Figure 5. Preparation and realization of a program of accumulation of potential for intensive development of industry in a market economy

Objectives: To prepare the main chart of industry development in the current conditions of the country, relying on the practices of countries with developed industry and the former Soviet Union.

Strategies and actions for achieving these objectives:

- preparation of paradigm of advantageous variant of industry development and the fastening activities;

- creation of public administration agencies through basing on the paradigm of mechanism of the functional interrelations between the Ministries of Energy and Transport, Ministry of Industry and Trade, Ministry of Finance, State Committee for Property and others;

- approval of quotas on all export products and on domestic consumer consumption goods;

- settlement of nomenclature, amount and direction of export;

- realization and approval of the measures system at the state level to improve credit and investment policy of industry.

2. Preparation and realization of industrial map of creation the most efficient system of state backing of industry in a market economy.

Objectives: To create an effective regulation system of industrial complexes of the country, taking into account different organizational features of the structure, ownership and activities.

Strategies and actions for achieving these objectives:

- analysis of global practice of industrial complex governance in conditions of market economy and the preparation of methodical bases of selection;

- preparation and realization of multistage adaptation of industrial complex governance in conditions of market economy;

- preparation and realization of joint stock and holding companies, established by a system of measures on the most efficient use of government capital to solve strategic issues of national economic development;

- systematization of information on small and medium businesses, creation of the management and organizational structure of small and medium businesses in the industry, ensuring its effective contribution to the economy;

- preparation and realization of measures to support small and medium businesses.

3. Preparation and realization of a program of industry investment policy.

Objectives: To ensure rapid and efficient development of industry through purposeful investment into perspective projects.

Strategies and actions for achieving these objectives:

- preparation of scientifically based methodical framework of investment projects selection;

- analysis of all submitted projects using the methodical framework and determination of investment projects blocks;

- the major capital investments for investment projects financed by the fund of modernization of country economy must be implemented in connection with the financing of new productions that are important for the national economy;

- preparation and approval at the state level of the programs of investment projects, as well as a list of priority projects financed by foreign loans;

- realization on advantages of the following directions of investment projects through using foreign loans:

- fundamental structural modification and modernization of major investment complexes;

- formation of strong sources of scarce resources and raw materials;

- investing of new enterprises, producing goods for export;

- creation of a scientific multitude and production of scarce goods;

- conversion and diversification;

- preparation and approval at the state level of creating a special investment bank for industrial complexes reconstruction and development with the participation of foreign capital in order to radically improve foreign credits and investments effective using;

- preparation, approval and realization of establishing privatization investment fund of industry at the state level in order to substantially increase the effective realization of investment projects financed in the national currency of Kazakhstan.

4. Preparation and realization of measures for effective conducting of procedures in such spheres as rules, laws, expertise, standardization and patent granting in industry interests.

Objectives: to improve the efficiency of stabilization and industry development process.

Strategies and actions for achieving these objectives:

- analysis, classification and calculation of all basic information on certain activities;

- preparation of the charter about intellectual property fund of industry;

- preparation and realization of standardization and certification program of industrial production products, especially new species. Systematic organization of activities in the field of norms and laws.

V. Preparation and realization of operative and intensive development program of the industry (Figure 6).

Strategies and actions for achieving these objectives:

- evaluation and detailed analysis of effective using trends of the initial capacity, which includes the following:

- stable working “mechanism of industry”;

- improved scheme of government regulation and control of industrial complexes;

- economic infrastructure of stable elements of the market;

- reliable integration of industries and the diversity of relationships between them;

- founded credit and investment framework;

- system of norms and laws;

- informational-analytical statistics;

- preparation of the structural scheme of rapid and intensive development program of industry in the following program blocks:

- Government national program;

- programs for the development of industries;

- special programs;

- programs of purposeful priority of industrial development;

- preparation of functional interrelations principles of blocks based on the purposeful priority concept, as well as the most priority program blocks among other blocks.

Ensuring the realization of the following previously prepared programs in deadlines in accordance with the objectives:

1. Governmental National Program for the Development of metallurgical industry and chemical complexes of Kazakhstan for 2010-2012.

