нейроофтальмологиялық симптомдар

нейроофтальмологиялық симптомдар.

Көзді сыртай қарғанда ең бірінші көздің қабақтарына және көздің саңылауларына көңіл бөлу керек. Көздің қабығының толық жабылмауы (лагофтальм) бет жүйкесі зақымдалуының айқын көріністерінң бірі. Сонымен қатар беттің асимметриясын, бір жақ ерін бұрышының түсуі мұрын ерін қыртысының жазылуы байқалады. Егер бет жүйкесінің айқын параличі науқасты кірген бетте байқалып тұрса, оның басқа өшірілген түрлерін айқындау үшін мұқият болу керек. Қабақтың толық жабылмауын анықтау үшін науқасқа бірнеше рет көзді ашып жұмуға, содан кейін көздерін кезекпен жұмғанда анықтауға болады.

Көздің бір жақ саңылауының тарылуы және жоғарғы қабақтың түсіп кетуі сол жақтың көз қозғалтқыш жүйкенің зақымдалуы жайында айтады (паралитикалық немесе паретикалық птоз). Паралитикалық птоз науқастың көзін жоғары көтере алмауымен сипаталады. Сонымен қатар көздің басқада көз қозғалтқыш бұлшықеттерінің қызметін тексеру керек. Тексеріс барысында көз алмасының қозғалысы барлық жақта шектелсе онда көз қозғалтқыш жүйкеден басқа әкеткіш және шығыршық жүйкесінің зақымдалуы мүмкіндігін ескеру керек. Әкеткіш жүйкенің параличі көздің сыртқа қарау қызметінің шектелуімен байқалады.

Бұлардың ішінде шығыршық жүйкесі қызметінің бұзылысын айқындау қиынға соғады. Бұл жүйке көздің жоғары қисық бұлшық етінен жүйкелендіреді ол өзі комбинирленген қызмет атқарады, көзді әкетуші бұлшықетті және көз алмасын төмен түсіруші, ротатор, көз алмасын сағат барысымен айналдырушы қызметін атқарады.

Шығыршық жүйкесі жеке зақымдалуын айқындау қиынға соқтырады. Тек науқас басының зақымдалған жаққа қарама қарсы жағына иілуіне қарап айтуға болады. Басын бұрған кезде науқас параличтенген бұлшық еттің қызметтін компенссациялауға көмектеседі сонымен қатар жағымсыз екеуленуі тоқтатады. Егер бинокулярлы көруді айқындау қиынға соқса, шығыршық жүйкенің параличін көру үшін науқасқа басын түзу ұстап төмен және сыртқа қарауды сұраймыз. Бұл көзде көз қозғалысының қалып тұрғаны байқалады. Шығыршық жүйкесінің параличі зақымлаған көздің науқас басын бұрған кезде жоғары қарай ығысатыны байқалады (Большаковскии симптомы).

Көз қозғалтқыш бұлшық еттерінің қызметін зертеген кезде көз козғалтқыш жүйкенің ядросы толық зақымдалғанда көздің басқа жүйкенің талшықтарымен жүйкеленетін бұлшықеттердің салдануы шарт емес. Жиі бір жақты ядролы парилич кезде төменгі тік бұлшық ет қызметі сақталады. Сонымен қатар екінші көзде бұл бұлшықеттің көзді төмен түсіру қызметі бұзылғаны анықталады. Себебі төменгі тік бұлшық ет екінші көздің қарама қарсы жақ жүйкенің талшықтарымен жүйкеленеді.

Көз алмасының қозғалыстарының бір түрі көрудің параличі болып табылады. Көрудің параличі кезінде екі көздің бұлшықеттер-синергистерінің бұзылысымен байқалуы мүмкін. Бұл кезде екі көзбен бірдей жоғары көтеруге немесе сыртқа қарау мүмкін болмайды. Бұл кезде жүйкенің параличі жайында емес ядроүсті үрдістері жайында ойлау керек. Көру жүйесі зақымдалған кезде көз қозғалтқыш бұлшықеттерінің жүйкесінің орталық ядроларының жанында орналасады. Бұл жағдайда жолдардың ми қыртысынан варолиев көпіріне барысында зақымдалулар болуы мүмкін. Бұл аймақта орналасатын төрт төмпешік ісігі кезінде көрудің параличі жоғары немесе төмен болуы мүмкін. Көрудің параличі сыртқа қарай болса ворольев көпірінің аймағында орналасқан ісіктерге керстедеді.

