Љазаљстан республикасы білім жшне ’ылым министрлігі

Барлы› заттар атомдар мен молекулалардан т›рады, олардыЈ ›±рамына ядро мен электрондар кіреді. Электромагниттік сЩулелену Щсерінен, оныЈ ішінде жары›тыЈ Щсерінен атомдардан электрондар ж±лып алынады. Осы ›±былысты фотоэлектрлік эффект ( фотоэффект) деп атайды. ФотоэффекттіЈ Їш тЇрі бар:

р Сырт›ы фотоэффект, электрондар жары›тандырыл“ан заттыЈ бетінен

±шып шы“ады. ( металдар, еркін электрондары бар)

р ішкі, шалайткізгіш немесе диэлектриктен электрондар сырт›а ±шып

шы›пай байланыс›ан кЇйден еркін кЇйге кйшеді.

р вентильдік фотоэффект, екі шала йткізгіш немесе металл жЩне шалайткізгіш контактілірін жары›тандыр“анда сырйы электр йрісі болма“ан кезде фото Э°К пайда болады.

Ж±мысты істеу реті.

1. ФЭ катодын ток кйзініЈ (-) полюсіне ›осып, кернеуі 0 ден 4-5 В дейін арттыра отырып вольтметр мен микроамперметрдіЈ 9-10 нЇктесі Їшін кйрсетулерін жазып алыЈдар.

2. ФЭ катоды «+» ›осып, монохроматорды 405 нм тол›ын ±зынды“ын ±ойып, бйгеуші кернеуді табыЈыз ( ток жо› бол“ан кезде)

3. илшеулері 430, 455 жЩне 480 нм Їшін ›айталаЈдар.

4. ФЭ Їшін Энштейін формуласын пайдаланып Планк т±ра›тысын аны›таЈдар.

Ба›ылау с±ра±тары:

1. Фотоэффект ›±былысы дегеніміз не?

2. ФотоэффектіЈ ›андай тЇрлері бар?

3. Фотоэффект Їшін Энштейн теЈдеуін жаз.

4. Сырт›ы фотоэффектініЈ негізгі заЈдарын атаЈыз.

5. ФотоэффектініЈ ›ызыл шекарасы дегеніміз не? ОныЈ электрондардыЈ металдан шы“у ж±мысымен байланысы ›андай?

6. ФотоэлементтіЈ вольт- амперлік сипаттамасын график тЇрінде кйрсетіп тЇсіндіріЈіз.
5.Оптикалы› пирометр кймегімен Стефан –Больцман т±ра›тысын аны›тау.

Ж±мыс ма›саты: Жылулы›сЩуле шы“ару заЈдарын ›арастыру, оптикалы› пирометр кймегімен Стефан –Больцман т±ра›тысын аны›тау

Ж±мыстыЈ орындалу реті:

1. љондыр“ыны жинау.

2. ПирметрдіЈ О₁ окулярын жылжыта отырып, сымныЈ кескінін аны›тап кйру.

3. љыздыру шамы мен пирометрдіЈ шамдарыныЈ ›ылдарыныЈ бір жасты››а келтіріп тЇстерініЈ бірдей бол“анда“ы бейнесін ба›ылып таблицаны толтыру.

4. (5) формула“а ›ойып Стефан-Больцман т±ра›тысын аны›тау.
Ба›ылау с±ра›тар:

1. Жылулы› сЩуле шы“ару деген не?

2. ДенелердіЈ спектрлік сЩуле шы“ар“ышты› ›абілеті деген не?

3. ДенелердіЈ сЩуле ж±т›ышты› ›абілеті деп нені айтады?

4. ДененіЈ спектрлік сЩуле ж±т›ышты› ›абілеті деп нені айтады?

5. Абсолют ›ара дене заЈдарын тЇсіну керек

6. δ т±ра›тысыныЈ физикалы› ма“ынасын тЇсіндіру керек.

