Қазақстан республикасы және ғылым министрлігі

1.БЕ және әдістемелік нұскауларга Казакстан стандартгары 2006ж.

2.Аудитке Халыкаралык стандарттар жинағы..

3.Аренс А.,Лоббек Дж. Аудит , проф. Соколов А. аударма ЮНИТИ, 2002ж.

4.Андреев В.Д. «Ішкі аудит» Оку кұралы. Кжэне Ст,2003ж. 464 6

5.КР- Кодексі «Бюджетке төленетін телемдер және салыктар» Алматы", БИКО. 2006 ж.

6.Данилевский Ю.А. Аудит:ү_йымдастыру және жүргізу эдісі.М..Қаржы
және статистнка 1992ж

7.ДуйсенбаевК-Ш."Аудит теориясы" A.1995ж

8.Дуйсенбаев К.Ш."Аудит және каржылык есеп беру"

Сабақ жүргізу тәртібі: Есептерді шешу, сұрау-жауап.
Тақырып 11. Электрондық дайындалган көрсеткіштер аудиті.

Тақырыптың мақсаты. Компьютермер дайындалған көрсеткіштер аудитіне қойылатын талаптар. Компьютер жүйесімен дайындалып өңделген ақпараттарды дайындау.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға әдісітмелік нұсқау: Компьютермер дайындалған көрсеткіштер аудитіне қойылатын талаптар. Компьютер жүйесімен дайындалып өңделген ақпараттарды дайындау.

Ұсынылған әдебиеттер:

14.Дуйсенбаев К.Ш."Аудит және каржылык есеп беру"

15.АжибаеваЗ.Н. Аудит" Алматы 1995ж.

Іб.Адамс Р."Аудит негіздері" Москва,Юнити1995ж.

17.Ержанов М.С. "Аудит теориясы ментэжірнбесі"А.1994ж.

18.Белобжешаій И.А.Бухгалтерлік есеп жэне ішкі ауллт M.1994.

19.Кармайка Д.Р.Беніс М. Аудиттін стандарты мен нормасы .-М: ЮНИТИ 1995.

20.Камышанов П.И. Аудіптін практикасы. М.:Каржы және статистикасы 1997.

21.Мэтьюс М.Р. Перера М..Х. Бухгалтерлік есептің теориясы ЮНИТИ 1999.

Сабақ жүргізу тәртібі: Есептерді шешу, сұрау-жауап.Құжаттар толтыру.

Тақырып 12. Аудиторлық қорытынды: жасау, тапсыру тәртібі.

Тақырыптың мақсаты. Шаруашылық субьекгісінің басшысына жүргізілген аудиттің қортындысы туралы жазбаша мәлімет беру. Аудиторлық қортынды: қүрылымы мен түрлері сөзсіз, тексерусіз жасалған аудиторлық пікірін үйрету.

ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға әдісітмелік нұсқау: Шаруашылық субьекгісінің басшысына жүргізілген аудиттің қортындысы туралы жазбаша мәлімет беру. Аудиторлық қортынды: қүрылымы мен түрлері сөзсіз, тексерусіз жасалған аудиторлық пікір. Аудиторлық ескерту түрлері. Ескертпесі бар пікір. Теріс пікір. Аудиторлық қортындыға қол қою мерзімі. Қаржылық есепті тапсырғаннан кейінгі уақиғаларға шолу жасау. Әдейі арналғані аудиторлық қортынды.

Ұсынылған әдебиеттер:

14.Дуйсенбаев К.Ш."Аудит және каржылык есеп беру"

15.АжибаеваЗ.Н. Аудит" Алматы 1995ж.

Іб.Адамс Р."Аудит негіздері" Москва,Юнити1995ж.

17.Ержанов М.С. "Аудит теориясы ментэжірнбесі"А.1994ж.

18.Белобжешаій И.А.Бухгалтерлік есеп жэне ішкі ауллт M.1994.

19.Кармайка Д.Р.Беніс М. Аудиттін стандарты мен нормасы .-М: ЮНИТИ 1995.

20.Камышанов П.И. Аудіптін практикасы. М.:Каржы және статистикасы 1997.