Сонымен қатар нейроофтальмологиялық диагностикада төрт төмпешік синдромы маңызді рөль атқарады, ол көз қозғалысының бұзылуымен көрініс береді. көрудің параличі жоғары және сыртқа қараудың және қарашық реакциясының бұзылыстарымен көрініс береді. (Самойлов А.Я., 1959).

Мишық, төртінші қарынша ісктері кезінде Гертвига-Мажанди симптомы (зақымдалған жақта көз алмасы төмен және ішке айналады, екінші жағында жоғары және сыртқа айналады) байқалады. Бұл симптомның дамуы артқы ұзын шоғырының вестибулярлы байланыстары бұзылғанда пайда болады.

Науқаста хиазмальді синдромдармен қосо қарашық реакциясының бұзылысы анықталса соңынан көздің қозғалысының бұзылысымен қатар науқастың жалпы жағдайы ауырласа 3-ші қарыншаның зақымдалғаны жайында ойлауға болады. (Трон Е.Ж., 1968).

Егер көз қозғалтқыш қызметінің бұзылуымен қоса орбитада веналық тоқырау анықталса ісік жоғары көз саңылауы аймағында орналасақан деп ойлауға болады.

Айқын экзофтальм жиі ретробульбарлы ісік кезінде немесе ми негізінен орбитаға өскен кезде байқалады. Кейбір экзофтальмия дәрежелері ми басқада ісіктері кезінде байқалуы мүмкін. Жеңіл бір жақты экзофтальм немесе энофтальм көздің симпатикалық иннервациясы бұзылғанда пайда болады, себебі симпатикалық талшықтар «цилио-спиналді симпатикалық орталықтан», қабақтың жалпақ бұлшықеттерін және орбитаны, сонымен қатар дилятаторларды жүйкелендіреді. Сондықтан мойын симпатикалық тітіркену синдромы экзофтальмен, көз саңылауының кеңейюімен, мидриазбен көрініс береді. Бұндай 2-жақты тітіркену синдромы базедов ауыруы кезінде анықталады. Ал энофтальм және көз саңылауының жеңіл тарылуы көздің гипотониясы және миозбен қосарланып симпатикалық түсіп қалу синдромын құрайды, ол мойын симпатикалық түйіндері зақымдалғанда пайда болады ол- Клод Бернар-Горнер синдромы деп аталады.

Мойын симпатикалық синдром кейбір ми ісіктері кезінде байқалуы мүмкін. Бұл жағдайда симпатикалық синдром үшкіл жүйкенің зақымдалуымен байланысты болуы мүмкін. Ол әртүрлі симпаталгиялармен, сонымен қатар үшкіл жүйкенің бірінші тармағының орналасу аймағында Клод Бернар-Горнер синдромының қатты ауырсынумен көрініс береді. Бұл симптоматиканың даму себебі қабыну үрдістері немесе ортаңғы ми шұңқырында, самай сүйегінің пирамидасының астында орналасқан гасеров түйінінің маңында орналасқан ісіктер кезінде пайда болады. Бұл жереде ұйқы артериясының симпатикалық өрімінен цилиоспиналді орталықпен байланысқан сол жерден гассеров түйініне бір тармақ бөлінеді, содан симпатикалық талшықтар үшкіл жүйкенің бірінші тармағымен қабақтың жалпақ бұлшықеттеріне және орбитамен қарашыққа барады. Егер ісік гассер түйіні маңында бұл талшықты қысып тастаса атропинге көнбейтін шұғыл миозға, бірақ адреналинмен (1:1000) инстилляция жасағанада тез көнетін парадоксалді мидриаз әкеледі. Бұл кезде жеңіл птоз және энофтальм пайда болады (Редер паратригеминальді-симпатикалық синдром). Кейбір жағдайларда бір мезетте орбитаның қан тамырларын кеңейтсе экзофтальм шақырыуы мүмкін ол есесіне энофтальмді жойюы мүмкін. (Самойлов А.Я., 1959).

