БАҒдарламасы мазмұны 1 Кіріспе

Шоғырланған сатыда ВИЧ-тің таралуының алдын-алу мақсатында алдын алу шараларын кеңейтуді көздейтін ЖҚТБ эпидемиясына қарсы әрекеттер жөніндегі бағдарламаларды іске асыру, сондай-ақ ЖҚТБ ауыратындарға антиретровирустық терапиямен толық көлемде қамтамасыз ету жалғастырылуда.

Жамбыл облысында жарақаттанудың деңгейі 2009 жылы 100 мың халыққа 3723,9 құрады және ҚР (4080,4) бойынша 6 орында, 2010 жылы - 4575,1, 2011 жылы - 4192,4 және 2012 жылы - 2899,0, және 2013 жылы – 2485,7, 2014 жылы 1767,3.

Жарақаттан, қайғылы оқиғалар мен уланулардан қайтыс болу облыстағы өлім себептерінің арасында екінші орында тұр. Өлімнің біршама ғана төмендегендігі байқалады 2009 жылғы 100 мың халыққа 99,08-ден (ҚР – 108,37) 2010 жылғы 91,37-ге, 2011 жылы – 87,77-ге, 2012 жылы –88,2-ге, 2013 жылы –88,47, 2014 жылы – 77,99. 2012 жылы Шу қ. қалалық ауруханасында 40 төсекке ауданаралық жарақаттық бөлім кеңейтілді. Шу қ. қалалық емханасында денсаулық сақтау орталығы ашылды. Меркілік ОАА-да хирургия бөлімі 10 жарақаттық төсекке кеңейтілді.

Санитарлық авиацияның ұшуына және шығуына қосымша қаражат бөлінді, бұл ұшақпен жедел көмек көрсетуді үш есе арттыруға мүмкіндік берді.

Жедел медициналық көмек көрсету үшін Жамбыл, Қордай, Т. Рысқұлов аудандарында шағын стансалар ашылды.

Материалдық-техникалық негізді жаңарту үшін 2009 жылы Қордай ауданының ОАА үшін 1 реанимациялық автокөлік, 2010 жылы 102,4 млн. теңгеге 7 реанимациялық автокөліктер сатып алынды (Тараз қаласында ЖМКС, облыстық аурухананың санитарлық авиация бөлімі, 5 ОАА үшін). Мемлекеттік бағдарлама аясында 600,8 млн. теңге сомасында 250 бірлік санитарлық автокөлік сатып алынды. Жергілікті бюджет есебінен 2010 жылы 4 784 мың теңге бөлініп, игерілді.

2012 жылы санитарлық автокөліктің 28 бірлігі сатып алынды, оның ішінде 2 - республикалық бюджет есебінен, 26 - жергілікті бюджет есебінен.

2013 жылы материалдық-техникалық базаны нығайтуға республикалық бюджеттен 1111,7 млн. теңге, жергілікті бюджеттен – 879,3 млн. теңге бағытталған. Санитарлық көлікпен қамтамасыз етілген 1 қалалық және 4 аудандық жедел жәрдем пункті ашылды.

2014 жылы республикалық қаражат есебінен 462,9 млн тенге медициналық жабдықтарды сатып алуға бөлінді. Шалғай аймақтағы ауылдық жерлерде туберкулезді ерте анықтау мақсатында жылжымалы рентгендік флюорографиялық сандық жиынтық, жедед медициналық көмек көрсету қызметін жақсарту мақсатында санитарлық автотранспорт, сүт безі обырын анықтау мақсатында маммографиялық аппарат, колоректальді обырды ерте анықтауға колоноскопы бар эндовидеобағана, тыныс алу жүйыесінің обырын ерте анықтауға бронхоскопы бар эндовидеобағана, асқазан ішек жолдарының обырын ерте анықтауға гастроскопы бар эндовидеобағана сатып алынды.

Жергілікті қаражат есебінен жедел медициналық жәрдем, кардиологиялық және стационарлық көмек көрсететін медициналық ұйымдарға: 12-каналды ЭКГ аппарат, жасанды тыныс алдыру аппараты, рентген құрылғысы, босандыру ұйымдарына - КТГ аппараты, неонатальді реанимомобиль, науқасқа арналған монитор, наркоздық-тыныс алу аппараты, тредмил-жүйесі және тағы басқалар сатып алынды.

2014 жылдың қортындысы бойынша медициналық ұйымдардың жарақтануы 2013 жылы 66,66 пайызға қарсы 68,04 пайызды құрады (ҚР-67,8%),.

Қалалық емханалардың жарақтануы 78,73% (ҚР-75,6%), аудандық орталық ауруханалар -70,6% (ҚР-65,4%), дәрігерлік амбулаториялар -60,6% (ҚР-61,13%), фельдшерлік-акушерлік пункттер-61,5% (ҚР-61,61%) және медициналық пункттер -60,9% (ҚР-60,98%).

2009 жылы темекі шегу - 21,4%, 2010 жылы – 21,2%, 2011 жылы – 21,0%, 2012 жылы – 21,0%, 2013 жылы -19,8, 2014 жылы – 19,0, ішімдік ішу тиісінше - 16,9%, 16,1%, 12,0%, 15,5%, 15,4, 14,7 (әлеуметтік зерттеулердің қорытындысы бойынша).

