Қазақстан республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты

1 Қолдану саласы

- білім беру ұйымдарының меншік нысанына, типіне және түріне қарамастан бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім берудің жалпы білім беру бағдарламаларын іске асыратын Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарына;

- педагог кадрларды даярлауға арналған оқу бағдарламаларын әзірлеген кезде орта білімнен кейінгі білім берудің кәсіптік бағдарламаларын іске асыратын жоғары оқу орындарына, білім беру ұйымдарына;

- білім беру бағдарламаларын, оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерін әзірлеген кезінде ғылыми және оқу орындарына, білім беру саласындағы мамандарға;

- педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау бағдарламаларын әзірлеген кезінде білім беру жүйесі қызметкерлерінің біліктілігін арттыру және қайта даярлау институттарына;

- білім алушыларды қабылдаған кезде білімін бақылау үшін техникалық, кәсіптік және орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарына;

- жоғары оқу орындарына қабылдауға арналған бақылау-өлшеуіш материалдарын әзірлеген кезінде мемлекеттік басқару органдарына;

- білім алушының оқу сапасына мемлекеттік бақылауды жүзеге асырған кезінде білім беру саласындағы уәкілетті және жергілікті атқарушы органдарға қолдану үшін арналған.

Стандарт Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару органдары мен ұйымдары білім беру қызметін лицензиялаған, білім беру ұйымдарын аттестаттаған, жұмыс оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын дайындаған, осы құжаттардың орындалуын бақылаған кезде пайдаланылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясы;

«Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңы. 27.07.2007 ж, № 319-III ҚРЗ, Астана. Ақорда;

«Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 11.07.1999 ж, №151-1;

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың 2006 жылғы 1 наурыздағы «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына ену стратегиясы» атты Қазақстан халқына жолдауы;

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың 2007 жылғы 28 ақпандағы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына жолдауы;

«Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартын әзірлеудің, бекітудің және қолданылу мерзімдерінің тәртібі туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 2 қыркүйектегі № 1290 қаулысы;

ҚР МЖБС 2.003-2002 Қазақстан Республикасының орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты. Негізгі ережелер;

ҚР СТ 1.5-2004 Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігінің техникалық реттеу және метрология комитетінің Стандарттардың құрылуына, баяндалуына, ресімделуіне және мазмұнына қойатын жалпы талаптары.

- білім беру саласындағы бірыңғай мемлекеттік саясатты қамтамасыз етуді;

- әлемдік үрдістерді ескере және қазақстандық мектептің озық дәстүрлерін сақтай отырып еліміздің білім беру жүйесін дамытуды;

- мектептегі білім беру құрылымының жас кезеңдерімен сәйкестігін;

- барлық балаларға тең мүмкіндік қағидаларын іске асыруды;

- мүмкіндіктері шектеулі балалардың дамуындағы ауытқулардың түзетілуіне, әлеуметтік бейімделуіне, білім алуына жағдай жасай отырып, оларды жалпы оқу - тәрбие үдерісіне кірістіруді;

- білім сапасын қалыптасқан түйінді құзыреттіліктер түріндегі білім берудің жаңа нәтижесі есебінен арттыруды және білім алушының, педагогтың, білім беру ұйымдарының іс-әрекеттерінің тиімділігін бағалау жүйесін жасауды;

- орта білім беру саласындағы білім беру үдерісінің барлық субъектілерінің міндеттері мен құқықтарының сақталуын қамтамасыз етуді;

- балалардың психикалық саулығын және денсаулығын қорғауды, тұлғаның жан-жақты дамуына, оның ішінде білім алушының қосымша білім алудағы қажеттіліктерін қанағаттандыруға қолайлы жағдай туғызуды қаматамасыз етуді;

- орта білім беруді қаржыландыруға мемлекеттік бюджеттен бөлінетін қаражатты ұтымды және тиімді пайдалануды көздейді.

- білім берудің осы заманғы сапасын қамтамасыз ететін қажетті жағдайлар жасаудағы білім беруді басқару органдарының іс-әрекетін объективті бағалау;

- орта білім беру ұйымдарының оқу және тәрбие үдерісінің материалдық-техникалық жабдықталуына бірыңғай талаптар қою;

- оқыту пәндері бойынша білім алушылардың оқу жетістіктерін анықтайтын өлшеуіштер жүйесін жасау үшін негіз болып табылады.

- білім беру деңгейлері бойынша оқу пәндерінің стандарттарын, пәндер бойынша оқу бағдарламаларын әзірлеу;

- Республиканың орта білім беру ұйымдарында меншік нысандарынан, ведомстволық бағыныстылығынан, типтері мен түрлерінен тәуелсіз оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыру;

- орта білім беру жүйесіне арналған оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерін жасау;

- орта білім беру ұйымдарын қаржыландыру;

- орта білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттау;

- білім беру сапасына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезінде міндетті болып табылады.

4.10 Осы Стандарттың ережесі пәндер бойынша стандарттар мен оқу бағдарламаларының шеңберінде ашылады және нақтыланады.

4.11 Стандарт, Қазақстан Республикасының заңнамаларында көзделген арнайы білім беру ұйымдарында немесе үйде іске асырылатын даму мүмкіндіктері шектеулі балаларға арналған арнайы жалпы білім беру оқу бағдарламаларын әзірлеуді көздейді.

4.12 Білім беру деңгейлері бойынша оқу пәндерінің жалпыға міндетті стандарттарының және сыныптар бойынша жалпы білім беретін оқу бағдарламаларының (ЖОБ) мазмұны:

- оқу пәнінің жалпы сипаттамасын (оқытудың мақсаттары мен міндеттерін);

- оқу пәніне оқытудың жоспарланған нәтижелерін;

- оқу пәнінің базалық мазмұнын;

- оқу пәні бойынша оқу және тәрбие үдерісін ұйымдастыруға және жүзеге асыруға қойылатын талаптарды;

- пән бойынша оқу жетістіктерінің деңгейін бағалау жүйесін айқындайды.

Сыртқы бағалаудың мақсаты - білім алушының қол жеткізген білім нәтижелерінің осы стандарттың талаптарына сәйкестігін белгілеу, сондай-ақ бітірушілердің даярлық сапасын өңірлік және мемлекеттік масштабта бағалау.

Білім алушылардың осы Стандарттағы көрсетілген нәтижеге сәйкес бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің білім беру оқу бағдарламаларын игеру сапасын бағалау ұлттық бірыңғай тестілеу, 4, 10, 12 сыныптарда әрбір білім беру деңгейі игерілгеннен кейін қорытынды аттестаттау, мемлекеттік аралық бақылау және басқа да нысандар түрінде жүргізіледі.

