-бап. Неке-отбасы заңдары және отбасы құқығының нормаларын қамтитын өзге де актiлер

Қазақстан Республикасының неке және отбасы туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi, осы Заңнан, отбасылық құқық нормалары қамтылатын Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады. 

1. Осы Заңның 3-бабында аталған, неке-отбасы заңдарымен реттелмеген (осы Заңның 4-бабы) отбасы мүшелерiнiң арасындағы мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке қатынастарға азаматтық заңдар қолданылады, өйткенi ол неке-отбасы қатынастарының мәнiне қайшы келмейдi. 

2. Осы заңның 3-бабында көзделген қатынастар заңдармен немесе тараптардың келiсiмiмен реттелмеген және оларға қолданылатын әдет-ғұрып болмаған жағдайларда, бұл олардың мәнiне қайшы келмейтiндiктен, мұндай қатынастарға ұқсас қатынастарды реттейтiн неке-отбасы және (немесе) азаматтық заңдардың нормалары (заң ұқсастығы) қолданылады. Аталған жағдайларда заң ұқсастығын пайдалану мүмкiн болмаса, неке-отбасы қатынастары субъектiлерiнiң құқықтары мен мiндеттерi неке-отбасы немесе азаматтық заңдардың жалпы негiздерi мен мәнi және адалдық, парасаттылық пен әдiлеттiлiк талаптары (құқық ұқсастығы) негiзге алынып айқындалады. 

2-тарау. Неке-отбасы құқықтарын жүзеге асыру және қорғау

6-бап. Неке-отбасы қатынастарындағы құқықтар мен мiндеттердi жүзеге асыру

1. Егер заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, азаматтар өздерiне тиесiлi неке-отбасы қатынастарынан туындайтын құқықтарды, оның iшiнде осы құқықтарды қорғауға арналған құқықты өз қалауы бойынша қолданады.

Неке-отбасы құқықтарын жүзеге асыру және мiндеттердi орындау отбасының басқа мүшелерi мен құқықтың өзге субъектiлерiнiң құқықтарын, бостандығын және заңды мүдделерiн бұзбауға тиiс. 

2. Неке-отбасы құқықтары заңмен қорғалады, бұған осы құқықтардың мақсатына қайшы келетiн жағдайлар қосылмайды. 

Неке-отбасы құқықтарын қорғауды азаматтық сот iсiн жүргiзу ережелерi бойынша - сот, ал осы Заңда көзделген жағдайларда мемлекеттiк органдар немесе қорғаншы және қамқоршы органдар осы Заңның тиiстi баптарында көзделген тәртiппен жүзеге асырады.

1. Талап-арыздың ескiруi неке-отбасы қатынастарынан туындайтын талаптарға қолданылмайды, бұған бұзылған құқықты қорғауға арналған мерзiм осы Заңмен белгiленген жағдайлар қосылмайды.

2. Талап-арыздың ескiруiн белгiлейтiн нормаларды қолдану кезiнде сот Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң (жалпы бөлiм) 177, 179, 180, 182-185-баптарының ережелерiн басшылыққа алады.

2-бөлiм. Неке

3-тарау. Некеге тұрудың шарттары мен тәртiбi

9-бап. Некеге тұру шарттары

1. Некеге тұру үшiн некеге тұрушы еркек пен әйелдiң өзара ерiктi келiсiмi және олардың неке жасына жетуi қажет.

2. Неке осы Заңның 11-бабында аталған мән-жайлар болған жағдайда қиылмайды.

10-бап. Неке жасы

1. Неке жасы еркектер мен әйелдер үшiн он сегiз жас болып белгiленедi. 

2. Дәлелдi себептер болған жағдайда мемлекеттiк тiркеу орны бойынша азаматтық хал актiлерiн жазу органдары неке жасын екi жылдан аспайтын мерзiмге төмендетуi мүмкiн. 

3. Неке жасын төмендету туралы өтiнiштi некеге тұруға тiлек бiлдiрушiлер немесе олардың ата-аналары, не қорғаншылары (қамқоршылары) белгiленген неке жасын төмендету қажеттiгiн туғызатын себептердi көрсете отырып қозғай алады.