Нейроофтальмологиялық практикада қарашық реакциясын зерттеу маңызды рөль атқарады: амавротикалық, рефлекторлы немесе қарашықтарды абсолютті қозғалмауын анықтау. Науқаста қарашықтың гемианопикалық реакциясын анықтау көру трактысының зақымдалуынан пайда болатын гемианопсияның алдын алуға мүмкіндік береді.

Кейбір күмәнді жағдайларда науқастардың оқуының қиындауы немесе көз қозғалту қызметінің бұзылуына шағымданатын болса, бұл кезде науқаста әр көзін бөлек бөлек жақын нүктеден аккомодация күшін тексеру керек. Егер науқаста аккомодация күші өзінің жасына сәйкес келмесе немесе аккомодацияның әлсіздігі мен қоса қарашық реакциясының бұзылуы, көз қозғалту бұзылыстары анықталса бұл үрдістің төрт төмпешік аймағында орналасқаннын көрсетеді.

Егер толық битемпоральді гемианопсия (екі көздің көру аймақтарының жартылай самай бөлімдерінің түсуі) бұл хиазмальді аймақтың зақымдалғанын айтады. Гомонимді гемианопсия (екі көздің көру аймақтарының сол немесе оң жақта бірдей бөлімдерінің түсуі) бұл көру трактысы зақымдалған кезде пайда болады.

Гемианопсия (ГА) трактусті және орталық болып екіге бөлінеді. Трактусті ГА көру трактісінің ауруларына байланысты, орталық – Грациоле шоғыры немесес шүйде ми қыртысының аурулары кезінде кездеседі.

Қыртысты гомонимді гемианопсияның трактустіден айырмашылығы келесі: трактусті гемианопсия кеінде «жартылай көру» сияқты шағымдар айтпайды.

Трактусты зақымдалуы кезінде науқаста гомонимнді гемианопсиядан басқа қарашықтардың гемианопитикалық реакциясы анықталады.

Трактусті гемианопсия жиі науқастың көз түбінде көру жүйкесінің біріншілік атрофиясымен /А КЖ/ жүреді (шамамен бір жылда).

Орталық гемианопсияда ешқашан КЖ атрофиясы кезеспейді.

Егер гомонимді гемианопсия анықталып бірақ бір ішінде КЖ атрофиясы анықталмаса бұл орталық гемианопсия екенін айтуға болыды.

Трактусты гемианопсия кезінде көру өткірлігі тез төмендейді, ал орталық гемианопсия кезінде көру өткірлігі қалыпты болады.

Егер гемианопсия толық емес болса, бұндай көру аймақтарының ақауы ассиметриясы трактусті гемианопсияға тән. Орталық гемионопсияға көру аймақтарының ақауы симметриялы болады.
Орталық гемианопсияның топикалық диагностикасы (сыртқы тізе денешігі мен қырытыс арасында): орталық нейрон мидың үш бөлімінен: самай, төбе және шүйдеден өтеді.

1/ егер орталық нейрон самай немесе төбе бөлімдерінің аймағында зақымдалса онда гомонимді гемианопсиядан басқа самай және төбенің неврологиялық симптоматикасымен қосарланып жүреді;

2/ егер самай бөлімінде зақымдалу болса гемианопсия самайдың неврологиялық симптоматикасы мен самай аймағына тән жоғарғы-квадрантты гомонимді гемианопсия қосарланып жүреді;

3/ шүйде бөлімінде зақымдалу болса неврологиялық симптоматиксыз тек гомонимді гемианопсия анықталады (Трон Е.Ж., 1968).

Шүйде бөлімінің қыртысты гомонимді гемианопсия үшін тән:

а/ кішігірім орталық гомонимді гемианоптикалық скотома

б/ галлюцинациялар

в/ көру қызметінің жоғары функцияларының бұзылуы мысалы, оптикалық агнозия – адам көреді бірақ не екенін түсіне алмайды.

Қыртыс асты ошақ үлкен гемианопсияны түзеді себебі үлкен аймақты қамтиды. Ішкі капсуланың зақымдалуына тән синдром – көру, қозғалыс, тактильді жолдардың қиылысатын орны. Сондықтан келесі симптоматика пайда болады: қосарланаған гомонимді гемианопсия (көру жолдары), гемиплегия (қозғалыс жалдары), гемианестезия (сезімталдық жолдары).

