Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы

БІЛІM - ОБРАЗОВАНИЕ, ISSN 1607-2790
№3, 2020
33
www
.nao.kz
ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ / ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА ОБУЧЕНИЯ / THE THEORY AND PRACTICE OF TEACHING
Орташа 
деңгей
(475 балл)
- 
мәтінде 
анық 
берілген іс-әрекет-
ті, оқиғаны тауып, 
кейіпкер 
сезімін 
анықтай алады;
- атрибуттар, сезім 
мен 
мотивация 
жайлы 
қарапайым 
қорытынды жасайды; 
- оқиғаның, іс-әре-
кеттің белгілі себеп-
терін қолдана оты-
рып, интерпретация 
жасайды, дәлел және 
мысал келтіреді;
- мәтін түрі мен тілін 
таңдау себебін түсі-
неді.
- мәтіннен 2 немесе 
3 фрагмент тауып 
көрсете алады;
- 
дәлелді 
түрде 
түсіндіру үшін қара-
пайым тұжырым жа-
сайды; 
-ақпаратты жүйелеп, 
реттеу үшін бірік-
тіреді және интер-
претация жасайды.
4.1.4.2 сөйлеу барысын-
да иллюстрациялар/көр-
некіліктер/ фото/ сурет-
тер қолдану, презентация/ 
видеоролик жасау;
4.3.4.1 
мұғалімнің 
көмегімен 
шығарма-
ның құрылымын, стилін 
жетілдіру, өз бетінше 
сын тұрғысынан бағалау 
және 
лексикалық, 
о р ф о г р а ф и я л ы қ , 
пунктуациялық қателерді 
тауып түзету; 
4.2.4.1 аңыз, шешендік 
сөз, батырлар жыры, фан-
тастикалық әңгімелердің 
жанрлық ерекшеліктерін 
анықтау;
Төмен
деңгей
(400 балл)
- анық берілген ақпа-
ратты, іс-әрекетті не-
месе негізгі идеяны 
таба алады;
- оқиғаның және әре-
кеттің себептері ту-
ралы қарапайым қо-
рытынды жасайды;
- сюжетті оқиға мен 
басты идеяға қара-
пайым түрде интер-
претация жасайды.
- оқығаны мен түсін-
гені бойынша, жа-
саған әрекеті, алған 
ақпараты бойынша 
қарапайым 
түрде 
қорытынды жасай-
ды және сипаттап 
жаза алады.
- әртүрлі форматта 
(диаграмма, 
кесте 
т.б.) берілген мәтін-
нен анық ақпаратты 
тауып, жаза алады;
4.1.1.1 
шығарманың 
мазмұнын толық түсіну, 
кейбір тұстарын нақтылау, 
оқиғаның себеп-салдарын 
анықтау үшін сұрақтар 
қою және жауап беру.
4.2.7.1 шығармадан әдеби 
көркемдегіш құралдарды 
(теңеу, кейіптеу, эпитет, ал-
литерация, әсерілеу) табу 
және оларды қолдану
4.2.2.1 шығарманы қайта 
құруға, интерпретацияла-
уға және бағалауға негіз-
делген сұрақтар қою және 
жауап беру;
(Eemer Eivers, Mary 
Delaney. 2018) [7].
Бұл оқу мақсаттарын жеке-жеке 
бөліп қарастыруға да болады. Мысалы, 
«4.2.9.1 түрлі дереккөздерден қажетті 
ақпаратты табу, өңдеу және тұжырым 
жасау және себеп-салдарлық байланы-
сын сызба түрінде көрсету» оқу мақ-
сатын «түрлі дереккөздерден қажетті 
ақпаратты табу» деп алсақ, бұл дағды-
ның төменгі деңгейіне жатады, ал «өңдеу 
және тұжырым жасау» десек, дағдының

