Ќазаќстан республикасы білім жєне ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 2.24 Mb. Pdf көрінісі
|
| «Ұлттар Комиссариаты жанындағы Күншығыс баспасы; Бүтін
дүние еңбекшілері, бірігіңдер!; жинаушы- Ахмет Баржақсы баласы: «Атаңның баласы болма, // Адамның баласы бол»,- деген Абай сөзі; «Елу жылда ел өзгерер, // Жүз жылда-қазан»,- деген халық мақалы»,- деп басылған дерек көздері: бірі- мәтін шыққан баспахана атын; екіншісі- кезең ерекшелігін айғақтайтын үндеу; үшіншісі- жинаушының аты-жөнін; төртіншісі- халық даналығын дәріптейтін үлгілерді насихаттау үшін алынған дерек көздері болып табылады [245,1 б. ]. Одан әрі жоғарыдағы кітаптағыдай баспа аты, орналасқан мекен- жайы, секциясы, тақырып аудармасы, үлгіні жинаушының аты-жөні және Н.Төреқұловтың алғысөзі, нұсқаның неше дана екені т.с.с. деректер- бәрі де орыс тілінде көрсетілген [245, 2 б. ]. Демек мұнда да Қазан төңкерісіне дейін кітап шығаруда жүзеге асатын талаптардың: баспахана аты, мекен-жайы, тақырыбы, жинаушы немесе шығарушысы,кітап шыққан қала аты мен жылы т.с.с. тәрізді қолданымдар- бәрі де кітап бастыруда белгілі бір дәстүр сабақтастығының болғанын дәлелдейді. Сондай-ақ ХХ ғасырдағы Қазан төңкерісінен кейінгі дәуірде ғылыми-көпшілік сипаттағы фольклор үлгілерін жариялауда Кеңес үкіметі тұсында көптеген қолдан жасалған қиындық атаулының туу себебін ашуға тырысқан белгілі қоғам қайраткері Нәзір Төреқұлұлының алғысөзін толық беруді жөн көрдік: «Мың бір мақал» кітабын көргенде, кейбіреулер: бұны не үшін басып шығарған? Қазіргі күнде ескі мақалдардың керегі қанша еді?-деп, Күншығыс баспасөз кеңсесіне кінә қоюы мүмкін. Жаңа бұл кітаптың қанша пайдасы барлығын кейбіреулер, бәлки аңғара алмаса да. Сондықтан басқандағы мақсатымыз қайсы? Сөз алдында соны қысқаша түсіндіруді керек таптық. «Ер қазынасы- ескі сөз, ел қазынасы- ескі сөз, тіл қазынасы- ескі сөз» деген бұрынғылардан қалған мақал. Бұл мақал әншейін әлде қалай айтыла салған мақал емес, өмір жүзінде ел аузындағы ескі сөздер: мақал, тақпақ, өлең, жыр секілділердің өте керектігі ащщы тәжірибелермен анықталғандықтан айтылған. Оның ішінде, әсіресе тұрмыс тәжірибесінің қорытындысы мақалдар өтеме-өте керек. Себебі, мақалда айтушы елдің басынан кешірген уақиғалары, тұрмысы, мінезі, әдет- ғұрпы һәм айналасындағы өмірге көзқарасы 161 тегіс суреттеледі. Мысалы: Ай дейтін әже, қой дейтін қожа жоқ; ... Құдайым, ханды алмағай, ханды алып қара қазақ сандалмағай; ... Ханға ерген, ерін құшақтар; Патша залым болса жұрт тозады, патша ғалым болса жұрт озады; ... Ексең егін, ішерсің тегін,- деген мақалдар қазақ халқының әр дәуірдегі тұрмысын һәм өмірге көзқарасын айнадан көрсеткендей ашық көрсететін терең мағыналы мақалдар емес пе? Қазақтың кең қоныста «Ай дерлік әжесіз, қой дерлік қожасыз» еркін көшіп ен жайылған, барлық керегі алдындағы малынан табылған шағынан бермен қарай талай дәуірлерді басынан кешіріп, тұрмыс талқысы, заман өзгерісіне түсіп өзгергенін һәм ақырында «Ексең егін, ішерсің тегін» деген ұғымға келгенін көрсетпей ме? «Ескі сөз»- мақал «ер, ел, әдебиет қазынасы» екендігі осыдан көрінбей ме? Ешкімде «көрінбейді» дей алмас. Өйткені мақал тұрмыс айнасы. Тұрмысты тануымыз үшін осы айнаға қарауымыз керек. Сондықтан «Мың бір мақал» қазақ-қырғыз жұртының тұрмысын тану, қырдағы елдің ішкі сырына жету жолында көп көмегі тиетін өте пайдал кітап. Дені, бұл кітапта қазақ-қырғыз мақалы түгел жиналған деуге жүктеу/скачать 2.24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|