Жалпы милық симптомдардың маңыздысы гипертензионды синдромның нәтижесінен пайда болатын КЖДІ. КЖ бұл симптом анықталғаннан кейін гипертензионды симптомға тән 2-ші нейроофтальмологиялық көріністі іздеу керек – уақытша көздің тұмандануы (бірнеше секундтан бірнеше минутқа дейін), ол алғашқыда айына 1-2 рет, ал ауыр жағдайларды күніне бірнеше рет қайталануы мүмкін.
Көру жүйкесінің дискіның іркілуі
Көру жүйкесінің дискіның іркілуі (КЖДІ) – КЖ қабыну үрдісіне байланыссыз ісінуі, жиі ол БІҚ жоғарлауына байланысты.

Этиологиясы:

1/ ОЖЖ ақаулары

2/ ағзаның жалпы аурулары /бүйрек, қан, қан жүйесі/

3/ орбитаның және көз алмасының аурулары

4/ сүйегінің деформациясы

ОЖЖ ақауларына 92% жағдайда; үлкен рөльді ми ісіктері -64%, себебі бұл БІҚ пайда болуына әкеледі.

Ми ісіктері кезінде КЖДІ:

а/ ми ісігі ми қарыншаларының жанында немесе ликворлы жолдардың маңында орналасса гипертензия нәтижесінен КЖДІ пайда болады; КЖДІ жиі мишық, эпифиз төмпешік безде, төрт төмпешікте, үлкен ми жарты шарларында орналасатын ісіктерінде кездеседі. Бірақ–ісік көпірде, гипофизде, сопақша мида ми негізінде орналасса КЖДІ кездеспейді

б/ ісік: қатерлі, инфильтрирленген, тез өсетін ісіктер кезінде, КЖДІ ерте және тез дамиды.

ЗС – жиі екі жақты – 98%, ал бір жақты-2% /орбита, КЖ ісіктері және орбитанының қабынуы кезінде/кездеседі.

П а т о г е н е зі: Бэрдің ретенционды теориясы:

КЖДІ КЖ нен тіндік ағыс бұзылғанда, қалыпты жағдайда ол ми саңылауына ағу керек. КЖ сүйегіне кіретін жерінде сүйек өзегінің артында мидың қатты қабығынының қатпары дупликатура орналасқан. Егер бұл қатпар КЖ жан жақтан қысатын болса, обтурация нәтижесінен КЖДІ пайда болады (Трон Е.Ж., 1968).

Кішкентай балалар мен қарт адамдарда КЖ КЖДІ аурыдың соңғы кезеңінде дамиды. Бұл балаларда краниовертебралді кеңістіктің резервті құрамына және баланың басының үлкендігіне, қарт адамдарда – ми структурасының атрофиясына байланысты болады.

Жиі КЖДІ екі көзде симметриялы дамиды.

Жіктелуі:

Клиникалық практикада КЖДІ даму дәрежелері қолданылады.

А.Я.Самойлов келесі түрлерін бөледі:

• 
  алғашқы ісіну
  
• 
  максималді ісіну сатысы
  
• 
  ісіндің қайта даму сатысы
  

• 
  алғашқы КЖДІ
  
• 
  айқын КЖДІ
  
• 
  өте айқын КЖДІ
  
• 
  КЖДІ атрофия кезеңі
  

Н.М.Елисеева, Н.К.Серова келесі түрлерін бөледі:

• 
  Алғашқы КЖДІ
  
• 
  Орташа айқын
  
• 
  Айқын
  
• 
  Кері даму сатысы
  
• 
  КЖД екінші реттік атрофиясы
  

Егер бірінші рет қарағанда тамырлық түтік анықталмаса бұл: неврит немесе КЖДІ айқын дамыған сатысы екені ма белгісіз.

Веналар алғашқыда кеңіген, артериялар тарылған, тамырлар дисктің тіндерімен жабылмай оның беткейінде жатады.

Торлы қабықтық орталық венасының (ТОВ) пульсацисының жоғалуы КЖДІ алғашқы көріністерінің бірі болып таблады.