«Атом жЩне атом ядросыныЈ физикасы» пЩні бойынша СОиЖ йткізуге

арнал“ан Щдістемелік н±с›ау

СОиЖ ж±мыстарын ±йымдастыру:

- Студенттер орында“ан лабораториялы› ж±мыстардыЈ нЩтижелерін,

- СтуденттердіЈ пЩнніЈ жеке та›ырыптарды меЈгеру нЩтижелерін тексеру, я“ни білімдерді ба“алау (тест ба›ылау, жазбаша ж±мыс).

- Компьютерлік технологиялардыЈ мЇмкіндіктерін ›олдану. Та›ырыптарды меЈгеру виртуаль компьютерлік демострациялар ар›ылы кйрсетілетін электронды› о›улы›тарды ›олдану. ЕсептердіЈ шы“ару жолдарын ай›ындайтын электронды› жетекшілірдіЈ кймегін ›олдану, я“ну Їйрету – кймекші программаларды пайдалану.

Студент СОиЖ ж±мыстарын орындау жЩне йткізу графигіне сЩйкес, Щдебиеттер мен Щдістемелік н±с›ауларды ›олданып, курстыЈ жеке та›ырыптары бойынша тймендегі тапсырмаларды орындайды:

1. Сутегі атомы туралы Бор теориясы.Сутегі тЩріздес атомдардыЈ спектрлік сериясы.

2. Шредингер теЈдеуі. ЭнергияныЈ, импульс моментініЈ квантталуы. Сызы›ты гармониялы› осциллятор.Квантты› сандар жЩне олардыЈ физ-лы› ма“насы.Паули принципі Электронды› ›абаттар.

3. љатты денелердіЈ зоналы› теориясыныЈ элементтері.Ферми беті.. Металдар мен шалайткізгіштердіЈ электрйткізгіштігініЈ зоналы› теориясыныЈ негізгі ›алыптары Фонондар. љатты денелердіЈ механикалы› жЩне электрлік жЩне жылулы› ›асиеттері.

4. Ядролы› кЇштер .ЯдролардыЈ орны›тылы“ы. Атом ядроларыныЈ модельдері. Радиактивтілік ›атары. Ядролы› сЩулелерді тіркеу Щдістері.

5. Ядролы0 реакциялар.Атом ядроларыныЈ бйлінуі жЩне жеЈіл ядролардыЈ синтезі.Ядролы› энергетика

6. љарапайым бйлшектер теориясы.Электронды›, кЇшті жЩне Щлсіз Щсерлесулер. Кварктар.

1

«Атом жЩне атом ядросыныЈ физикасы» пЩні бойынша СиЖ йткізуге арнал“ан Щдістемелік н±с›ау

Студенттерге физикадан берілетін жеке Їй тапсырмасы олардыЈ осы пЩн бойынша орындайтын йзіндік ж±мысыныЈ бір тЇрі болып табылады. СтудентердіЈ йзіндік ж±мысы деп, олардыЈ о›ытушыныЈ тапсырмасымен жЩне ба›ылауымен, біра› оныЈ ›атысуынсыз, ол Їшін арнайы бйлінген уа›ыт ішінде орындайтын ж±мысын тЇсінеді. М±нда студенттер а›ыл-ой жігерін ›олдана жЩне ой мен ›имыл Щрекеттерін ›андай да бір формада (мысалы, есеп шы“ар“анда оныЈ мазм±нын талдау, мазм±нды ›ыс›а ±тымды тЩсілмен жазу, шешудіЈ оЈтайлы Щдісін таЈдап алу жЩне т.б.) білдіре отырып ›ойыл“ан ма›сат›а саналы жетуге ±мтылады.

