-1-тарау. Автоматтандырылған кассамен жұмысты ұйымдастыру және тәртібі

      132-1. Банктер және ұлттық почта операторы кассалық операцияларды осы Ережеде белгіленген тәртіппен жүргізген кезде автоматтандырылған касса қолданылуы мүмкін.

      132-2. Автоматтандырылған кассамен жұмыс тәртібі, қолма-қол ақшаны толықтыру және инкассациялау, техникалық қызмет көрсету осы Ереженің 15-тарауындағы талаптарға сәйкес жүзеге асырылады.

      Кассалық операцияларды автоматтандырудың ішкі банктік жүйелерінде автоматтандырылған кассаны қолданған кезде кассалық операцияларды осы Ережеде көзделмеген ұйымдастыру тәртібі банктің ішкі ережесімен анықталады.

      132-3. Автоматтандырылған касса жүргізілген операциялар туралы ақпаратты қағаз тасымалдауышқа басып шығару мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс. Қағаз тасымалдауышқа басып шығарылған ақпарат чектер (түбіртектер) ретінде пайдаланылады. Автоматтандырылған кассаның чектерінің (түбіртектерінің) нысаны мен мазмұны Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде N 5526 тіркелген "Банктер және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар қолданатын компьютер жүйелерінің бақылау чегінің нысанын және мазмұнын белгілеу туралы" 2008 жылғы 31 желтоқсандағы N 117 қаулысында көзделген талаптарға сәйкес келуге тиіс.

      132-4. Банк, клиент және инкассация қызметі арасында автоматтандырылған кассаны қолдану кезінде туындайтын дауларды шешу тәртібі банктің ішкі ережесінде белгіленеді.

      Ескерту: 4-бөлім (133-143-тармақтар) алынып тасталды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2005 жылғы 12 желтоқсандағы N 156 қаулысымен.

      145. Инкассация қызметi банктiң дербес бөлiмшесi түрiнде не Касса операциялары басқармасының немесе Банк қауiпсiздiгi басқармасының (бөлiмiнiң) құрамында, сондай-ақ Ұлттық почта операторының арнайы байланыс қызметінің құрамында құрылады (бұдан әрi - инкассация қызметi).

      146. Ұлттық почта операторының арнайы байланыс қызметінің қызметкерлеріне (фельдъегерь, фельдъегерь-жүргізуші) құндылықтарды инкассациялау және тасымалдау бойынша операцияларды арнаулы жіберілімдерді тасымалдаумен және жеткізумен қоса атқаруына жол беріледі. Инкассация қызметiнiң құрамына: инкассация қызметiнiң басшысы (бастықтары мен олардың орынбасарлары), инкассаторлар және жүргiзушi-инкассаторлар кiредi:

      147. Инкассация қызметiнiң сандық құрамы қолма-қол ақшаны және басқа құндылықтарды жеткiзу және олардың инкассациясы бойынша операциялардың көлемiне және орындау күрделiлiгiне байланысты штаттық кестемен белгiленедi, ал инкассация қызметiнiң орындайтын жұмысы мен операцияларының түрлерi күнделiктi наряд-өкiмдерде көрсетiледi (Ережеге 24 қосымша).

      148. Инкассаторларды банк басшылары инкассация қызметi басшыларының ұсынуымен жұмысқа қабылдайды және тиiстi бұйрықпен ресiмдейдi. Инкассация қызметiне жұмысқа денсаулығы бойынша жарамды, iшкi iстер органдарында тексеруден өткен, Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiне сәйкес қызметтiк қаруды сақтауға және алып жүруге iшкi iстер органдарының тиiстi рұқсаты бар адамдар қабылданады.
      Қолма-қол ақшамен және басқа құндылықтармен операцияларды орындайтын инкассация қызметкерiмен толық материалдық жауапкершiлiк туралы тараптардың әрқайсысы үшiн мемлекеттiк тiлде және орыс тiлiнде, заңды күшi бiрдей төрт дана етiп шарт жасалады. 

      149. Банктер инкассация қызметiнiң әрбiр қызметкерiн олар қызметтiк мiндетiн атқару кезiнде денсаулығына нұқсан келуiне байланысты келтiрiлген зияннан сақтандыруды қамтамасыз етуге мiндеттi. 