Орташа айқын кезеңінде: КЖТ 1-ші кезеңіне қарағанда гиперемирленген, тіні бұлыңғыр, шекаралары айқын емес, дисктің толық ісінуі /тотальді/, тамыр түтігі жоқ, диск ұлғайған, КЖД тамырлары дисктің ісінген тінімен жартылай жабық. КЖД диаметрі ұлғайған. КЖ бірдей алға және жан жағына ұлғайған, қан тоқырауы үдеп, торлы қабықтың веналары кеңейіп иіріле түседі. КЖД – капиллярдың кеңеюі, 40% жағдайда торлы қабықта, дискте сызықты қанталаулар, мақта тәрізді ошақтар (фокальді инфаркттер) пайда болады, кейде торлы қабықта дегенеративті ошақтар түзіліп соңынан із түссіз қабыну үрдісі сияқты жоғалып кетуі мүмкін.

Айқан кезеңінде: офтальмоскопиялық зерттегенде дисктің қатты гиперемирленгенін торлы қабықтан айра алмайтындай, болатыны ол 2,5мм өсіп саңырау құлақ тәрізді лупамен қарағанда 13,0 Д ал қарашық тар болғанда офтальмоскопқа симайтыны анықталады. Тамырлар толығымен диск тінімен жабылып тек торлы қабыққа шығар алдында ғана көрінеді. КЖД барлық беткейінде – көптеген қанталаулар /100%/, ақ дегенеративті ошақтар анықталады. Қанталаулар бір бірімен қосылып қанды тәж және қанды лайшықтар құрайды. Шеткеріде қанталаулар аз көрінеді. Ісіну таралып перипапилляры торлы қабықтың орталық аймағына дейін жетуі мүмкін, ол жерде торлы қабаттың қатпары және қан құйылады. Соңғысы торлы қабықпен КЖ венозды ағымының бұзылысының нәтижесінен пайда болады. Олар веналық тоқыраудың нәтижесінен қан тамырлардың жарылуынан және ісінудің күшейуінен тіндердің созылғанынан дамиды. КЖД және сары дақ арасында жұлдызды , жарты жұлдызды денелер пайда болады.

КЖ КЖДІ қан құйылуы айқын немесе өте айқын кезеңде қан құйылу-мен қосаралануы мүмкін. Алғашқы немесе орташа айқын кезеңде қан құйылудың пайда болуы ол ми ішілік қысымның күрт жоғарлау себебінен болуы мүмкін. (артериалді аневризмалардың жыртылыуы, субарах-ноидалді қан құйылу, ми жарақаттары немесе қатерлі ісіктер) кезінде.

Кері даму кезеңінде: КЖДІ ұзақ уақыт сақталса бірдіндеп атрофия қосарланады. КЖДІ сұрланып – атрофияның басталыу, сонымен қатар КЖД ісінуі басылады ,бірақ КЖД шетінде перипапиллярлы торлы қабатта тамыр шоғырларының бойында ісіну сақталып тұрады. Қан құйюлар және дегенеративті ошақтар бірдіндеп тарай бастайды. Веналар аз ғана кеңейіп, артериялар тарылып, тамырлар ашық болады, ісіну басылады. Дисктің көлемі оның кеңеюінен аз болады.

Соңғы кезеңінде ісіну болмайды. КЖ тоқыраудан кейін қалған атрофиясы байқалады. КЖ: диск бозғылт-сұр, шекаралары айқын емес, дұрыс емес дөңгелек пішінді. Тамырлар /артериялар, веналар/ тарылады.

Біраз уақыттан кейін /тез немесе бірнеше жыл/ екіншілік жай атрофия біріншлік жай атрофияға ауысады – шекаралары айқын, диск контуры қалыпты, тамырлар тарылған.

Ісінудің басылуы, қан құйюлардың сорылуы, атрофияның дамуы мидағы үрдістің кері дамитыны жайында айтпайды.

ЗС атрофиясыз да дамуы мүмкін. Егер хирургиялық, консервативті емсіз немесе өз бетінше КЖДІ кішірейсе онда мидағы үрдіс кері дамыған деп ойлауға болады.

ЗС кері дамуы атрофиямен аяқталса ми ішіндегі үрдіс жойылмағаны.