Студенттер шы“ар“ан жеке Їй тапсырмасын ба“алау йлшемініЈ негізіне осы белгілердіЈ бЩрін алу“а болады: физикалы› ›±былыстыЈ негізгі мЩселесініЈ мазм±нын ›±райтын физикалы› шамалардыЈ,

заЈдардыЈ молыра› ›амтылуы; есептердіЈ проблемалы› (шы“армашылы›) деЈгейі; мЩселеніЈ тереЈірек талданып зерттелуі; шешу тЩсілдерініЈ еЈ оЈтайлысын таЈдап алуы жЩне т.б.

Шр студент орындайтын жеке Їй тапсырмасына (бір жеке Їй тапсырмасында физиканыЈ бір бйлімі бойынша берілген 3-5 есеп болуы мЇмкін) ›ойылатын максимал жЩне миниамал баллдар силлабуста кйрсетіледі. Шрбір жеке есептіЈ шы“арылуы бір есепке ›атысты осы баллдар аралы“ында жЩне айтыл“ан йлшемдер (критерилер) бойынша ба“аланады, сосын бЇкіл тапсырма“а максимал жЩне минимал баллдардыЈ аралы“ында тиісті балл беріледі.

Максимал балл мысалы, «5» балл ›атесіз жЩне кемшіліксіз немесе бір “ана болымсыз кемшілікпен шы“арыл“ан есепке ›ойылады. Одан тйменгі балл, мысалы «4» балл толы› шы“арыл“ан, біра› бірден аспайтын дйрекі емес жЩне бір болымсыз ›атемен немесе болымсыз ›ателер екіден аспа“ан жа“дайда ›ойылады.

Одан тйменгі балл мысалы «3» балл студент есептіЈ теЈ жартысынан астамын д±рыс шы“ар“анда немесе дйрекі ›атесі екіден (немесе дйрекі ›атесі бірден жЩне дйрекі емес ›атесі бірден, сондай-а› болымсыз ›атесі бірден) аспа“ан жа“дайда ›ойылады.

Тапсырма минимал баллдан тймен балмен ба“алан“ан жа“дайда ол студентке ›айта шы“ару ма›сатында ›айтарылып беріледі.

Егер кейбір есептерді студенттіЈ йз бетімен шы“ар“анды“ы кЇдік ту“ызса, онда одан о›ытушы есепті ›алай шы“ар“анды“ын тЇсіндіріп беруін талап ете алады. Ба“а“а кйЈілі толма“ан студент о“ан ›атысты о›ытушы“а тілегін білдіруіне болады.

Студент СиЖ тапсырмалары мен оларды орындау графигіне сЩйкес тймендегі тапсырмаларды орындап тексеруге беруге міндетті:

1. 
   Сутегі атомы туралы Бор теориясы.Сутегі тЩріздес атомдардыЈ спектрлік сериясы
   
2. 
   Шредингер теЈдеуі. ЭлектронныЈ спині жЩне магниттік моменттері. Магниттік резонанс Паули принципі Электронды› ›абаттар. Кйпэлектронды атомдар ›±рылысы.
   
3. 
   ЭлектрондардыЈ энергетикалы› спектрі.ЭлектрондардыЈ зоналарды толтыруы. Металдар мен шалайткізгіштердіЈ электрйткізгіштігініЈ зоналы› теориясыныЈ негізгі ›алыптары.
   
4. 
   Атом ядроларыныЈ модельдері. Таби“и жЩне жасанды радиоактивтілік. Радиоактивтілік ыдырау заЈы.Радиактивтілік ›атары.
   

6. љолданбалы ядролы› физика.. Ядролы› сЩулелердіЈ организмге Щсері. Ядролы› сЩулелер дозимериясы жЩне ›ор“ану.

1.ЭлектронныЈ ядро“а ›±лауына не р±›сат бермейді?