2. Governmental national program of production areas creation for the production of import substitution products.

3. Governmental national program of consumer consumption goods production.

4. Development of mechanical engineering.

5. Governmental program of security complex enterprises conversion.

Preparation and realization of the following blocks of special programs:

A. Program of economy of energy and resources in the industry.

A system of precise control of the organization of large-scale implementation of technologies and equipment, which save energy and resources, organization of replacement of physically and morally obsolete equipment, organization of production of energy and materials costing equipment must be considered in the core of the program.

Under the program actions are focused in the directions of the establishing joint enterprises, international joint-stock companies and consortiums, the creating large technical corporations such as syndicates of development, realization of projects combined with an investment of projects through the consolidated finances.

The main objective of the program is to compensate the production industry of the country, especially the qualified professionals, who left the “mechanism of industry”, as well as the creation of courses of new professions related with the new forms of production. Solution of this problem determines the basis of the objectives of rapid and intensive development of industry.

The program is one of the highest priority issues. Because it objectively determines the exact level of industrialization. Different planned measures for achieving the objectives are realized on a detailed analysis of this issue in the industries, industrial complexes and private enterprises.

The fundamental basis for creating the purposeful priority program blocks is: their implementation, which on the one hand is directed to solve problems of effective development of the industry, and on the other hand, provides the basic objectives of the governmental national programs.

- full technical re-equipment, substantial reconstruction and modernization of enterprises of basic sectors of the industry;

- creation and development of modern production facilities, which produce machinery and equipment for procession the agricultural products, an urgent technical re-equipment of machine building;

- development of basic industries, providing foreign exchange potential of the country;

- balance achievement between imports and exports;

- increasing the export potential of the country;

- creation and development of manufactures which produce high quality products at the global level, to ensure stable export and foreign exchange incomes;

- intensive increasing of technically complex types and amount of production of high quality consumer consumption goods;

- creation of production areas on production of import substitution products;

- creation and development of industrial areas of goods production that determine the efficiency of the basic industries, i.e. important products to the national economy;

- implementation of rationally balanced efficient conversion of the military-industrial enterprises;

- realization of all sectors of material production with balanced economic trends;

- full processing of ore and minerals on the basis of progressive, nonpolluting and non-waste technologies and equipments;

- creation of conditions for effective development of resource base of industrial complexes;

- large-scale processing of wastes through maximizing utilization of industrial production;

- immediate and radical improvement of the situation in ecological disaster regions;

- development and strengthening of small and medium businesses industries;

- stockpiling of rare and expensive metals, diamonds, precious stones;

- improvement of the socio-economic development of regions, employment increasing and social guarantees ensuring;

In order to successfully realize the priority programs we need to create a system of concrete measures on governmental support:

- ensuring a legislative framework and its development;

- reorganization of the economy, efficient and target-oriented using of foreign investment and credit finance, public funds;

- creation of conditions for easier borrowing and taxation terms;

- creation of conditions for foreign trade activities, as well as licensing and quotas.

The analysis of illustrated tactics shows the next: equal competitive conditions for all market participants will be created, initiative of private property will get benefit in economy (Figure 7). Economic competitiveness will increase using advances in science. Research on management and marketing will be conducted in accordance with the requirements.

Investment and innovation projects will be selected on the basis of transparency and orientation, and will be realized primarily with the financing by public financial funds. Tax and customs legislation will stimulate the export of Kazakhstan`s competitive product and the attraction of investment into the country. Production of high technology products, goods with high added value is aimed on the basis of structural shift in industry. On this basis diversification of exports will be realized, the proportion of the exported product of Kazakhstan, finished products and industrial-innovational services of Kazakhstan economy will increase in the world economy.

We will have an opportunity to thorough development of entrepreneurship, using features of innovative business. The proportion of non-market sectors will be decreased. This will provide an opportunity to increase the amount of GDP in 3,5-4,0 times; maintenance of average annual growth rate of processing industries within the range of 8-8.4%; labor productivity gains at least 3 times; and 2-fold reduction of power-intensity of GDP by 2015. The social situation of the population, wages and pensions, income will increase in 2,0-2,5 times. If we entirely implement the concept, we can achieve the main objectives of the concept in a deadline. This concept covers the creation of highly profitable, industrial manufactures, which support enhancement of economic security and independence of Kazakhstan.

List of References:

1. 
   Акчурин А. Некоторые проблемы инновационного развития Республики Казахстан // Қаржы-Қаражат-Финансы Казахстана. – 2005 - №3. - С. 67-76.
   
2. 
   Бутаков А. Инновационные процессы в интегрированных структурах // Экономист. - 2005 - №7. - С. 39-51.
   