4.22 Білім, іскерлік, дағдылар мен пәндік құзыреттіліктерді меңгеру деңгейін өлшеуде, сырттай баға беру үшін мазмұны, рәсімдері және тексеру тәсілдері бойынша стандартталған, білім беру саласындағы Қазақстан Республикасының уәкілетті атқарушы органдары әзірлеген тапсырмалар жүйесі пайдаланылады.

4.23 Ішкі баға (қалыптастырушы) жеке білім алушыға бағытталған. Ол білім алушының игермеген білім мазмұнының нақты элементтерін айқындайды, соның негізінде білімді толықтыру сол білім алушы үшін максималды тиімді жүргізіледі.

4.24 Ішкі бағалауға:

- білім, іскерлік, дағды нысанында ұсынылған пәндік жетістіктер;

- айтылған талаптарға сәйкес түйінді құзыреттіліктерді игеру деңгейі жатады.

Ішкі бағалаудың мақсаты – білім алушылардың шынайы тұлғалық жетістіктерінің оқу пәні бойынша күтілетін оқыту нәтижелеріне сәйкестігін белгілеу.

- Қазақстан Республикасы азаматының құқықтары мен міндеттерін білуге, сақтауға;

- тұлғаның өзін-өзі іске асыру үшін қажет болатын алдағы кәсіби білімі мен қызметіне негіз ретінде сапалы білім алуына;

- қоршаған әлемде - табиғат құбылыстарында, адам мен қоғамның әлеуметтік және рухани өмірінде бағдарлануына мүмкіндік беретін әлемнің қазіргі заманғы ғылыми көрінісінің негіздерін меңгеруге;

- өзінің білім алу әрекетін тиімді жоспарлай және ұйымдастыра алуға, білімді игеру қызметіне талдау және рефлексиялық әрекет жасай алуға;

- әртүрлі өмірлік жағдайларда дербес шешім қабылдап әрекет етуге, болып жатқан әлеуметтік оқиғаларға баға беруге, ортамен бірлесе әрекет жасауда өз пікірін қалыптастыра және жүзеге асыруға;

- қазақ және әлем мәдениеті мұраларының негізінде өзінің бірегей мәдени деңгейін жетілдіруге, жеке тұлғаны қалыптастыратын мәдениеттің аса маңызды жақтары мен аспектілерін бағалай және түсіне білуге;

- өзге мәдениет пен діни конфессияларды уағыздаушылармен құндылықты-түсіністікте ынтымақтасуға дайын болуға;

- айналадағы болмысқа көзқарастар мен нанымдар жүйесі ретінде тұтас дүниетанымды қалыптастыруға және өз - өзіне, табиғатқа, қоғамға жағымды қатынасты қалыптастыруға және соған сәйкес әрекет ете білуге;

- қоршаған ортаны қорғау жұмыстарына жүйелі түрде қатысуға, қоғам және өзі үшін салауатты өмір салтына деген қажеттілікті қалыптастыруға мүмкіндіктерді ұсыну болып табылады.

 

5.1 Осы Мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім беру стандартымен білім берудің сабақтастық және үздіксіздік қағидаттары негізінде қызмет ететін білім берудің мынадай деңгейлерінің негізгі ережелері регламенттелген:

- нормативтік оқыту мерзімі 4 жыл болатын оқытудың бастауыш білім беру деңгейі(1 - 4 сыныптар, оқудың басталуы – 6 жастан);

- нормативтік оқыту мерзімі 6 жыл болатын негізгі орта білім беру деңгейі (5 – 10 сыныптар);

- нормативтік оқыту мерзімі 2 жыл болатын орта білім беру деңгейі (жалпы орта білім беру) (11 – 12 сыныптар).

5.2 Бастауыш білім берудің негізгі мақсаты – білім алушылардың оқу іс–әрекетін меңгеруі және олардың жеке қасиеттерін ашу үшін жағдай жасау.

Бастауыш мектепте оқу-іс әрекетін ұйымдастыру оқу, жазу, санауды үйренуге керекті білім, білік, дағдылар жүйесін игертуді, осы деңгейдің түйінді құзыреттіліктерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

Негізгі мектепте оқу іс-әрекетін ұйымдастыру жеке тұлғаның өзін-өзі ұйымдастыру миханизмдерін, ғылыми таным мен ойлау әдістерін, зерттеу мәдениетінің негіздерін меңгеруін, кәсіби ниеттерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

Білім алушыларды болашақ оқыту бейінінің бағытын саналы түрде таңдауға даярлауды жүзеге асыратын мектептің психологиялық-педагогикалық, ақпараттық және ұйымдастыру қызметінің жүйесі ретінде бейіналды дайындығы енгізіледі.

Негізгі орта білім беру білім беру бағдарламаларының аяқталуын және осы деңгейге тән түйінді құзыреттіліктерді қалыптастыруды қамтамасыз ететін міндетті базалық деңгей болып табылады.

Стандартпен айқындалатын білім беру нәтижелері, орта білім беру стандарттары мен пәндер бойынша оқу бағдарламаларының мазмұны және оларға сәйкес оқу-әдістемелік сүйемелдеу арқылы қалыптастырылатын орта білім берудің мақсаттық ұстанымдарының сипаттамасы болып табылады.

Білім алушылар даярлығының міндетті деңгейі күтілетін оқыту нәтижелерінің сипатталуы түрінде беріледі және сол деңгейге жетуді бақылау мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

12 жылдық орта білім берудің көздеген мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес осы Стандарт негізінде мынадай білім беру нәтижелері регламенттелген:

- білім алушыларды әлеуметтендіру – бағдарлану және құндылықтар жүйелері түріндегі тұлғалық нәтижелер;

- метапәндік нәтижелер – оқу-тәрбие үдерісінің шеңберіндегі және нақты өмір жағдайларындағы мәселелерді шешу кезінде қолданылатын іс-әрекеттің әмбебап тәсілдері ретінде қалыптастырылған түйінді құзыреттіліктер;

- пәнді оқыту нәтижелері – игерілген білім, іскерлік, дағды және білім беру салалары бойынша құзыретттіліктер.

 

6.1 Тұлғаны әлеуметтендіру

Білім алушылардың түйінді құзыреттіліктерді игеруі олардың нәтижелі түрде әлеуметтендірілуінің, яғни әлеуметтік рөлдерді, нормаларды және құндылықтарды игерулерінің алғы шарттарын жасайды.