21.Мэтьюс М.Р. Перера М..Х. Бухгалтерлік есептің теориясы ЮНИТИ 1999.

Сабақ жүргізу тәртібі: Есептерді шешу, сұрау-жауап.Құжаттар толтыру.
Есеп 1

Бірнеше жылдар бойы клиент жылдық есеп беруді бекіту үшін бір аудиторлық фирманың қызметіне сүйенеді. Осы уақыттар бойы тексерулер барысында бір ғана аудиторлық бригада қатысады, мұнда қызметкерлер жыл сайын нақты өздерінің учаскелерінде маманданады. Осы ситуацияның артықшылықтары мен кемшіліктері неде?

Аудиторлық фирманың бір қызметкері ауционерлік қоғамның жылдық есеп беруіне тексеру жүргізеді. Бұл аудитор акционерлік қоғамның бір акциясының иесі.

Банктен кредит алу үшін кәсіпорын өзінің аудиторына кепіл алушы ретінде шығуын сұрады.

Аудитор кәсіпорынға жылдық есеп беруді құруға көмектесті. Осы факт тексеру жүргізуге қандай ықпал жасайды?

Жылдық есеп тексеру барысында аудитор тапсырыс берушінің бәсекелес кәсіпорынды сақтап алмақшы болғаннан білді. Егер осы факт жария болса, бәсекелес кәсіпорынның акциясының курсы көтеріледі. Аудитор делдал арқылы осы акцияны сатып алудан бас тартпайды, осы арқылы ол өзіне жоғары табыс алады. Сонымен ол өзнің профессионалды міндетін (борышын) бұзады ма?

Аудиторлықфирма клиенттік фирманың ішкі шаруашылық қауіпті жоғары деп бағалады. Касса операциясы тексеру кезінде пайда болатын қауіпті бағалау үшін сынақтама құрастырыңыз, тексеру тәсілдердің қауіпті бағалаңыз. Клиент үшін түсінік жазыңыз.

2-кестедегі мәліміттерді пайдаланыңыз.
2-кесте

Аудиторлық қауіп компоненттерінің өзара байланысы

		Аудиторлық фирманың тексеру тәсілдердің қауіпті бағалауы:
		жоғары	орташа	Төмен
		Жіберілетін айқындаусыз қауіптің дәрежесі:
Аудиторлық фирманың ішкі шаруашылық қауіп бағалауы	жоғары	Ең төмен	Төменрек	Орташа
	Орташа	Төменрек	Орташа	Жоғарлау
	Төмен	Орташа	Жоғарлау	Ең жоғары

Тексеру тәсілдердің қауіптін бағалау үшін сынақтаманы иына түрінде жазыңыз:

«Табыс» аудиторлік фирманың мамандарының бірі АҚ «Алтын»

фирмасының аудиторлық есептілік туралы тексеруді жүргізеді. Бұл аудитор

АҚ «Алтынның» екі акциясының егесі.

Осы жағдайдағы аудитордың іс әрекетін анықтау.

Сіз жұмыс істейтін аудиторлық фирма телевидиниялық компанияның аудиторы ретінде шақырылды. Сіздің жұбайыңыз осы компанияда өтім менеджері болып жұмыс істейді. Сіздің фирмаңыз осы ұсынысты қабылдай алады ма?

Сіздің аудиторлық фирмаңыз клиентке өткен жыл бойынша қаржылық есеп беруді дайындады. Үш апта өткен соң клиент телефон шалып кейбір құжатта қате бар екенін айтты. Осы қателікті болдырмау қандай сапаны бақылау керек еді.

Сақтандыру компаниясы аудиторлық фирмаға оның аудиторы болуды ұсынды. Бірақ бұл фирманың қызметкерлері арасында сақтандыру қызметі бойынша маман жоқ. Фирма осындай ұсынысты ала алады ма?

Кандитерлік фабрика өзінің аудиторларымен келісімді бұзып, сіздің фирмаңыздың аудиторын шақырды. Сіз мұндай жағдайда не істейсіз?

«Юпитер» сауда компаниясының жарғылық капиталы толық орыс инвесторына тиесілі. Есеп жылы қорытындысы бойынша келесі көрсеткіштер бар:

• 
  жылдық түсімнің көлемі таратылған қызметті құрайды - 17118136 теңге.
  
• 
  Жыл аяғындағы актив сомасы – 2345780 теңге.
  

Келісім-шарттың негізін құрыңыз. «Юпитер» сауда компаниясы аудитор шақыруға міндетті ма?

1.Шаруашылық субьекгісінің басшысына жүргізілген аудиттің қортындысы туралы жазбаша мәлімет беру.

2.Аудиторлық қортынды: қүрылымы мен түрлері сөзсіз, тексерусіз жасалған аудиторлық пікірін үйрету.

- Келесі тақырыптарға презентация дайындау керек: компьютерлік өңдеу шарттарындағы аудитті жүргізу ерекшеліктері

Слайдттардың саны бесеуден кем болмауы керек, олардың өзіндік логикалық шешімі болу қажет.

Глоссариді орындаған кезде ол алфавиттік тәртіппен орындалып, соңында пайдаланылған әдебиеттер тізімі болуы шарт.Реферат,эссе,глоссарии келесі талаптармен орындалуы шарт:шрифт Times New Roman, кегль 14, қатараралық интервал 1, жоғарғы. - 1,5, төменгі .- 1,5,солы - 3, оңы - 1.

Баға қою критериі:

Барлық есептер дұрыс шешілген жағдайда (есеп 4) және эссені жазып қорғау,рефератты, глоссариді (60 сөз) ,оқытушының берген барлық саулдарына дұрыс жауап берсе, ең жоғарғы балмен бағаланады 5 (бес) балл, оның ішінде есептерді шешу-1 балл, презентация -2 балл, глоссарий -2 балл

• 
  Әрбір дұрыс шешліген есеп 0,25 балға бағаланады (барлығы 4 есеп) барлығы 1 балл
  
• 
  Презентация және оны қорғау – 2 балл
  
• 
  Глоссарий 1 тақырыпқа – 0,5 балл, барлығы 2 балл
  

1.ҚР-нын заны "Аудиторлық қызмет туралы"20.11.1998ж

3.Республиканын Азаматгык Кодексі -Алматы . Борки .1999

4.Республиканын Қылмыстык Кодексі-КР Заны 16 шілде 1997 №167-1-Алматы: Дауыр, 1998

5.Қазакстанның аудит стандартгары: Алматы «Каржы каражат» 1995

6.БЕ жэне әдістемелік нұскауларга Казакстан стандартгары 2006ж.

7.Аудитке Халыкаралык стандарттар жинағы..

8.Аренс А.,Лоббек Дж. Аудит , проф. Соколов А. аударма ЮНИТИ, 2002ж.

9.Андреев В.Д. «Ішкі аудит» Оку кұралы. Кжэне Ст,2003ж. 464 6

10.КР- Кодексі «Бюджетке төленетін телемдер және салыктар» Алматы", БИКО. 2006 ж.

11.Данилевский Ю.А. Аудит:ү_йымдастыру және жүргізу эдісі.М..Қаржы

12.ДуйсенбаевК-Ш."Аудит теориясы" A.1995ж

13.Дуйсенбаев К.Ш."Аудит және каржылык есеп беру"

Қосымша әдебиеттер

14.АжибаеваЗ.Н.*'Аудит" Алматы 1995ж

І5.Адамс Р."Аудит негіздері" Москва,Юнити1995ж

16.Ержанов М.С. "Аудит теориясы ментэжірнбесі"А.1994ж

17.Белобжешаій И.А.Бухгалтерлік есеп жэне ішкі ауллт M.1994

18.Кармайка Д.Р.Бенііс М. Аудиттін стандарты мен нормасы М ЮНИТИ 1995

19.Камышанов П.И. Аудіптін практикасы М.Каржы және статистикасы 1997

2.Мэтьюс М.Р. Перера М.Х.Б. Бухгалтерлік есептін теориясы ЮНИТИ 1999

Қызмет көрсетуші тексеруші мекеме 1998 жылы 10-шы қарашада ҚҚС төлейтін компьютер есебіне сәйкес 9,6 мың тенге аударды, соның ішінде ақылы тапсырысқа сәйкес банкпен жасалған счет берілген бухгалтерлік есеп регистрларында мынадай жазба жазылған: дебет шоты әртүрлі мекемелермен және жеке тұлғалармен есеп, 9.6 мың тенге сомасын 51 несие шоты «Есептік шот». Басқа ешқандай жазбалар бухгалтерлік есепте жүргізілмеген. Компьютер алынған, бірақ баланстың есепте тіркелмегенін бас бухгалтер ауызша хабарлады.

