Қазақстан республикасы білім жәНЕ
| Ескерту — «Raimbek Agro» ЖШС-тің жылдық есептемелері бойынша
| |
|
| |
Қаржылық тәуекелділік коэффициенті 2020 жылы өткен жылмен салыстырғанда 13 %-ға төмендегенін анықтап көрсетіп тұр.
Кәсіпорын дағдарысты жағдайдан өзінің несиелік қарызын азайту, артық ТМҚ мен негізгі құралдарды өткізу арқылы ғана шыға алады. Кәсіпорын өзінің күшін қаржылық тұрақтылықты көтеруге бағыттауы керек, өйткені ол жалпы алғанда қанағаттанарлықсыз болып табылады.
«Raimbek Agro» ЖШС-тің қаржылық-экономикалық жағдайы туралы толық көрініс алу үшін кәсіпорынның іскерлік белсенділігі мен табыстылығы көрсеткіштеріне талдау жасау қажет, олар 6 және 7 кестелерде көрсетілген.
Бұл көрсеткіштер компанияның қызметінің экономикалық тиімділігінің айғағы.
Кесте 5 «Raimbek Agro» ЖШС-тің іскерлік белсенділігін талдау
|
№ |
Көрсеткіштер |
2019 |
2020 |
өзгеруі |
| |
|
|
|
|
|
теңгемен |
%-бен |
|
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
|
2. |
Активтердің орташа жылдық құны, мың теңге |
303200,3 |
258170,3 |
-45030 |
-15 |
|
|
3. |
Өзіндік капиталдың орташа жылдық құны, мың теңге |
114876,1 |
60058,4 |
-54817,7 |
-52,2 |
|
|
4. |
Ұзақ мерзімді активтердің орташа жылдық құны,мың теңге |
128654,4 |
136751,3 |
+8096,9 |
+6,2 |
|
|
5 |
НҚ орташа жылдық құны, мың теңге |
238021,0 |
166285,0 |
-71736 |
-30 |
|
|
6 |
Ағымдағы активтердің жылдық құны, мың теңге |
98185,8 |
87436,7 |
-10749,1 |
-11 |
|
|
7 |
Матер. орташа жылдық құны, мың теңге |
34794,0 |
25504,6 |
-9289,4 |
-26,7 |
|
|
8 |
Дайын өнімнің жылдық құны, мың теңге |
1361,6 |
2271,8 |
+910,2 |
+66,8 |
|
|
9 |
Дебиторлық борыштың орташа жылдық шамасы, мың теңге |
50647,4 |
53172,2 |
+2524,8 |
+5 |
|
|
10 |
Кредиторлық борыштың орташа жылдық шамасы, мың теңге |
7902,3 |
5914,8 |
-1987,5 |
-26,2 |
|
|
11 |
Активтердің айналым коэффиценттері |
2,6 |
2,5 |
-0,1 |
-3,9 |
|
|
12 |
Өзіндік капиталдың айналым коэфф-і |
6,9 |
10,7 |
+3,8 |
+55,0 |
|
|
13 |
Ағымдағы активтердің айналым коэффиценті |
8,1 |
7,3 |
-0,8 |
-9,9 |
|
|
14 |
Ағымдағы активтердің айналым ұзақтығы |
44,3 |
48,7 |
+4,4 |
+10 |
|
|
17 |
Материалдардың айналым коэффиценті |
22,9 |
22,9 |
— |
— |
|
|
18 |
Дайын өнімнің айналым коэффиценті |
585,8 |
284,5 |
-301,3 |
-51,5 |
|
|
19 |
Дебиторлық борыштардың айналым коэффиценті |
15,7 |
12,1 |
-3,6 |
-22,9 |
|
|
20 |
Кредиторлық борыштардың айналым коэффиценті |
100,9 |
109,2 |
— |
— |
|
|
Ескерту — «Raimbek Agro» ЖШС-тің жылдық есептемелері бойынша | ||||||
5-кесте бойынша активтердің орташа жылдық құны 15 %-ға кеміді. Сонымен қатар активтердің айналым коэффициенті 3,9 %-ға, ал дайын өнімнің айналым коэффиценті 2 есе төмендеп, 284,5-ді құрады. Активтердің айналымдылық коэффиценті 1 жыл ішінде 2,6- дан 2,5 есеге кішкене ғана төмендеген, яғни ол бір жыл ішінде өндіріс циклі неше рет болғанын көрсетеді.
