Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі
Оқытудың әдістемелік жүйесінің ерекшеліктері
жүктеу/скачать 2.28 Mb.
|
Оқытудың әдістемелік жүйесінің ерекшеліктеріБейнелеу өнерін оқытудың негізі – оқу-тәрбие процестерінің органикалық бірлігі. Эстетикалық - көркемдік тәрбие білімді жүйелі түрде ұсынуға және көркемдік іс-әрекет дағдыларын үйретуге негізделуі керек. Бірақ дағдыны меңгеру өз алдына мақсат емес, тек көркемдік таным мен шындықты бейнелеудің, шындыққа эстетикалық көзқарасты қалыптастырудың, оқушылардың белсенді өмірлік ұстанымын дамытудың құралы. Қазіргі кезеңдегі оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі – оқушының білімді өз бетінше «меңгеру»үшін жігерлі іс-әрекетін ұйымдастыру. Бұл тәсіл тек пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникациялық дағдыларды меңгеруге ғана емес, сонымен қатар оның жеке мүдделерін, болашағын жүзеге асыруға және конструктивті шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін жеке қасиеттерді де қосады. Бейнелеу өнері сабағының нәтижелі болуының шарты – балалардың еңбекке деген қызығушылығы мен берілуі. Бейнелеу әрекеті балаларға қуаныш сыйлауы, оқушылардың бейнелеу өнері сабағына белсенді эмоционалдық қатынасын қамтамасыз етуі керек. 1-сыныптағы бағдарлама 6 негізгі бөлімді қамтиды: өнерді қабылдау, графика, кескіндеме, мүсін, сәндік- қолданбалы өнер, сәулет және дизайн (көркемдік дизайн және модельдеу). Әр бөлімде оқу мақсаттары көрсетілген. Бағдарламаны игеру нәтижесінде оқушылар өнердің қоғам өміріндегі рөлі, Қазақстандық, әлемдік және өнер тарихының негізгі кезеңдері туралы түсінік алуы тиіс. Шындықты зерделеу және көркемдік іс-әрекет дағдыларын меңгеру негізінде оқушылар сурет салуды, бояумен жұмыс істеуді, мүсіндеуді, сәндік-қолданбалы жұмыстарды - табиғатты, есте сақтаудан, бақылаудан, қиялдан, тақырыптар бойынша - тақырып бойынша - жасауды үйренуі керек. Бағдарлама талаптарының көлемінде. Өнерді жұмыстың бір бөлігі ретінде қабылдау бағдарламадағы оқу тапсырмаларының салыстырмалы түрде дербес жүйесіне ие. Бұл бөлімнің мақсаты балалардың бойында көркем мәдениет құбылыстарын саналы түрде қабылдау және бағалау, өнердің адам және қоғам өміріндегі мәнін түсіну қабілетін жүйелі түрде дамыту болып табылады. Өнерді жұмыс бөлімі ретінде қабылдау келесі негізгі міндеттерді шешеді: адамгершілік сезімдерін, Қазақстан халқының мәдениетін және басқа елдердің мәдениетін құрметтеуге тәрбиелеу; оқушылардың шығарманың мазмұнына байланысты эмоционалды тәжірибе алу қабілетін және басқалармен – мұғаліммен және сыныптастарымен әңгімелесу барысында оған деген өз көзқарасын білдіру қабілетін дамыту; көркем бейнелеу құралдарын ажырату және олардың автордың көркем образдар жасаудағы рөлін түсіну қабілетін дамыту; өнер және суретшілер туралы білім мен түсінік қалыптастыру. Графика, кескіндеме, мүсін, сәндік-қолданбалы өнер, сәулет және дизайн (көркемдік дизайн және модельдеу) бөлімі мыналарды қамтиды: біріншіден, жазықтықтағы сурет – бояумен және графикалық материалдармен сурет салу; екіншіден, ермексазбен модельдеу, қатты материалдармен жұмыс жасау (саз, папье-маше); үшіншіден, сәндік-қолданбалы қызмет; төртіншіден, сәулет, заманауи дизайн, көркемдік дизайн және модельдеу элементтері бар тегіс немесе жалпақ және көлемді бұйымдардың көркемдік шешім. Практикалық жұмыс білім алушыларға көркемдік құралдарды таңдау кескіннің мазмұнына, тақырыптың функциясы мен мақсатына, көркем материалдың әр түрлі мүмкіндіктеріне тәуелділігін ашуы керек. Бейнелеу өнері сабақтарында модельдеу, құрастыру, қағазбен, картонмен жұмыс істеу және басқа да орындаушылық түрлері оқушыларға ойды көркем-бейнелі шешу міндетін қояды, ал еңбекке үйрету сабақтарында материалдардың қасиеттерін және оларды өңдеу жөніндегі технологиялық операцияларды зерттеу мақсаты көзделеді. Практикалық тапсырмалардың мазмұны оқу міндеттерінің төрт негізгі тобын шешуді көздейді: бірінші – композиция, екінші – пішін, пропорция және конструкция; үшінші - кеңістік және көлем; төртінші – түс және жарық. Көрнекі сауаттылыққа негізделген оқу міндеттерінің осы топтарын игеру оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес көркем образды саналы түрде шешуге бағынуы керек. Айналадағы шындықты бақылаумен және зерттеумен байланысты бақылаудан және табиғаттан натурамен жұмыс - оқытудың ең маңызды түрі және бағдарламаның сәтті дамуының шарты. Бағдарлама тірі бақылау жұмыстарына кеңінен тартуды, табиғат объектілерін зерттеуді, оқушыларға көркем бейнені шешуге негіз болатын фото және бейнематериалдарды көрсетуді көздейді. Шындық объектілерін бейнелеу кезінде мектеп оқушыларының өмірден немесе «өзінен»бейнеленген сипаттамаларды шынайы жеткізе білуі оқу процесінің сәттілігінің маңызды критерийі болып табылады. Жазықтықтағы бейнелеу (графика және кескіндеме), өмірде және басқа пәндер бойынша сабақтарда кеңінен қолданылатын суретке ең көп сағат беріледі. Оған табиғаттан (натурадан) сурет салу, есте сақтау, тірі бақылаудан кейінгі бейнелеу, мұғалімнің нұсқауы бойынша немесе қиял мен елестету негізінде тақырыптар бойынша жұмыс, сонымен қатар нобайлар, қолданбалы графика және қолданбалы жұмыстар жапсырмалау жатады. Мүсін, бастауыш мектепте ерекше маңызды, мұнда қимыл-сезгіш компонент балалардың бейнелеу әрекетін дамытуда маңызды рөл атқарады. Сәндік-қолданбалы қызметке мыналар кіреді жазықтықтағы кескін элементтері және және көлемді сәндік жұмыстар жасау. Сәулет және дизайн (көркемдік дизайн және модельдеу) мектеп оқушыларының қоршаған ортаны өзгерту процесінде, сәулетте, тұрмыстық заттарда, көркемдік іс-әрекеттің әртүрлі түрлері арасындағы байланыс туралы түсініктерін, дамытуға ықпал ететін үш өлшемді мен жазық жұмыстарды қамтиды. Бастауыш сыныптардағы практикалық сабақтарда негізгі міндеттердің бірі – балаларды көркем шығармашылықтың қуанышына, белсенділікке, өз күшіне деген сенімділікке, ойдың дербестігі мен жұмысты орындауға тәрбиелеу. Сонымен бірге, мектеп оқушыларының бастапқы білімдерін дамытуға тырысу керек, бірақ негізгі жұмыс дағдылары оқушылар тек үйреніп қана қоймай, түсіндіре алатын ұғымдар мен ережелер білуге ұмтылу қажет. Негізгі әдіс – проблемалардың көрнекі-тиімді және көрнекі-бейнелі шешімдеріне негізделген бейнені қабылдау кезінде балаларда біртұтас жанды әсер қалдыру, бұл жасөспірімдерде бейнелеу объектісіне аналитикалық көзқарастың алғы шарты болып табылады. Модельдеу және сәндік-қолданбалы өнердің бастауыш сыныптарда нақты пішіні мен дизайны айқын нысандармен белсенді жұмыс істеген кезде пішінді талдау дағдыларын дамыту үшін үлкен маңызы бар. Бастауыш мектеп бағдарламаларында табиғат бейнесіне ерекше көңіл бөлінеді. Кеңістікті тасымалдауды үйрену бірінші сыныптан бастап, негізінен бақылау және тақырыптар бойынша жұмыстан басталады. Бағдарламада басты назар кіші жастағы оқушыларға жазықтықтардың сынуы және сынық шекарасы (еден мен қабырғалардың шекарасы, жер мен аспанның көрінетін шекарасы) ұғымы туралы білім беруге, сондай-ақ еден мен жердің бетіне заттарды дұрыс орналастыру мүмкіндігі. 1-сыныпта түспен жұмыс жасауда түсті әртүрлі тәсілдермен көруге, қажетті реңктерді ажыратуға және құрастыруға үйрету міндеті қойылады. Балалардың жарқын «ашық»түстерге деген қызығушылығын, түстерді араластыру арқылы реңктерді қолданумен біріктіру керек. Бағдарламада көркемдік іс-әрекеттің техникалық аспектілеріне, атап айтқанда, қылқаламмен және бояумен жұмыс істеу әдістеріне ерекше назар аударылады, оны оқушылар біртіндеп және жүйелі түрде меңгеруі керек. Мұғалімнің материалдармен және құралдармен жұмыс істеу әдістерін көрнекі түрде көрсету (демонстрациялау) үлкен маңызға ие. Ұсынылатын халық қолданбалы өнері бойынша жұмыс түрлері, мақсатты бағытқа ие. Олар Қазақстан халықтарының сәндік-қолданбалы мәдени мұрасымен шығармашылықтың жеке және ұжымдық түрі ретінде көркем-шығармашылық бейнелеу қызметіне негізделген. Композициялық жұмыста ең бастысы қағаздың бүкіл бетін өңдеу мен оны суретпен толтыру, ал модельдеу мен сәндік жұмыста - бүтін пішінді жасау. Балалар композицияның идеясына сәйкес келетін заттарды таңдауды, сонымен қатар үлкен сурет салуды үйренеді. Үшінші сыныпта кеңістік құбылыстарын ескере отырып, композицияның үйлесімділігін сақтай білу дағдысы қалыптасады. Бастауыш мектептегі композициялық іс-әрекет сызбаның безендірілуіне байланысты мәнерлі бояу мен кеңістіктік шешімді таңдаумен байланысты. Оқыту процесінде игерілетін пән емес, бейнелеу өнері сабағында оқып, дамып, тәрбиеленетін оқушы маңызды. Оқушылар орындайтын практикалық жұмыстардың әртүрлі түрлері бірдей талаптарға сай болуы керек: эстетикалық, практикалық маңыздылық (жеке немесе қоғамдық), осы жастағы балаларға қолжетімділік, мақсатқа сәйкестік, экологиялық тазалық. Мұғалім аймақтық компонентті және өзінің эстетикалық қызығушылықтарын ескере отырып, тапсырмалардың өз нұсқаларын енгізуге құқылы. Жоспарлау кезінде шартты сабақтың ұзақтығын екі бөлікке бөлуге болады. Мысалы, көркем шығармалар туралы әңгіме бір сабақта оқушылардың практикалық жұмысымен, немесе модельдеу сурет салумен біріктірілуі мүмкін. Жалпы, бір тапсырмада (мүсіндеу, сызу, сәндік-қолданбалы өнер) оқушылар бір уақытта екіден көп оқу тапсырмасын шешуі керек. Жергілікті жұмыс жағдайына байланысты мұғалім бағдарламада ұсынылған түрге сәйкес тапсырмаларды өз бетінше құрастыра алады. Бұл жағдайда тапсырма бес компоненттің бірлігі болуы керек: Біріншісі – оқу мақсаты; екіншісі – шығарманың тақырыбы немесе объектісі; үшіншісі – жұмыс түрі (өмірден, тақырып бойынша, қиялдан, т.б.); төртінші – материал мен техника; бесінші – осы сабақта оқушылар үйренуі тиіс терминдер мен ұғымдар. Бастауыш білім деңгейіндегі бағдарламаны балалар үй тапсырмасынсыз меңгеруі керек. Үй тапсырмасы ретінде көмекші материалды дайындауға, белгілі бір заттарды немесе құбылыстарды бақылауға нұсқау беруге болады. Әрбір орындалған практикалық жұмыс (сызу, модельдеу, қолданбалы зат) үшін бастауыш мектепте орта есеппен бір-екі сабақ жоспарлануы керек. Ерекшеліктер – нысан (натурадан) алынған эскиздер, есте сақтаудан эскиздер, 10-15 минутқа созылатын көркем материалдармен жұмыс істеу техникасындағы жаттығулар. Мұғалім оқу жылы бойына қалыптастырушы бағалауды және оқушылардың білімі мен дағдысын қорытынды бағалауды жүргізуі керек. Тоқсандық және жыл бойынша баға, практикалық жұмыс және оқушылардың ауызша жауап берген бағасына қарай бес балдық жүйе бойынша қойылады. Бейнелеу өнерінің оқу пәні ретіндегі ерекшеліктерін және балалардың көркемдік іс-әрекетке деген ерекше көзқарасын ескере отырып, ағымдағы жұмысты бағалау ынталандырушы болуы керек, оқушының сабаққа ынталы және ынталы қатынасын ынталандыру қажет. Бейнелеу өнері сабақтары заманауи АКТ-ны пайдалана отырып, қажетті оқу құралдарымен және көрнекі құралдармен жабдықталуы керек. Мұғалім тақтадағы педагогикалық суретпен бірге жеке жұмыстың негізгі әдістерін көрсете білуі керек. Сабақ сапасының заманауи деңгейі арнайы бейнелеу өнері кабинетінің жабдықталуымен қамтамасыз етіледі. жүктеу/скачать 2.28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|