Латын тілі – жарқын болашақ кепілі

Латын тілі – жарқын болашақ кепілі

Грек Латын Мағынасы

aden-

1. glandŭla, ae f

nodus, i m

lymphatĭcus, a, um

1. без, безді эпителий

2. лимфа түйіні

bi(o)- vita, ae f өмір

blephar- palpĕbra, ae f қабақ

cholecyst- vesīca fellea seu vesīca

biliaris

vesica, ae f

felleus, a, um

biliaris, e

өт қапшығы

colp- vagīna, ae f қынап

сyst- 1. vesīca urinaria

vesīca, ae f

urinarius, a, um

2. cysta, ae f

1. қуық

cyt-, -cўtus cellula, ae f жасуша, торша

gloss-, -glossia lingua, ae f тіл

gen-, -genia mandibula, ae f астыңғы жақ

gnath-, -gnathia maxilla, ae f үстіңгі жақ

gynaec- femǐna, ae f əйел

hydr- aqua, ae f су

kerat- cornea, ae f 1. көз мүйізі

2. эпидермистің мүйізді қабығы

mast-, -mastia mamma, ae f сүт безі

mnem-, -mnesia memoria, ae f есте сақтау

myel- 1. medulla spinalis

medulla, ae f

spinalis, e

2. medulla ossium

os, ossis n

1. жұлын

phleb- vena, ae f вена, көк тамыр

physi- natura, ae f табиғат

spondyl- vertěbra, ae f омыртқа

sial-, -sialia salīva, ae f сілекей, сілекей безі жəне жолы

thyr- glandŭla thyroidea

glandŭla, ae f

thyroideus, a um

қалқанша без

ur-, -uria 1. urīna, ae f

2. urea, ae f

1 зəр, зəр шығару

2.несеп нəр

carcin- cancer, cri m қатерлі ісік

chyl-, -chylia 1. succus gastrǐcus

succus, i m

gastrǐcus, a, um

2. lympha, ae f

1. асқазан сөлі

2. лимфаға қатысты, құрамында лимфа бар

dacryocyst- saccus lacrimalis

saccus, i m

lacrimalis, e

Көз жасы қапшығы

dactyl-, -dactylia digǐtus, i m саусақ

gastr- Ventricŭlus, i m асқазан

hyster-(в названиях хирургических операций), metr-(в остальных случаях)

utĕrus, I m жатыр

my-, myos- muscŭlus, i m бұлшық ет

neur- nervus, I m жүйке

ophthalm-, -

ophthalmia

ocŭlus, i m көз

path-, -pathia morbus, i m ауру

rhin- nasus, i m мұрын

trich-, -trichia capillus, i m

pilus, I m

шаш

col-, colon- crassum, i n 1. тоқ ішек

desm- ligamentum, i n 1. байлам

encephal- encephǎlon, i n бас миы

enter- intestinum, i n ішек

lith-, -lĭthus Calculus, i m seu

concrementum, i n

1. тас

pharm-, pharmac- medicamentum, i n дəрі

proct- rectum, i n ік ішек

tox-, toxic- venēnum, i n у, улы зат

typhl- caecum, i n сорық ішек

uran- palātum, i n таңдай

erythr- ruber, bra, brum 1. қызыл

2. эритроциттерге қатысты

leuc- albus, a, um 1. ақ

2. лейкоциттерге қатысты

macr- magnus, a, um үлкен (көлемі бойынша)

mega-, megal-, -

megalia

magnus, a, um үлкейген көлем

micr- parvus, a, um Кіші (көлемі бойынша),

кішірейтілген көлем

olig- parvus, a, um аз (саны бойынша)