Сондай-ақ өндірістік қорлардың айналымдылығы баяулағанда инфляция мен шаруашылық байланыстардың құлдырауы жағдайында айтарлықтай таралымды болып келетінін айта кеткен жөн.
Кесте 6 «Raimbek Agro» ЖШС-тің табыстылығын талдау
|
№ |
Көрсеткіштер |
2019 ж. |
2020ж. |
Өзгеруі | |
|
мың тг. |
%-бен | ||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
1 |
Өнімді өткізуден түскен табыс, мың тг. |
646402,6 |
797610,0 |
151207,4 |
+23,4 |
|
2 |
Жалпы табыс, мың тг. |
230287,4 |
254049,1 |
23761,7 |
+10,3 |
|
3 |
Өткізілген өнімнің өзіндік құны, мың тг. |
545522,6 |
720685,9 |
175163,3 |
+32,1 |
|
4 |
Негізгі қызметтен түскен табыс, мың тг. |
100880,0 |
79624,1 |
-23955,9 |
-24,7 |
|
5 |
Таза табыс, мың тг. |
82717,3 |
41632,9 |
-41084,4 |
-49,7 |
|
6 |
Ағымдағы активтер, мың тг. |
111376,0 |
84995,5 |
-26380,5 |
-24,7 |
|
7 |
Ұзақ мерзімді активтер, мың тг. |
175330,1 |
234699,0 |
59368,9 |
+33,9 |
|
8 |
Меншіктік капитал, мың тг. |
96343,2 |
133409,0 |
37068,8 |
+38,5 |
|
9 |
Ағымдағы активтердің табыстылығы |
0,74 |
0,49 |
-0,25 |
-34 |
|
10 |
Ұзақ мерзімді активтердің табыстылығы |
0,47 |
0,18 |
-0,29 |
-62,4 |
|
11 |
Өткізілген өнімнің табыстылығы |
0,13 |
0,05 |
-0,08 |
-59,2 |
|
12 |
Өткізу көлемінің табыстылығы |
0,36 |
0,32 |
-0,04 |
-11,6 |
|
13 |
Негізгі қызметтің табыстылығы |
0,18 |
0,11 |
-0,08 |
-42,3 |
|
14 |
Меншіктік капиталдың табыстылығы |
0,86 |
0,31 |
-0,55 |
-63,7 |
|
Ескертулер «Raimbek Agro» ЖШС-тің жылдық есептемелері бойынша | |||||
6-кестеде «Raimbek Agro» ЖШС-тің табыстылық көрсеткіштері талданған. Кестедегі мәліметтер негізінде кәсіпорынның жалпы табыстылығы төмендегені туралы қорытынды жасауға болады.
Өнімді өткізуден түскен табыс (23,4 %), жалпы табыс (10,3 %), активтер (24,7 %), меншіктік капитал (38,5 %) көбейгенімен таза табыс (50 %) пен негізгі қызметтен түскен табыстың (24,7 %) төмендеуі байқалады, ол өткізілген өнімнің өзіндік құнының жылдам өсуі салдарынан болған.
Осылайша «Raimbek Agro» ЖШС-тің қаржылық жағдайының төмендеуі туралы қорытынды жасауға болады, оны кәсіпорынның табыстылық, қаржылық тұрақтылық, өтімділік және іскерлік белсенділік көрсеткіштерінің талдауы растайды, мұның барлығы өнімді шығару және өткізу бойынша шығындардың көбеюімен, міндеттемелердің өсуімен және таза табыстың азаюымен түсіндіріледі [21].
Оның себебі тауардың өзіндік құнының өсуімен және жалпы табыстың төмендеуі және салық салғанға дейінгі табыстың төмендеуі әсер етуі мүмкін.
Рентабелділік – кәсіпорын табсының қалыптасуын сипаттайтын басты көрсеткіштің бірі болып табылады. Сондықтан да олар қаржылық жағдайына баға беруде және салыстырмалы анализ жасау барысында рентабельділік көрсеткіштері инвистициялық саясаттың және баға қалыптасудың инструменті ретінде қолданылады.
Негізгі қорларды паудалану бойынша Қайсар-сүттің кәсіпорында қор сыйымдылық және қор қайтарымдылық көрсеткіштері қанағаттандырарлық.