3. 
   Бабаев Ф.А., Борисов В.Н. Инновационный фактор оценивания результативности управления в промышленности // Проблемы прогнозирования. - 2005. - №4. - С. 136-142.
   
4. 
   Панфилов В.С., Шураков А.Г., Стуков А.С. Инновационный тип экономического развития и ограничения финансирования // Проблемы прогнозирования. - 2005. - №2. - С. 3-18.
   
5. 
   Бойко И. Перспективы инновационного развития восточно-европейских стран // Экономист. - 2005. - №2. С. 78-82.
   
6. 
   Волкова Т. Условия инновационного обмена // Экономист. - 2005. - №3. - С. 54-60.
   
7. 
   Управление инновационными процессами // Экономист. - 2005. - №5. - С. 46-53.
   
8. 
   Муканов Д. Индустриально-инновационное развитие Казахстана: потенциал и механизм реализации. - Алматы: Дайк-Пресс, 2004. - 274 с.
   
9. 
   Кокурин Д.И. Инновационная деятельность. – М.: Экзамен, 2001 - 576 с.
   
10. 
    Исахметов Т. Механизмы совершенствования инновационной политики в современных условиях // Қаржы-Қаражат-Финансы Казахстана. - 2005. - №3. - С. 77-81.
    
11. 
    Кажмухаметова А. Состав и структура инновационных затрат // Қаржы-Қаражат-Финансы Казахстана. - 2004. - №4. - С. 42-47.
    
12. 
    Куатбаева Г., Раисов Д., Нургалиев К., Нуркиянва Т. Бюджетная поддержка инновационного развития // Промышленность Казахстана. - 2004. - №2(23). - С. 14-16.
    
13. 
    Урузбаева Н. Основа индустриаль-инновационного развития страны // Промышленность Казахстана. - 2005. - №2(29). - С. 36-37.
    
14. 
    Айтекенов К., Исекешев А., Орынбаев Е. Приоритеты индустриально-инновационного развития Казахстана и роль государственных институтов развития // Экономист. - 2003. - №11. - С. 25-29.
    
15. 
    Указ Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева «О стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы» за №1096 от 17 мая 2003 года.
    

Шағын және орта бизнес кәсіпорындарының тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін олардың экономикалық ортасын жақсартуға арналған көптеген нақты іс-шараларды қарастыратын, кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамыту тұжырымдамасы жасалды (сурет1). Өйткені кәсіпкерлікті дамыту мәселелерін тұжырымдамалы түрде шешу шағын және орта бизнес саласына бағытталған индустриялдық-инновациялық саясатты өңдеп жүзеге асыруда жіберілетін кейбір қателіктердің алдын алуға және жұмыс қарқынын үдетуге көмектеседі. Сондай-ақ, кәсіпкерлік қызметті дамыту жөніндегі іс-шаралар да орта мерзімге арналған нақты даму бағыттарын айқындай түседі.

Аталмыш тұжырымдаманы жасау барысында құқықтық базаның өзара қатынасын және қаржылық-несиелік қолдау шараларын, сонымен қатар кәсіпкерлердің де, мемлекеттің де мүдделері ескерілген аймақтық аспектілермен нақты жобаларды қарастыратын қалыптастырушы, қамтамасыз етуші және қорытындылаушы бөліктерден тұрады (сурет 2).



Сурет 1. Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамыту бағдарламасын жүзеге асыру тұжырымындағы өзара қарым-қатынастағы жүйелі іс-әрекеттер

Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері:

Тұжырымдаманың мақсаты кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамыту стратегиялары мен оларды жүзеге асырудың нақты механизмдерін өңдеу болып табылады.

Осы мақсатқа жету үшін төмендегідей басты міндеттерді шешу қажет:

• құқықтық ресурстармен қамсыздандыру;

• өндірістік ресурстармен қамсыздандыру;

• нарықтық инфрақұрылымдар институттарын дамыту;

• кәсіпкерлердің сыртқы экономикалық қызметін мемлекеттік қолдау және ынталандыру;

• кәсіпкерлік қызмет құрылымдарында жұмыс істейтін мамандарды дайындау;

• кәсіпкерлікті ақпараттық және ғылыми-әдістемелік тұрғыдан қолдау;

• кәсіпкерліктің мемлекеттік реттеу органдары жүйесін жетілдіру.

