Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
| «космополиттар» – әлем азаматтары деп атаған. Мұндай сипаттама –
Александр Македонский, Рим, Араб халифаты, Кеңес дәуірі азаматтарына тән. «Жаңа стоиктердің» осындай сапасы рим философиясын нығайта түсті. Әлемдік «ақыл-ой заңына» жүгіну үздіксіз әскери және қоғамдық тартыстар жағдайында пайда болатын адамның қалпын сезінуіне байланысты туындаған, осыған нәтиже азаматтардың арасындағы индивидуализмнің шектен тыс ӛсуі. Жалғыз адам сүйенішті бүкіл тіршілікті басқаратын жоғары игі күштен (Логостан, табиғаттан немесе Құдайдан) іздейді. Адам осы сәтте ӛзін жердің азаматы емес ғарыштың азаматы ретінде сезінеді; бақытқа қол жеткізу үшін ол ұлы күшпен анықталған жалпы құбылыстардың заңдылығын танып-біліп, табиғатпен келісімде ӛмір сүруі қажет. Эклектизм (араластыру), стоиктердің негізгі жайының кӛпмағыналылығы оларға түрлі эллинистикалық қоғамда танымалдықты қамтамасыз етеді және стоицизмінің мистикалық сенімімен және астрологиямен жақындасуына жол берді. Философиялық ойлардың пайды болу мәнісі скептицизмде жайдан- жай шықпады. Ол философиялық құрылу ойларының даму негізінде пайда болды. Грек физиктері мен материалистері ӛз диалектілерінде біраз кері түсініктерді анықтады. Осы түсініктердің мәнісін ұғыну үшін бір-біріне кереғар сезімдер негізін қабылдау керек болды. Ой елегінен сезім деңгейінде қабылданатын бүкіл құбылыстар қатынасы ғана ӛткізіліп қоймады, бірақ сезімдік қабылдау мен сезім нақтылығына сүйенгендіктен, бір-біріне қарама қайшы екі тұжырым арасындағы таңдауды ақтайтын негіздер де жеткілікті болмады. Скептицизм ілімінің негізін қалаушы Пиррон (б.д.д. 365-275 жж.), философ – бақытқа талпынушы адам деп түсінді. Бақыт беймаза тыныштықтан және қиыншылықтан тыс үш түрлі сұраққа жауап береді деді: 1) заттар неден құралады; 2) біздің оларға қатысымыз; 3) осы қатынастардан алатын пайдамыз. Бірінші сұраққа біржақты жауап беру мүмкін емес: оның ұғымын анықтауда тұжырымдау бар, сондықтан оны кез келген санамен қабылдау, оның ақиқат пен жалған екендігін, кез келген заттың кері баламасы болатынын тұжырымдайды. Заттарға қатысты бір мәнді нақтылаудың мүмкін еместігі жайындағы тезистен Пиррон екінші сұраққа жауап берген: заттарға нағыз философиялық қатынас әдісі оларға қатысты қандай пікір болса да сабырлық сақтауда. Бұл нақты ештеңе жоқ дегенді білдірмейтін: біздің сезімдік қабылдауларымыз немесе әсеріміз сӛзсіз нақты. Адасулар пайымдауда, адамдар – бар және бар болып кӛрінетіннен қорытынды шығаруға тырысқанда ғана болады. Пирронның екінші сұраққа жауабы, үшінші сұрақтың шешімін анықтайды, мұнда скептицизм философияның жоғары баспалдақтарынан кӛрінеді. Скептиктер платон Академиясының бағытын жалғастырушылармен гносеологины, эпикуреизм, стоиктарды даттаған. Олар бақытты «атараксия» ұғымымен байланыстарған, оны әлем санасын қабылдау, яғни қоғамның тіршілігін қабылдау. жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|