Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі т. М. Мендебаев, Е. С. Асқаров
жүктеу/скачать 3.11 Mb. Pdf көрінісі
|
| Графикалық материал. Графикалық материалды стандарт мәтінінде
(сҧлба, диаграмма, суреттер, т.б.) оны жақсы тҥсіну ҥшін және объект қасиеттерін немесе сипаттамаларын белгілеу мақсатымен орналастырады. Графикалық материалға сілтеме стандарт мәтінінде берілуі тиіс. Кестелік материал мәтінде бірінші рет ескерілген соң, тікелей мәтіннен кейін келесі бетте, ал қажет болса, қосымшада орналасуы тиіс. Мәтінде орналасқан суреттер, сҧлбалар, диаграммалар, т.б. қҧрылымдық қҧжаттамалардың бірыңғай жҥйесінің мемлекеттік стандарттары талаптарына сәйкес болуы тиіс. Стандартта графикалық материалды толықтыратын кестелер болса, оларды графикалық материалдан кейін орналастырған жӛн. Графикалық материалдың тақырыптық атауы болуы мҥмкін, оларды графикалық материалдың астына, келесі тҥрде орналастырады: Мысалы – 1-сурет – Аспап бӛлшектері Қажет болған жағдайда, графикалық материалдың астына тҥсіндірме деректері орналасады. «Сурет» сӛзімен атауын тҥсіндірме деректерден кейін қояды. Графикалық материал, қосымша графикалық материалын қоспағанда, толассыз 55 араб сандарымен нӛмірленеді. Егер сурет біреу болса, онда ол «1-сурет» деп белгіленеді. Графикалық материалды бӛлім шегінде нӛмірлеуге рҧқсат етіледі. Сурет нӛмірі бҧл жағдайда бӛлім нӛмірі мен суреттің реттік нӛмірінен тҧрады. Мысалы – 1.1- сурет, 1.2-сурет, т.б. 1.15. Бірдейлендіру және агрегаттау Бірдейлендіру – бҧл ғылыми-техникалық сҧрыптау әдісі және бірдей қызмет жасауға арналған объектілерді тиімді қолдану мәліметтері негізінде олардың санын қысқартуға және белгіленген нышаны бойынша бірыңғайлау. Машина жасауда бірдейлендіруді бҧйым конструкциясын, олардың қолданылуын және бҧйымның конструкциясы мен ӛлшемінің, оның қҧрастыру бӛліктерін және тетіктерін, берілген қолданыс саласы мен тағайындалған белгісі бойынша бірыңғай оңтайлы типтік конструкцияға келтірілуін талдау жолымен жҥргізеді. Бірдейлендірілген бҧйымдар, олардың қҧраушы бӛлшектері мен тетіктері сапа кӛрсеткіштері (немесе ҥйлесу) және біріктіруші ӛлшемдері бойынша толық ӛзара ауыстырымдылыққа ие болуы керек. Бірдейлендіруде жоғары сапа кӛрсеткіштеріне қол жеткізген минимум қажет, бірақ жеткілікті саны бар типтер, тҥрлер, типтік ӛлшемдер тағайындалады. Бірдейлендіру – кеңінен тараған және тиімді стандарттау пішімі. Бірдейлендіруді стандарттау алдында жҥргізуге болады, бірақ бҧйым мен оның қҧрамдық бӛліктерін стандарттау міндетті тҥрде бірдейлендіру болуын қажет етеді. Егер ӛнеркәсіптің бернеше саласында қолданатын стандарт жасалынатын болса, онда типтік ӛлшемдердің кӛп болуына рҧқсат етіледі. Олардың кейін қысқартылуына салалық және зауыттың ішкі бҧйымының типтік ӛлшлемдерінің шектеулі тізімін қҧру жолымен жҥзеге асады. Бірдейлендіру алдында объектілерді жҥйелейді және жіктейді. Заттарды, қҧбылыстарды немесе ҧғымдарды жҥйелеу, оларды қолдануға ыңғайлы, анық жҥйе қҧратын, нақты бір ретпен және бірізділікпен орналастыру мақсатын кӛздейді. Жҥйелеу объектілерінің ӛзара байланысы да ескеріледі. Объектілерді алфавиттік жҥйемен орналастыру жҥйелеудің қарапайым пішімі болып келеді. Объектілерді реттік нӛмірлеу немесе оларды хронологиялық ретпен орналастыру да қолданылады. Машиналардың және олардың қҧрастыру бӛлшектерінің ӛлшемі мен параметрлерін жҥйелеуде тәуір кӛретін сандар қатарын жиі қолданады. Жіктеу жҥйелеудің бір тҥрі болып келеді. Заттарды, қҧбылыстарды немесе ҧғымдарды олардың ортақ белгілеріне қатысты класс, тӛменгі класс және разрядттар бойынша орналастыру, атап айтсақ бір-біріне бағынышты объектілер жҥйесін қҧру мақсатын кӛздейді. Жіктеуді кӛбінесе, ондық жҥйе бойынша жҥргізеді. Әмбебап ондық жіктеу (ӘОЖ) ғылыми және оқу әдебиеттерінің индекстерін рубрикациялау халықаралық жҥйесі ретінде қабылданған. Мысалы, ӘОЖ 62 – техника, ӘОЖ 621 – жалпы машина жасау және электротехника, ӘОЖ 621.3 – тау-кен ісіндегі электротехника т.б. |