A) Бор постулаттары

B Де-Бройл) гипотезасы

C) ЭнергияныЈ са›талу заЈы

D) ГейзенбергтіЈ аны›талма“анды› ›атысы

E) ИмпулстіЈ са›талу заЈы
2. ЭлектронныЈ импульс моментін кванттау формуласы

A)

B)

C)

D)

E)

А) Фотоионизацияны

B) љозуды

C) Люминисценцияны

D) Автоэмиссияны;

E) Накачканы

А) p-n кйшуде фото-ЭљК пайда болады

B) Жары› Щсерінен фотоэлектрондар ж±лынып шы“ады

C) Жылу Щсерінен электрондар ±шып шы“ады

D) Жары› Щсерінен заттыЈ электр йткізгіштігініЈ артуы

E) КЇшті электр йрісініЈ Щсерінен заттан электрондардыЈ ж±лынып шы“уы

А) Зарядты› сандары Z бірдей, біра› массалы› сандары А ЩртЇрлі

B) А бірдей, Z ЩртЇрлі

C) А, N жЩне Z, м±нда“ы N = A - Z нейтрондар санын аны›тайды

D) N бірдей, біра› А жЩн Z ЩртЇрлі

E) А жЩне Z бірдей, біра› жартылай ыдырау периоды Т .ЩртЇрлі

А) 0,43.10^-5 c^-1;

B) 3.10^-6 c^-1;

C) 1,5.10⁵ c ^-1;

D) 3.10⁶ c^-1;

E) 9.10⁹ c^-1 .

7. Сутегі атомыныЈ иондаушы потенциалы неге теЈ?

A) В;

B) В;

C) В;

D) В;

E) B;

8. Бір йлшемді потенциалды› ш±Ј›ырда“ы бйлшекке арнал“ан меншікті функциялар

A) ;

B) ;

C) ;

D) ;

E)

A)

B)

C)

D)

E)

А) Валенттік зона мен йткізгіштік зона бірін бірі жабады.

B) Р±›сат етілмеген зонаныЈ ені шамамен 10 эВ

C) Р±›сат етілмеген зонаныЈ ені шамамен 0,1 эВ;

D) Валенттік зона жартылай тол“ан

E) Р±›сат етілмеген зонаныЈ ені 10 эВ Їлкен

A) ите жеЈіл ядролар;

B) А >100 ауыр ядролар

C) Орта ядролар

D) Трансуранды› ядролар

E) Менделеева кестесініЈ YIII тобында“ы элементтердіЈ ядролары

12. Ядролы› кЇштерге ›андай ›асиеттер тЩн?

А) Ядролы› кЇштер кЇшті йзара Щсерлесуге жатады

B) Кез келген ›ашы›ты›та Щсер етеді

C) љаны“у тЩн

D) Нуклондар спиндерініЈ йзара ба“дарына байланысты

E) Заряд›а тЩуелсіз

A) Сынап буыныЈ вольтамперлік сипаттама“а Щсерін

B) ®шэлектродты шамныЈ вольтамперлік

C) Атомда“ы электрондардыЈ энергетикалы› деЈгейлерініЈ дискреттілігі

D) Вольтамперлік сипаттаманыЈ Щркелкілігін

E) БордыЈ бірінші постулатын

A)

B)

C)

D)

E)

А) Нолдік спині бар бйлшектер жЇйесі

B) БЇтін санды спині бар бйлшектер жЇйесі

C) Жарты бЇтін спині бар бйлшектер жЇйесі

D) изара Щсерлеспейтін бйлшектер жЇйесі

E) Энергиясы йте жо“ары бйлшектер жЇйесі

А) Химиялы› таза жартылай йткізгіш

B) n-типті ›оспалы жартылай йткізгіш

C) р- типті ›оспалы жартылай йткізгіш

D) металл;

E) диэлектрик.