4. Барлық жағдайларда неке жасын төмендетуге тек некеге тұрушылардың келiсiмiмен ғана жол берiледi.

5. Неке жасына толмаған адамдар арасындағы некеге ата-аналарының не қорғаншыларының келiсiмiмен ғана рұқсат етiледi.

Некеге тұруға:

1) бiреуi болса да басқа тiркелген некеде тұрған адамдардың

2) тiкелей ата-тегi бойынша және өзiнен тарайтын жақын туыстардың (ата-аналар мен балалардың, атасының, әжесiнiң және немерелерiнiң), ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек әкесi немесе анасы ортақ ағалы-iнiлер мен апалы-сiңiлiлердiң (аға-қарындастардың);

3) асырап алушылар мен асырап алғандардың 

4) бiреуiн болса да психикалық ауруының немесе ақыл есi кемдiгiнiң салдарынан сот әрекетке қабiлетсiз деп таныған адамдардың арасында жол берiлмейдi.

1. Некеге тұруға тiлек бiлдiрушi адамдарға медициналық, сондай-ақ медициналық-генетикалық мәселелер және репродукциялық денсаулық қорғау мәселелерi бойынша консультация беру мен тексерудi мамандандырылған денсаулық сақтау мекемелерi және некеге тұратын адамдардың екеуiнiң келiсiмiмен ғана жүргiзедi. 

2. Некеге тұратын адамдарды тексерудiң нәтижелерi медициналық құпия болып табылады және ол некеге тұруға ниеттенген адамға тексеруден өткен адамның келiсiмiмен ғана хабарлануы мүмкiн. 

13-бап. Некеге тұру тәртiбi

1. Некеге тұратын адамдардың тiкелей қатысуымен неке мемлекеттiк азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында қиылады.

Некеге тұруға ниет бiлдiрген адамдардың бiреуi азаматтық хал актiлерiн жазу органына келе алмайтын ерекше жағдайларда неке мұндай адамның тұратын жерi бойынша қиылуы мүмкiн. 

Неке қию кезiнде өкiл жiберуге жол берiлмейдi. 

2. Некенi қию некеге тұруға тiлек бiлдiрушiлер азаматтық хал актiлерiн жазу органына арыз берген күннен бастап бiр ай мерзiм өткен соң жүргiзiледi. 

Дәлелдi себептер болған жағдайда неке қиюды мемлекеттiк тiркеу орны бойынша азаматтық хал актiлерiн жазу органы бiр ай өткенге дейiн неке қиюға, сондай-ақ осы мерзiмдi ұзартуға, бiрақ бiр айдан аспайтын мерзiмге ұзартуға рұқсат етуi мүмкiн.

4. Азаматтық хал актiлерiн жазу органдарының некенi тiркеуден бас тартуына некеге тұруға тiлек бiлдiрушi адамдар не олардың бiреуi сотқа шағым жасай алады.

1. Неке ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң қайтыс болуы немесе сот оны өлдi немесе хабар-ошарсыз кеткен деп жариялау салдарынан тоқтатылады. 

2. Сот қайтыс болды деп жариялаған немесе сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныған жұбайы келген және тиiстi сот шешiмi күшiн жойған жағдайда некенi ерлi-зайыптылардың бiрлескен өтiнiшi бойынша азаматтық хал актiлерiн жазу органы қалпына келтiруi мүмкiн. 

3. Егер жұбайлардың екiншiсi жаңа некеге отырса, некенi қалпына келтiруге болмайды. 

Егер неке қию кезiнде тараптарға (немесе тараптардың бiреуiне) қайтыс болды немесе хабар-ошарсыз кеттi деп танылған жұбайы тiрi екенi белгiлi болса, бұл ереже қолданылмайды. 

15-бап. Некенi бұзу

1. Неке ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң немесе екеуiнiң де өтiнiшi бойынша, сондай-ақ сот әрекетке қабiлетсiз деп таныған жұбайдың қорғаншысының өтiнiшi бойынша оны бұзу жолымен тоқтатылуы мүмкiн. 

