Б з. б. 2,5млн. 140 мыңжыл. Ежелгі палеолит

1844ж – наурызда Аббас пен Лаубай Жәңгірдің талабымен тұтқынға алынып, Оралда әскери сотқа берілді

1844ж – шілде 20-нан 21-не қараған түні Кенесары көтерілісшілері сұлтан Жантореұлының тобын қоршап, 44 сұлтанды мерт қылды

1844ж – Сібір кадет корпусы, Неплюев кадет корпусы болып қайта құрылды

1844ж – Көтеріліс басшысымен келіссөз жүргізу үшін, Орынбол шекаралық комиссияның өкілі би Баймұханбет Жаманшин Орынбор губернаторы Обручевтің хатын Кенесарыға табыс етті

1845-1904ж – Абай Құнанбайұлы өмір сүрген жылдары

1845ж – Бөкей ордасындағы хандық билік жойылды

1845ж – Жанқожа тобы хиуалық 2000 әскерді жойып жіберді

1845ж – Кенесары ауылына орыс елшілері Долгов пен Герн келді

1845ж – жазында патша үкіметі қазақ жерін бекіністер арқылы отарлауды жалғастырды(Ырғыз, Торғай өзендері бойында салынды)

1845ж – қазан, қарашада көтерілісшілердің Созақ, Жаңа жүлек, Қорғпн бекіністерін алуы және көтеріліс бағытын Түркістан, Ташкентке қарай бұруы Қоқан билеушілерінің үрейін туғызды

1846ж – қазанда Махамбет, хан жендеттерінің қолынан қайтыс болды

1846ж – Шекара комиссиясының төрағасы генерал-майор Вишневскийдің Жетісу мен Орта жүзге әскери сапар.

1846ж – Қызылағаш өзені бойына орыс отрядтары келді

1847ж – Ш.Уәлиханов 12 жасында Омбыдағы Сібір Кадет корпусына оқуға түсті

1847ж – Лаубай түрмеде қайтыс болып, Аббас Лифляндияға қара жұмысқа айдалды

1847ж – сәуір Кенесары 10 мың әскерімен қырғыз жеріне басып кірді

1847ж – Майтөбе түбіндегі шайқаста (Кекілік сеңгір деген жер, Бішкек маңы) Кенесары 32 сұлтанмен бірге қаза тапты

1847ж – 18 маусым Жем бойында Есет батыр Орынбор жазалаушы тобымен шайқасып, жеңілсе де, күресін тоқтатпады

1847ж – Оңтүстік Қазақстан аймағы Ресей билгін мойындамады

1847ж – Ақтау, Алатау, Қапал әскери бекіністері салынды

1847-1857ж – Украин ақыны, Т.Г.Шевченко. Қазақстанда айдауда болды, «Қазақ шаңырағы», «Атқа мінген қазақ», «Байғұстар» суреттері , «Менің ойларым» өлеңі

1848ж – 10 қантар Ұлы жүзге ресейлік пристав тағайындалып, резиденция Қапалда болды

1848ж – Қарқара уезінде Қоянды Ботов жәрменкесі ашылды. Оған Әміре Қашаубаев барды

1848-1849ж – Г.С.Карелин Каспий теңізіне, А.Бутаков Арал теңізіне экспидиция жасады

1848-1916ж – Верный уезінің Жайымтал болысында хан Б. Әшекеев болды

1848-1916ж - Әшекеев Бекболат Жетісудағы Үшқоңыр ошағының басшысы

1849ж – қазанда Кокшетау кен орнында алғаншқы ереуіл болды.

