), раскладывали их на фильтровальную бумагу в чашках Петри. На каждый каллус наносили по 5-10 мкл приготовленной суспензии ночной культуры агробактерий. После того, как избыток суспензии впитался фильтровальной бумагой, кусочки каллусов переносили в чашки Петри и поместили на агаризованную среду В-5 (Гамборга) для индукции каллуса. Чашки Петри помещали в темноту при температуре 22⁰С и оставляли для прохождения кокультивирования в течение трех суток.

После прохождения кокультивирования экспланты переносили на свежую питательную среду В-5 с добавление антибиотиков (канамицин 200 мг/л, цефотаксим 500 мг/л) для индукции канамицин-устойчивого каллуса. Отбор трансформантов люцерны проводили по устойчивости к канамицину. Культивирование проводили при температуре 22⁰С в течение 2 недель с последующим пассированием каллусов.

В результате исследований культивировали экспланты люцерны сорта Виола – 88 шт, сорта Лазурная – 85 шт (таблица). Процент каллусообразования по двум сортам почти был на уровне, по сорту Виола составило 80%, Лазурная — 78%. Полученные морфогенные каллусы люцерны использовали для агробактериальной трансформации с использованием штамма EHA105 с генетическими конструкциями CFP - 10, ESAT — 6.

Таблица — Получение каллусов люцерны и их агробактериальная трансформация

Трансформировано по сорту Виола — 73, Лазурная — 57 каллусов. В настоящее время трансформированные каллусные линии люцерны культивируются на питательной среде В-5 с канамицином 200 мг/л.