Ќазаќстан республикасы денсаулыќ саќтау министірлігі
жүктеу/скачать 3.66 Mb.
|
| Құрылысы. Асқазанда кардиальдық, фундальдық (түбі), пилорикалық бөлімдерді ажыратады (12 сурет).
Асқазанның қабырғасы шырышты қабықшадан, шырыш асты негізден, бұлшықетті және сірлі қабықшадан тұрады. Асқазанның шырышты қабықшасының беті онда үш түрлі түзілім: қатпарлардың, алаңдардың және шұңқыршалардың болуына байланысты күрделі, тегіс емес. Асқазан қатпарлары шырышты қабықшадан және шырыш асты негізден құралады. Қатпарлар көбінесе асқазанның артқы бетінде орналасады. Асқазанның ішкі жолағында және пилорикалық бөлігінде олар көбінесе бойлай бағытталады, ал қалған жерлерінде әртүрлі бағытта орналасып торларды 12 сурет. Асқазанның бөлімдері І – кардиальдық бөлімі ІІ – фундальдық бөлімі ІІІ – денесі ІҮ - пилорикалық бөлімі ІҮа – пилорикалық жұм 1 – қатпарлар 2 – ішкі қисықтығы түзейді. Асқазан алаңдары шырышты қабықшаның өзара жыралар арқылы бөлектенген аймақтары болып келеді. Олардың пішіні көпбұрышты және көлденең ені – 1мм-ден 16мм-ге дейін болады. Асқазан шұңқырлары мүшенің шырышты қабықшасының меншікті табақшасындағы көлемі 0,2 мм-дей тереңдемелері. Олар асқазанның бүкіл бетінде кездеседі. Шұңқыршалардың саны асқазанда үш миллионға дейін жетеді. Асқазанның шұңқыршалары өте кіші көлемді болып келеді, бірақ олардың шамалары асқазанның әр бөлігінде әртүрлі. Асқазанның кардиальдық бөлігі мен денесіндегі олардың тереңдігі шырышты қабықша қалыңдығының 4/1-ін ғана құрайды. Асқазанның пилорикалық бөлігінде шұңқыршалар тереңірек. Олар шырышты қабықшаның бүкіл қалыңдығының жартысын иемденеді. Асқазан шұңқыршаларының табанында шырышты қабықшаның меншікті табақшасында жатқан бездердің өзектері ашылады. Шырышты қабықша әсіресе кардиальдық бөлімде жұқа. Асқазан мен шұңқыршалардың шырышты қабықшасының бетін жауып тұрған эпителий – бір қабатты призмалық. Бұл эпителийдің өзгешелігі – оның бездік сипатында. Асқазанның барлық үстіңгі эпителиоциттері үнемі мукоидты (шырыш тәрізді) секрет бөліп тұрады. Әр безді жасуша айқын екі: базальды және апикальды бөліктерге бөлінеді. Базальды мембранаға жанамалас базальды бөлікте – сопақша пішінді ядро, ал оның үстінде Гольджи кешені орналасады. Жасушаның апикальды бөлігі мукоидты секреттің түйіршіктері немесе тамшыларымен толтырылған. Апикальды бетінде қысқа микробүрлер оның үстінде гликокаликс және сыртқа бөлінген шырыш орналасады. Адамдар мен жануарлардағы үстіңгі эпителиоциттерінің өнімінің ерекшелігі көмірсулық компонентінің құрамымен анықталады, ал белокты бөлік болса, гистологиялық белгілерінің ортақтығымен сипатталады. Көмірсулық компонент асқазанның шырышты қабықшасының асқазан сөлінің зақымдаушы әсеріне қарсы қорғаныш реакциясында елеулі қызмет атқарады. Асқазанның үстіңгі эпителиоциттерінің маңызы шырыш түзеуден көрінеді. Ол ас түйіршіктерінің механикалық әсерінен ғана емес, сонымен бірге асқазан сөлінің химиялық ықпалынан да қорғайды. Асқазандағы шырыштың мөлшері оған тітіркендіруші заттар (алкоголь, қышқыл, қыша т.б.) түскен жағдайда күрт көбейеді. Шырышты қабықшаның меншікті табақшасын борпылдақ талшықты дәнекер тін құрайды. Бұл жерде араларында борпылдақ талшықты дәнекер тіннің жұқа қабатшалары бар асқазан бездері орналасқан. Қабаттың құрамында азды – көпті мөлшерде диффуздық инфильтраттар түріндегі немесе, көбінесе асқазанның ұлтабарға өтер тұсында орналасатын, солитарлық (жекелеген) лимфа түйіндері түріндегі лимфа элементтерінің шоғырлары бар. Шырышты қабықшаның меншікті табақшасында орналасатын асқазан бездерінің үш түрін ажыратады: меншікті, пилорикалық және кардиальдық. Меншікті бездер асқазанның денесі мен түбінде орналасады, сондықтан оларды кейде фундальдық деп те атайды. Кардиальдық және пилорикалық бездер асқазанның сол аттас бөліктерінде орналасқан. Асқазанның меншікті бездері бәрінен де көп болып келеді. Адамда олардың саны шамамен 35млн. Әрбір бездің ауданы 100 кв.мм-ге жуық. Фундальдық бездердің жалпы секреторлық беті 3-4 шаршы метр шамасында. Бұл бездер құрылысы жағынан қарапайым тармақталмаған, кейде нашар тармақталған түтікшелі бездер болып келеді. Бір бездің ұзындығы шамамен – 0,65мм., диаметрі 30-50 мкм аралығында болады. Бездер топ-топ болып асқазан шұңқырларына ашылады. Әр бездің қылтасын, мойынын, денесін және түбін ажыратады. Денесі және түбі бездің секреторлық бөлімін, ал мойыны мен қылтасы оның шығарушы өзегін құрайды. Бездердегі саңылау өте жіңішке және препараттарда аса көріне қоймайды. Асқазанның меншікті бездерінде безді жасушалардың негізгі 5 түрі ажыратылады. Олар: басты экзокриноциттер, париетальды экзокриноциттер, шырышты мойындық мукоциттер, эндокриндік (аргирофильдік) жасушалар, жетілмеген немесе дифференцияланбаған эпителиоциттер (13 сурет). 13 сурет. Асқазан бездерінің негізгі жасушалары 1 –басты жасуша 2 – париетальды жасуша 3 – эндокриноциттер 4 – қосымша (шырышты) жасуша жүктеу/скачать 3.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|