1849ж – сәуір айының 23-де М.В. Петрашевский ісі бойынша тұтқындалған орыстың ұлы жазушысы Ф.М. Достоевский «Белинскийдің идеясын» таратқаны үшін Сібірге жер аударылды

1850ж – Қоқан хандығының басты тірегі Таушүбек бекінісіне капитан Гутковский тобы аттанды

1850ж – Орынбор шекаралық комиссиясының жанынан орыс мектебі ашылды

1850ж – капитан к.Гутковский бастаған 200 казак, 50 жаяу әскерден құралған топ Қапалдан шығып, Таушүбекке жақындады0

1851ж – 7 шілде Таушүбек бекінісі қантөгіссіз берілді

1851ж – дейін Ресей мен Цинь империясы арасындағы сауда-экономикалық байланыстар Кяхта қаласы арқылы жүргізілді

1851ж – 25 шілде Құлжада сауда келісімі жасалды

1851-1916ж – Саурықов Ұзақ Қарқара көтерілісінің ұйымдастырушы

1853ж – Ақмешіт қаласының Реседің қол астына қаратылуы орыс әскерлерінің Іле бойымен жылжуына жол ашты, осыдан бастап Перовск деп аталды

1853ж – 2 сәуірдегі Батыс Сібір генерал-губернаторы Гасфорт тапсырмасы. 1854ж Көксу мен Іле аралығында бекеттер салу

1853ж – Ұлы жүз приставы майор М.Д. Перемышельский тобы Талғар өзенінің Ілеге құяр жерінде Іле бекетін тұрғызды

1853ж – орыс әскерлері Ақмешітті алып, Сырдария әскери шебін құрды

1853ж – Ақын Әмен Байбатырұлы Орынборға оралып Перовскийдің қоқандықтарға қарсы жорығына қатысып, Ақмешітті алуға, Сыр бойындағы қазақтарды азат етуге қатысты

1853ж – Ш.Уәлиханов Сібір кадет корпусын 18 жасында бітіріп, корнет офицерлік атақ алды

1853-1905ж – 4млн. Десятина жер тартып алынды

1854ж – көктем Алматы қонысының орнына Верный бекінісін салды

1854ж - Ш.Уәлиханов орыс жазушысы Ф.М. Достоевскиймен алғаш Омбыда танысты

1854ж – күзде Верныйға Іле тобының 470 әскері, қоныстанды

1855ж – Сібірден 400 отбасы Верныйға қоныстанды

1855ж – Ш.Уәлиханов генерал Гасфорт сапарына қатысып, Жетісу, Тарбағатай, Орталық Қазақстан, Іле Алатауында болып, өлендерді жинады

1855ж – Верный бекінісін салынуы қырғыздың Бұғы руының Ресей билігін мойындауын тездетті

1855ж – жаз Ұлы жүз приставы резиденциясы Қапалдан Верныйға ауыстырылды

1855ж – Сергиополь(Аягөз), Лепсі бекіністері салынды

1855ж – Семейде 2 қалалық жәреңке ашылды

1855ж – Шәуешектегі орыс көпемтерінің сауда орындарын жергілікті халықтың өртеуі, сауда байланыстарын уақытша тоқтатты.. Ресей көпестерінің саудасы Құлжа қаласымен шектелді

1856ж – Ш.Уәлиханов Ыстықкөлді топографиялық суретке түсіріп, Семенов-Тян-Шанскиймен Құлжаға барды

1856ж – Верныйда Орталық Ресей губерниялардан, Воронежден келген қоныстаушылар көбейді

1856ж – 25 наурыз 1 Александр Ресей-Қытай сауда байланыстарын кенейтуге жол ашуда талап еткен нұсқау шығарды

1857ж - Ш.Уәлиханов Алатау қырғыздарына барып, қырғыз эпосы «Манасты» жазып алды

1857ж – Ы.Алтынсарин Орынбор шекаралық комиссиясы жанындағы мектепті алтын медальмен бітірді

1857ж - Ы.Алтынсарин Балғожа бидің хатшы-тілмашы болды

1857ж – Верныйда тұңғыш су диірмені салынды

1857ж – 9 қантар Перовскийдің бұйрығы бойынша Арықбалық шайқасында Жаңқожа батыр әскері Фитинговтың тобынан жеңілді

1858-1859ж - Ш.Уәлиханов өзін әлемге әйгілі еткен Қашғар саяхатына барды

1858ж – Верныйда сыра зауыты салынды

1858ж – Есет батыр Орынборға барып, патша билігін лажсыздан мойындады

1858ж - Әулиеата маңында Ең ірі көтеріліс болды (Қоқан хандығына қарсы)