Кері даму кезеңінде КЖДІ атрофиясыз болса: КЖДІ кері даму оның пайда болуына байланысты болады мысалы үрдіс кеш дамыса ол керісінше ерте жойылып кетеді. Мысалы қанқұйылулар мен ақ ошақтар. Дисктің тотальді ісінуі шетіне таралады /ең бірінше ісіну самай жағынан бастап содан кейін басқа жақтардан жойыла бастайды/. Тамырлар өз қалпына келіп шекарасының айқын емес қалпына келеді. Кері даму кезеңінде атрофия болмайды.

КЖДІ регрессінен кейін ісінудің орнында перипапиллярлы хориоретиналды дистрофияны анықтауға болады. КЖДІ кері дамуы оның пайда болу себебіне байланысты болады, және оның ауырлық дәрежесіне байланысты бірнешекүннен бірнеше аптаға дейін созылуы мүмкін. .

Алғашқы КЖДІ –жалған атрофиясы болуы мүмкін – бозару тоқырауға байланысты бірақ дисктің көлемі үлкен емес.

КЖДІ алғашқы көздің бұзылысының көріністерінің бірі соқыр дақтың көлемінің ұлғаюы, ол КЖД ісінген тінің торлы қабықтың перипапиллярлы қызмет ететін талшықтарынын ығыстыруымен байланысты. Субьективті науқастар соқыр дақтың үлкеюін сезілмейді. Аз уақытты көздің бұлыңғырлануы немесе бірнеше секунд көрмей қалу сияқты ұстамалармен байқалуы мүмкін.

КЖДІ кезінде ұзақ уақыт бойы көру қызметіні сақталуы мүмкін.

I фаза- Алғашқы КЖДІ, айқын, өте айқын – ұзақ уақыт көру қызметі қалыпты болады (бірнеше ай). Бірақ науқастар аз уақытты бернеше секунд көру өткірлігінің төмендеу ұстамалармен кейде заттарды көрмеу қаламыз деп шағым айтуы мүмкін. Бастапқыда ұстамалар сирек, содан кейін күнінен бірнеше рет қайталануы мүмкін ол бас ми ішілік қысымнаң жоғарлауы мен байланысты. Бірақ жарық сезіну сақталады. КЖДІ 100% жағдайда соқыр дақтың кеңеюімен жүреді. II фаза – көру қызметі біртіндеп төмендей бастайды, ол біртіндеп дамып көз түбінде КЖ атрофиясының белгілері пайда болады, атрофия кезеңіне дейін айқын немесе өте айқын КЖДІ дамығанша.

III фаза – бұл кезде көру қызметі күрт төмендейді, ал көз түбінде атрофиялық өзгерістер дамиды.

Параллелизмнің екі түру бар:

а/ көз түбі мен көру қызметінің динамикасының арасында: атрофия дамығанға дейін көру қызметі қалыпты немесе аз төмендейді, ал атрофия дамығаннан кейін – ол күрт төмендейді;

б/ көз түбі мен көру өткірлігінің динамикасының арасында: КЖДІ БІҚ жоғарлауына байланысты – сондықтан орталық және шеткері немесе көру өткірлігі және көру аймақтары зардап шегеді. КЖДІ кезінде көру аймағының өзгерістері үрдістің диффуздылығына байланысты нәтижесінде КЖДІ көру аймағының концентрикалық тарылады.

Диагностикасы: анамнез жинағанда неврологиялық аурулары жайында, БМЖ, ми қабыну үрдстері, миішілік қысымның жоғарлау симптомдары жайында мағұлыматтарды толық жинау керек.

Инструменталді зерттей әдістері: визо-, периметрия, офтальмоскопия, квантитативті папиллометрия, КЖ УДЗ, лазерлі ретинотомография, биомикроскопия, флюоресцентті ангиография (ФАГ), компьютерлі томография (КТ), ми МРТ .
КЖ невриті мен КЖДІ арасындағы ажыратпалы диагностикасы

КЖ КЖДІ диагностикасында оның алғашқы немесе бастапқы сатылары маңызды.

1/ алғашқы КЖДІ, бұл кезде гиперемия, шекаралары айқын емес, веналардың кеңеюі, артериялардың тарылуы, шеткері ісіну айқын емес, көру қызметі сақталған, көз түбінде өзгерістерге және көру қызметеріне сүйене отырып ажыратпалы диагноз жүргізе алмаймыз. Бірақ бұл кезде науқастан анамнез жинап оны жалпы неврологиялық зерттеу жүргізгеннен кейін, рентгенография, БІҚ зерттеу, ликвор анализін жасағаннан кейін анықтай аламыз.