Тауарлар қаланың азық-түлік дүкендеріне жеткізіліп, 800-ге жуық дүкен-тұтынушылар қамтамасыз етіледі. Өткізу меншік шағын 10 автокөлікпен жүзеге асып, алыс аудандарға қызмет көрсетуші 3 дистрибьютер бар. Осы кезде дүкенге тасымалдаудың ең аз сомасы 2 мың теңгені құрады. Сонымен қатар 10 тәулік мерзімге 10 мың теңге шамасында консигнацияға тауарлар қалдырылады. Мұндай сату тек ірі сауда орталықтары үшін қолданылады. Фирманың негізгі бәсекелестіктерінің бірі – «ФудМастер» компаниясы. Ол «Ақ бұлақ» акционерлік қоғамы негізінде американдық корпорациямен бірлесе құрылған. Осыдан шамамен 10 жыл бұрын нарыққа шыққан бұл компанияқазір өтудің жоғары сапалы өнімдерін әсем орамдармен нарықта сатып, жоғары үлеске ие болып отыр. Компанияның алғашқы өнімі – йогурт. Одан соң нарыққа жоғарғы сапалы сүт, айран, қаймақ өнімдері ұсынылды. Компания өз ассортиментін әрдайым жаңартып отырады. Компания балмұздақ шығару бойынша бойынша жетекші позицияларды иеленген: фирманың маркалық атауы – ФудМастер. Ал маркалық белгісі болып бара жатқан күн аясындағы ақ алжапқышпен тұрған шелегі сүтке толы әйел адамның бейнесі. Компания көп маркалық стратегия тәсілін кеңінен қолданады.
Қатаң бәсеке жағдайында «Raimbek Agro» компаниясында өнім өткізуге байланысты бір қатар ауыртпашылықтар туындады. Оның негізгі себептері ретінде мыналарды атап өтіге болады:
- қысқы маусымда мүт өнімдері ұсынысы азайып, ал сұраныс керісінше артады. Жазда кері жағдайды байқауға болады;
- қысқы мерзімде қара малды асырау қиынға түседі;
- ауылдар мен нарықтарда төмендетілген бағада сүт өнімдерін стихиялық сатуды жиі кездестіруге болады;
- бәсекелестердің көп болуы;
- тұрғындардың әлі де төмен деңгейдегі төлем қабілеттілігі;
Сонымен, жаңа өнімді өндіруге кеткен шығындар аз емес. Бірақ, соған қарамастан «Raimbek Agro» ЖШС-нің жалпы табысы өсе түседі. Бұл шығындарсыз кәсіпорынның әрі қарай нарықта өмір сүруі қиындай түспек.
Осы кәсіпорын 2018 жылы йогурт, қоюланған сүт, балаларға арналған сүт қоспаларын өндірумен шұғылданбаған. Демек, ол кезде кәсіпорында сүт өнеркәсібінің алыптарымен бәсекеге түсу мүкіндігі болмаған. Алайда жаңа өнімді шығару кәсіпорынның сауығуына әсер етеді, оның бәсекелестік қабілетін жақсартады. Өнім сатуға жасалғаг талдау нарықта бағасы қымбат емес, жоғары сапалы өнім, тауар негізінен пайдаланылатынын дәлелдейді.
Ал 2019 жылы кәсіпорын өзінің ассортиментіне жаңа тауарларды қосты. Соны нәтижесінде халықтық сұранысына ие болып отыр. Әсіресе ұзақ уақыт бойы сақталатын, бұзылмайтын тауарлар шығару қажет. Қазіргі кезде нарықта сүт өнімдері шөлмектегі сыйымдлығы 0,5 литрлік йогурт пайда болды. Жүргізілген мониторинг кезінде бұл өнімнің үлкен сұраныспен пайдаланылатыны белгілі болды.
Бұған қоса, балаларға арналған өнім шығаруға бағдар ұстау қажет. Сүтті негізінен табысы аз халық өкілдері, яғни, зейнеткерлер алады, сол себепті оның бағасы тиісінше болуға тиіс. Сүт шығарумен айналысатын алыптар осы аталған өнімнің бағаын өсірмей, ұзақ уақыт бойы ұстап тұруларына болады. Ал біз әңгіме етіп отырған «Қайсар Сүт» ЖШС-і сияқты кәсіпорындар бағаларды үнемі ұстап бірқатар көрсеткіштердің ұлғаюына қарй сүт және сүт өнімдерінің бағасын арттыруға еріксіз мәжбүр болады. Шығарылған өнімнің рентабельділігі көрсеткендей, 2017 жылмен салыстырғанда жалпы табыс артқанын атап көрсету керек.
