Сала үшін күшті және осал тұстарын, мүмкіндіктері мен қауіптерін талдау

Сала үшін күшті және осал тұстарын, мүмкіндіктері мен қауіптерін талдау.

Мемлекеттік реттеумен байланысты проблемалар ішінде көп жылдар бұрын пайда болған барынша кешенді және бүгінде сауда секторын дамытуға айтарлықтай кедергі жасайтын проблемалар бөліп алынады.

Біріншіден, бұл сауда бойынша заңнамадағы «бытыраңқылық» мәселесі, яғни әртүрлі нормативтік құқықтық актілерде сауда мәселелерінің болуы.

Екіншіден, нормативтік құқықтық актілерде қазіргі заманғы терминологияның, қазіргі заманғы сауда пішімдері (супермаркет, гипермаркет, дискаунтер, «A», «B», «C» класты дүкендер) мен қоғамдық тамақтандыру мекемелері жіктемесінің жоқтығы.

Инфрақұрылым проблемасы. Сауда алаңдарының жетіспеушілігі.

Бүгінде Қазақстанда елеулі инфрақұрылымдық проблема «А» пішіміне жататын сауда алаңдарының тапшылығы болып табылады. Бұл проблема бірінші кезекте ірі қалаларға қатысты болады. Мәселен, Петропавл және Талдықорған сияқты қалаларда «А» санатты алаңдармен қамтамасыз ету тиісінше 272 және 223 шаршы метрді құраса, еліміздің аса ірі мегаполисі Алматыда бұл көрсеткіш 84 шаршы метрге тең, бұл тіптен республика бойынша қала халқын қамтамасыз етудің орташа деңгейінен 91 шаршы метрге төмен.

Бұл проблема алаңдардың қат болуы көрінісінде күрделене түседі, тіптен жалдау мен сатып алу құны жылжымайтын мүлік нарығындағы тұралау жағдайының өзінде айтарлықтай жоғары күйінде қалып отыр. Осылайша, алаңдардың тапшылығы мен жалдау бағасының жоғарылығы бөлшек бизнесті ұйымдастыруға керетін шығындардың жоғарлауына және түптеп келгенде, бұл дүкендердегі тауарлар бағаларының жоғарлауына әкеледі.

Инженерлік-техникалық коммуникацияларды салу мен пайдалануға беру құнының жоғарылығы. Көбіне оған кететін шығыстар бөлшек сауда объектісін салуға кететін барлық шығындардың 50%-ына дейін жетеді. Мұның бәрі тағы да отандық бөлшек сауданың тиімділігі мен бәсекеге қабілеттігіне әсер етеді.

«Ауылдық жер - қала» байланысындағы логистикалық проблема. Ауылдық жерлердегі және ұсақ қалалардағы шағын бизнес деңгейіндегі, шаруа және фермерлік қожалықтар өндірістері дайын өнімді жолға қойылған және шығынсыз тасымалдау арнасының жоқтығы нәтижесінде ұсақ өңірлік өндіруші қала желісіне қол жеткізу алаңынан тыс қалуымен байланысты қиындыққа тап болып отыр. Ауылдық және қашықтағы өндірушінің елеулі проблемасы сауда желісіне кіру кезінде қажет болатын өз өнімін сапалы орамамен қамтамасыз етуге қабілетсіздігі болып табылады.

Ірі қалаларда көлік-логистикалық орталықтардың (КЛО) болмауы. КЛО өндіруші мен сауда желілерінің арасында ірі буын ретінде көріне отырып, бөлуші көтерме орталықтары (көтерме алаңдары) рөлін орындай алады.

Тұтастай алғанда, алаңдардың жетіспеушілігі мен тиісінше жалдау ставкаларының жоғарылығы, логистика мен сақтаудың шығындығының көптігі барлық сауда жүйесінің жалпы тиімсіз болмауы мен бәсекеге қабілетсіздігін болжайды. Қазіргі кезде инфрақұрылым (алаң, инженерия, логистика және қоймалау) мәселелері сауда саласының ең аз зерделенген бөлігі болып табылады, алайда дәл осы салада тұтастай алғанда барлық сауда жүйесінің тиімділігін жақсартудың елеулі резерві бар.

Қаржы мәселелері. Сауда бизнесінің барынша өзекті проблемаларына мыналарды жатқызуға болады:

біріншіден, сауда кәсіпорындары мен желілерінің қарыз жүктемесі деңгейінің жоғарылығы. Мәселен, қарыздардың ЖІӨ-ге қатынасы ретінде бұл сала бойынша өндірістік әдіспен есептелген сауданың қарыз жүктемесі 128%-ды құрады.

екіншіден, бұл айналым қаражатының тапшылығы. Сауда бизнесіне дағдарыстың ықпалы банктік кредит беру көлемінің қысқаруымен де, тұтыну сұранысындағы өзгерістерге де байланысты күшті сезілді.

Білікті мамандардың жетіспеушілігі. Сауда секторының кадрлық проблемалары қаржылық емес және шикізаттық емес сектор үшін ортақ. Қысқаша оларды мынадай түрде белгілеуге болады:

- кәсіптік-техникалық, оның ішінде сауда мамандықтары бойынша білім беру жүйесі бұзылған;

- жоғары белім беру жүйесіндегі сауда мамандықтарының шағын үлесі, олардың жоғары оқу орындары үшін де, талапкерлер үшін де танымал еместігі;

- қысқа мерзімді білім беру жүйесі (тренингтер, семинарлар, мастер-кластар) тек Алматыда ғана жұмыс істейді;

- жеке тренингтік орталықтардың құны шағын бизнес үшін қол жетімсіз;

- жеке рекрутингтік агенттік қызметтердің құны шағын және орта беизнес үшін қол жетімсіз, персоналды іздеудің басқа арналары (жұмысқа орналастыру агенттігі, мамандандырылған газеттер мен сайттар) үлкен тиімділікпен және кәсібилікпен ерекшеленбейді;

- толыққанды HR қызметіне ірі сауда желілері ғана мүмкіндігі бар;

- сауда секторында топ-менеджменттің тапшылығы.