1. 
    
   
   1. 
       
      
      1. 
         Бастауыш білім беру деңгейінде білім алушының табысты әлеуметтенуінің жеке нәтижелері мынадай жетістіктермен:
         

- ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар және олардың тұлға ретінде: «Мен - адаммын, ұжымшылмын, патриотпын, азаматпын», Отан, Жер, Әлем, Табиғат ұғымдары туралы алғашқы түсінігінің болуымен;

- рухани-адамгершілік мінез туралы білім мен іскерлік негіздерін игерумен, балалар ұжымындағы этикалық нормаларды білуімен, берік достық байланыс орнатуымен;

- балалар қоғамдастығындағы тұлғааралық қатынастардың негізін түсінуімен және оған жағымды әлеуметтік мәртебесін бекітуге талпынуымен;

- адам өмірі мен қоғамдағы еңбектің рөлін түсінуімен, мамандықтың көптүрлілігі туралы алғашқы көзқарасының болуымен;

- өзінің және Қазақстан Республикасында тұратын басқа да ұлттардың мәдени құндылықтарын білуімен;

 

6.1.2 Негізгі орта білім беру деңгейінде білім алушының табысты әлеуметтенуініңжеке нәтижелері мынадай жетістіктермен:

- әлеуметтік және адамгершілік есеюді дамытудың негізі ретінде өз құрбыларыменжәне басқа да педагогикалық үдеріске қатысушылармен мәдени қарым-қатынасты меңгеруімен, жаңа әлеуметтік рөлдерді игеруімен;

- дүниетанымдық проблемаларды саналы түрде меңгеруімен (құрбыларының арасында әлеуметтік мәртебесінің болуы және т.б.), оң ұстаным орнатуымен және оның негізінде іс-әрекетінің болуымен;

- рухани-адамгершілік, азаматтық-отансүйгіштік тұрғыда өмір салтын құру талаптарының болуымен, оны өзінің іс-әрекеті арқылы жүзеге асыруымен;

- мектепте және одан тыс жерлерде (қосымша білім беру ұйымдары, спорттық-сауықтыру, мәдени-ағарту мекемелері және т.б.) әлеуметтік қатынастар білімі мен іскерлігін меңгеруімен;

- ұжымда, басқа да әлеуметтік топтарда өзін ұстау мәдениетін қалыптастыру үшін өзінің және басқа да адамдардың тұлғалық қасиетін қолдана алу біліктілігімен;

- өз мүмкіндігін толық іске асыру және өз тағдырын шешу мақсатындағы түрлі іс-әрекет біліктілігімен;

- болашақ кәсіби қызмет саласына қарай бейіндік оқуды таңдаудың маңыздылығын ұғынуымен;

- кәсіптік-оқу және басқа да әлеуметтік маңызы бар қызмет түрлерінің мәнін (әлеуметтік ынтымақтастықты) өз бетінше өмір сүріп, еңбек етуге дайындық құралы ретіндетүсіне білуімен;

- қоршаған ортаға, өз-өзіне, табиғатқа, қоғамға деген біртұтас дүниетанымдық көзқарастарының болуымен және соған сәйкес әрекет жасай алуымен;

- өзінің даралығын және өзін-өзі дамытуға, өзін-өзі анықтауға және өзін-өзі іске асыруға даярлығын сезінуімен;

- мектепте және одан тыс жерлерде әлеуметтік байланыс, қарым-қатынас тәжірибесін пайдалана білуімен;

- өзін-өзі бағалауға, өзін-өзі реттеуге, өзін-өзі бақылауға сәйкес ұстанымдарын меңгеруімен;

- салауатты өмір салтына қажеттігі мен даярлығының болуымен;

- проблемалардың шешімін табу құзыреттілігі;

- ақпараттық құзыреттілік;

- коммуникативтік құзыреттілік.

- түрлі жағдайларда проблемаларды анықтауға, жауапты шешім қабылдауға, өз шешімінің нәтижесін бағалауға;

- өз іс-әрекетіне мақсат қоя алуға, оны іске асыруға қажетті жағдайларды анықтауға, оған жету үдерістерін жоспарлы түрде ұйымдастыруға (яғни, атқарылатын міндетке барабар технологияларды әзірлеуге);

- өзін-өзі бағалауға және өзінің іс- әрекеті мен оның нәтижелеріне баға беруге;

- түрлі жағдайларда өзі үшін қызмет және мінез-құлық нормаларын таңдауына;

- қойылған міндетке сәйкес технологияларды таңдауына мүмкіндік береді.

- сыни тұрғыдан ұғынылған ақпараттар негізінде саналы шешім қабылдауға;

- өз бетінше мақсат қоюға және оны негіздеуге, мақсатқа жету үшін танымдық қызметті жоспарлауға және жүзеге асыруға;

- ақпараттарды өз бетімен табуға, талдауға, іріктеу жасауға, қайта құруға, сақтауға, түрлендіруге және тасымалдауға, оның ішінде қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға;

- логикалық операцияларды (талдау, жинақтау, жалпылау, құрылымдау, тікелей және жанама дәлелдеу, аналогия бойынша дәлелдеу, моделдеу, ойша эксперименттеу, материалдарды жүйелеу) қолдана отырып, ақпараттарды өңдеуге;

- өзінің оқу қызметін жоспарлау және жүзеге асыру үшін ақпараттарды қолдануғамүмкіндік береді.

- нақты өмір жағдайында өзінің міндеттерін шешу үшін қазақ және басқа тілдерде ауызша және жазбаша коммуникациялардың түрлі құралдарын қолдануға;

- коммуникативтік міндеттерді шешуге сәйкес келетін стильдер мен жанрларды таңдауға және қолдануға;

- әдептілік нормаларына сәйкес өзіндік пікірін білдіруге;

- нәтижелі өзара іс-әрекетті, оның ішінде басқа мәдениет өкілдерімен, түрлі көзқарас және әртүрлі бағыттағы адамдармен сұхбат жүргізе отырып, шиеленіскен ахуалдарды шешуді жүзеге асыруға;

- жалпы нәтижеге қол жеткізу үшін түрлі көзқарастағы адамдар тобында қатынас (коммуникация) құруға мүмкіндік береді.

Білім алушы білім берудің әрбір деңгейін аяқтау кезеңінде негізгі құзыреттіліктерді құрайтын берілген қызмет түрлерінің көрсетілген ең аз көлемін игергенін көрсете білуі тиіс.