2. Некенi әйелдiң жүктiлiгi кезеңiнде және бала туғаннан кейiнгi бiр жыл iшiнде әйелдiң келiсiмiнсiз бұзуға болмайды. 

16-бап. Азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында некенi бұзу

1. Азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында некенi бұзу кәмелетке толмаған ортақ балалары жоқ және бiр-бiрiне мүлiктiк және өзге де талаптар қоймайтын ерлi-зайыптылардың некенi бұзуға өзара келiсуi жағдайында жүргiзiледi. 

2. Ерлi-зайыптыларға ортақ кәмелетке толмаған балаларының болуына қарамастан, ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң өтiнiшi бойынша, егер ерлi-зайыптылардың екiншiсiн:

1) сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныса;

2) сот әрекетке қабiлетсiз деп таныса;

3) қылмыс жасағаны үшiн кемiнде үш жыл мерзiмге бас бостандығынан айыруға сотталса, неке азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында бұзылады.

3. Некенiң бұзылуын мемлекеттiк тiркеудi азаматтық хал актiлерiн жазу органы азаматтық хал актiлерiн мемлекеттiк тiркеу үшiн белгiленген тәртiппен жүргiзедi.

17-бап. Азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында некенi бұзу кезiнде ерлi-зайыптылардың арасында туындайтын дауларды қарау

Некенi бұзу кезiнде ерлi-зайыптылардың арасында туындайтын даулар азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында сот тәртiбiмен қаралады.

Некенi сот тәртiбiмен бұзу:

1) осы Заңның 16-бабының 2-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, ерлi-зайыптыларда кәмелетке толмаған ортақ балалардың болуы;

2) ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң некенi бұзуға келiсiмi болмаған кезде; 

3) егер ерлi-зайыптылардың бiреуi өзiнiң қарсылығы болмауына қарамастан, некенi бұзудан өз әрекеттерi не әрекетсiздiгi арқылы жалтарса; 

4) ерлi-зайыптылардың бiр-бiрiне мүлiктiк талаптары болған жағдайларда жүргiзiледi.

1. Егер сот ерлi-зайыптылардың одан әрi бiрлесiп өмiр сүруi және отбасын сақтауы мүмкiн еместiгiн анықтаса, неке сот тәртiбiмен бұзылады. 

2. Ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң некенi бұзуға келiсiмi болмаған жағдайда, сот ерлi-зайыптыларды татуластыруға шаралар қолдануға және ерлi- зайыптыларға татуласу үшiн үш ай көлемiнде мерзiм тағайындай отырып, iстi қарауды кейiнге қалдыруға құқылы. 

Егер ерлi-зайыптыларды татуластыру жөнiндегi шаралар нәтижесiз болып шықса және ерлi-зайыптылар (олардың бiреуi) некенi бұзуды талап етсе, неке бұзылады. 

1. Кәмелетке толмаған ортақ балалары бар ерлi-зайыптылардың, сондай-ақ осы Заңның 18-бабының 3) тармақшасында аталған ерлi-зайыптылардың некенi бұзуға өзара келiсiмi болған жағдайда сот некенi айырылысу себептерiн анықтамай-ақ бұзады.

2. Некенi сот тәртiбiмен бұзу ерлi-зайыптылар некенi бұзу туралы арыз берген күннен бастап кемiнде бiр ай өткен соң жүргiзiледi. 

3. Ерекше жағдайларда сот осы баптың 2-тармағында аталғанынан кемiрек мерзiм белгiлеуi мүмкiн.

1. Некенi сот тәртiбiмен бұзу кезiнде ерлi-зайыптылар соттың қарауына кәмелетке толмаған балалар өздерiнiң қайсысымен тұратындығы туралы, балаларды және (немесе) еңбекке жарамсыз мұқтаж жұбайын асырауға қаражат төлеу тәртiбi туралы, бұл қаражаттың мөлшерi туралы не ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу туралы келiсiм ұсына алады. 