Қазір жер-жерде нарық, консерванттары бар шетел өнімдерімен толы тұрған жағдайларда кәсіпорын мамандары өнімнің саласын жақсарту есебінен табиғи, нағыз сүт өнімдерін өндіру мақсатын алға қойып отыр. Демек, қазіргі кезде, бұл өнім табысты және юәсеке қабілетті.
Бәсеке қабілеттілігі жоғарлату «Raimbek Agro» ЖШС компаниясының даму стратегиясы болуы керек, тек сонда ғана ол сол нарықта қызмет өтумен қатар өз жұмысын кеңейтіп, нарықтағы үлесін жоғарылатады. Тауар бәсекелестігі бағалық және сапа бойынша болуы мүмкін. Тауардың саласы мынадай параметрлермен анықталады:
- нормативті-техникалық параметрлер - бұл тауардың норма мен стандарттарға сәйкес келуі;
- сенімділік және қауіпсізділік параметрлері;
- экономикалық параметрлер: қолайлы қорабы, тауардың адамның физикалық қажеттіліктеріне сәйкес келуі;
- эстетикалық параметрлер - дизайн және мода;
- бәсекелестерді білу және классификациялау, яғни бәсекелестер туралы мәліметтер банкасын құру;
- бәсекелестер қызметінің көрсеткіштерін талдау;
- бәсекелестердің күшті және әлсіз жақтарын білу.
Сонымен, кәсіпорынның қазірғі алға қойған мақсаты ИСО 9000 басқару сапасы жүсйесін өзіне ендіру болып табылады. Нарыққа қызмет етіп отыр. Бұл сапаны енгізсе тауардың шетел фирмаларымен бәсекелесте болатынына еш күмән жоқ.
3 Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерліктің даму мәселелері
Өтпелі экономикада жаңа өркен жайған шағын кәсіпкерлікті дамыту және қолдау үшін мындай жағдайлар қажет:
• еркін бәсекені құру негізі ретінде шағын кәсіпкерлікті дамытудың кешенді мемлекеттік ғылыми негізделген бағдарламаларын жасау;
• оның дамуы мен қаржылық жеңілдіктер үшін қаржы базасын қалыптастыру (жеңілдетілген несиелер, жеңілдетілген салықтар, ақысыз сипатты жәрдем ақшалар);
• бағдарламада ғылыми-техникалық прогресстің басымдық бағыттарында шағын кәсіпкерліктің орны ерекше анықталуы керек;
• шағын бизнесті ұйымдастыруда, елдің әртүрлі аймақтарында шағын кәсіпорындардың арнайы орталықтары басты ролде болуы керек;
• ірі және шағын бизнес ынтымақтастығының жүйесі негізінде, әсіресе сауда мен қызметтер саласында шағын бизнесті дамыту мақсатында ірі кәсіпорындардың ресурстарын тарту.
Шағын бизнесте жаңа жұмыс орындарын құру үшін мынадай шаралар қажет:
• «әкімшілік кедергілерін» азайту және сыбайлас жемқорлықты болдырмау үшін, шағын бизнеспен өзара іс-әрекетте жауап беретін мемлекеттік өкімет оргондарының қызметі бақылау жүйесін әзірлеу;
• аймақтық ұстаным бойынша шағын бизнеспен айналысатындарға өзін-өзі ұйымдастыруды ықпал ету;
• басыды бағыттарды бөлу үшін шағын бизнестің нақты жобаларының мәліметтер базасын құру;
• ауыл шаруашылығы шикізаттарын өңдеу жөнінде тамақ өнімдерінің шағын өндірістерін ұйымдастыру үшін, жергілікті өкімет органдарының балсында тұрған, бос қалған және тиімсіз пайдаланылып жүрген ғимараттарға түгендеу жұмыстарын жүргізу;
• саудада жүрген, әсіресе айел адамдардың еңбек жағдайын жақсарту үшін қала және аудан орталықтарында ең аз төлемақымен (электроэнергиясы, жылумен қамтамасыз ету төлемдері) базарларда сауда жасайтындар үшін шағын қоймалар ұйымдастыру, сауда саласында шағын бизнестің инфроқұрылымдық қамтамасыз етуін жақсарту;
• өнеркәсіп көлемінің өсуне және республика бойынша өнімдерді тасуға байланысты республикалық мәні бар автожолдардың бойынан жол бойындағы инфроқұрылымдар (кенпингтер, кафелер, мотельдер және т.б.) объектілерінде шағын бизнесті дамыту үшін жағдай жасау;
• шағын және отбасылық кәсіпкерлікке жәрдемдесу (шағын кредит, өнімдерді санитарлоқ – эпидемиологиялық бақылаудан өткізу, сауда-алаңдарын көркейту);
• жұмысты жаңа бастаған кәсіпкерлерге салық ставкасын төмендету;
• жергілікті бюджеттен қаржылық қордау көрсету жөніндегі жобаларды қарау кезінде құрылған жұмысшы органдарының санына ерекше көңіл бөлу.