А) зарядты› сандары Z бірдей, біра› массалы› сандары А ЩртЇрлі

B) А бірдей, біра› Z ЩртЇрлі

C) А, N жЩне Z ЩртЇрлі, м±нда“ы N = A - Z нейтрондар санын аны›тайды

D) N бірдей, біра› А жЩне Z ЩртЇрлі

Е) А жЩне Z бірдей, біра› жартылай ыдырау периоды Т ЩртЇрлі

А) Бастап›ы ядролардыЈ жартысы ыдырайтын уа›ыт

B) Радиоактивтік ядроныЈ орташа ймір сЇру уа›ыты

C) Ыдыраулар саны йтетін уа›ыт

D) Бастап›ы ядролардыЈ 10% ыдырайтын уа›ыт

E) Бастап›ы ядролар саны е = 2,72 есе кемитін уа›ыт

A) ЭлектрондардыЈ йлшемін

B) АтомдардыЈ йлшемін

C) МолекулалардыЈ йлшемін

D) Атом ядроларыныЈ йлшемін

E) Ядро мен электрондардыЈ ара›ашы›ты“ын

20. 
    Бор радиусы мен бас квантты› сан арасында“ы байланыс
    

B) r

C) rn²

D) r

E) r
21. љатты дененіЈ фотолюминисценциясыныЈ себебі мынаумен байланысты

А) ЭлектрондардыЈ йткізгіштік зонадан ›армап ›алу деЈгейіне кйшуі

B) ЭлектрондардыЈ валенттік зонадан ›армап ›алу деЈгейіне кйшуі

C) ЭлектрондардыЈ йткізгіштік зонадан активатор деЈгейіне кйшуі

D) ЭлектрондардыЈ валенттік зонадан йткізгіштік зона“а кйшуі

E) ЭлектрондардыЈ ›армап ›алу деЈгейінен активатор деЈгейіне кйшуі

А) Зарядтар саны Z бірдей, біра› массалар саны А ЩртЇрлі

B) А бірдей, біра› Z ЩртЇрлі

C) А, N жЩне Z бірдей, м±нда“ы N = A - Z нейтрондар санын аны›тайды

D) N бірдей , біра› А жЩне Z ЩртЇрлі

E) А жЩне Z бірдей, біра› жартылай ыдырау периоды Т ЩртЇрлі

А) Тйменгі температурада электромагниттік сЩулені серпімді шашырату (дененіЈ ішкі энргиясын йзгертпей)

B) Электромагниттік сЩулені резонансты› ж±ту

C) ЯдролардыЈ гамма квантты серпімді шы“аруы немесе ж±туы

D) АтомдардыЈ кйрінетін жары›ты серпімді шы“аруы немесе ж±туы

E) МолекулалардыЈ электромагниттік сЩулені серпімді шы“аруы немесе ж±туы

A) ;

B) ;

C) ;

D) ;

E)

A) 2n

C) n²

D) 2n²

E) (2n+1)²

А) Электронды›, тербелмелі жЩне айналмалы

B) Электронды›, тербелмелі жЩне тербелмелі - айналмалы

C) Электронды›-тербелмелі, тербелмелі – айналмалы жЩне айналмалы

D) Электронды›-тербелмелі, тербелмелі жЩне айналмалы

E) Электронды›, тербелмелі – айналмалы жЩне айналмалы

А) Электрон-кемтік ж±быныЈ тЇзілуі жЩне электрлік йткізгіштіктіЈ артуы

B) Зат бетінен электронныЈ ±шып шы“уы

C) фото-ЭљК-ніЈ тЇзілуі;

D) Жартылай йткізгіштіЈ ›ызуы

E) ФонондардыЈ ›озуы

B) Z = 83, A = 212;

C) Z = 82, A = 210;

D) Z = 80, A = 214;

E) Z = 80, A = 210 .

29. Радиоактивті препараттыЈ активтігін аны›тау керек. 5 с ішінде онда 2.10⁵ ядролар ыдырады

А) 10⁶ Бк;

B) 4.10⁴ Бк;

C) 2.10⁴ Бк ;

D) 3,33.10² Бк;

E) 666 Бк.
30. Боте тЩжрибесі нені кйрсетеді?

