Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
«орын», «уақыт», «іс-әрекет», «қиналу», «жағдай», «иелену». «Болмыс
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Логиканың жұмысы – білім алудың ережесін бекіту
- Мемлекет үшін индивид, индивид үшін мемлекет емес – осы заңмен
| «орын», «уақыт», «іс-әрекет», «қиналу», «жағдай», «иелену». «Болмыс»
категориясы «зат деген не?» сұрағына жауап береді. Басқа тоғыз категория – «заттың құрылымы қандай?» сұрағына жауап береді. Шындық – бұл ішкі, заттың бӛлінбейтін құрылымы, ол оны басқалардан ерекшеленеді. Шындық ӛзгермейді, бӛлінбейді, сезімге бағынбайды. Логиканың жұмысы – білім алудың ережесін бекіту, ол силлогизмнің ой қорытындылары мен дәлелдерінен алынады. Аристотельдің силлогистикасы – бұл ой қорытындылары мен дәлеледерінің зерттеуі, жеке және ортақ индукция мен дедукция арақатынастарына негізделген. Бұл – формальды логика. Логикада Аристотель тек категориялық аппаратын ғана құрып қоймай, оның заңын да тапты. Олар тӛртеу: 1. Теңдік заңы: зат ӛзіне-ӛзі тең (А=А); 2. Қарама-қарсылық заңы: Біз бір зат жайында ғана айта алмаймыз, ол бір уақытта ӛзіне тең және тең емес, ол бар немес басқа (А=А және А емес А); 3. Ерекшелік заңы: Біз бір зат бар екенін айта алмаймыз «А» немес «А емес». Үшінші ерекшілік: екі қарама-қарсы шындықтан 1 ғана дұрыс. 4. Жеткіліктілік заңы: «А» «А» болғаны үшін, оған керекті, жеткілікті дәлел керек. Дәлелділік теориясында басты рӛлде логика, Аристотель ғылыми зерттеудің мақсаты қажетті және баршаға ортақ деген. Баршаға ортақтылығы жеткіліктілік арқылы танылады, бірлікті, индивидуалды тұрмыс заттары сезім арқылы қабылданады. Платонға қарағанда, ол әлемдегі материалды шындықты және субъективті ойлаудың қатысы барын мойындаған. Түсінік – қарама-қайшылықты кешіп жатқан процесс, бұл жеңілдің қиынға, эмпирикалық фактордан теориялыққа, сезім сатысынан шектеуші абстракцияға айналуы. Басқа сӛзбен, түсінік жолы – сезуден, елестетуден, тәжірибеден, еске сақтаудан, ӛнерден ғылымға дейін. Аристотель мәңгі әлемдік тұрмыс шындығын идея әлеміне қарсы қоймайды. Керісінше, қарсылығын ескертеді, диалектикалық бірлік. Стагирит бұлардың байланысын зерттеп шындық концепциясын қалыптастырды. «Метафизикада» ол: «екінші орынды шындық деп, бірінші шындықтағы түрлерді айтамыз деген». «Категорияларда» материя – бұл заттың болуы (индивидуалды тұрмыс). Мысал: ағаш – субстраты пішінді үй, ал саз (глина) – амфора субстраты. Тек материялды және формалды бастау субстракциялық шындықты жасайды. «Бірінші субстанция», шындық – ол индивид, ал форма «екінші субстанция» болып табылады. Сол уақытта «метафизикада» Аристотель: «Мен тұрмыс шындығын, әр затты бірінші шындықты бірінші субстанцияға жатқызамын» деген. Эмпирикалық тәжірибе кӛзқарасынан сезімді түсіну сатысы «бірінші шындық» – бұл индивид, индивидуальды тұрмыс заты. Бірақ әрі жеке тұрмыс затының формасы (екінші шындық) ол теориялық ойлау сатысында біріншісубстанцияны анықтайды. Басқа сӛзбен тұрмсы материялының формасы жерде бірінші саты – ортақ тұрмыс формасы, ол тек жеке ғана түсінік береді, потенциалды тұрмысты материяларды жасайды. Бұдан бірінші және екінші шындықты жеке қарағаннан еш пайда жоқ. Біріншілік – екіншілік шындық жатқызуы. Бәрі қай кӛзқарастан классификацияланады – эмпирикалық немесе теориялық, соған байланысты. Аристотельдің «Саясат», «Никомахов этикасы», «Үлкен этика» трактаттарында мемлекет туралы ілімі баяндалады. Ол оның этикалық және ортақ саяси кӛзқарасы мен жан оқуымен тығыз байланысты. «Қоғам» және мемлекет түсінігі Аристотель үшін бір мағыналы. Бұда таңғаларлық ешнәрсе жоқ. Мемлекет үшін индивид, индивид үшін мемлекет емес – осы заңмен жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|