Ќазаќстан республикасы білім жєне ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 2.24 Mb. Pdf көрінісі
|
| «1. Бұл іс бір ғана мамандардың жұмысы емес, кәрісі бар, жасы
бар сол үлгілерді жатқа білетін және оны қағазға түсіре алатын барлық жамағаттың міндеті. 2.Айтушы ел ішіндегі сөзді жатқа білетін кәрі құлақты қариялар болса, жазып алатын сауаты мол оқушы жастар мен оқытушылар болғаны абзал. Жинаушыға қойылатын шарт: барлық сөз айтушының дәл аузынан шыққан қалпында жазылып алынуы керек. 3. Фольклорды жинап, хатқа түсіру науқанын жаз айларында, оқушылардың жазғы демалыс кезінде жүргізген жөн. 4. Күзде барлық фольклор материалдары жиналып тапсырылған соң, оларды қыс бойы жүйеге келтіріп, баспаға әзірлеу, зерттеу жұмыстары атқарылуға тиіс. Жазда осы цикл қайтадан басталады. Сөйтіп, әдебиет ескілігін жинап, жариялау ісі үздіксіз процесс ретінде жүріп отырады»,- делінген. Демек, біріншіден, фольклорды жиыстыру барлық жамағаттың міндеті деуі, алдымен фольклорды тездетіп жинау қажеттігінен туындағанын танытады. Екіншіден, жинаушыға барлық сөз айтушының дәл аузынан шыққан қалпында қағазға түсіру керектігі шарты қойылуы, бұл әлемдік фольклортану ғылымында фольклорлық үлгіні қағазға түсірудің басты талабының бірі екендігі т.с.с.- бәрі де сол тұстағы қазақ фольклортану ғылымының жетістігі екені сөзсіз. Үшіншіден, мәтінді хатқа түсіру науқаны жаз айында жүргізілу қажеттігі көтерілуі т.б.- бәрі де фольклорды жинау жұмысының қай уақытта (яғни жаз) әрі өнімді, әрі сәтті, әрі тез, әрі қарқынды т.б. жүргізілуінің басты кепілі екендігін айғақтайды. Ендеше бұл мақала фольклорды жинау жұмысына әдістемелік нұсқау түрінде жазылғаны анық. Төртіншіден, жиналған мұраларды жүйеге келтіріп, баспаға әзірлеу, зерттеу жұмыстары атқарылуы қажеттігі сөз болуы т.б.- бәрі қазақ фольклортану ғылымында жүйеліліктің орын алуы мен жариялаудың ғылыми 33 белгілері қалыптаса бастағанын діттейді. Сондай-ақ фольклорды жинау, жариялау ісі үздіксіз жүріп тұру қажет деуі т.с.с.- бәрі де ғалым М.Әуезовтің, әрі фольклордың тез, көп мөлшерде жиналуын мақсат еткенін де, фольклордың қоғамда өмір сүру жағдайын дәл анықтау үшін материалдық негіз қалағанын да көрсетеді. Демек 1920- шы жылдардың өзінде-ақ ескі мәдени мұраны халық мүддесіне сәйкес бағалап, пайдалану идеясы үстем болғаны байқалады. Мұның өзі қазақ фольклортану ғылымының ірге тасының қалануына септігін тигізгені даусыз. Қазан төңкерісінен кейінгі жылдарда фольклор үлгілерін жинау қажеттігі мәселесін ойласу ретінде көтерген еңбек – Тілеубергенұлы Жиенғалидың «Әдебиет мұраларын жинау туралы» атты мақаласы [46]. Мұнда жинаудың маңыздылығымен қатар, оны қалай және кім жинау керек деген мәселе көтерілді: фольклорды іздестіру, қағазға түсіру бір күндік шаруа болып қалмауын; таудай талабы болса да жұмыстың ауырлығын; жинайтын уақыттың келгендігін; оны мәдени өсуіміз талап етіп отыр деп санау орын алды. Сонымен қатар кітап жазу үшін де фольклорлық нұсқаларды жинау қажеттігін; мектептерде қазақ әдебиеті сабағын жүргізу үшін де фольклорлық мәтіндердің жетімсіздігі, аздығын т.б. сөз ету – бәрі де мәнді ұсыныстар болды. Сондай-ақ мақалада басқа да түркі тектес елдердегіге қарағанда қазақ фольклоры ең бай, ең мол, ең таза, ең асыл деп те бағалау да орын алды. Қазақ фольклорына басқа халық өкілдерінің В.В.Радлов, В.Бартольд, Ә.Диваев т.б. тәрізді ғалымдары қызыққаннан жинаумен айналысқандығы жөнінде ақпарат берілумен қатар, бірлі-жарым қазақ ғалымдары жинағандарының кітап болып шыққандығы жоғарыдағы мақалада айтылды. Сонымен қатар халық ауыз әдебиетін жинауға кететін еңбек, «расход» т.б. шығындары өз орнына тұратынын, тіпті мұндай іске қажетті қаражатты әдебиеттің тарихи қымбаттылығын бағалай алатындардың қай-қайсысы да бере алатынын да Т.Жиенғали сөз еткен: «Өзімізден басқа көрші жұрттардың оқымыстылары жүктеу/скачать 2.24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|