1858ж – мамыр көтерілісшілер Созақ, Мерке, Шолаққорғанды алып, Жанақорған мен Түркістанды қоршады

1858-1931ж – Шәкәрім Құдайбердіұлы өмір сүрген жылдары

1858ж – Орынбор генерал-губернаторы басшылығымен іске асырылған әскери қимылдар Қоқан билеушілерінің бекінісі бар Ақмешіт қаласын Ресейдің қол астына қаратты

1858ж – қазақ шаруаларының көтерілісі

1859-1861ж - Ш.Уәлиханов Петербургте болып, орыс мәдениетінің алдынғы қатарлы өкілдермен араласты

1859ж – Ұлы жүзде тұрғызылған Қастек бекінісі Ресей тірегі саналып, Қоқан ханының шабуылдарына тосқауыл болды

1860ж – Петербургте ержүрек жиһанкез және Орта Азия халықтары өмірін зертеуші ретінде құрметтеліп, орденмен марапатталды

1860ж – пвуыйәЦимерман 26 тамызда Тоқмақты, 4 қыркүйекте Пішпекті алды

1860ж – 19-21 қазан Алатау округінің билеушісі Г.А. Колпаковскйи әскері Ұзынағаш шайқасында қоқандықтарды женді

1861ж – басыбайлық құқыны жою жөніндегі заң шығарылды

1861ж - Ш.Уәлиханов ауруға шалдығып, ауылына қайтады

1861ж – Троицкіде, Орынбор бекінісінде, Қазалыдағы №1 фортта орыс-қазақ мектептері ашылды

1862ж - Ш.Уәлиханов аға сұлтаны болуға кандидатурасын ұсынып, сайлауға қатысады. Бірақ қабылданбады

1862ж – қазан Пішпектің 2-ші рет алынуы Қоқан билігіне қарсы қазақ, қырғыздардың қарсылығын ұлғайтты

1862-1872ж – ұйғыр, дүнген халықтарының Маньчжур-Цинь өктемдігіне қарсы азаттық күрес болды

1863ж – Ресей құрамына 4 мың шанырақ Қоңырат, 5 мың шаңырақ Бестанбалы рулары кірді

1863-1864ж – Пльшадағы ұлт-азаттық қозғалыс барысында 10000 поляк революционерлері Батыс-Сібір генерал-губернаторлығына, бірқатары Орынбор өлкесіне жіберілді

1864ж - Ш.Уәлиханов генерал Черняевтің әскері экспедиция құрамында Әулиеата бекінісін алуға қатысты

1864ж - Ы.Алтынсарин 8 қантар Торғайда қазақ балаларына арналған мектеп ашылды

1864ж – көктем Қоқан хандығына қарсы жіберілген патша әскері Шу алқабын, Мерке, Әулиеата, Түркістан бекіністерін алды

1864ж – 22 қыркұйек Түркістан жағынан Черняев тобы, Әулиеата жағынан Ларке тобы шабуылдап Шымкент алынды

1864ж – Шыңжанда (Синьцзян – Жаңа шекара) көтеріліс болд. Нәтижесінде Іле өлкесінде – Іле сұлтандығы, Қашғарияда – Жетіашар мұсылман мемлекеттері құрылды

1864ж – қыркүйек аййының 29-да А.П.Безак Орынбор қазақтарының облыстық басқармасынан қажетті мәлметтер жинастыруды талап етті

1865 – Ш.Уәлихановтің «Қытайдағы дүнгендер көтерілісі» деген ақырғы енбегі жарияланды

1865ж – сәуірде Ш.Уәлиханов Алтынемел жотасы етегіндегі Көшен тоғаны деген жерде сұлтан Тезектің ауылында қайтыс болды

1865ж – шілде Ташкентті 3 күндік шайқастан кейін алды

1865ж – Ішкі істер министірлігі кеңесінің мүшесі Гирс басқарған Дала комиссиясы құрылды

1865ж – 5 маусым, 2 Александр бұйрығымен қазақ жерін зерттеу сұрақтары дайындалды

1865ж – А.П. Безак отставкаға кетіп, Орынбор генерал – губернаторы Н.А. Крыжановский тағайындалды