Тұжырымдамада мынадай кәсіпкерлікті дамыту шаралары қарастырылған:

1. Шағын және орта бизнесті қолдау:

а) индустрия саласында:

- дәстүрлі өндіріс салаларында шағын кәсіпорындарды дамыту;

- жаңа технологияларды игеру негізінде соңғы өнімді өндіру;

- қайта өңдеу өнеркәсіптер жүйесін дамыту.

ә) халықтық тұтыну тауарлары өндірісінде:

- отандық шикізатты қолдануға бағытталу;

- импортты алмастырушы тауарларды өндіру;

- экспортқа бағдарланған өнімдерді шығару.

б) инновациялық қызмет саласында:

- ғылыми сыйымды өндірістерді ұйымдастыру және дамыту;

- шағын жаңашыл кәсіпорындар жүйесін, аймақтық инновациялық және технологиялық қолдау көрсету орталықтарын дамыту;

- көлік, байланыс, құрылыс салалары мен құрылыс материалдары өндірісінде технологиялық және зерттеу парктерін, сондай-ақ, бизнес- инкубаторларын құру.

2. Шағын және орта кәсіпкерліктің ірі бизнеспен үйлесімділігін нығайту.

2.1. Құқықтық базаны қамтамасыз ету (сурет 3).




Сурет 3. Құқықтық базаны қамтамасыз етудің схемасы

Осы бөлімде Қазақстан Республикасындағы шағын, орта және ірі кәсіпкерлік еркіндігін қорғауға және мемлекеттік қолдауға бағытталған, қолданыстағы заңдарға өзгерістер мен толықтырулар енгізу және жаңа заңдар мен нормативтік актілерді шығару үрдісі қарастырылады. Сонымен қатар жалпы кәсіпкерлікті құқықтық тұрғыдан қолдау және қорғау тәжірибесі үйретіліп, кәсіпкерлер одағы мен бірлестігінің қатысуымен оларды дамыту және жетілдіру ұсыныстары беріледі.

2.2. Кәсіпкерлікті өндірістік ресурстармен қамсыздандыру (сурет 4).

Үкіметтің кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі саясаты жеке сектордың экономикадағы өсу қарқынын жеделдетуге қолайлы жағдай жасауға және оның нарыққа кіруін жеңілдетуге бағытталуы тиіс. Сондықтан да кәсіпкерлік құрылымдарының өкілдерімен бірге пайдаланылмаған өндірістік ғимараттар мен құрал-жабдықтарды, жер телімдері мен алаңдарды, аяқталмаған құрылыс объектілерін шағын және орта бизнес кәсіпорындарына беру мақсатында санақтан, яғни инвентаризациядан өткізу керек.

Кәсіпкерлікті қаржылық қолдау ісінің маңызды шарты инвестициялар болып табылады. Жеке кәсіпкерлік қоғамдағы табиғи, адамдық және ұйымдық ресурстарды біріктіре отырып, инвестициялардың барынша тиімді қолданылуын қамтамасыз етеді. Сол себептен шағын және ірі бизнес арасындағы ынтымақтастық жүйесін, яғни франчайзингті қалыптастыру мақсатына бағытталған мемлекеттік қаржыларды көбейту аса маңызды.

Шағын және орта бизнеске шетелдік компанияларды және жеке кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі халықаралық ұйымдар мен қорлардың қаржыларын тарту үрдістерін күшейту қажет.

Тұжырымдамада кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің осы саладағы басты жобаларды атқаруына қолдау көрсету мақсатында оларды мемлекеттік несиелермен қамтамасыз ету міндеті ұсынылған.

Тұжырымдамада шағын және орта бизнестің дамуына негіз болатын экономикалық ортаны жақсартуға бағытталған сақтандыру ісі, несие және салық жүйелеріне қажетті өзгерістерді енгізу қарастырылған.

Сондай-ақ, экономиканың барлық салаларында, әсіресе, халықтық тұтыну тауарлары мен азық-түлік өндірісінде шағын бизнестің дамуына мүмкіндік туғызатындай деңгейде салықтық алымдар мен міндетті төлемдер мөлшерін белгілей отырып, салық саясатында маңызды толықтырулар жасау қажет.

З. Әлеуметтік инфрақұрылымның саяси институттарын дамыту (сурет 5).