2/ алғашқы КЖДІ, айқын шеткері ісінуі, тамырлық түтік қалыпты. Ажыратпалы диагнозды –көздің түбін қарап білуге болады. КЖ невриті кезінде шеткері ісіну тамырлық түтіксіз болады.

3/ айқын, өте айқын КЖДІ, тамырлық түтік көрінбейді барлығы ісінген, көру қызметі біртіндеп төмендейді. Ажырытпалы диагнозды тек көру қызметіне байланысты ажыратамыз. Тамырлық түтік жоқ барлығы ісінген. Көру қызметі күрт төмендеген.

4/ КЖДІ атрофиямен: ажыратпалы диагнозды көз түбінде өзгерістер және көру қызметінің бұзылыстарына байланысты ажыратуға болмайды. Ажыратпалы диагозда тек науқастан толық анамнез жинағаннан кейін (бастың ауырсынуына, гипертензия, неврологиялық зерттеу) және динамикалық бақылаудан кейін айтуға болады.

Соқыр дақ КЖДІ бастапқыда қалыпты немесе кеңеген болуы мүмкін. КЖ невритінде соқыр дақ қалыпты.
КЖД друздары мен КЖДІ арасындағы ажыратпалы диагностикасы

1/ КЖД друзы сарғыш түсті болады, веналар кеңейген, қанқұйылу болмайды. КЖД беткейі друздары тегіс емес қатпарлы болады. КЖД беткейінде друздар төмпек қатпарлар болады. ФАГ та КЖД тегіс емес флюоресценция, ал соңғы флюоресценции фазасында друздар аймағында дөңгелек тәрізді жоғары жарықтану анықталады. КЖД друз диагнозы суреттің тұрақтылығымен динамикалық бақылау барысында және инвазивті емес зерттеу барысында (квантитативті папиллометрия немесе лазерлі ретинотомография) қойлады. КЖД УДЗ кезінде друздар проминирленген гиперэхогенді түзілістер ретінде анықталады. КТ жасағанда КЖД аймағында жоғарланаған сигнал ретінде байқалуы мүмкін.

Ажыратпалы белгілерінің бірі науқастың анамнезінде ми ішілік қысымның жоғарлау синдромы болмайды, ал КЖДІ атрофия кезеңінде бұл болуы шарт.

Жалғаніркілу – КЖД туа пайда болған даму ақауы, ол жиі рефракцияның аномалиясымен қосарланып келеді ол жиі жас кезінде анықталады. Ең бастысы – псевдоіркілу динамикалық бақылау жүргізгенде офтальмоскопиялық белгілердің тұрақты болуы. КЖД аномалиясында глиальді тін көп болады онда спонтанды веналық пульс көрінбейді, сондықтан ол дифференциалді– диагностикалық айырмашылық болмайды. Диагнозды дәлелдеу үшін көз түбінің және КЖД ФАГжасау керек. Псевдотоқырау кезінде гемодинамикалық бұзылыстар болмайды экстравазалді флюоресцеин КЖД және патологиялық қалдық флюоресценция КЖД, ісінген диске тән.

Асқынған КЖДІ – КЖДІ, түрі, БІҚ жоғарлауынан басқа жергілікті көру жолдарына негізгі патологиялық үрдістер әсер етеді. КЖДІ асқынған түрі қарынша ісіктері кезінде кездеседі.

әсер ету жолдары:

а/ патологиялық үрдіс көрші жатқан аймаққа әсер етуі;

б/ алыс жатқан аймаққа кеңейген қарыншалар арқылы әсер етуі;

в/ ми дислокациясы арқылы әсер етуі;

г/ көптеген ошақтардың түзілуі (метастаздық ісіктер көру жүйесінің маңында орналасса әсер етеді).

Трону Е.Ж бойынша КЖДІ асқынуы 5 топқа бөлінеді:

1. КЖДІ тән емес көру аймақтары (гемианопсия немесе скотомалар,соның ішінде орталық)

2. Көру аймағы күрт өзгергенде көру өткірлігі жоғары болуы.