2. Егер ерлi-зайыптылардың арасында осы баптың 1-тармағында аталған мәселелер бойынша келiсiм болмаса, сондай-ақ ол келiсiм балалардың немесе ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң мүдделерiн бұзатындығы анықталса, сот: 

1) неке бұзылғаннан кейiн кәмелетке толмаған балалар ата-анасының қайсысымен тұратындығын айқындауға; 

2) балаларды асырауға алимент ата-аналардың қайсысынан және қандай мөлшерде өндiрiлiп алынатынын белгiлеуге; 

3) ерлi-зайыптылардың (олардың бiреуiнiң) талап етуi бойынша олардың бiрлескен ортақ меншiгiндегi мүлiктi бөлудi жүргiзуге; 

4) екiншi жұбайдан асырауға қаражат алуға құқығы бар жұбайдың талап етуi бойынша осы асырау қаражатының мөлшерiн айқындауға мiндеттi. 

3. Егер мүлiктi бөлу үшiншi бiр адамдардың мүдделерiн қозғайтын болса, сот мүлiктi жеке iс жүргiзiлiп бөлу туралы талапты жеке iсте қозғауға құқылы. 

1. Азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында бұзылатын неке азаматтық хал актiлерiн жазу кiтабында некенiң бұзылғандығы мемлекеттiк тiркелген күннен бастап, ал неке сотта бұзылған жағдайда - соттың шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап тоқтатылады.

2. Сот некенi бұзу туралы соттың шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш күн iшiнде сот шешiмiнiң көшiрмесiн шешiм шығарылған жердегi, сондай-ақ неке қию мемлекеттiк тiркелген жердегi азаматтық хал актiлерiн жазу органына жолдауға мiндеттi.

Ерлi-зайыптылардың азаматтық хал актiлерiн жазу органында некенiң бұзылғаны туралы куәлiк алғанға дейiн жаңадан некеге тұруға құқығы жоқ.

Некенiң тоқтатылуымен ерлi-зайыптылардың, осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, некелiк қатынастарынан туындайтын жеке және мүлiктiк құқықтары мен мiндеттерi тоқтатылады.

1. Осы Заңның 9-11-баптарында белгiленген шарттар бұзылған кезде, сондай-ақ жалған жасалған жағдайда неке жарамсыз деп танылады. 

2. Мәжбүрлеп қиылған неке жарамсыз деп танылуы мүмкiн. 

3. Егер некеге тұрушы адамдардың бiреуi екiншiсiнен құрылған отбасы мүшелерiне, жеке басының және қоғамның қауiпсiздiгiне нақты қатер төндiретiн ауруы бар екенiн жасырса, соңғысы сотқа некенi жарамсыз деп тану туралы талаппен жүгiнуге құқылы. 

4. Некенi жарамсыз деп тануды сот жүргiзедi. 

5. Сот некенi жарамсыз деп тану туралы соттың шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш күн iшiнде соттың осы шешiмiмен некеге тұру мемлекеттiк тiркелген жердегi азаматтық хал актiлерiн жазу органына көшiрме жiберуге мiндеттi. 

6. Некенiң жарамсыздығы оның қиылған күнiнен бастап танылады. 

25-бап. Некенi жарамсыз деп тануды талап етуге құқығы бар адамдар

1. Некенi жарамсыз деп тану туралы талап қоюға:

1) егер неке жасына толмаған адаммен неке қиылса (осы Заңның 10-бабы), кәмелетке толмаған жұбайы, оның ата-анасы (оларды ауыстыратын адамдар), қорғаншы және қамқоршы орган немесе прокурор құқылы. Кәмелетке толмаған жұбай он сегiз жасқа толғаннан кейiн некенi жарамсыз деп тануды талап етуге тек оның өзi ғана құқылы; 

2) егер некеге тұруға ерлi-зайыптылардың бiрiнiң ерiктi келiсiмi болмаған жағдайда: мәжбүр ету, алдау, қателесу немесе өзiнiң жай-күйiнiң салдарынан некеге тұруды мемлекеттiк тiркеу кезiнде өзiнiң әрекеттерiнiң маңызын түсiнбей және өзiн-өзi билей алмауы себептi неке қиылған болса, некеге тұру арқылы құқығы бұзылған жұбай, сондай-ақ прокурор; 