Сурет 5. Әлеуметтік инфрақұрылымның

саяси институттарын дамытудың схемасы
Кәсіпкерлікті институционалдық тұрғыдан қамтамасыз ету үрдісі барлық шаруашылық субъектілерінің жұмысына қолдау көрсететін және өндіріс өнімдерін өткізу, шикізатты алу, кәсіпорындар жұмысының тиімділігі мен сенімділігін арттыру және тәуекел деңгейін төмендету шараларын қамтамасыз етуге бағытталған нарықтық инфрақұрылым элементтерін қалыптастыру және дамыту мақсатын көздейді. Әсіресе, нарықтық қатынастарға өту кезеңінде осы үрдісті жүзеге асыру мемлекетке құқықтық базаны құруға және оны қадағалауға мүмкіндік туғызады. Осы кезеңде мемлекет басшылығы экономиканы тұрақтандырып, әрі қарай дамыту үшін нарықтық инфрақұрылым қызметтерін толығымен қолдануға тырысады.

Кез келген кәсіпорынның, оның ішінде шағын және орта бизнес субъектілерінің табысты жұмыс істеуі үшін банк торабына кіру және оның сапалы қызметтерін пайдалану мүмкіншілігі қалыптастырылуы тиіс. Сондықтан да Қазақстан Республикасында банк ісін дамыту міндетін атқару жоспарланып отыр.

Республикамызда шағын және орта бизнестің басты салаларын жалпы дамыту мен қолдау және банк несиелерін алу үрдістерін жеңілдету мақсатында маманданған мемлекеттік акционерлік банкілерді құру аса маңызды.

Сақтандыру жүйесі нарықтық институттарды дамытудың негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Әсіресе, оның мәні шағын және орта бизнес саласында тәуекел күшейген жағдайда арта түседі. Сондықтан кәсіпкерлік қызмет саласын сақтандыруға бағытталған компанияларға қолдау көрсетілуі тиіс.

Сақтандыру ісінің сенімділігі мен сапасын арттыру және сақтандырушының түрлі қиянатынан кәсіпкерлерді қорғау мақсатында сақтандыру компанияларының қызметін лицензиялау және тұрақты қадағалау көзделуде. Бұл үшін арнайы бақылау-реттеу органын құру қажет. Инвестициялық қызмет саласында, әсіресе, жекешелендіру ісінде аукциондар мен инвестициялық сауда орталықтары маңызды орын алу тиіс. Аталмыш орталықтар қандай да бір қозғалмайтын мүлікті немесе инвестициялық ресурсты сатып алуға ниет білдірген кез келген шаруашылық субъектісіне қызмет көрсетеді. Қазақстанның барлық облыстары мен ірі қалаларында осындай орталықтарды құру ұсынылады.

Қазіргі жағдайда көптеген кәсіпкерлер шағын және орта кәсіпорындар қызметіне қажетті құрал-жабдықтар мен қозғалмайтын мүліктерді тез арада сатып алу үшін жеткілікті қаржыға ие емес. Сол себептен өндірісті ұйымдастыру барысында лизингтік фирмалар мен компаниялар аукциондар мен инвестициялық саудаларды жүргізетін орталықтарда қызмет көрсете отырып, маңыздылығын арттыру тиіс. Сондай-ақ, кәсіпкерлік қызметті тиімді ұйымдастыру және жүргізу үшін консалтингтік, маркетингтік, инвестициялық, құқықтық және тағы басқа маманданған фирмалар мен компаниялардың қызмет көрсетуі керек. Қазақстанда аса қажетті болып табылатын осы саланың дамымағандығы салдарынан аталмыш қызметтерді ұсынатын шетелдік компаниялар мен фирмалардың бөлімшелерін ашуға мүмкіндік жасау қажет.

Сондай-ақ, экономиканың өзге салаларында да кәсіпкерлік құрылымды дамыту керек.

4. Кәсіпкерліктің сыртқы экономикалық қызметін мемлекеттік қолдау және ынталандыру (сурет 6).

Кәсіпкерлік құрылымдардың сыртқы экономикалық қызметін жүзеге асыруы үшін қолайлы жағдайларды қалыптастыру жөніндегі мемлекеттік органдардың қызметі сыртқы экономикалық байланыстарды реттеуге, барлық кәсіпкерлер үшін теңдей жағдай жасауға және олардың шетелдік капиталды алып, тиімді қолдануын қамтамасыз етуге бағытталу керек.