3. Екі көздің көру өткірлігінің айырмашылығы.

4. Көз түбінде атрофия белгілері болмасада көру қызметінің төмендеуі

5. Бір жақ көзде көз түбінде атрофия белгілері айқын бірақ КЖДІ екі көздеде анықталады. (маңдай бөлімінің ісктері кезінде байқалатын Фостер-Кеннеди синдромы

Ми ісіктерінің көру жолдарына КЖ КЖДІ симптомы ретінде көрінеді. Ісіктер кезінде КЖДІ пайда болу себебі БІҚ жоғарлауы, себебі ми ісіктер даму кезінде ми ликвор жолдарының окклюзиясын дамытуы мүмкін. Тіпті кішкентай көлемді ісіктер сильвиев суқұбырын бітейтін болса ертеден гидроцефалияны дамытып соңынан КЖДІ әкеледі.

Субтенториальді ісіктер супратенториальді ісіктерге қарғанда жиі КЖДІ әкеледі себебі олар жиі төртінші қарыншамен жұлынның субарахноидальді кеңістігінің арасын бітейді. КЖДІ гипофиз ісіктерінде сирек кездеседі, жиі қарыншалар ісіктерінде кездеседі. КЖДІ мишық ісіктерінде (89%), сирек – үлкен жарты шарларының және гипофиз аймағандағы ісіктерінде кездеседі.

КЖДІ қатерлерлі ісіктерде жиі кездеседі, қатерсіз ісіктерге қарағанада,себебі қатерлі ісктер жиі инфильтртивті өсіп БІҚ жоғарлануына тез әкеледі.

Субтенториальді ісіктерде КЖДІ ерте дамиды, супратенториальді ісіктерге қарағанда.

Мишық ісіктерінде КЖДІ тез дамиды, үлкен жарты шарлар ісіктеріне қарағанда.

КЖДІ ми ісіктерінде жиі – екі жақты бірдей дамиды.

Ми ісіктерінен дамыған КЖДІ болса онда тек радикальді хургиялық ем көрсетілген. ми ісіктері бар науқастарға оперативті емнің жүргізу уақытты тек невропатолог, нейрохирург, және офтальмолог дәрігерлерінің қорытындысынан кейін жасалады. Операцияны науқаста көру қызметі сақталып тұрған уақытта жасаған дұрыс. Егер көру қызметтері төмендеген болса науқасты тез арада бірнеше күннің ішінде жасауы шарт. Көру өткірлігі = 0,4 төмендемей тұрып жасауы дұрыс. Оперативті емге келесі көрсеткіштер бар:

1/ тез өршімелі көру өткірлігінің төмендеуі ;

2/ көру аймағының өршімелі түрде тарылуы;

3/ көру аймағының тез тарылуы, бірақ көз өткірлігінің қалыпты болуы;

4/ атрофиялық үрдістердің дамуы;

Егер науқаста айқын атрофия мен КЖДІ және көру қызметіні нашарланса тез арада оперативті ем көрсетілген.

Асқынған КЖДІ орталық нейронға әсетр ететін ісіктерге көрсеткіш бірдей. Бұл жерде оперативті ем неғұрлым ерте жасалу керек , нәтижесінде жартылай гемианопсия кері дамиды.Асқынған КЖДІ тікеле немесе жанамалы түрде ісік перифериялық нейронға әсер етіп КЖ төмендеген атрофиясына әкелуі мүмкін. Бұл асқынған КЖДІ түрінде көру қызметіне үлкен қауіп төнеді. Сондықтан асқынған КЖДІ диагнозы қойылғанда перифериялық көру жолдарына әсер ететін ісктерге шұғал түрде операция жасау керек. Асқынған КЖДІ бар науқастарға сүйегінің декомпрессивті трепанациясынан кейін оперативті ем жасағанннан кейін аз эффективті екені дәлелденді. Ол БІҚ төмендетіп КЖДІ кері дамуына әкеледі, бірақ ісік перифериялық нейронға және көру жолына әсер ете берсе КЖ атрофиясы күшейе береді. Бұл жеред соқырлықтың алдын алатын бірақ қана жол бар ол ісікке радикальді операция жасау.