3) некенi қиюға кедергi келтiретiн мән-жайлардың бар екенiн бiлмеген жұбай, әрекетке қабiлетсiз деп танылған жұбайдың қорғаншысы, оның алдындағы бұзылмаған неке бойынша жұбайы, осы Заңның 11-бабының талаптарын бұза отырып қиылған неке арқылы құқықтары бұзылған басқа да адамдар, сондай-ақ қорғаншы және қамқоршы орган мен прокурор; 

4) жалған некеге тұру жағдайында прокурор, сондай-ақ некенiң жалғандығы туралы бiлмеген жұбайы; 

5) осы Заңның 24-бабының 3-тармағында аталған мән-жайлар болған кезде құқығы бұзылған жұбай құқылы. 

2. Неке жасына толмаған адаммен, сондай-ақ сот әрекетке қабiлетсiз деп таныған адаммен қиылған некенi жарамсыз деп тану туралы iстi қарау кезiнде iске қатысуға қорғаншы және қамқоршы орган тартылады.

      1. Егер некенi жарамсыз деп тану туралы iс қаралатын сәтке заңға орай оның қиылуына кедергi жасаған мән-жайлар жойылса, некенi жарамсыз деп тануға болмайды. 

      27-бап. Некенi жарамсыз деп танудың салдары

1. Сот жарамсыз деп таныған неке, осы баптың 4 және 5-тармақтарында белгiленген жағдайларды қоспағанда, ерлi-зайыптылардың осы Заңда көзделген құқықтары мен мiндеттерiн туғызбайды. 

2. Некесi жарамсыз деп танылған адамдар бiрлесiп сатып алған мүлiктiң құқықтық режимi Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң үлестiк меншiк туралы ережелерiмен реттеледi. Ерлi-зайыптылар жасасқан неке шарты (осы Заңның 38-40-баптары) жарамсыз деп танылады. 

3. Некенi жарамсыз деп тану мұндай некеде туған немесе неке жарамсыз деп танылған күннен бастап екi жүз жетпiс күн iшiнде туған балалардың құқығына нұқсан келтiрмейдi (осы Заңның 46-бабының 2-тармағы). 

4. Некенi жарамсыз деп тану туралы шешiм шығарған кезде сот некенi жарамсыз деп тану үшiн негiзге алынған мән-жайлардан некеге тұру кезiнде бейхабар болған жұбайдың (адал ниеттi жұбай) екiншi жұбайдан осы Заңның 134, 135-баптарына сәйкес асырауға қаражат алу құқығын тануға құқылы, ал некенi жарамсыз деп таныған кезге дейiн бiрлесiп сатып алынған мүлiктi бөлуге қатысты осы Заңның 32, 36, 37-баптарында белгiленген ережелердi қолдануға, сондай-ақ неке шартын толық немесе iшiнара жарамды деп тануға құқылы.

Адал ниеттi жұбай азаматтық заңдарда көзделген ережелер бойынша өзiне келтiрiлген материалдық және моральдық зиянды өтеудi талап етуге құқылы.

5. Адал ниеттi жұбай некенi жарамсыз деп таныған кезде өзi неке қиюды мемлекеттiк тiркеу кезiнде таңдаған тегiн сақтап қалуға құқылы.

      28-бап. Ерлi зайыптылардың құқықтары мен мiндеттерiнiң туындауы

Ерлi-зайыптылардың құқықтары мен мiндеттерi азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында некеге тұру мемлекеттiк тiркелген күннен бастап туындайды.

29-бап. Ерлi-зайыптылардың отбасындағы теңдiгi

1. Ерлi-зайыптылар тең құқықтарды пайдаланады және тең мiндеттер атқарады.

2. Ерлi-зайыптылардың әрқайсысы қызмет, кәсiп түрiн, тұрғылықты жердi таңдауда ерiктi. 

3. Ана, әке болу, балаларды тәрбиелеу, оларға бiлiм беру мәселелерi мен отбасы өмiрiнiң басқа да мәселелерiн ерлi-зайыптылар бiрлесiп шешедi. 

4. Ерлi-зайыптылар отбасындағы өз қатынастарын өзара сыйластық және өзара көмек негiзiнде құруға, отбасының игiлiгi мен нығаюына жәрдемдесуге, өз балаларының денсаулығына, өсiп-жетiлуiне және олардың әл-ауқаты жағдайына қамқорлық жасауға мiндеттi. 

30-бап. Ерлi-зайыптылардың тек таңдау құқығы

1. Некеге тұру кезiнде ерлi-зайыптылар өз тiлектерi бойынша ортақ тек ретiнде өздерiнiң бiреуiнiң тегiн таңдап алады не ерлi-зайыптылардың әрқайсысы өзiнiң некеге тұрғанға дейiнгi тегiн сақтап қалады, не өз тегiне екiншi жұбайдың тегiн қосады. 

2. Ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң тегiн өзгертуi екiншi жұбайдың тегiн өзгертуiне әкеп соқпайды.

1. Егер неке шартында өзгеше белгiленбесе, ерлi-зайыптылардың бiрлескен ортақ меншiгiнiң режимi олардың мүлкiнiң заңды режимi болып табылады. 

2. Ерлi-зайыптылардың шаруа (фермерлiк) қожалығы мүшелерiнiң бiрлескен меншiгi болып табылатын мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету құқығы Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң (Жалпы бөлiм) 224 және 225-баптарымен белгiленедi.

32-бап. Ерлi-зайыптылардың бiрлескен ортақ меншiгi

1. Ерлi-зайыптылар некеде тұрған кезде жинаған мүлiк олардың бiрлескен ортақ меншiгi болып табылады. 

2. Ерлi-зайыптылардың некеде тұрған кезде жинаған мүлкiне (ерлi- зайыптылардың ортақ мүлкiне) ерлi-зайыптылардың әрқайсысының еңбек қызметiнен, кәсiпкерлiк қызметтен және санаткерлiк қызмет нәтижелерiнен тапқан табыстары, ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiнен және ерлi-зайыптылардың әрқайсысының бөлек мүлкiнен түскен кiрiстер, олар алған зейнетақылар, жәрдемақылар, сондай-ақ арнаулы нысаналы мақсаты жоқ өзге де ақшалай төлемдер (материалдық көмек сомалары, мертiгу не денсаулығының өзге де зақымдануы салдарынан еңбек қабiлетiн жоғалтуына және басқаларына байланысты залалды өтеуге төленген сомалар) жатады. Сондай-ақ ерлi- зайыптылардың ортақ кiрiстерiнiң есебiнен сатып алынған жылжымалы және жылжымайтын мүлiктер, бағалы қағаздар, жарналар, салымдар, несие мекемелерiне немесе өзге де коммерциялық ұйымдарға салынған капиталдағы үлестер және ерлi-зайыптылар некеде тұрған кезеңде тапқан басқа да кез келген мүлiк ол ерлi-зайыптылардың қайсысының атына сатып алынғанына не ақша қаражаттарын ерлi-зайыптылардың қайсысы салғанына қарамастан, ерлi- зайыптылардың ортақ мүлкi болып табылады. 

3. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлiкке құқығы некеде тұрған кезеңде үй шаруашылығын жүргiзудi, балаларды бағып-күтудi жүзеге асырған немесе басқа да дәлелдi себептермен жеке кiрiсi болмаған жұбайға да тиесiлi.

1. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн иелену, пайдалану және оған билiк ету ерлi-зайыптылардың өзара келiсiмi бойынша жүзеге асырылады. 

2. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiне билiк ету жөнiнде ерлi- зайыптылардың бiрi мәмiлелер жасасқан кезде екiншi жұбайының келiсiмi керек болады. 

Ерлi зайыптылардың бiреуi ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiне билiк ету жөнiнде жасасқан мәмiлесiн сот басқа жұбайдың келiсiмi болмауын дәлел етiп, тек оның талап етуiмен ғана және басқа тараптың мәмiле жөнiнде бiлгендiгi немесе осы мәмiленi жасасуға басқа жұбайдың күнi бұрын бiлуi тиiс екендiгi дәлелденген жағдайларда ғана жарамсыз деп тануы мүмкiн. 