orth- directus, a, um тік, дұрыс, қалыпты

poly- multus, a, um көп (саны бойынша),

xer- siccus, a, um құрғақ

haem-, haemat-, -

aemia

sanguis, ĭnis m қан

2. sebum, i n

1.май ұлпасы

2. май бездерінің секреті

nephr- ren, renis m бүйрек

odont-, -odontia, -

dentia

dens, dentis m тіс

pneum-, pneumat- aer, aeris m қандай бір мүшеде ауа не

газдың болуы

pneum-, pneumon- pulmo, ōnis m өкпе

splen-, -splenia lien, liēnis m көк бауыр, талақ

ten- tendo, ĭnis m сіңір

acr- apicalis,e дененің дисталды бөліктеріне қатысты

brady- lenis,e ақырын, жай

glyc-, glyk-, gluc- dulcis,e

1. тəтті

pan- omnis,e толық, барлығын қамтыған

tachy- celer,ĕris,ĕre тез, жылдам

aesthesi-, -aesthesia Sensus,us m сезім, сезімталдық

chir- Manus,us f қол

embry- 1. fetus,us m

2. embryo,ōnis m

8 аптадан кейінгі ұрық

hist- Textus,us m ұлпа, тоқыма

Hepar iecur, oris, m бауыр

derma, dermatos cutis, is, f тері

Osteon os, ossis, n сүйе

Arthron articulatio, onis, f буын

Cardia cor, cordis, n жүрек

stoma, stomatos os, ons, n ауыз

Chole fel, fellis, n өт

Oophoron ovanum, l, n жұмыртқа

Chondros cartilago, inis, f шеміршек

Angion vas, vasis, n тамыр

us, otos auris, is, f құлақ

Galactos lac, lactis, n сүт

Терминдерге «қалыпты жағдайдан ауытқу», «функциональдың бұзылу» мағынасын беретін аффиксальды терминоэлементтер

Грек қосымшалары

a-,an-(дауыстының алдында) Болмау, жоқ болу, мүмкіндіктің болмауы

dys- Бұзылу

hyper- Қалыпты жағдайдан жоғары болу

hypo- Қалыпты жағдайдан төмен болу

syn-, sym-(ерін жабылатын b,p əріптерінің алдында)

Қосылу

Соңғы грек терминоэлементтері жəне олардың эквиваленттері – 2-ші жіктеу орта тектік түріндегі латын зат есімдері

-ergia, urgia Іс-əрекет, ағзаның реактивтілігі

-kinesia қимыл

-penia Қан құрамының қандай да бір элементтердің азаюы

-philia Бейім болу

-rrhagia Қан ағу

-rrhaphia Оташылық тігу

-rrhoea Сұйықтықтың, секреттің ағуы

-schĭsis ыдырау

-trophia Мүшелер мен ұлпалардың қоректенуі

-dynamia күш

-cēle киста, шығып тұру, жарық (hernia, ae f)

-iater Ауруды емдейтін врач-специалист

-iatria Емдеу туралы ғылым

-oxia кислород, тотығу

-pexia фиксация, қандай да бір ішкі мүшені бекемдеу

-phagia, phag- 1. жұту

2. жеп қою

-phobia қорқу

-plasia Мүшенің, ұлпаның пайда болуы, өсуі

-pnoё Дем алу

-scopia Арнайы құралмен мүшенің ішкі қабырғаларымен сыртын зерттеу, қарау

-thermia, therm- Температураның айнуы

Бастапқы

Соңғы

Мағынасы Мысалдар

cary- — ядро caryogamia, ae f кариогамия, жыныс

торшаларының қосылуы

clad- -

clădus,

бұтақ polyclădus, a, um көп бұтақты

cocc- coccus,

i m

2) шар тəрізді бактерия, кокк

micrococcus, i m микрококк, шар тəрізді бактерия

cten- — айдар, тəжі Ctenophŏra, ōrum n айдарлылар теңіз омыртқасыздары

cyst- — жылауық (пузыр) cystocarpium, i n цистокарпий,

dasy- — қалың, қалың жүнді

dasyphyllus, a, um қалың жапырақты

dipl- — қос diplococci, ōrum m қос коктар

eu- — жақсы, толық eutrŏphus, a, um втрофты: 1) жақсы қоректенуге мүмкіндігі бар;