Бөлшек сауда, қоғамдық тамақтандыру және тұрмыстық қызмет көрсету салаларында 2017 жылы 1631, 2018 жылы – 1761, 2018 жылы – 1818 жаңа жұмыс орындарын құру жоспарланды.
Шикізатпен қамтамасыз етілуі мен өнімді өткізуі. Өнімді өткізу кезінде қиыншылықтардың пайда болуының бірден-бір себебі – бәсекелестік ортаның жоғарылылығы. Шағын кәсіпкрліктің дамуына кері әсер ететін басқа да факторлар шағын кәсіпкерліктің қызметін реттейтін қолданыстағы заңнамадағы нормалардың жетілдірілмеген және кей жағдайда нақты нормалардың болмауы болып табылады, бұл әкімшілік кедергілерді ұлғайтуға әкеледі. [10]
Қорытындылай келе, шағын бизнесте дамытудағы және жұмысбастылық мәселесін шешудегі мемлекеттік саясатты жасап, жүргізу үшін жоғарыдағы факторларды бөліп көрсетуге болады. Аталған факторлар өз кезегінде шағын бизнестің дамуын тежейтіндіктен бірінші кезектегі міндеттерді анықтауға мүмкіншілік береді.
Қорытынды
Қорытындылай келе, шағын кәсіпкерліктің шынайы мағынасы - әділетті бәсекелестік пен еркін экономикалық даму. Сондықтан, республиканың шағын кәсіпкерлік нысандары да әлемдегі гүлденген елдердегі сияқты міндетті түрде мемлекеттік қолдау мен реттеуге тәуелді. Өйткені, шағын кәсіпкерлік - нарыққа бағытталған заңдардың үстемдік етуі.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев жыл сайынғы Қазақстан халқына жолдауында ұсынылған жіне қоғамды одан әрі демократияландырып, аса маңызды экономикалық міндеттерді шешуге бағытталған бастамалары ішінде шағын кәсіпкерлікті жүзеге асыру, қоғамда кәсіпкерлік рухты арттыру және жеке меншікті қорғау жөнінде үлкен жұмыстарды жүргізуге байланысты шаралар кездесепді және де оларды жүзеге асыруды байланысты президентіміздің жарлықтарын да қабылданған.
Өндіріс шығындары - кәсіпорынның өндіруге және сатуға кеткен барлық шығындарының сомасы, яғни өнімді өндіруге кеткен еңбек шығындарынң жиынтығы. Кәсіпорынның қызметін айқындайтын экономикалық көрсеткіштердің жиынтығы өнімнің өзіндік құны. Бұл оның пайдаланған өндіріс құралдарының шығынын және еңбекақы төлеуді қоса есептегендегі оның ақшаға айналдырған құнының бір бөлігі.
Өнімнің өзіндік құны белгілі бір өнім мөлшерін өндірудің және сатудың кәсіпорынға қаншаға түсетінін көрсетеді. Өндірілген өнімді сатудан түскен қаржының есебінен өзіндік құнның құрамына кірген, өндірісте тұтынылған элементтер шығынының орны толтырылады. Ол қалған қаржының бір белгілі ұлғаймалы өндірісті дамытуға жұмсалады.