      150. Инкассация қызметiнiң әрбiр қызметкерiне жеке iс ашылады, Инкассация қызметi қызметкерлерiнiң жеке iсiнде мыналар болуы тиiс:
      1) толық материалдық жауапкершiлiк туралы шарт (түпнұсқа);
      2) инкассация және құндылықтарды тасымалдау жөнiнде мәлiм болған мәлiметтердi, қызметтiк және коммерциялық құпияларды жарияламау туралы қолхат;
      3) жұмысқа қабылдау туралы өтiнiш;
      4) бұйрықтың көшiрмесi, осы Ереженi бiлетiндiгi жөнiнде сынақ алынғандығы туралы хаттаманың көшiрмесi;
      5) инкассация қызметi қызметкерiн қызметтiк мiндетiн атқару кезiнде денсаулығының зақымдануына байланысты келтiрiлген зияннан сақтандыру туралы шарт;
      6) инкассация қызметi қызметкерiнiң сақтандыру шартында көзделген сақтандыру сомасына мұрагерлiк нұсқауы (Ережеге 25 қосымша);
      7) қару алып жүру құқығына рұқсат берiлген қызметкердiң жыл сайынғы медициналық тексеруден өткенi туралы анықтама және оның лауазымдық мiндеттерi;
      8) өмірбаяны;
      9) жеке парағы;
      10) лауазымдық нұсқаулығы;
      11) жеке куәлігінің көшірмесі.
      Ескерту: 150-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2005 жылғы 12 желтоқсандағы N 156 қаулысымен. 

      151. Инкассация қызметiнiң басшылары (орынбасарлары) кезең сайын, айына кем дегенде екi рет инкассаторлардың ақша түсiмiн жинау және құндылықтарды тасымалдау ережесiн орындауын тексерiп отыру, оның нәтижелерi туралы келу карточкасының, қоржындардың, мөрлердiң және ақша түсiмiн жинау сенiмхатының есебiн жүргiзуге арналған журналда "Ескерту" деген бағанға тиiстi жазбалар жасап отыруы қажет (Ережеге 26 қосымша).

      153. Банк клиенттерi банкке ақша түсiмi салынған қоржындарды мөр басып, жабуға арналған пломбирдiң айқын таңбасы салынған пломбының екi үлгiсiн бередi. Пломбы таңбасында банк клиентiнiң номерi және қысқаша атауы көрсетiлуi тиiс.

      154. Банк клиенттерiнен ақша түсiмiн жинау үшiн инкассация қызметiнiң басшысы инкассаторлардың жүру бағыттарын және кестелерiн жасайды. Инкассаторлардың инкассация объектiсiне келу жүру бағыттары мен кестелерi (уақыты) ақша түсiмiнiң банк кассасына ең көп түсуiн және жүру бағыттарының қолайлы жасалуын ескере отырып банк клиенттерiнiң келiсiмi бойынша белгiленедi. 

      155. Қолма-қол ақша және басқа құндылықтар инкассациясын инкассаторлар бригадасы инкассация қызметiнiң арнайы автомобилiмен жүргiзедi. Инкассаторлар бригадасының сандық құрамы үш адамнан кем болмауға тиiс.
      Бригада мүшелерiнiң бiрi бригаданы басқарушы, басқасы - жинаушы болып тағайындалады. Жинаушы инкассатор банк клиенттерiнен түскен ақша түсiмi бар инкассатор қоржындарын қабылдап алады. Жүру бағыты бойынша жұмыс кезiнде бригада басшысы және жүргiзушi-инкассатор ақша бар қоржындарды күзетедi және жинаушы инкассатордың жұмысын бақылайтын болады.

     156. Инкассация қызметiнiң басшысы (кезекшi инкассатор) инкассаторлар бригадасы жүру бағыты бойынша объектiге жолға шығар алдында келу карточкасының, қоржындардың, мөрлердiң және ақша түсiмiн жинау сенiмхаттарының есебiн жүргiзуге арналған журналға қол қойғыза отырып (Ережеге 26 қосымша):

      157. Инкассация қызметiнiң басшысы (кезекшi инкассатор) жолға шығар алдында инкассация қызметiнiң арнайы автомобилiнiң ақша түсiмiн жинау бойынша жүру бағытқа дайындығын тексередi (техникалық жарамдылығы, запас бөлшектерiнiң болуы, жанар-жағармай материалдарының құюлы болуы, байланыс құралдарының, өрт сөндiргiш құралдардың жұмыс iстеуi және т.б.) және жол парағына тиiстi жазбалар жасайды. Сондай-ақ жүргiзушi инкассатордың жолға шығуға дайындығы тексерiледi (денсаулығы және жүргiзушi құжаттары).