3. Ерлi-зайыптылардың бiреуi жылжымайтын мүлiкке билiк ету жөнiнде мәмiле мен нотариаттық куәландыруды және (немесе) заңда белгiленген тәртiппен тiркеудi талап ететiн мәмiле жасауы үшiн басқа жұбайдың нотариат куәландырған келiсiмiн алуы қажет.

Аталған мәмiле жасауға нотариат куәландырған келiсiмi алынбаған жұбай осы мәмiленiң жасалғандығы туралы өзi бiлген немесе бiлуге тиiс болған күннен бастап бiр жыл iшiнде мәмiленi сот тәртiбiмен жарамсыз деп тануды талап етуге құқылы.

1. Мыналар ерлi-зайыптылардың әрқайсысының меншiгi болып табылады:

1) некеге тұрғанға дейiн ерлi-зайыптылардың әрқайсысына тиесiлi болған мүлiк;

2) ерлi-зайыптылардың некеде тұрған кезеңiнде сыйлыққа, мұрагерлiк тәртiбiмен немесе өзге де мәмiле жасау бойынша тегiн алған мүлкi;

3) қымбат заттар мен басқа да сән-салтанат заттарын қоспағанда, некеде тұрған кезеңде ерлi-зайыптылардың ортақ қаражаты есебiнен сатып алынса да, жеке пайдалану заттары (киiм-кешек, аяқкиiм және басқалар).

2. Некенiң iс жүзiнде тоқтатылуына байланысты бөлек тұрған кезде ерлi-зайыптылардың әрқайсысы тапқан мүлiктi сот олардың әрқайсысының меншiгi деп тануы мүмкiн.

Егер некеде тұрған кезеңде ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi немесе басқа жұбайдың мүлкi не ерлi-зайыптылардың кез келгенiнiң еңбегi есебiнен осы мүлiктiң құнын едәуiр арттыратын салыным жүргiзiлгенi (күрделi жөндеу, қайта жаңғырту, қайта жабдықтау және с.с.) анықталса, ерлi-зайыптылардың әрқайсысының мүлкi олардың бiрлескен ортақ меншiгi болып танылуы мүмкiн. 

1. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу ерлi-зайыптылардың кез келгенiнiң талап ету бойынша неке кезеңiнде де, ол бұзылғаннан кейiн де, сондай-ақ ерлi-зайыптылардың ортақ үлкiндегi ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң үлесiнен өндiрiп алу үшiн ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу туралы кредит берушiнiң талабын мәлiмдеуi жағдайында да жүргiзiлуi мүмкiн. 

3. Дау туған жағдайда ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу, сондай-ақ ерлi-зайыптылардың сол мүлiктегi үлестерiн анықтау сот тәртiбiмен жүргiзiледi. 

Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу кезiнде сот ерлi-зайыптылардың талап етуi бойынша ерлi-зайыптылардың әрқайсысына қандай мүлiк берiлуге тиiс екендiгiн анықтайды. Егер ерлi-зайыптылардың бiреуiне құны оған тиесiлi үлестен асатын мүлiк берiлсе, басқа жұбайға тиiсiнше ақшалай немесе өзге де өтемақы берiлуi мүмкiн. 

4. Кәмелетке толмаған балалардың ғана қажеттерiн қанағаттандыру үшiн сатып алынған заттар (киiм-кешек, аяқ киiм, мектеп және спорт жабдықтары, музыкалық аспаптар, балалар кiтапханасы және басқалары) бөлiнуге жатпайды және бала бiрге тұратын жұбайға өтемақысыз берiледi. 

Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiнiң есебiнен ерлi-зайыптылар өздерiнiң кәмелетке толмаған ортақ балаларының атына салған салымдары сол балаларға тиесiлi болып есептеледi және ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлген кезде есепке алынбайды. 

5. Ерлi-зайыптылардың неке кезеңiндегi ортақ мүлкiн бөлген жағдайда ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiнiң бөлiнбеген бөлiгi, сондай-ақ ерлi- зайыптылардың одан кейiнгi неке кезеңiнде тапқан мүлкi олардың бiрлескен ортақ меншiгiн құрайды. 

6. Некесi бұзылған ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу туралы ерлi- зайыптылар талабына талап-арыз мерзiмi өтуiнiң үш жылдық мерзiмi қолданылады.