БІЛІМ - ОБРАЗОВАНИЕ, ISSN 1607-2790
№3, 2020 
ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ / ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА ОБУЧЕНИЯ / THE THEORY AND PRACTICE OF TEACHING
34
жоғары деңгейіне, ал себеп-салдарлық 
байланысын сызба түрінде көрсету», 
бұл дағдының орта деңгейіне жатады. 
Сол сияқты 4.2.3.1 «шығарманың тақы-
рыбын анықтау» деп берілсе, бұл онда 
төмен деңгейге, ал «автордың ойын 
мәтін деректерінен мысал келтіре оты-
рып дәлелдеу» деп берілсе, бұл ойлау-
дың орта деңгейіне жатады. Бағдарла-
мада мақсаттар тұтас жазылғандықтан, 
кестеге жеке-жеке кіші мақсаттарға 
бөліп көрсетпей, деңгейлерге бөліп көр- 
сетуге тырыстым.
PIRLS бойынша бастауыш сынып 
оқушыларының оқу дағдыларын қалай 
дамытамыз?
Бұл үшін сабақтарда газет мақалала-
ры, веб-мәтіндер, бейнероликтер және 
дыбыстық материалдар сияқты сандық 
ресурстар жиі қолданылуы керек. Сон-
дай-ақ оқудың түрлерін: зейін қойып 
оқу, сын тұрғысынан оқу, қарқынды оқу, 
бағалау және шолу сияқты т.б. әртүр-
лі оқу стратегияларын тиімді пайдала-
ну қажет. Ең алдымен бастауыш сынып 
мұғалімдеріне мәтінмен жұмыс істеудің 
тәсілдемелерін, оқудың стратегияларын 
үйрету қажет. Ол үшін бастауыш мектеп 
мұғалімдерін дайындайтын ЖОО-да, пе-
дагогикалық колледждерде, біліктілік-
ті арттыру курстарында білім сапасын 
бағалаудың (PIRLS-оқу, TIMSS-матема-
тика, жаратылыстану сауаттылығы) ха-
лықаралық тәжірибелерін таныстыра-
тын, тесті құрастыру және сол бойынша 
оқушы білімінің сапасын бағалау құрал-
дарын оқып-үйрететін арнайы курс ен-
гізген дұрыс.
ҚОРЫТЫНДЫ
Бастауыш сынып мұғалімдеріне ар-
нап PIRLS тестілерін негізге алып, оқу 
дағдыларын қалыптастырудың ұтымды 
жолдарын, әдіс-тәсілдерін жинақтап, 
әдістемелік құралдар (электронды не-
месе басқа форматта) шығару қажет.
PIRLS зерттеуі сияқты елімізде 
оқушылардың оқу сауаттылығын тексе-
ретін, оқу сапасын көтеруге әсер ететін 
әдістемелерді анықтайтын, оның нәти-
желерін жүйелі түрде бақылап отыра-
тын (қалыптастырушы және жиынтық 
бақылаудан басқа) мониторингтік зерт-
теу орталықтары болуы қажет.
ПАЙДАЛАНҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ:
1. http://iac.kz/en/events/published-results-international-study-pirls-2016
2. Бахтин М.М. Проблема текста в лингвистике, филологии и других гуманитарных 
науках. – М.: Худ. лит, 1986.
3. Леонтьев А.А. Психологические единицы и порождения речевого высказывания. – М: 
Наука, 1969.
4. http://iac.kz/kk/project/pirls
5. «PIRLS-2016: Қазақстан нәтижелері», 2018 жыл: Ұлттық есеп/ Е.Б. Нұрланов, А.Д. 
Байгулова, Б.А. Қартпаев, М. Аманғазы, Е. Сабырұлы, Г.А. Ноғайбаева – Астана: «Ақпарат- 
тық-талдау орталығы» АҚ, 2018 – 154 б.
6. http://www.centeroko.ru
7. Eemer Eivers, Mary Delaney. PIRLS and ePIRLS 2016: Test content and Irish pupils’ 
performance, 2018
Р.Ж. БАЗАРБЕКОВА

жүктеу/скачать 3.97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: