Қазақстан Республикасы Оқу – ағарту министрлігі Қызылорда облысы, Қазалы ауданы Абай атындағы №90 орта мектеп
жүктеу/скачать 0.96 Mb.
|
1. Теориялық бөлім1.1 Жай механизмдерЖай механизмдер-бұл жұмыс тек механикалық энергия есебінен жүзеге асырылатын құрылғылар. Бізді жанармайдың жану энергиясы арқылы электр қуатымен жұмыс істейтін құрылғылар қоршап алады, бірақ бұл әрдайым бола бермейді. Бұрын барлық жұмысты қолмен немесе жануарлардың көмегімен жел немесе су ағыны (диірмен), яғни механикалық энергия арқылы жасауға болатын еді. Біздің Күштеріміз шектеулі және бұл мәселе. Мысалы, біз бір уақытта бір жерден бір тонна кірпішті көтеріп, басқа жерге ауыстыра алмаймыз. Бірақ біз көп уақыт жұмсай аламыз, алға-артқа қашықтықты жүріп өтіп, кірпішті бір тәсілмен қанша көтере аламыз. Ағашқа бұралатын бұранда қалай болу керек? Біз оны жалаң қолмен бұрай алмаймыз. Оны кірпіштен жасалған кірпіш тауы сияқты бөлікке бұрау да мүмкін емес. Механизмді, бұрағышты пайдалану керек. Онымен біз ағашқа кем дегенде бір сантиметр кіру үшін бұранданы бірнеше айналымға айналдыруымыз керек. Бірақ бұл қолға қарағанда оңай. Е желгі заманнан бері адам өз жұмысын жеңілдету үшін әртүрлі құрылғылар мен механизмдерді қолданған (грек тілінен аударғанда "механе" - машина, құрал). дегенді білдіреді. Күштің шамасын немесе бағытын өзгертуге қызмет ететін механикалық құрылғылар қарапайым механизмдер деп аталады. Мұндай механизмдерге рычагтар мен блоктар, сына, бұранда, көлбеу жазықтық, қақпа жатады. Қарапайым механизмдер - 2 түрге бөлінеді: рычаг және көлбеу жазықтық. Рычаг-қозғалмайтын тіректің айналасында айнала алатын қатты зат.Рычаг оған әсер ететін күштер сол күштердің иығына кері пропорционал болған кезде тепе-теңдікте болады. Бұл ережені формула түрінде жазуға болады. F1 / F2 = L1 / L2 Бұл ережеден аз күшпен рычагтың көмегімен үлкен күшпен теңестіруге болатындығын көруге болады.Рычагтың тепе-теңдік ережесін Архимед белгілеген. Архимед - біздің заманымыздан бұрын 287 жылы Сицилия аралында орналасқан Сиракуз атты грек колониясында туылған. Оның өмірбаны туралы Тит, Цицерон, Полбиус, Ливия, Витрувий және басқа ғалымдардың жазбаларынан білеміз.Оның әкесі, бәлкім, астроном және математик Фидий болған. Плутарх ғалымның Сиракуз Гиерон II-нің жақын туысы болғанын айтады.Архимед бала кезін Сиракузада өткізген болса керек. Ал жас кезінде Мысырдың Александрия қаласына оқуға барады. Бірнеше ғасыр бойы бұл қала өркениет пен ежелгі әлемнің мәдени және ғылыми орталығы болды. Бастапқы білімді ғалым әкесінен алған. Александрияда бірнеше жыл өмір сүрген Архимед Сиракузаға оралады және өмірінің соңына дейін сонда өмір сүреді.Ғалым механикалық құрылымдарды белсенді түрде жасауға кірісті. Ол рычагтың егжей-тегжейлі теориясын шығарды. Және осы теорияны практикада тиімді қолдана білді. Атап айтқанда, осы саладағы білім негізінде Сиракуз портында бірқатар блоктаушы механизмдерді жасады. Бұл құрылғылар жүк көтеруді және ауыр жүктерді жылжытуды жеңілдетті. Бұл порт әрекеттерін жылдамдатуға және оңтайландыруға мүмкіндік береді. Мысырда әлі күнге дейін суды ағызу үшін «архимед бұрандасы» қолданылады. Адамзат қоғамының заманауи дамуы кезеңінде адамның күнделікті өміріне қажет болатын күрделі механизмдер мен құрылғылар жасап шығарылған. Көтергіш крандар, экскаваторлар, тракторлар, бульдозерлер, машиналар және басқа да құрылыс механизмдері болмаса, құрылысшылардың жұмысы қандай қиын болатынын көз алдымызға келтірудің өзі қиын-ақ. Сондай-ақ біз заманауи тұрмыстық техникасыз өмірді елестете де алмаймыз. Адамзат көпғасырлық еңбектенудің нәтижесінде тіршілік қарекетін жеңілдететін құрылғыларды жасап шығарды және оны жетілдіріп отырады. Бұл саладағы үлкен жетістіктерге қарамастан адамдар пышақ, қайшы, күрек, иінтірек, көлбеу жазықтық, балға және басқа да құрылғыларды пайдалануды жалғастыруда . жүктеу/скачать 0.96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|