1) проблеманы сәйкестендіру (анықтау):

- мұғалім ұйымдастырған проблеманы шешуге ден қоя алады;

- шынайы және қалауы бойынша жағдаяттарды жалпы түрде сипаттай алады;

- нұсқаулықпен жасайды;

- белгілі іс-әрекеттерді орындау үшін қажетті ресурстарды атайды;

- өз іс-әрекетіне берілген алгоритм бойынша бақылауды жүзеге асырады;

6) қызмет нәтижесін/ өнімін бағалау:

- жоспарланған және алынған нәтижелердің сипаттамаларын салыстырады және нәтижелер сапасының ойдағыға сәйкестігі жөнінде қорытынды жасайды;

- өз әрекетінің нәтижелерін берілген өлшемдер мен тәсілдерге сәйкес бағалайды;

7) өзіндік ілгері жылжуын бағалау:

- өз әрекетінің күшті және әлсіз жақтарын көрсете алады;

- өз әрекетінің себептерін атай алады.

1) проблеманы сәйкестендіру (анықтау):

- қалаған жағдаятты негіздейді және нақты жағдаяттарға талдау жасайды және олардың

арасында туындаған қарама-қайшылықты көрсетеді;

- проблеманың пайда болуының себептерін көрсетеді;

2) мақсат қою және іс-әрекетті жоспарлау:

- қойылған проблемаға сәйкес мақсат қояды;

- алдын-ала берілген баға критерийлері негізінде өз әрекетінің жоспарланған нәтижесінің сипатын өз бетінше анықтайды.

- нақты міндеттерді шешу үшін іс-әрекеттер технологиясын (міндеттерді шешу тәсілдерін) немесе белгілі бір алгоритмнің бөлігін таңдайды және іс-әрекет жоспарын жасайды;

- қойылған міндетті шешуге қажетті ресурстарды жоспарлайды;

- өз іс-әрекетін жоспарлайды және ағымдық бақылау жасауды жүзеге асырады;

6) қызмет нәтижесін/ өнімін бағалау:

- әрекет ету мақсатына сәйкес өз бетінше анықтаған өлшемдер бойынша өз әрекетінің нәтижесін бағалайды;

7) өзіндік ілгері жылжуын бағалау:

- іс-әрекет жетістіктері мен кемшіліктерінің себептерін көрсетеді;

- міндеттерді шешу кезінде кездескен қиыншылықтарды атап көрсетеді және оларды жеңу жолдарын ұсынады.

б) Жалпы орта білім беру деңгейінде:

1) проблеманы сәйкестендіру (анықтау):

- проблеманы анықтайды және тұжырымдайды;

- проблемаға талдау жасайды;

2) мақсат қою және іс-әрекетті жоспарлау:

- мақсатқа жету кезінде туындайтын тәуекел ету жағдайларын көрсетеді;

- проблемаларды шешудің балама тәсілдерін талдау негізінде мақсат қояды;

- қойылған мақсаттарға жетуді негіздейді;

- обьектілер параметрлерінің өзгергенін ескере отырып сол санаттағы обьектіге, күрделі обьектіге технологияны қолданады және әрекет ету жоспарын жасайды;

- балама ресурстарға талдау жүргізеді және міндеттерді шешу үшін оларды пайдаланудың тиімділігін негіздейді;

- ағымдағы бақылау нәтижесі бойынша өз іс-әрекетіне өзгерістер енгізу немесе енгізбеу себептерін негіздейді;

6) іс-әрекет нәтижесін/өнімін бағалау:

- қойылған мақсатқа жету тәсілдері мен көрсеткіштерін ұсынады;

7) өзіндік ілгері жылжуын бағалау:

- міндеттерді шешу кезінде қол жеткізген ресурстарды (білім, іскерлік, тәжірибе т.б.) басқа да қызмет түрлерінде қолдану мүмкіндігін дәйектейді.

- ақпаратты белгілі мен белгісізге бөледі;

- ұсынылған ақпараттан қойылған міндеттерді шешуге қажеттілерін бөліп алады;

- анықтамалықтарды, энциклопедияларды қолданады, кітаптардың мазмұны бойынша және сайттағы сілтемелер бойынша бағдар жасай алады;

2) алғашқы ақпаратты алу:

- бақылау, қойылған міндетке сәйкес жоспар бойынша эксперимент жүргізеді;

- адамға сұрақ қоя отырып, ақпаратты алады;

- ақпарат көздерінен қажеттісін бөліп алады;

- берілген екі немесе одан да көп негіздеме бойынша ақпараттарды бөліп алады және жүйелейді;

- алынған ақпаратты қарапайым берілген құрылым (1 белгі бойынша) аясында жүйелендіреді;

- алынған ақпаратты дәл баяндай алады;

- ақпараттың жеткіліксіздігін немесе өзінің түсінбегендігін ескертеді;

- ұсынылған ақпарат көздерінен дәйектерді таба біледі және оларды негіздей алады.

- қойылған міндеттерді шешу үшін қандай ақпарат (не туралы) талап етілетінін атап көрсетеді;

- интернеттің іздестіру жүйелерін қолданады;

- библиографиялық және тұрақты басылымдарды пайдаланады;

- өз бетінше бақылау, ақпараттық ізденістердің міндеттеріне сәйкес эксперименттің мақсаты мен барысын жоспарлай отырып эксперимент жүргізеді;

- сұрақтар көмегімен ақпараттар жинауды жоспарлайды және оны жүзеге асырады;

- берілген сұрақтар бойынша статистикалық, тарихи және көркемдік ақпарат көздерінен мәлімет ала алады;

- алынған тапсырмалардың сипатына қарай өз бетінше негіздеме тұжырымдайды, оларды реттейді және ізделінді ақпаратты ала алады;

- анықталған қарама-қайшылықты көрсете біледі;
4) ақпаратты алғашқы өңдеу:

- алынған ақпаратты берілген күрделі құрылым шеңберінде (екі немесе одан да көп белгілеріне қарай) жүйелейді;

- алынған ақпаратты шешілетін міндеттің мәнмәтінінде баяндай алады;

- ақпараттың нақтылығын ұсынылған тәсіл бойынша тексереді;

- алынған ақпарат негізінде өз бетінше қорытынды жасайды немесе қорытындымен келіседі және оны дәлелдеу үшін бірнеше дәйектер немесе оны растайтын мәліметтерді келтіреді.