      158. Инкассациямен шұғылданатын қызметкерлер экипировкамен, арнайы қорғану құралдарымен, атап айтқанда бронежилетпен қамтамасыз етiлiп, оқпен атылатын табельдiк қарумен қаруланған болуы тиiс.

      160. Ақшаны және iлеспе ведомостi қоржынға салғаннан кейiн, ол ашылып кетпейтiндей етiп пломбы салынады. Инкассатор қаптарын (қоржындарын) орау үшін қорғасын және пластик пломбаларды пайдалануға рұқсат етіледі. Пломбаларды пайдалану тәртібі банктің ішкі ережесімен айқындалады.

      Ескерту: 160-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2009.07.24 N 65 Қаулысымен.

      161. Жинаушы инкассатор қоржынды алар алдында тапсырушыға жеке басының куәлiгiн, құндылықтарды алу сенiмхатын көрсетедi. Өткiзушi инкассация қызметiнiң пломбирiмен куәландырылған пломбир таңбасының үлгiсiн, ақша түсiмi салынған қоржынды және iлеспе ведомостiң екi данасын (екiншi және үшiншi) көрсетедi. 

      162. Жинаушы инкассатор құндылықтар салынған қоржынды қабылдап алады және:
      1) қоржынның бүтiндiгiн;
      2) оның дұрыс пломбыланғандығын (пломбы бекiтiлген шпагаттың бүтiндiгiн, пломбир таңбасының айқындығын, үлгiмен бiрдейлiгiн);
      3) қабылданатын қоржын номерiнiң келу карточкасында, жапсырма қағазда және жолдама ведомостiң көшiрмесiнде көрсетiлген номермен сәйкес келуiн;
      4) банк клиентiнiң жапсырмадағы лауазымды адамдарының қойған қолының болуын;
      5) өткiзушiнiң келу карточкасында көрсетiлген соманың жапсырма қағаздағы және iлеспе ведомосiнiң көшiрмесiндегi сомаға, сандарға және жазумен жазылған сандарға сәйкес келуiн;
      6) келу карточкасында және iлеспе құжаттарда көрсетiлген қоржынның номерiн, қабылданатын қоржынның номерiн тексередi.
      Осы тексеруден кейiн толтыру үшiн өткiзушiге келу карточкасын, бос қоржынды бередi, iлеспе ведомостiң көшiрмесiне қол қойып, оған күнiн жазады және жүру бағыты мөрiн қояды. 

      163. Жинаушы инкассатор екi және одан да көп қоржын қабылдаған кезде: қоржынның санын және жапсырмадағы жазбалар бойынша түсiмнiң жалпы сомасын және өзi қабылдап алатын әрбiр қоржынның iлеспе ведомосiнiң көшiрмесiн тексередi, "Ақша (құндылықтар) салынған қоржынның N" деген бағандағы және "Инкассатордан қабылданған бос қоржынның N" деген бағандағы номерлердiң орнына қоржындардың саны жазумен көрсетiледi. 

      164. Келу карточкасын толтырған кезде түзетiп жазуға болмайды. Дұрыс жазылмаған жазу сызылып тасталады, келу карточкасындағы ашық жерге қайта жазылып, өткiзушi кассирдiң қолымен куәландырылатын болады.
      Инкассатордың келу карточкасына жазбалар жасауына рұқсат етiлмейдi. 

      165. Қоржынның бүтiн еместiгi немесе iлеспе құжаттардың дұрыс ресiмделмегенi анықталған жағдайда құндылықтар салынған қоржындарды қабылдау тоқтатылады. Инкассатордың қатысуымен инкассаторлар бригадасының жүру бағыты бойынша жұмыс кестесiне кедергi келтiретiн қателiктер мен ақаулар, түзетулер жөнделетiн болады.

      166. Жүру бағыты бойынша жұмыс кезiнде инкассаторлар бригадасының басшысы жинаушы инкассатордан ақша түсiмi салынған қоржынды Ереженiң 162-тармағында көрсетiлген тәртiппен қабылдап алады. Оған келу карточкасын қайтарады және келесi өткiзушiнiң бос қоржынын бередi. Жүру бағыты бойынша барлық жұмыс уақытында құндылықтар салынған қоржынды сейфке, металл жәшiкке қойып немесе олар болмаған жағдайда сақтауға арналған қапшыққа салып инкассаторлар бригадасы басшысының жауапкершiлiгiне сақтауға бередi.