1. 
   Осы операцияларға қатысты барлық бухгалтерлік амалдарды көрсетіп және сол бойынша сомасын есептеп шығару керек.
   
2. 
   Бухгалтерлік (қаржылық) есепте қателік тудырмауды анықтау.
   
3. 
   Қателікті мүмкін болатын салық төлеу әрекеттерін анықтау.
   

Экономикалық субьектінің бухгалтерлік есеп беруінің тәуелсіз экспертизасы кезінде аудитор тауарлы қорлардың жалпы құнын растау керек. Бухгалтерлік есептің берілгендері бойынша тауарлы қорлардың жалпы құны 850 мың тенге құрайды. Аудитор бухгалтерлік есептің 275 мың тенге көлемінде тексеріп қателіктер тауып, 3000 тенге жетпейтінін анықтады.

тауарлы қорлардың жалпы құнын анықтады.

Талап етіледі:

Мүмкін қателіктер мөлшерін анықтау және тауарлы қорлардың жалпы құны бухгалтерлік есеп берілгендердің кемшіліктерін анықтау.

Аудиторлық мекеме есепті орнына келтіруге тапсырыс алды, онда бекітілген ережелер бұзылған, соның ішінде қызметкерлер мен жұмысшылардың есептері жүргізілмеген және 1998 жылдың қыркүйек айының еңбек ақы төлеу құжаты жоғалған.

Қыркүйек айының еңбек ақы есебін және соған қатысты есептерді орнына келтіру үшін аудиторлық мекеме банк выпискасын қолданды, соған сәйкес 1998 жылы әлеуметтік сақтандыру мемлекеттік қорына 350000 тенге және мемлекеттік бюджетке 700000 тенге (жеке тұлғалардың подаходтық салығы) қыркүйек айына аударылған.

Қыркүйек айының еңбек ақысының есептеріне қатысты, одан басқа банк выпискалары табылмады.

1. 
   Барлық мүмкін шаруашылық операциялар орнына келтірілсе, мынандай шартпен, тұтынушы болып барлық салықтарды төлейтін коммерциялық мекеме болсын.
   
2. 
   Аудиторлық мекеме осындай және осыған қатысты операциялардың болмауы салық төлеуіне септігін тигізді ма, қателіктерді жөндеу қандай түрде мүмкін, қателіктерді жөндегенде тапсырыс беруші қандай айыппұл санкцияларынан құтылатынын есептеу керек.
   

Мырзахметов Н.М. мамандығы жұмыс стажы бойынша орташа аудитор. Оның практикалық қызметі аудиторлық тексерулермен кей – кейде салықтық кеңестермен байланысты. Мырзахметов Н.М жұмыстан бос уақытта оның клиенті болып табылатын кәсіпорынның коммерциялық материалдарына негізделе отырып, түрлі экономикалық газеттер мен журналдарға есеп және қаржы бойынша материалдар жазады. Кей – кейде Мырзахметов бизнеспен айналысатын бөлек адамдардың аттарына сүйенеді Кейбір шеткі кәсіпорындар Мырзахметовпен жазылған информацияларға қызығушылықтарын білдіреді. Мырзахметовтің шығармашылық мансабы мен негізгі қызметінің арасында келіспеушілік болуы мүмкін бе? Егер мүмкін болса, бұл қиындықтарды қалай шешуге болады?

Аудит фирмасы ұзақ уақыт юойы кәсіпорындар тексерулер жүргізіп, бес жыл бойы Леонов С.А – ны кәсіпорынның негізгі аудиторы етіп тағайындады. Әр жылы оның түрлі ассистенттері болды. Жанжал мүддесінің орны бар ма? Егер бар болса, жеңу жолы қандай?

Аудитті жүргізе тұра, аға аудитор ресми заңдылықтары бойынша жай аудиторға салық салу кәсіпорынның есеп беруін тексеруге тапсырыс берді. Тексеру біткеннен кейін жай аудитор ешқандай қателіктер жоқ екенін айтты. Бір аптадан кейін есеп беру дайын болды.

Екі айдан соң салық инспекциясы жылдық есеп беруді тексеру барысында кәсіпорынның салық есебінде бірнеше қателіктерді тапты. Енді фирманың клиенті салық пен айыппұлды төлеуі тиіс. Клиент заң бойынша бұл қателіктер неге тексеру барысында шықпағанын сұрайды. Бұл ситуацияға себепкер не болды?

Есеп 5

1-тапсырма
Клиентті таңдау барысында пайда болатын қауіпті (таза қауіпті) бағалаңыз. 1998 жылы сәуір айында аудиторлық фирмаға құрылыс материалдары мен сауда жасайтын және жартымды табыс әкелктін қалаішінде бөлімшелері бар кәсіпорын хабарласты кәсіпорында дәстүрлі сауда формалары пайдалынады соңғы 4 жылдың ішінде ешқандай қайта ұйымдастыру болған жоқ, мүліктің ірі сатылымы болған жоқ..

Кәсіпорын “ШЖҚ” түрінде жасалған, тексеру комиссиясының болуы қажет емес және жеке шешім ол туралы қабылданған жоқ.

Шамасында есеп-қисаптың бірден үш бөлігі қолма-қол есептеледі, қалғаны қолма-қол ақшасыз есептеледы. Есеп жылы ішінде кәсіпорын несиелермен бір рет пайдаланды, себебі бірнеше алушы алыс-беріс шарттарын бұзды, қаржылық салымдар болған жоқ, қаржы бөлінген жоқ, сот даулары дара кездеседі.

Аудиторлық фирманың ішкі стандарттары бойынша таза қауып 40 пайыздан аспауы керек.

Қауіпті бағалау үшін 1-кестені пайдаланыңыз
2-тапсырма
Клиентті таңдау барысында пайда болатын қауіпті бағалаңыз.1998 жылы 15 қазанда аудиторлық фирмаға инвестициялық емес қайырымдылық фонды хабарласты, оны заңды және физикалық тұлғалар қаржыландырады және жергілікті бюджеттік түсімдері бар. Фондтың бөлімшелері жоқ, бірақ әртүрлі аудандарда адамдармен жұмыс істейтің қайырымдылық бөлімдері бар. Екі жыл бұрын фондтың қайта ұйымдастыруы болды. Фондтың қамқорлық кеңесі бар, ол фондтың жұмысын қадағалайды.

Есеп жылы бюджеттен қаржыладыру болған жоқ, бұл басқа деректерден кем түсімдермен бірге сметалық түсімдердің 30 пайызын құрайды. Бірақ сметаның шығыс бөлігі орындалды, өйткені жыл басында қаржылардың қалдығы болған.

Есеп-қисап түрі-түсілетін қаржылардың 90 пайызы- қолма-қол ақшасыз есептеледі, шығыстардың 80 пайызы қолма-қол есептесу және сыйлықтар құрайды.

Есеп кезеңде фонд ірі несие алды, оны жаңа құрал жабдық алуға жұмсады, жартымды қаржылық салыным болды, себебі фонд коммерциялық емес серіктестіктің мүшесі болды.

Фондтық балансында мемлекеттік құнды қағаздары бар, оладың жалпы құны баланстық сметаның кіріс бөлігінің 5% құрайды.

Есеп жылының алдыңғы жалдың ішінде бюджеттық қаржыларын жұмсау факты бойынша, 1998 жылы қыркүйек айында тексеру өтті, тексеру арасында бюджеттық қаржыларының жұмсауы дұрыс реттесмегені анықталды және де бұл қаржыларды қайта оратылуы туралы шешім қабылданды.

Клиентті таңдау барысында пайда болатын қауіпті (таза қауіп) бағалаңыз.

Аудиторлық фирманың ішкі стандарттары бойынша таза қауіп 40% аспауы керек.

Қауіпті бағалау үшін 1-кестені пайдаланыңыз.

1-кесте
Таза қауіпті бағалау