Өндіріс тәсілінің негізгі экономикалық санатының бірі бола отырып, өнімнің өзіндік құны кәсіпорынның экономикалық тиімділігін анықтайтын неғұрлым толық көрсеткіш. Өзіндік құнға жолдам жасағанда оған кеткен шығынддарға мұқият талдау жасау, өндірісті дәл ұйымдастыру, техниканы және технологияны, материалдар мен шикізаттарды басқа материалдық ресурстардың барлық резервтерін табу, сөйтіп, өнімсіз еңбек шағындарын анықтау және алдынғы қатарлы кәсіпорындардың өзіндік құны азайту жөніндегі тәжірибелерін үйрену керек.
«Raimbek Agro» ЖШС-гі кәсіпорынының басты мақсаты тұтынушылар талғамына сапалы машиналар шығару. Ең басты мәселе кәсіпорынның капиталымен жарақтануы.
Бірақ, жасалынған жұмыстар нәтижесінде фабрика жыл сайын өндіріс көлемін ұлғайту байқалды, яғни өндіріс көлемін ұлғайтса кәсіпорын табысы өседі және даму деңгейі көтеріледі. Бірақ өнімнің өзіндік құны өскенмен де, өнімді өткізуден түскен табыс пен жалпы табыс азайды. сәйкесінше шығындар да көбейеді.
Өндіріс шығындарын азайту үшін жеткізушілер мен жабдықтаушылар арасында тиімді экономикалық байланыс құру арқылы тасымалдау шығындарын азайту, тапсырыс берушілер мен тұтынушылар талаптарын ұтымды ұйымдастыру арқылы жүзеге асыруға болады. Кәсіпорындардың мүмкіншіліктерін және нарықтағы орнын анықтау үшін маркетинг зерттеу және инновациялық өнім өндіруге қажетті шығындарды көбейтуге талпыныс жасап, экономикалық он нәтижеге жету жолдарынн басқару шараларын жан-жақты қарстырумен қатар, ұйымдастыру басты мақсат болуы керек.
Кәсіпорындардың өндіріс шығындарын азайтуда мемлкеттік қолдау шараларын пайдалану, мысалы, салық жеңілдіктерін беру, кедендік алымдарды азайту, несие шарттарының ұғымды түрін қолдану, инвестиция тарту және тағы басқалар түрінде іске асыру маңызды рөл атқарды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл-
10лет Конституции Республики Казахстана (заң актілерінің жинағы)/құраст.Ғ.Сапарғалиеа-Алматы:Жеті жарғы,2016.
http/www.bestrefeat.kz мәліметтері
К.Б.Бердалиев "Қазақстан экономикасын басқару негіздері", Алматы "Экономика", 2018 жыл
Г.С.Смағұлова "Аймақтық экономиканы басқару мәселелері", оқу құралы, Алматы 2017 жыл
Б. Жүнісов, Ү Мәмбетов, Ү. Байжомартов. Нарықтық экономика негіздері. Алматы, 2014 ж,
Шеденов Ө., Сағындықов Е., Жүнісов Б., Байжомартов Ү., Комягин Б. Жалппы экономикалық теория. Ақтөбе, 2019 ж.
В. Крымова. Экономикалық теория. Кестелі оқу құралы. Алматы, 2017ж.
ҚР қор биржасы http//kase.kz/kz
Нарықтық экономикада дамыған елдер өнеркәсібіндегі салыстырмалы еңбек құқығы мен өндірістік қатынастар. Редакторлар: Р. Бланпейін, С.Энгельс. Алматы, «Дәнекер» баспасы, 2019 ж.
Нарықтық экономиканың теориясына кіріспе. Б. Мәдешов. Алматы, 2018 ж.
Экономикалқы теория. Я. Әубакиров, Б. Байжұмаев, Ф. Жақыпова, Т. Табеев. Алматы, 2018 ж.
С.С.Сахариев, А.С.Сахариева "Жаңа кезең - экономикалық теориясы" (оқулық), Алматы "Данекер" 2017жыл
http/www.ranking.kz сайтынан алынды
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінен
"Қазақстан - 2030" стратегиясы
http/www.foodmaster.kz сайтынан
Экономический анализ: ситуация, тесты, примеры, задачи, выбор оптимальных решений, Н.Д.Шеремета - М.Фин. и стат. 2017жыл
http/www.examenna5.net сайтынан
жүктеу/скачать 75.85 Kb.
Достарыңызбен бөлісу:
