Қазақстан республикасы ғылым және білім министрлігі

Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында есеп айырысу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелерінде банк шоттарын ашады.

Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есептеу үшін субъектіге арнап ағымдағы шоттар ашылуы мүмкін. Ол сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыратын және өнімін шетелдік валютаға сататын субъектілер үшін ашылады. Аккредитивтер, чек (аванс) кітапшаларының шоттарын және басқаларын субъектілер ақша қаражаттарын оқшаулап сақтау үшін және тиісті операцияларын жүргізу үшін ашылады.

Ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары: төлем тапсырма; чек; вексель; тапсырма-талап төлемдері; акцепті форма бойынша; почталық және телеграфтық аударымдар болып табылады.

Тиісті заңдарға сәйкес барлық ұйымдар өздеріне қызмет көрсететін банк мекемелеріндегі есеп айырысу шоттарында ақша қаражаттарын сақтауға міңдетті. Есеп айырысу шоттары мына төмендегі құжаттар негізінде ашылады:

- шотты ашуға берілетін өтініш;

- қойылатын қолдар мен мөртаңбалары үлгілерімен карточкалары;

- ұйымның салық есебіне қою дерегін растайтын салық қызметі органының анықтамасы;

- мемлекеттік тіркеу туралы куәлік көшірмесі;

- жарғы көшірмесі;

- құрылтай шартының көшірмесі /құрылтайшылар саны біреуден асқан ретте/.

Ұйымдар ағымдағы банктік шоттарды бірнеше банктерден ашуына құқылы, бірақ шоттарды ашқаны туралы салық органдарына хабарлауы керек.

Есеп айырысу шоты бойынша жүргізілетін операциялар қолданылып жүрген заңдармен реттеледі және әдетте, ақша қаражаттары еркін қалдығының шегінде шот иесінің жазбаша бұйрықтары негізінде жүргізіледі. Шот иесінің /акцептік/ келісуі бойынша жеткізушілер мен мердігерлердің төлем талап-тапсырмалары бойынша ақша қаражаттарын есептеп шығару жүзеге асырылады. Ағымдағы банктік шоттар бойынша операцияларды рәсімдеуге мынадай құжаттар қолданылады: төлем тапсырмасы, талап- тапсырма, чектер, нақты ақша жарнасына берілетін хабарлама және т.б. Есеп айырысу құжаттарында оларға қол қоюға құқығы бар екі лауазымды адамдардың (басшы мен бас бухгалтердің) қолдары болуы керек.

Төлем тапсырыстары негізінде банк төлеуші ұйымның ағымдағы банктік шотынан ақша қаражаттарын алып, яғни есептен шығарып, алушының есеп айырысу шотына аударады. Орындалған жұмыс пен көрсетілген қызмет үшін сомалар алуға жабдықтаушы – кәсіпорын төлемдік талап тапсырысты жазып, оны қызмет көрсететін банкке инкассоға өткізеді. Бұл құжаттарды жабдықтаушы банкі төлеуші банкіне жібереді. Төлеуші 3 күн ішінде оны акцептке алуға немесе акцептіден бас тартуға міндетті. Акцепт басша мен бас бухгалтердің қол қоюы және мөр басуы арқылы жүзеге асырылады.

Шот иесінің келісімінсіз бюджетке және бюджеттен тыс қорларға айып-пұлдар және қалдық сомаларды есептен шығаруға құқылы. Ағымдағы банктік шоттан бюджетке аударымдар мен еңбек ақы төлеуді қоса барлық төлемдер, егер заңдармен басқа жағдайлар қарастырылмаған болса, ұйым басшысы анықтайтын кезек бойынша жүргізіледі.

Банк мекемесі өзі қызмет көрсететін ұйымдармен келісе отырып, белгіленген мерзімде оларға шоттың көшірмесін жіберіп отырады. Осы көшірмемен бірге банктік шот бойынша жүргізілетін операциялардың негізі болып саналатын есеп айырысу құжаты да бірге беріледі. Көшірмеде ұйымдардың шотындағы қаржының ай басындағы және соңындағы қалдығы және операция бойынша есеп айырысу шотына келіп түскен және шығындалған қаржы сомалары көрсетіледі. Ұйымдардың бухгалтериясында банк мекемесі берген шоттың көшірмесінде жазылған сомалардың дұрыстығы және олардың көшірмемен бірге берілген құжаттарға сәйкестігі тексеріледі. Ұйымдардың ағымдағы банктік шотындағы ақшалардың жұмсалуы №2 журнал- ордерде, ал шотқа кіріс етілген ақшалардың сомасы осы журналдың (№2 тізімдеме) тізімдемесінде есептеледі.

Есеп айырысу шоты бойынша операциялардың есебі 1030 «Ағымдағы банктік шоттағы ақшалай қаржылар» шотында жүргізіледі. Оның дебеті бойынша ақша қаражаттарының қалдығы мен келіп түсуін, яғни көбеюін көрсетеді, ал кредиті бойынша есеп айырысу шотынан ақша қаражаттарының есептен шығарылуын көрсетеді.
Ағымдағы банктік шоттардағы ақшалай қаржылар шоты бойынша шаруашылық операцияларының шоттар корреспонденциясы

Шаруашылық операциялар мазмұны	Шоттар корреспонденциясы
	Дебет	Кредит
1.Кассадан ақшалардың ағымдағы банк шотына түсуі	1030	1010
2.Сатып алушылардың дебиторлық қарыздарын жою есебінен түсуі: - қысқа мерзімді - ұзақ мерзімді	1030 1030	1210 2010
3. Қысқа мерзімді несиелер алынды	1030	3010, 3020
4.Жолдағы ақшалар ұйымның есеп айырысу шотына алынды	1030	1030
5.Жарғылық қорды толтыру үшін үлес қосушылардан келіп түскен ақшалар есеп айырысу шотына кіріске алынды	1030	5110
6.Алынған банк несиесі есеп айырысу шотына кірістелді	1030	3010,4010
7.Жабдықтаушылар мен мердігерлердің қарызы қайтарылды	3310, 4110	1030
8.Бюджетке ҚҚС аударылды	3130	1030
9.Бюджетке корпоративтік табыс салығы аударылды	3110	1030
10.Басқа да кредиторлық қарыздар жойылды	3390, 4170	1030