1865ж – маусым айының 5-де 2 Александр патшаның әмірі боынша қазақ жерін зерттеп білу сұрақтары дайындалды

1866ж – Бұқар хандығын орыс әскерлері жаулап, 1867ж хандық иеліктері Түркістан генерал-губернаторлығына кірді

1867ж – 11 шілде «Сырдария мен Жетісу облыстарын басқару туралы уақытша ереже» бекітілді

1867ж – Орынбор губернаторы мұсылмандықпен күресу жөніндегі шаралар» исламдық мектептерге шек қоюға бағытталды

1867-1868ж – реформалар арқылы әскери сот комиссиялары мен уездік соттар құрылды

1867ж – Оралда мемлекеттік банк бөлімшелері ашылды

1867ж – Мәскеуде жарық көрген И.Завалишиннің «Батыс Сібірді сипаттау» атты еңбегінде бір бөлігі қазақтарға арналды

1868ж – Париждегі дүниежүзілік көрмеде зергерлік бұйымдары мен ұлттық киімдері қойылды

1868ж – 21 қазан «Торғай, Орал, Ақмола, Семей облыстарын басқару туралы уақытша ереже бекітілді

1868ж – қантар, Қоқан хандығына тәуелді қазақ жерлері Ресей құрамына еніп, Түркістанға бағынды

1868-1869ж – желтоқсан мен қазан Орал мен Торғайдағы көтеріліс отаршылдыққа қарсы және антифеодалдық сипатта болды

1868ж – Түркістанда(1878 Семейде) құрылған статистикалық комититтер ғылым мен білімнің, сауаттылықтың негіздерін таратуда негізігі рөл атқарды

1868ж – «Жетісуда шаруаларды қоныстандыру туралы» уақтыша ережелер қабылданды

1868-1880ж – Жетісу өлкесінде 3324 отбасының 2099-ы жаңа қоныстанушы болса, оның 1225 шанырағы қалаларда орын тепті

1869ж – 6 мамыр Жамансай көлі маңында 20000 көтерілісші фон Штемпель тобын 7 күн бойы қоршап, жазалаушылар шайқаспай әскери шепке қайтып кетті

1869ж – наурыз маусым 30000 шаруа феодалдарға қарсы 41 рет шабуылдады

1869-1937ж - Әлихан Бөкейханов, Шыңғыс ұрпағы, Ресей либералдық-демократиялық қозғалыстың қайраткері

1870ж – 28 наурызда «Түркістан уәлаяты» газеті шықты

1870ж – Маңғыстау приставтығы Кавказ әскери округіне, кейін Закаспий облысына енгізілді

1870ж – Маңғыстаудағы шаруалар көтерілісі. Жетекшілері – Досан Тәжіұлы, Иса Тіленбайұлы

1870ж – 16 наурызда Маңғыстау приставы подполковник Рукин тобы Ережелерге қарсылық білдіріп, көщуге бел байлаған адайлықтарды күшпен тоқтатуға

1870ж – 26 наурыз «Бұратана» халықтар арасында сауаттылықты ашу туралы арнайы ережеге сәйкес мешіттердің жанында ашылған мектептерде орыс тілін оқыту міндетті деп танылды

1870ж – 5 сәуір Маңғыстау көтерілісшілері Александровск фортына шабуылдады

1870ж – мамыр Маңғыстауға Кавказдан әскери топ жеткізіліп, көтеріліс талқандалды

1870ж – желтоқсан И.Тіленбайұлы, Д. Тәжіұлы, И. Көлұлы бастаған 3000 шаңырақ Хиуа хандығына өтіп кетті

1870-1919ж – Торғай уезінде хан болған Ә.Жанбосынов өмір сүрген жылдары

1870ж – мамыр айында Кавказдан Маңғыстауға Апшерон полкінің батальоны, 2 атқыштар ротасы, Дағыстан ротасының 4 ротасы, Терек казактарының 2 ротасы және 4 зеңбірек жеткізілді

1871ж – Ресей әскері Іле өлкесіне енгізіліп, Іле сұлтандығы Түркістан генерал-губернаторлығына бағынды