      167. Жүру бағыты аяқталған соң инкассаторлар ақша салынған қоржындарды және бос қоржындарды Ереженiң 50-55; 58-тармақтарына сәйкес банктiң кешкi кассасына тапсырады немесе Ереженiң 20-бөлiмiне сәйкес өз жауапкершiлiгiне алып сақтайды.

      168. Қоржындарды өткiзгеннен кейiн инкассаторлар бригадасының басшысы инкассация қызметiнiң басшысына (кезекшi инкассаторға) қабылданған ақша салынған қоржындар мен бос қоржындардың (қапшықтардың) есебiн жүргiзу журналының екiншi данасын (Ережеге 14 қосымша), байланыс құралының, инкассация жүру бағытының арналған және құндылықтарды тасымалдау куәлiгiн, қызметтiк куәлiгiн, жеке қорғану құралын, сенiмхатты, келу карточкасын, мөрдi бередi, ол жөнiнде келу карточкасының, қоржындардың, мөрлердiң және ақша түсiмiн жинауға берiлген сенiмхаттардың есебiн жүргiзу журналына жазбалар жасайды (Ережеге 26 қосымша). Бұдан басқа олар қаруды, оқ-дәрiлердi және қару алу жүру құқығына берiлген рұқсатты өткiзедi, ол жөнiнде берiлген және қабылдап алынған қару мен оқ-дәрiлер жөнiнде тiркеу журналына жазба жасайды (Ережеге 28 қосымша).

      169. Инкассация қызметiнiң басшысы (кезекшi инкассатор) инкассаторлар ақша өткiзушiлердiң барлығына қызмет көрсеткендiгiн, инкассаторлардың банк кассасына өткiзген қоржындардың саны жолдамашылардан қабылдап алынған қоржындар санына сай келетiндiгін тексерiп, ол жөнiнде келу карточкаларын, мөрлер мен ақша түсiмдерiн жинауға арналған сенiмхаттарды есепке алу журналына жазбалар жасайды (Ережеге 14 қосымша).
      Инкассация қызметiнiң басшысы (кезекшi инкассатор) инкассаторлардың журнал бойынша өткiзген ақша түсiмiнiң жалпы сомасы туралы анықтама жасап, оны банктiң бас бухгалтерiне өткiзедi.
20-тарау. Құндылықтар салынған қоржынды арнайы
бөлiнген сейфтерде инкассаторлардың жауапкершiлiгiне
берiп сақтау тәртiбi
      Ескерту: 20-тараудың атауына өзгерту енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2005 жылғы 12 желтоқсандағы N 156 қаулысымен.

      170. Демалыс немесе мереке күндерi кешкі касса жұмыс істемеген кезде немесе банкте кешкі касса болмағанда, маршруттан қоржындарды жеткізген инкассаторлардың жауапкершiлiгiнде құндылықтар салынған қоржындарды сақтау тәртiбiн Ереженің 171-тармағында көзделген талаптар мiндеттi түрде сақталған жағдайда банк белгiлеуi мүмкiн.

      171. Құндылықтар салынған қоржындарды сақтау арнайы бөлінген қоймаларда немесе осы мақсатқа арналған бөлмедегі сейфтерде инкассаторлардың жауапкершілігімен жүзеге асырылады. Инкассация қызметiнiң басшысы (кезекшi инкассатор) инкассаторлар бригадасының жұмысы басталар алдында бригада басшысына және жинаушы инкассаторға келу карточкаларын, қоржындарды, мөрлердi және ақша түсімін жинауға сенiмхаттарды есепке алу журналына (Ережеге N 26 қосымша) қол қойғыза отырып металл мөрлердi және қойманың немесе сейфтердің кілттерін бередi.

      172. Инкассаторлар инкассацияланған құндылықтармен бiрге сейфтердiң бiрiне келу карточкаларын, жапсырма қағаздарды, сенiмхатты, мөрдi, қызмет куәлiгiн, байланыс құралдарын, сондай-ақ жеке қорғаныс құралдарын салып, жауып қояды.

      173. Әрбiр жүру бағытынан қоржындар әкелiнгеннен кейiн инкассаторлар сейфтердi жабады және мөр басып, сондай-ақ күзетуге өткiзедi.

      174. Әртүрлi инкассаторлар бригадалары инкассациялаған құндылықтар салынған қоржындарды бiр сейфте сақтауына тыйым салынады.

      175. Инкассаторлар касса жұмысы басталар кезде банк басшысы белгiлеген уақытта келуге мiндеттi және құндылықтар салынған қоржындарды және олардың жапсырма қағаздарды Ереженiң 50-55 тармақтарында көзделген тәртiппен өткiзуге сонан кейiн инкассация қызметi басшысының (кезекшi инкассатордың) алдында есеп беруге мiндеттi.

      176. Қару мен басқа да құндылықтарды бiрiншi кезекшi инкассатордың екiншi инкассаторға беруiн (егер бұл қажет болса) қару, оқ-дәрi, құжаттар мен басқа да құндылықтарды өткiзу және қабылдап алу журналы бойынша инкассация учаскесiнiң кезекшiсi жүзеге асырады (Ережеге 30 қосымша).

      178. Инкассаторларға қолма-қол ақша мен басқа құндылықтар банк басшысының, бас бухгалтерiнiң және касса меңгерушiсiнiң қолы қойылған кассалық шығыс немесе баланстан тыс ордерлер бойынша берiледi. Ордерлерде белгiленген жер бойынша құндылықтарды жөнелту туралы өкiмнiң номерiне және күнiне сiлтеме жасалуға тиiс.

      179. Қолма-қол ақшаны және қатаң есепке алынатын бланкiлердi жiберушi банк iлеспе тiзiмдеменi (Ережеге 4 қосымша) үш дана етiп жасайды:

      180. Инкассаторлардың банктен алған құндылықтарын тез арада тасымалдау мүмкiн болмаған жағдайда, олар оны пломбыланған қапшықтарға салып (баланстан тыс есепшот бойынша кiрiске алмай-ақ) банктiң қоймасында сақтауға қалдырады. Қойманың аузына бригада басшысының мөрi қойылып қосымша бекiтiледi де, белгiленген тәртiппен күзетке тапсырылады. Мұндай жағдайда қойма инкассаторлар бригадасы басшысының қатысуымен ашылады. Инкассаторлар қабылдаған құндылықтарды осы Ереженің 171-тармағында көзделген талаптарды орындай отырып, қоймаларда не сейфтерде жауапты сақтауға жол беріледі.

      181. Инкассаторлардың қабылдап алған құндылықтарын тасымалдау үшiн алып шығу құндылықтардың барлығын қабылдап болғаннан кейiн және инкассаторлар бригадасы басшысының мiндеттi түрде қатысуымен жүзеге асырылады. Құндылықтарды автомобильмен немесе басқа көлiкпен бiр орыннан екiншi орынға апарғанда, қойылған орындар мiндеттi түрде есептелiнедi, ал бригада инкассаторлары құндылықтарды апаратын қызметкерлердiң жүру бағыты көрiнетiндей етiп орналастырылады.

      182. Құндылықтарды автомобильмен немесе басқа көлiкпен тасымалдау осы тапсырманы орындайтын барлық бригада инкассаторларының алып жүруi арқылы жүзеге асырылады. Мұндайда көлiк жүргiзушiнiң тапсырманы орындау кезiнде басқа жаққа кетiп қалуына тыйым салынады.

      183. Құндылықтарды автомобиль көлігімен тасымалдау Ұлттық Банктің нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес тиiсiнше түрлi-түстi графикалық схемаға сай боялған және арнайы радиобайланыс құралдарымен және тасымалданатын құндылықтар мен инкассация қызметкерлерiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге арналған басқа да құрал-жабдықтармен жабдықталған инкассация қызметiнiң арнайы автомобильдерімен ғана жүзеге асырылады.

      184. Жол бойы немесе құндылықтарды өткiзген кезде құндылықтардың жоғалғаны, ұрланғаны немесе жетiспейтiнi анықталған жағдайда инкассаторлар бригадасының басшысы болған жағдай туралы тез арада жiберушi банкке хабарлауға мiндеттi, ол құндылықтарды iздестiру және оқиғаны тексеру жөнiнде жедел шаралар қабылдау үшiн болған жағдай туралы тез арада құқық қорғау органдарына хабарлауға тиiс.

      185. Банктерде инкассаторлардан ақша және басқа құндылықтар қабылдауды тексерушi мен кассир Ереженiң 49-58-тармақтарына сәйкес жүзеге асырады.