- қызметке қойылған міндетке сәйкес ақпараттық ізденісті жоспарлайды - ақпараттық ізденісті аяқтау туралы өз бетінше және дәйекті шешім қабылдайды;

- ақпаратты іздеу міндетіне сәйкес бұқаралық ақпарат құралдарына өз бетінше мониторинг жүргізудің мақсатын және жүргізу жолын айқындауды жоспарлай отырып, оны жүзеге асырады;

- статистикалық, тарихи көздерден, көркемдік мәтіні бар көздерден ақпараттарды алуды өз бетінше жоспарлайды және жүзеге асырады;

3) екінші қайтара ақпаратты алу:

- орындалатын жұмыстың мақсатын өзіндік түсіну деңгейінде өз бетінше анықтаған негіздер бойынша ақпаратты ала алады;

- бөліп алған ақпараттарды өзі таңдаған күрделі құрылымға сәйкес жүйелейді;

- тексеруге қажетті ақпаратты өз бетінше көрсетеді және ақпараттың нақтылығын тексеру тәсілдерін қолданады;

- түрлі көзқарастарды сыни талдау немесе алғашқы ақпарат пен соңғы ақпаратты салыстыру негізінде қорытынды жасайды, өзінің алған дәйектерін немесе өз бетінше алған ақпараттарды негіздейді аспектісіндегі жалпы орта білім беру деңгейінің құзыреттілігі.

6.2.4.3 Коммуникативтік құзыреттіліктің мынадай аспектілері бойынша білім алушының жетістіктері

а) Бастауыш білім беру деңгейінде:

1) жазбаша қатынас:

- қарапайым құрылымдағы жазбаша қатынастың стандарт үлгілері бойынша ойын рәсімдейді;

- мәтінді ресімдеу және берілген үлгідегі көмекші сызбалар нормаларын сақтай отырып сұрақтарды баяндай алады;

2) көпшілік алдында сөз сөйлеу:

- сөз сөйлеу жоспарын жасайды;

- көпшілік алдында сөз сөйлеу нормасын және регламентті сақтайды;

- өзінің баяндамасының мазмұнды топтамаларын бөліп алу үшін кідіріс жасай алады;

- монологта, сұхбатта, пікірталаста (топ) шын мәнісіндегі, бағаланатын ақпараттың негізгі мазмұнын қабылдай алады;

- білім алушылар топтық талқылаудың берілген тәртібіне өз беттерінше ілесе алады;

- білім алушылар топтық жұмысқа арналған тапсырмаға сәйкес жауап бере (амалдар орындай) алады;

- білім алушылар өздерінің ойларын, пікірлерін ұсынады, түсіндіре алады немесе топтың басқа мүшелерінің ойларына, пікірлеріне деген көзқарасын дәйектей алады.

- күрделі құрылымдағы жазбаша қатынастың стандарт үлгілері бойынша ойын ресімдейді;

- күрделі құрылымдағы тақырыпты баяндай алады және көмекші құралдарды сауатты қолдана біледі;

- құжаттардың (белгілі үлгілер ішінен алынған) жанрын және құрылымын қатынас жасау мақсатына сәйкес анықтайды;

- өзінің баяндамасының мазмұнды топтамаларын бөліп алу үшін ауызша айту тәсілдерін (логикалық байланыс құралдарын) қолданады;

- ауызша айтудан басқа тәсілдерді және көрнекі құралдарды қолданады;

3) сұхбат:

- монологта, сұхбатта, пікірталаста шын мәнісінде бағаланатын ақпараттың талап етілетін мазмұнын қабылдай алады;

- топ алдына қойылған міндетке сәйкес талқыланатын ережелер мен сұрақтар жөнінде білім алушы өз беттерінше келісімге келеді;

- білім алушылар топтық жұмыс тапсырмаларын орындау шеңберінде өздерінің міндеттерін бөліседі және қабылдайды;

- білім алушылар бір-бірінің пікірлерін нақтылау және түсіну үшін сұрақтар қояды, өз пікірлерін топтың басқа мүшелерінің пікірлерімен салыстырады, бір-бірінің ой-пікірлерін дамытады, нақтылайды.

- ақпаратты өңдеу нәтижелерін жазбаша түрде (регламентпен шектелмеген) ұсынады;

- талқылауға ұсынылған айқындама көзқарастарды қолдайтын және/немесе оларға қарсы дәйектемесі бар мазмұндағы жазбаша құжатты дайындай алады;

- өз іс-әрекетінің мақсатына сәйкес жазбаша қатынас жасаудың мақсаты мен адресатын анықтайды;

- қатынас жасау міндетіне барабар көрнекі материалдарды өз бетімен дайындайды және оларды сауатты пайдаланады;

- өз сөзінде қисындық және шешендік тәсілдерді, аудиториямен кері байланыс тәсілдерін қолданады;

3) сұхбат:

- мәлімет беру тақырыбын, айтылған ұсыныстарды, дәлелдерді, дәйектерді, қорытындыларды анықтай отырып, монологта, сұхбатта, пікірталаста шын мәнісінде бағаланатын ақпараттың мазмұнын толық қабылдай алады;

- білім алушылар пікірталас шиеленіскен жағдайда одан шығу тәсілдерін пайдаланады немесе топтың нәтижеге қол жеткізе алмау себептерін түйіндейді;

- білім алушылар көзқарастардың бір-бірімен сәйкес келетін және сәйкес келмейтін жақтарын, неге сәйкес келмеуінің мәнін анықтай отырып, ұсыныстарға топтық жұмыс мақсатына сәйкес салыстырмалы баға береді.
6.3 Білім беру нәтижелері ретіндегі білім, іскерлік және дағдылар

Білім беру нәтижелері ретінде білім, іскерлік және дағдылар білім беру салалары мен бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру деңгейлері бөлінісінде ұсынылып отыр.

«Тіл және әдебиет» білім беру саласы бойынша оқытудың жалпы мақсаттары:

- ұлттық және әлемдік әдебиеттердің базалық құндылықтарын игерген, әлеуметтік мәдени өзара қарым-қатынасқа және өзінің мүмкіндіктерін іске асыруға дайын, көптілді меңгерген тұлғаны қалыптастыру;

- мемлекеттік және басқа да тілдерді меңгеру негізінде қоғамда талап етілетін коммуникативтік құзыреттіліктерді қалыптастыру;

- тіл мен әдебиет арқылы Қазақстан Республикасы халықтарының және әлемдік қоғамдастық мәдениетіне баулу, гуманистік көзқарасты тәрбиелеу.