A) Энергия Їлеспен шы“ады;

B) Энергия Їлеспен ж±тылады;

C) Жары› тол›ын тЇрінде тарайды;

D) Жары› дискретті бйлшектер –фотондар тЇрінде тарайды;

E) А“ын тол›ын тЇрінде Щсер етеді;

A)

B)

C)

D)

E)

A) Донорлы› ›оспасы бар

B) Акцепторлы› ›оспасы бар

C) Донорлы› жЩне акцепторлы› ›оспасы бар

D) Т = 0 К кездегі кез келгн жартылай йткізгіш

E) Т > 0 К кездегі химиялы› таза жартылай йткізгіш

А) λ = v T;

B) T = 1/λ;

C) T = ℓn 2 /λ;

D) λ = βT ;

E) λ = cT.

B) протон;

C) альфа-бйлшек

D) бета-бйлшек

E) γ-фотон.

35. Бор постулаттары кйрсетілген екеуін атаЈыз:

а) б) в) г)

A) а,в

C) б,г

E) б,в
36. Гармоникалы› осциллятордыЈ нольдік энергиясы.

A)

B)

C)

D)

E) + E₀

37. Атомда“ы электронныЈ кЇйі мыналармен толы› аны›талады

А) n бас квантты› санмен

B) ℓ орбиталы› квантты› санмен

C m магниттік квантты› санмен

D) n, ℓ, m квантты› сандармен

E) n, ℓ, m, ms квантты› сандармен
38. Фонон- б±л

A) спині жарты бЇтін бйлшек

B) нолдік спинді бйлшек

C) БЇтін санды спинді квазибйлшек

D) Спині нол квази бйлшек

E) Спині бЇтін санды бйлшек

A) ~ 0,01эВ;

B) ~0,1 эВ;

C) ~1 эВ;

D) ~10 эВ;

E)~ 100 эВ.

B) _Z+1Y^A-1 ;

C) _ZY^A-1 ;

D) _ZY^A+1 ;

E) _Z-1Y^A .
41. a – сЩуле – б±л мыналардыЈ а“ыны

А) Протондар

В) Нейтрондар

С) Гелий ядролары

D) Электрондар

Е) Фотондар

A) , n = 6,7,…

B) , n = 5,6,…

C) , n = 3,4,…

D) , n = 4,5,…

E) , n = 9,10,…

A) , n =1,2,3,…

B) , n =0,1,2,…

C) , n = 1,2,3,…

D) , n = 1,2,3,…

E) , n = 1,2,3,…

A)

B)

C)

D)

E)

A)

B)

C)

D)

E)

А) 1-тура, 2- тура;

B) 1-тура, 2- кері

C) 1-кері, 2- тура;

D) 1-кері, 2- кері ;

E) КйрсетілгендердіЈ ішінде д±рыс жауап жо›.

А) 0,43.10^-5 c^-1;

B) 3.10^-6 c^-1;

C) 1,5.10⁵ c ^-1;

D) 3.10⁶ c^-1;

E) 9.10⁹ c^-1 .

А) T = ℓn2 /λ;

B) τ = 1/λ;

C) N = N₀.exp(-λt);

D) N₀/2 = N₀.exp(-λt);

E) A = dN/dt.

Е₂=-3,38эВ; Е₃=-1,5эВ.

А) 13, 55эВ

B) 10, 17эВ

C) 12, 05эВ

D) 4, 88эВ

E) 5,4эВ
50. Шредингер теЈдеуін шешу кезіндегі меншікті функциялар деп нені айтады?

A) ЭнергияныЈ кейбір мЩндеріне сЩйкес шешімдер

B) ЭнергияныЈ меншікті мЩндеріне сЩйкес шешімдер

C) ЭнергияныЈ дискретті мЩндеріне сЩйкес шешімдер

D) ЭнергияныЈ Їздіксіз мЩндеріне сЩйкес шешімдер

E) ЭнергияныЈ белгілі мЩндеріне сЩйкес шешімдер