1872ж – Омбыда мұғалімдер институты ашылды

1872ж – Бөкей хандығы Астрахань губерниясына бағындырылды

1872ж – Мәскеу көрмесінде музыка аспаптары көрсетілді

1873ж – Хиуа хандығының жеңілістері Хиуа хандығы билігінен қазақтардың толық бөлініп шығуын тездетті

1873-1919ж – Көкімбайұлы Кейкі (Нұрмағанбет) Торғай өңіріндегі көтеріліс басшысы, 21 сәуірде А. Токарев қолынан атылды

1878ж – Семейде облыстық статистикалық комитет ашылды

1879ж - Ы.Алтынсарин Торғай облысындағы мектептердің инспекторлығына қызметке тағайындалды

1879ж - Ы.Алтынсариннің «Қырғыз хрестоматиясы» кітабі шықты

1879ж – Ташкентте мұғалімдер институты ашылды

1881ж – 29 тамыз патша үкіметі саяси жер аударылғандарды Дала өлкесіне жіберу туралы шешім қабылдады

1881ж – Петропавлда мемлекеттік банк бөлімшелері ашылды

1881-1883ж – Орыс үкіметінің келісімімен ұйғыр, дүнгендер Жетісу мен Солтүстік Қырғыз өлкесіне қоынс аударды(ұйғырлар-45000, дүнгендер-5000)

1881ж – 12 ақпан Петербург сауда шарты жасалды.

1881ж – 27 тамыз Жетісу облысының генерал-губернаторы Г.А. Колпаковский Іле өзенін Қытаймен саудада пайдаланудың экономикалық маңызына көніл бөлді

1882ж – Верный көпесі В. Юлдашев және инженер Поклевский Колпаковскийдің қолдауымен Англиядан су кемесін сатып алды

1883ж – Орскіде тұңғыш қазақ мұғалімдік мектебі ашылды

1883ж – 4 мамыр кеме Іле өзені арқылы Қытайдың Сүйдін бекінісіне жіберілді

1883ж – «Шығыс Түркістаннан Жетісуға қоныс аударған ұйғырлар мен дүнгендерді орналастыру» ережесі»жан басына 10 десятина берді

1883ж – Семейде 206 кітап қоры бар қоғамдық кітапхана ашылды

1884ж – саяси жер аударылғандардың ұсынысымен Абай Семей облыстық статистикалық комитетіне мүше болып қабылданды

1884-1892ж – Шымкент, Ташкент, Әлиеата уездерін қоныстана бастаған орыс, украин шаруалары 37 қоныс құрды

1886ж – 2 маусым «Түркістан өлкесін басқару және жер, салық өзгерістерін енгізу» ережесі

1887ж – Семейде мемлекеттік банк бөлімшелері ашылды

1887ж - Ы.Алтынсарин Ырғызда қыздарға арналған мектеп-интернат ұйымдастырды

1888ж - Өскемен уезінде кен өндірісінде қазақ жұмысшылары ереуілге көтеріліп, жалақыны көтерді

1889ж – 13 шілде «Село тұрғындары мен мещандарының қазыналық жерлерге өз еркімен қоныс аударуы және бұрынғы қоныс аударғандар жағдайын қарастыру» ережесі шықты

1890-1896ж – орыс-қазақ қыздар училищелері Торғайда, Қостанайда, Ақтөбеде ашылып, барлығы 211 қыз, сонының 70-і қазақ қызы оқыған

1890ж – 14 маусым Шыңжанмен сауда байланысын дамыту мақсатында Семей сауда округі құрылды

1890ж – Көкпекті, Семей, Павлодарда 13 май қорытатын, балауыз, 23 былғары, 5 тон зауыты жұмыс істеді

1891ж – 25 наурыз «Ақмола, Семей, Жетісу, Орал, Торғай облыстарын басқару» ережесі

1893-1895ж – Сібір темір жолы (ұз 3138) салынды. 175шақырым қазақ жерін басып өтті

1893-1897ж – Рязань-Орал темір жолы салынды. 194 шақырым қазақстанда өтеді

1894ж – 30 тамыз Сібір темір жолы іске қосылды

1895ж – Омбыда мемлекеттік банк бөлімшелері ашылды

1896ж – Қазақ өлкесіндегі алғашқы маркстік үйірме Ушаковтың ұйымдастыруымен Атбасарда құрылды

1897ж – санақ бойынша өлке халқының сауаты барлары-8,1%

1898-1914ж – арасында бастауыш мектеп 730-дан 1988-ге, оқушылар 29,1мыңнан 101 мыңға көбейді

1898ж – Семей облысының Павлодар уезінде Воскресенск Кен өнеркәсіп қоғамы құрылды.

1898ж – Торғай облысында 42 былғары, тон, май қорыту, сабын, қайнату зауыты, 202 диірмен, май шайқау зауыты болды

1899-1905ж – Орынбор-Ташкент темір жолы(ұз 1656) салынды. 1906ж –Іске қосылды

1899-1964ж – Қ. Сәтбаев

1900,1875ж – Верныйда темекі кәсіпорындары ашылды

1900ж – Абай «Орта қазақ ордасы руларының шығу тарихы туралы жазбалар» деген еңбегін статистикалық комитет басылымында жариялады

1900ж – Петербургте Байтұрсыновтың «Қырық мысал» кітабы шықты

1902ж – Маркстік үйірме Орынборда ашылды

1904-1985ж – аса ірі ғалым Ә. Марғұланның жылдары

1905-1907ж – революцияның алғышарты: патша үкіметінің аграрлық саясаты

1905ж – «Қанды жексенбі» оқиғасы, 9 қантар Петербургте

1905ж – 17 қазан патша мнифесінің (Мемл-к тәртіпті дұрыстаутуралы») халықты алдау екенін «Алаш» қозғалысы сынады

1905ж – 18-19 қазанда (Демократиялық республика жасасын», «Самодержавия жойылсын» деген ұрандармен демонстрация өтті, Перовскіде саяси демонстрация қазақ-орыс жұмысшыларының бірлесуімен өткізілді

1905ж – желтоқсанда 12 күнге созылған 360 жұмысшы қатысқан ең ірі интернационалды бой көрсету Успен кеншіде болды

1905ж – 16-26 қараша Семейдегі почта-телеграф қызметкерлердің ереуілі

1905ж – 6-7 қараша Верныйда әскери қарсылықтар болды

1905ж – Алаш қозғалысы құрылды

1905ж – 21 қараша Жаркент гарнизонында әскери қарсылықтар болды

1906-1907ж – 17 млн. Десятина жер тартып алынды

1906ж – Семейдегі шілде айында 500 жұмысшы қатысқан жаппай ереуіл

1906ж – Қарқаралы уезінде(Семей облысы), Жаркент уезінде(Жетісу обл.) Әулиеата, Шымкент, Орал, Торғай обл.-да шаруалар қарсылықтары болды

1906ж – 10 қантар ішкі істер министрі Дурнов өлкедегі қарсылықтарды жаныштауға арнай тапсырма берді

1907-1912ж – 2млн.400мың адам Қазақ өлкесіне қоныстандырылды

1909ж – Ахмет Байтұрсынұлы Қарқаралыда мұғалім болып жүргенде патша өкіметінің саясатына қарсылық білдіргені үшін Семей түрмесіне қамалды

1909ж – Абай Құнанбайұлының шығармалар жинағы ресми баспадан шықты

1910-1917ж – А.Байтұрсынұлы Орынборға жер аударылды

1910ж – Міржақып Дұлатұлының «Бақытсыз Жамал» романы шықты

1911ж – Орынборда Байтұрсыновтың «Маса» атты жинағы шықты

1911-1915ж – редакторы М. Сералин «Айқап» журналы аграрлық-демократиялық бағытты білдірді

1912-1957ж – Күләш(Гүлбаһрам) Байсейітова. КСРО халық әртісі (қазақтардан алғашқы) может в 1936

1912ж – Верныйда мемлекеттік банк бөлімшелері ашылды

1912ж – сәуір Лена қырғыны(М.Жәнібекұлы 12жыл мерзімге айдауға жіберді)

1912ж – 2-6 қазан Байқоңыр көмір өндірісінде, Семей су диірменінде, Торғай уезіндегі Шоқпарқұлов көмір шахтасында ереуілдер өтті

1912ж – Қазақстанда демократиялық қозғалыстардың қайтадан өрлеуі

1912-1993ж – Республика басшысы дарынды қайраткер Д.А. Конаев жылдары

1913ж – М.Дулатұлының «Азамат» өлеңдер жинағы шықты

1913ж – Байтұрсынов «Қазақ» газетін шығаруды ұйымдастырып, редакторы болды

1913-1918ж – «Қазақ» газеті либералдық-демократиялық бағыттағы идеяларды білдірді

1913-14ж Еділ бойындағы аштық салдарынан 1914ж қоныстанушылар саны 211 есеге өскен

1913ж – М.Жұмабаевтің «Шолпан» жыр жинағы жарыққа шықты

1913ж – «Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды» деп Ахмет Байтұрсынов жазды.

1914ж – Бірінші дүниежүзілік соғыс басталды(38 мемлекет)

1914ж – тамыз Омбыда 20000 әскери тұтқын болған

1914ж – 9 қазан «Жетісудағы орыс қоныстарындағы дәулетті топтарды қруландыру туралы» құпия бұйрық шықты

1915ж – ақпан Зайсан, Павлодар, Өскемен, Семейде-7490, Ақмола облысында-8612 тұтқын болған

1915ж – мамырда Риддер кен орнында, қазанда әскери тұтқындар лагеріндегі ереуілдер болып өтті

1915ж – маусым Екібастұз, Спасск мыс кеніштеріндегі, Орынбор-Ташкент темір жолындағы ереуілдер

1915ж – маусымда Екібастұз кеніштерінің, Спасск мыс руднигінің және Орынбор-Ташкент темір жолының жұмысшылары ереуіл жасады.

1915ж – Дулатовтың «Оян қазақ», «Терме» әдеби публичистикалық туындылары шықты

1915-1966ж – Ермұхан Бекмаханов өмір сүрген жылдары

1916ж – қаңтарда Верныйда, Семейде толқулар болды

1916ж – Қазақ өлкесінде, Орта Азияда, Сібір мен Кавказдың бір бөлігінде көтеріліс басталды

1916ж – наурыз Түркістан өлкесінде 200мың әскери тұтқын тіркелген

1916ж – Петропавл уезінде 4000 тұтқын, ал Ақмола облысында 14мың тұтқын жұмысқа тартылды

1916ж – 25 маусым патша үкіметінің «Түркістан мен Дала өлкесінен 19-43жас аралығындағы 500мың адамды қара жұмысқа алу туралы» жарлық шықты

1916 – Орынбор облсының Ақбұлақ мекенінде, Лепсі, Верный уездерінде солдатқа алынғандар әйелдердің бас көтерулері

1916ж – қазақтардан 40млн. Га жер тартып алынды

1916ж – 8 шілде Орал уезінде, Болыс өлтірілді

1916ж – 12 шілде Қостанай уезінің Қарабұлақ болысы. Болыс өлтірілді, отбасылар бойынша жасалған тізімдер қолға түсіріліп, жойылып жіберілді, болыс кеңсесі өртелді

1916ж – 16 шілде Верный уезінің Құрам болысы. Ашу-ыза қысқан бұқара болысы өлтірді

1916ж – 18 шілде Дала өлкесі. Бурарабай алқабында пристав Иванюшкин өлтірілді

1916ж – 20 шілде генерал Куропаткин Түркістан өлкесінің генерал-губернаторы болып тағайындалды

1916ж – 27 шілде Томск губерниясы. Бийск уезі. Қазақтар жаппай Моңғолияға көшіп кетуге әрекет жасады.

1916ж – 28 шілде Қостанай уезінің Домбар болысы. Жігіттер полиция надзирателі Гладунга шабуыл жасады

1916ж – 11 тамыз Қарқара аймағында 5мың көтерілісші Қарқара жәрменкесін қоршап, Кравченконың жазалау отрядын талқандады

1916ж – 13 тамызда Пішпектің маңында далада батып қалған автомобильдің төңірегінде жиналғаны үшін 138 қазақ қамауға алынды

1916ж – 23 тамыз генерал-губернатор Куропаткиннің құпия бұйрығы шықты

1916ж – тамыз. Т.Бокин революциялық қызметі үшін қамауға алынып, ақпан төңкерісіне дейін отырды

1916ж – Жетісу генерал-губернатордың бұйрығы бойынша 12 тамызда есаул Бакуревич Шамсы асуы маңында жиналған үшін 300 адамды қырып тастады

1916ж – қыркүйекте көтерілісшілер саны 20мыңға, 26 қарашада 50 мыңға жетті

1916ж – 9 қыркүйек жазалаушылар Бекболатты Боралдай асуында дарға асты

1916ж – 10-12 қыркүйек Лепсі уезінде Масловтың жазалау отряды 220-ға жуық көтерілісшілерді оққа ұшырды

1916ж – қазан патша әкімшілігінің «Қырғыздарды көщіру туралы» шешім шықты

1916ж – қазанда Жетісу көтерілісі талқандалды

1916ж – қазанда генералдар Куропаткиннің, Фольбаумның қатысуымен патша әкімшілігі «қырғыздарды көшіру туралы» шешім қабылдады, соның натижесінде Пішпек, Пржевалськ, Жаркент уездерінде егіс егілетін шұрайлы жердің 2510360 десятина алқабы басып алынды

1916ж – 22 қазан Амангелді басшылығымен 15 мың көтерілісші Торғай қаласын қоршады

1916-1917ж – Көтерілісшілер Амангелді штабына орн. Бетпаққара жазығы мен Аққұм құмының маңына шоғырланып, партизандық күрес әдсіне көшті

1916ж – 1-23 желтоқсан 4 Мемлекеттік думада А.Ф. Каренский Түркістанға барған сапары туралы баяндады, ол патша әкімшілгін сынады

1916ж – шайқасқан Патша Армиясына Түркістаннан 40899244 пұт мақта, 38 мың шаршы аршын киіз, 3 млн. пұттан астам мақта майы, 229 мың пұт сабын, 300 мың пұт ет, 473928 пұт балық, 70 мың жылқы, 12797 түйе жөнелтілді

1916ж – көтеріліс тарихын жазды: Ж. Аймауытов(Қартқожа), М.Ауезов(Қилы заман), С.Сейфулин(Тар жол, тайғақ кешу), С. Мұқанов(Ботагөз).

1917ж – Қазан революциясының қарсаңында қазақ шаруаларынан 45млн. Десятина жер тартып алынды.(қоныстанушыға -3,17, жергілікті тұрғынға -0,21 десятина жер бөлінді) 941 қоныстанушы поселкелер пайда болды.

1917ж - Әулиата(Жамбыл) мен Меркеде «Қазақ жастарының революцияшыл одағы» құрылды

1917ж – Ақмолада «Жас қазақ» ұйымы жұмыс істеді

1917ж – Торғай көтерілісі талқандалды

1917ж – Ақпан революциясынан кейін Семейде, Петропавлда, Қостанайда, Оралда, Өскеменде кадеттер ұйымы жұмысын жандандыра түсті. Семейде «Свободная речь»

1917ж – Преснов болысының орыс және қазақ шаруаларының жиналысы «Романовтар әулетінің құлауын құттықтаймыз» - деген қаулы алды.

1917ж – Алаш партиясы құрылды

1917ж – Ақпан төңкерісінен кейін Семейде, Петропавлда, Қостанайда, Оралда, Өскеменде кадеттер ұйымы құрылды

1917ж – Орынборда атаман Дутов контрреволюциялық төңкеріс жасап, өкімет билігі казактардың «Әскери үкіметі» қоолына көшті

1917ж – Торғай облысындағы саяси жағдай қиындап кетті, Дутов казактары, Алашорда үкіметі, меньшевиктер Кеңес өкіметіне қарсы бірікті

1917ж – 1 қантарда Жетісудағы көтеріліс жасаған ауылдардың 237 мыңнан астам халқын жазалаушылар Қытайға қуып жіберген.