6.3.1.1 «Тіл және әдебиет» білім беру саласы бойынша оқыту нәтижелері

а) Бастауыш білім беру деңгейінде білім алушы:

- мәтіндердің типтерін (сипаттау, баяндау, пайымдау) айыруы;

- мәтіннің мазмұнын дәлме-дәл қабылдай алуы;

- мәтінді талдаудың қарапайым дағдыларын меңгеруі;

- балалар әдебиеті шығармаларын (бағдарлама шеңберінде) білуі;

- этномәдениет материалдарын қолдана отырып әртүрлі типтегі, стиль мен жанрдағы пікірлер мен мәтіндерді ең төменгі деңгейде құрастыра алуы тиіс.

ә) Негізгі орта білім беру деңгейінде білім алушы:

- фонетика, лексика және грамматика саласында тілдік білімдерді игеруі, зерделенген тілдердің бірліктерін ауызша және жазбаша сөзжасамдарда пайдалануы;

- қажет ақпараттарды ала білуі, оқығандарына баға бере алуы;

- оқудың әртүрлі түрлерін игеруі, туындының мазмұнын баяндай алуы;

- айтылу, сөздерді таңдау, грамматика деңгейлерінде ауызша және жазбаша сөйлеу мәдениетінің нормаларын меңгеруі;

- түрлі коммуникативтік жағдайларда ауызша және жазбаша қатынас нысандарын меңгеруі;

- көркем әдебиетті оқу кезінде ұжымдық қатынастар (топтық жұмыстардың әртүрлі)нысандарын игеруі;

- қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларында ауызша және жазбаша жанрларды шығармашылық деңгейде құра және қолдана алуы тиіс.

- жеткілікті сөздік қорының, терминологиясының, грамматикасының және мәтіндік стилистикасының болуы, оларды сөздік қатынастың негізгі саласында пайдалана білуі;

«Математика және информатика» білім беру саласы бойынша оқытудың мақсаттары:

- айналадағы дүниені түрлендірудегі математика мен ақпараттық технологиялардың алатын орнын түсіндіру;

- математика мен ақпараттық құралдардың көмегімен мәселелерді шешу;

- табиғат құбылыстарын, қоғамдық үдерістерді сипаттауда математиканың тәсілдерін пайдалану.

6.3.2.1 «Математика және информатика» білім беру саласы бойынша оқыту нәтижелері

а) Бастауыш білім беру деңгейінде білім алушы:

- теріс емес бүтін сандарды оқи, жаза және салыстыра алуы;

- қарапайым есептеулерде арифметикалық амалдардың қасиеттерін қолдана алуы;

- қоршаған заттарды, үдерістерді және құбылыстарды сандық өрнектермен сипаттай алуы;

- шамалардың мәндерін салыстыруды және оларды практикалық есептерді шығаруда қолдана алуы;

- өрнек құру арқылы мәтінді есептерді шығара алуы;

- қарапайым теңдеулерді шешуі және оларды есептер шығаруда қолдана алуы;

- геометриялық фигураларды тани алуы, оларды салыстыру барысында ұқсастықтары мен өзгешеліктерін таба алуы;

- қарапайым жазық геометриялық фигураларды сала алуы;

- суреттерді, кестелерді, эскиздерді, сызбаларды, мәтіндерді қолдана отырып, қажет ақпараттарды (қағаз бетіндегі және электронды тасымалдаушыдағы) ала алуы;

- шамалар мен олардың өлшемдері (ұзындық, масса, уақыт, аудан, көлем, температура, құн) туралы түсініктерінің болуы;

- жиындар теориясының алғашқы ұғымдарын меңгеруі және есептер шығаруда пайдалана алуы;

- қоршаған ортаны зерделеуде ақпараттың негізгі қасиеттерін және алатын орнын білуі;

- ақпаратты ұйымдастыру тәсілдерін және іс-әрекетті жоспарлай алуы, оның ішінде берілген есептерді шешуде;

- компьютер, қазіргі заманғы ақпараттық және коммуникациялық технологиялар туралы алғашқы түсінігінің болуы;

- компьютерді басқарудың негізгі тәсілдерін білуі;

- қазіргі заманғы ақпараттық қоғам жөніндегі түсінігінің болуы;

- компьютерді басқарудың негізгі тәсілдерін қолдана алуы;

- компьютерді жазуда, санауда және сурет салуда қолдана алуы;

- басқа мектеп пәндерін зерделеу кезінде компьютерді қолдана алуы тиіс.

- алгебралық өрнектерді түрлендіре алуы;

- нақты обьектілердің сандық сипаттамасын беруде сандарды (бүтін, рационал, иррационал) қолдана алуы;

- жуықтап есептеуді орындай алуы;

- рационал (2-дәрежеден аспайтын) және қарапайым иррационал теңдеулерді, теңсіздіктерді және олардың жүйелерін (оның ішінде модуль белгісі бар) шешуі, оларды математикалық есептер шығаруда қолдана алуы;

- қажет болған жағдайда анықтамалықтарды, калькуляторды, компьютерді қолдана отырып қарапайым практикалық есептерді шеше алуы;

- нұсқаларды жүйелеп қарауды талап ететін оқу және практикалық есептерді шеше алуы;

- теоремаларды дәлелдеуде аксиомаларды қолдана алуы;

- алгебралық және тригонометриялық аппараттарды қолдану арқылы геометрия есептерін шығаруда аксиомалар мен теоремаларды пайдалана алуы;

- геометриялық есептерді шығаруда координаттық және векторлық әдістерді қолдана алуы;

- комбинаторика, ықтималдықтар теориясы және статистиканың қарапайым есептерін шығара алуы;

- практикалық жағдайларды модельдеуді және математика аппаратын пайдаланып құрылған модельдерді зерттей алуы;

- диаграмма, графиктер, кестелер түрінде берілген нақты сандық мәліметтерді талдай және оларды ақпарат ретінде қолдана алуы;

- кестелерді құра алуы, диаграммалар мен графиктерді сала алуы;

- практикалық математикалық есептерді шығаруда өлшеу жүйелерін қолдана алуы, бір өлшеу жүйесінен басқа өлшеу жүйесіне көше алуы;

- дәлелдеуді монологтік және сұхбаттық нысандарда жүргізу барысында дәйектей алуы;

- алгебра және геометрия есептерін шығаруда алгоритмдер қасиеттерін және алгоритмдердің берілу тәсілдерін қолдана алуы;

- функциялардың (сызықтық, квадраттық, бөлшек-рационалды, дәрежелік, көрсеткіштік, логарифмдік, тригонометриялық) қасиеттерін білуі, олардың графиктерін салуды және шамалар арасындағы функционалдық байланыстарды көрсете білуі;