2) топырақта жақсы өсуші

gymn- — жалаң gymnospermus, a, um
Бастапқы

ТЭ

Соңғы

Мағынасы Мысалдар жалаңтұқымды

lasi- — жүнді Lasiorrhīnus, i m жүнді вомбат (сүт қоректі)

lept- — жұқа, жіңішке leptoūrus, a, um жіңішке құйрықты

limn- — көл limnophĭlus, a, um көлде өмір сүретіндер

- logia, a e f

ғылым, ілім myologia, ae f бұлшық еттің құрылысы жəне қызметі туралы ғылым

- lŏgus, I m

ғылымның бір саласындағы маман

anthropolŏgus, i m антропология маманы – адам эволюциясы туралы ғылым

morph- -

morphu

формасы, түрі morphogenĕsis, is f морфогенез, ағзаның эволюция процессінде түрге енуі

anthropomorphus, a, um адамға ұқсас

neur- — 1) жүйке neurocўtus, i m жүйке торшасы odont- odontus , a, um тіс odontoblastus, i m тіс емізіктері мезенхимасынан өсетін, тіс ұлпасын құрайтын торша

Mastodontus, i m мастодонт - тұмсықтылар тұқымдасынан жоқ жолып кеткен жануарлар

olig- — аз, аз мөлшерде, сирек

oligotrĭchus, a, um сирекшаштылар

ornith- — құс Ornithopŏda, ōrum n құсаяқты динозавлар

orth- — 1) тіке

2) дұрыс

orthogenĕsis, is f эволюция жолы белгілі бір бағытпен дамыған табиғи құбылыс туралы ғылым

oxyox-1) қышқыл

2)оттегіге қатысы бар oxyhaemoglobīnum, i n оксигемоглобин, оксигенизделген (оттегімен қаныққан) гемоглобин

phot- — жарық, күн сəулесі

phototrŏphus, a, um фототрофты

(ағза), өсіп-өнуіне күн сəулесін қажет ететін

rhin- -

a, um

platyrrhīnus, a, um жалпақ мұрынды

rhiz- -

rrhiza,

- rrhizus,

a, um тамыр rhizomorphus, a, um тамыр тəрізді

polyrrhizus, a, um көп тамырлы

Бастапқы

ТЭ

Соңғы

Мағынасы Мысалдар

staphyl- — (жүзім) жүзім шағы

Staphylococcus, i m стафилококк, жүзім шағы сияқты орналасқан бактерия торшалары

strept- — алқа Streptococcus, i m стрептококк, торшалары алқа тəрізді орналасқан бактерия

spor-

- sporia, ae f

- spŏrus, a, um

спора sporoderma, ătis n спородерма, дəн жəне споралар қабығы endospŏra, ae f эндоспора, спора, қандай да бір ағзаның ішінде дамитын спора — эндоспория ur- ūrus, a, um

құйрық platūrus, a, um жалпақ құйрықты

xanth- — сары xanthocarpus, a, um сарыжемісті

1. 
   Грек-латын дублеттер.
   
2. 
   Мүше, жыныс, жас және тінмен ағзалардың аталуы.
   
3. 
   Дербес терминоэлемент.
   

1 Жануарлар морфологиясы латын ветеринариялық терминологиясымен. ІІ: (цитология, эмбриология, гистология) / Тоқаев, З.К. - 2006

2 Латинский язык / Валл Г.И. - 1990 Латинский язык / Валл Г.И. – 1990

3 Латинский язык и основы ветеринарной терминологии: / Вульф, В.Д. - 1988

1 Введение в латинскую ветеринарную терминологию /Валл, Г.И. - 1978

2 Анатомия терминдерінің сөздігі ( Қазақша-орысша латынша, орысша латынша-қазақша, латынша-орысша-қазақша) / Рақышев, А. - 1992
5В120200 «Ветеринариялық санитария» мамандығына арналған

«Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен №11 Дәріс

1. 
   Клиникалық терминологияға сипаттама.
   
2. 
   Грек-латын дублеттері негізіндегі мүше, жыныс, жас және тін.
   
3. 
   Ағзалардың аталуы және дербес терминоэлемент.
   

Латын тілінсіз медицинаға жол жоқ