- жазықтықтағы геометриялық түрлендірулердің қасиеттерін білуі және оларды қолдана білуі;

- ақпараттармен жұмыс істеудің негізгі тәсілдерін білуі;

- компьютердің жұмыс істеу қағидатын, ұйымдастыру негіздерін және жұмыс істеуін білуі;

- компьютерді басқарудың негізгі бағдарламалық құралдарын және ақпаратты қорғауды білуі;

- адам және қоғам өміріне ақпараттың тигізетін ықпалын, мәнін, ролін білуі;

- жалпы және дара коммуникациялардың ақпараттық жүйесінің ерекшеліктерін айыруы;

- Web – кеңістігінің тұжырымдамасын білуі;

- қоршаған болмысты танып білуде жаңа ақпараттық көзқарасты қалыптастыратын тірі табиғаттағы, қоғамдағы, техникадағы ақпараттық үдерістер саласын қарастыра білуі;

- компьютерді басқарудың бағдарламалық жабдықтарын қолдана алуы;

- үдерістерді алгоритмдей, бағдарламалай, модельдей алуы;

- ақпараттық және коммуникациялық технологияның стандартты жабдықтарымен жұмыс жасай алуы;

- әртүрлі пәндік білімді меңгергенде ақпараттық технологияның негізгі мүмкіндіктерін, оның ішінде, әртүрлі есептерді шешу барысында бағдарлама құру және дайын бағдарламаны қолдана алуы;

- Интернет арқылы хабар алуы және жібере алуы тиіс.

- алгебралық, логарифмдік, көрсеткіштік және қарапайым тригонометриялық өрнектерді түрлендіре алуы;

- алгебралық және трансценденттік теңдеулерді, теңсіздіктерді және олардың жүйелерін шешуді, оларды есептер шығаруда қолдана алуы;

- формулалар (дәрежелі, радикалды, логарифмдік, көрсеткіштік, тригонометриялық өрнектерімен) бойынша, қажет жағдайларда анықтамалықтарды және қарапайым есептеу құралдарын қолдана отырып, практикалық есептеулер жүргізе алуы;

- функцияның көмегімен нақты шамалар тәуелділігін сипаттауы мен зерттеуі, оларды графиктік түрде көрсете алуы;

- нақты процестердің графиктерін түсіндіре алуы;

- геометриялық, физикалық, экономикалық және басқа да қолданбалы есептерді, соның ішінде математикалық анализ аппаратын қолдану арқылы ең кіші және ең үлкен мәндерді табуға арналған есептерді шығара алуы;

- практикалық есептер шығаруда нақты нысандардың ұзындықтарын, аудандарын және көлемдерін, қажет жағдайда анықтамалық материалдарды және есептеу құралдарын қолдана отырып есептей алуы;

- оқиғаның ықтималдығын нәтижелер санын санау негізінде есептей алуы;

- геометрия есептерін планиметрия мен стереометрия фигураларының қасиеттеріне сүйеніп, алгебралық аппаратты, сонымен бірге координаталық әдістерді қолдана отырып шығара алуы;

- қарастырылған формулалар мен фигуралар қасиеттері негізінде практикалық жағдайларды зерттей алуы;

- математикалық модельдеудің көмегімен практикалық есептерді шығара алуы;

- өзіндік математикалық модельдерді талдай алуы, түсіндіре алуы және құра алуы;

- диаграмма, графиктер, кестелер түрінде берілген нақты сандық мәліметтерді талдауы, реттеу мен түсіндіруі, оларды жобалау – зерттеу қызметінде қолдана алуы;

- статистикалық сипаттағы ақпаратты талдай алуы;

- ең жаңа бағдарламалық жабдықтарды білуі;

- компьютерге бағдарламалық жабдықтарды орнатудың ретін және ережесін білуі;

- қорғау және архивациялау құралдарын білуі;

- Microsoft Office құрылымын және оның жұмыс істеу ұстанымдарын білуі;

- мәтіндік құжаттарды ресімдеудің элементтерін білуі;

- мәтіндік процессордың автоматты түрдегі бабының міндетін мен мүмкіндігін білуі;

- баспа жүйелерін, мүмкіндіктерін және олардың бағдарламалық қамтамасыз етілуін білуі;

- графиктік ақпаратты түрлендірудің құралдарын білуі;

- векторлық кескіндемелерді құрастырудың негізін білуі;

- мультимедиа технологиясы туралы түсінігінің болуы;

- компьютерлік тұсау кесер құрудың технологиясын білуі;

- World Wide Web туралы түсінігінің болуы;

- Internet – те іздеу жүйесі ұғымының болуы;

- Web-бет құру тұжырымдамасын білуі;

- Web-бет құрудың құралдарын білуі;

- ақпараттық қауіпсіздік туралы түсінігінің болуы және оны қамтамасыз ету сұрақтарын білуі;

- ақпараттық қоғамның негізгі сипаттауыштары мен ерекшеліктерін білуі;

- операциялық жүйені орната алуы және конфигурациялай алуы;

- компьютерде қолданбалы бағдарламалық жабдықтарды орнатуды меңгеруі;

- қорғау және архивтеу құралдарын қолдана алуы;

- Microsoft Office-те жұмыс жасай алуы;

- мәтіндік редактордың параметрлерін қолдана алуы;

- мәтіндік редактордың графиктік және шрифтік мүмкіндіктерін қолдана алуы;

- Corel DRAW көмегімен графиктік кескіндемелерді сала алуы;

- мәтіндік редактор арқылы кітаптың үлгісін жасай алуы және беттей алуы;

- баспа жүйесі арқылы кітаптың үлгісін жасай алуы және беттей алуы;

- құжаттарды ажырату, мәтінді тексеруі және түзету жүйелерімен жұмыс жасай алуы;

- арнайы қондырғылардың көмегімен тұсау кесерді құрастыра алуы;

- Internet-те ақпараттарды іздей алуы және қарай алуы;

- FrontPage қосымшасы көмегімен Web – бет құрастыра алуы тиіс.

6.3.3 Білім берудің «Жаратылыстану» саласы

«Жаратылыстану» білім беру саласының жалпы мақсаты:

- адам мен оны қоршаған әлемнің біртұтастығы туралы түсінікті қалыптастыру болып табылады.

«Жаратылыстану» білім беру саласының пәндерін оқыту келесі мақсаттарды жүзеге асыруға бағытталған:

- физиканың, астрономияның, химияның, географияның негізін құрайтын табиғаттың фундаменталдық заңдарының мәнін игеруі;

- қоршаған әлемді танудың жаратылыстану-ғылыми әдістерін игерту;

- нақты жағдайларда жаратылыстану-ғылыми білімдерін, әдістерін және іс-әрекетін экологиялық талаптар мен нормаларға сәйкес ұйымдастыру тәжірибесін қолдану қабілетін қалыптастыру.

6.3.3.1 «Жаратылыстану» білім беру саласындағы оқытудың нәтижелері

а) Бастауыш білім беру деңгейінде білім алушы:

- адамның қолымен жасаған табиғаттың обьектілері мен заттарын, тірі және өлі табиғаттың обьектілерін, бейнелер мен заттарды айыра алуы;

- тірі ағзалардың тіршілігіне қажетті шарттарды білуі;

- жер бетіндегі тіршілік үшін күн сәулесінің және оның жылуының мәнін білуі;

- адамның табиғатпен өзара байланысы, өлі және тірі табиғаттар құбылыстарының арасындағы өзара байланыс туралы мысалдар келтіре алуы;

- адам денесінің құрылымы және оның ағзаларының негізгі қызметі туралы түсінігінің болуы;

- жеке бас тазалығының, денсаулық сақтаудың, қауіпсіздік тәртіп ережелерін білуі;

- Қазақстан табиғатының кейбір ерекшеліктері: өсімдіктер және жануарлар әлемі, жер бетінің формалары, ірі су қоймалары, пайдалы қазбалардың негізгі түрлері және олардың қасиеттері, табиғи аймақтары туралы жалпы түсінігінің болуы;

- жер бетіндегі өсімдік және жануарлар әлемінің алуан түрлілігі туралы жалпы түсінігінің болуы;

- өлшегіш құралдар және құрылғыларды пайдалана алуы (компас, термометр, флюгер);

- өзі тұратын өлкенің ауа райын бақылай білуі, оқып білген өсімдіктері мен жануарларынан өзінің мекеніндегісін таный алуы;

- ауаның, судың, топырақтың физикалық қасиеттерін (мөлдірлік, ағымдылық, қаттылық, жылу өткізгіштік, түс, иіс) оқып білуде қарапайым тәжірибе жасай алуы;

- жергілікті жердің жобасын суреттен ажырата алуы; зерделенген шартты белгілер бойынша географиялық картаны оқу тәсілдерін қолдана білуі;

- табиғатта негізгі тәртіп ережелерін орындай алуы және қоршаған ортаны қорғау шараларын сақтай алуы тиіс.

- негізгі жаратылыстану-ғылыми ұғымдары мен шамаларының мәнісін, олардың арасында байланыс пен қатынасты білуі;

- жаратылыстанудың маңызды заңдылықтары, заңдары және теорияларын білу;

- қоршаған әлемнің құрылымын, тұтастығын және оның бөлшектерінің өзара байланысын білуі;

- табиғат нысандарын классификациялау және сипаттау принциптерін білуі;

- елдің табиғи ресурстарының және олардың негізінде материалдық құндылықтарды өндіруді білуі;

- энергияның табиғи көздерін, олардың түрлерін, олардың қайта түрлену үдерістерін білуі;

- табиғи және жасанды құбылыстардың ғылыми негіздерін білуі;

- эксперимент жүргізудің және объектілерді пайдаланудың қауіпсіз ережелерін білуі;

- зертханалық эксперименттерді жеке және топ құрамында жүргізуі;

- алынған нәтижелерді өңдей және оларды әртүрлі нысанда (кестенің, белгінің, суреттердің және құрылымдық сызбалардың көмегімен сипаттау) ұсына білуі;

- бақылау және зерделеу негізінде табиғат объектілерін сипаттай білуі;

- табиғат үдерістерінің және олардың адам өмірі мен қызметіндегі рөлінің мәнін білуі;

- экожүйенің ерекшеліктері туралы түсінігін өзін қоршаған орта мысалдары негізінде қалыптастыруы;

- қазіргі заманғы адамнаң өміріндегі едәуір маңызды объектілердің сипатын білуі;

- тұрмыста адамды қоршап тұрған обьектілерді дұрыс және қауіпсіз пайдалана білуі;

- қоршаған ортада және адамның өндірістік қызметіндегі құбылыстардың арасындағы себеп-салдар байланысын орната білуі;

- алған білімін денсаулыққа және қоршаған ортаға байланысты проблемаларды шешу үшін қолдана білуі;

- табиғи-ғылыми білімін басқа пәндер білімімен жинақтай білуі;

- қазіргі заманғы ақпараттық технологияны табиғи-ғылыми мазмұнындағы оқу және ғылыми танымал ақпараттарды іздеу және өңдеу үшін пайдалана білуі керек.

- әлемнің табиғи-ғылыми бейнесінің компоненттерін: негізгі түсініктерді, заңдылықтарды, заңдарды және теорияларды білуі;

- табиғи жүйенің ерекшеліктерін білуі, оның материалдық бірлігін түсінуі;

- табиғи циклдарды, олардың адам іс-әрекетінің әсерінен бұзылу мүмкіндіктерін білуі;

- жаңа білімді меңгеру шамасына қарай әлемнің ғылыми бейнесі туралы өзінің түсінігін үйлестіре білуі;

- табиғи объектіде, жүйеде, үдерісте және құбылыста өзара байланысты анықтай, түсіндіре және пайдалана білуі;

- табиғи және жасанды жүйедегі үдерістердің пайда болу мүмкіндігін анықтай және олардың салдарын бағалай білуі;

- Қазақстанның табиғи ресурстарын сипаттауы; оның практикалық маңыздылығы мен қайта өңдеу тәсілдері туралы түсінігінің болуы;

- тұрақты даму стратегиясының қағидаларын меңгеруі;

- әртүрлі ақпарат көздерін және қазіргі технологияларды пайдалана отырып жаратылыстану-ғылыми пәндері бойынша жаңа білімді ала білуі;

- табиғатты және адамды танудағы ғылыми әдістердің мәнін, оларды танымдық және тұрмыстық қызметте пайдалану қағидаларын білуі;

- туындаған танымдық міндеттер мен проблемалық жағдаяттарды шешуде қоршаған ортаны танудың табиғи-ғылыми әдістерін қолдана алуы;

- табиғи-ғылыми зерттеулерді жоспарлауды және жүргізуді, алынған нәтижелерді өңдеуді және талдауды білуі;

- объектілерді,, құбылыстар мен қарапайым жүйелерді моделдеуді білуі;

- алынған нәтижелердің негізінде өз ұстанымын құра және дәлелдей білуі керек