Саладағы алдын алу бағыты күшейтілген, әр-түрлі топтағы халықты ақпараттық-білім беру материалдарымен қамту артуда, мінез-құлық факторлардың тәуекелдерін төмендету және азаматтардың іс-қимыл белсенділігін арттыру шаралары іске асырылуда. 2008 жылдан бастап психологиялық, кеңес беру, сауықтыру көмектерін көрсететін Жастар орталығы жұмыс істейді. Алғашқы медициналық қызмет көрсетудің тиімділігін арттыру үшін 2011 жылдан бастап әлеуметтік қызметкерлер, психологтар қызметі енгізілген. 2012 жылдан бастап 165 әлеуметтік қызметкерлер және 20 психолог облыс халқына қызмет көрсетуде.

Медициналық қызмет сапасын басқару жүйесін жетілдіру мақсатында медициналық мекемелер деңгейінде ішкі аудит енгізілген. Қарағанды мемлекеттік медициналық академиясы мен ДСҰЖМ базасында каскадты әдіспен дайындықтан 9922 медицина қызметкерлері, оның ішінде 1982 дәрігерлер мен 7940 орта медициналық қызметкерлер өтті. 2013 жылы 120 ауылдық дәрігерлер және 900 орта медициналық қызметкерлер оқытылды. Жақын маңда орналасқан шет мемлекеттерде 6 адам оқытылды. Облыс аумағындағы дәрігерлерді және орта медицина қызметкерлерін оқытуға жақын маңдағы шетелдерден ғылими қызметкерлер тартылды. Бұдан басқа халықты тіркеудің алдын алу жұмыстарын күшейтуге (скрининг, арнаулы топ құру, салауатты өмір салтын және алдын алуды оқытуға), 2-ші және 3-ші учаскелік медбике қызметі енгізілген.

2014 жылы 27 адам алыс жақын шетелдерде оқып, облыстың дәрігерлер мен орта буын қызметкерлерін оқыту үшін жақын шетелдерден ғылыми қызметкерлер шақырылды. 2014 жылы 223 дәрігер біліктілігін арттыру курстарынан өтті, оның ішінде 161 ауылдық жерлерден.

Алқашқы медициналық-санитарлық көмектің (бұдан әрі - АМСК) әлеуетін нығайту үшін АМСК-ті ұйымдастырудың соңғы нәтижесіне бағдарланған қызметкерлер еңбегін ынталандырудың жүйесін қалыптастыру жүгізілуде. Жан басына шаққандағы нормативтік компонентті ынталандыруға төлемдер (бұдан әрі - ЖНКЫ) республикалық бюджет есебінен қамтамасыз етілуде. Бүгінгі таңда барлық АМСК мекемлері және онда жұмыс істейтін барлық медициналық және әлеуметтік қызметкерлер ЖНКЫ жұмыстарымен қамтылды. АМСК-те «Ынталандыру компоненті» тарифі 2013 жылы 2012 жылғы 558,4 мың теңгеге қарағанда 754,5 мың теңгені құрады. 2014 жылы ЖНКЫ 1,3 млн.тенге көлемінде төленді.

«100 мектеп, 100 аурухана құрылысы» жобасының шеңберінде 2010 жылы Тараз қаласында 2 денсаулық сақтау нысандарының: 500 келушіге арналған қалалық №5 емханасының және 15 мың литрге облыстық қан орталығының құрылысы аяқталды.

2011 жылы Шу ауданы Төле би ауылында 150 төсектік орталық аудандық аурухананың құрылысы аяқталды.

Тараз қаласында 2012 жылы 200 төсектік облыстық көп бейімді балалар ауруханасы пайдалануға берілді.

2013 жылы Тараз қаласында 200 төсектік қалалық көп бейімді балалар ауруханасы, Жамбыл ауданы Аса ауылында ауысымында 250 келушіні қабылдайтын орталық аудандық емхана, облыстың 6 ауданында ауысымында 265 келушіні қабылдайтын 11 ДА, ауылдық елді мекендерде 7 дәрігерлік амбулатория және медициналық пункттер пайдалануға берілді.

2014 жылы алғашқы медициналық санитариялық көмек көрсететін ұйымдардың 25-і қолдануға берілді, оның ішінде: бір ауысымда 200 адам қабылдайтын 17 медициналық пункттер, бір ауысымда 20 адам қабылдайтын 1 фельдшерлік-акушерлік пункт, бір ауысымда 205 адам қабылдайтын 7 дәрігерлік амбулатория.

Сонымен қатар, 2 қазандық ғимаратына жөндеу жасалып, 1 моншалық-жуу комбинаты соғылды.

2010 жылдың басына дәрігерлерге қажеттілік 312 (оның ішінде қала бойынша – 172, ауылдық мекендер бойынша – 140), 2010 жылы – 254 (АЕМ – 105), 2011 жылы – 240 (АЕМ - 61) құрады. 2013 жылдың басына дәрігерлердің жетіспеушілігі 211 адамды, 2014 жылдың басына – 216 адамды, 2015 жылдың басына 176-ны құрады.

Кадр жетіспеушілігін шешу мақсатында медициналық ЖОО-ның түлектерімен келісім шарттар жасалуда. 2013 жылы облысқа 128 жас маман келіп, оның 74 ауылдық жерге орналасып, тұрғын үй мен әлеуметтік пакетпен 51 қамтамасыз етілді.

2014 жылы облысқа 127 жас маман жұмысқа қабылданып, оның 96 ауылдық жерге орналастырылып, тұрғын үй мен әлеуметтік пакетпен 64 қамтамасыз етілді.

Халықты дәрі-дәрмекпен қамсыздандыруды жақсарту мақсатында 2008 жылы бірегей дистрибьютор жүйесі енгізілді. Дәрі – дәрмек айналымы саласында мемлекеттік реттеу тиімділігі жоғарылады.

2011 жылы дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге 1022,6 млрд. теңге бөлініп, игерілді, бұл қамтылудың 75,1% құрайды, өсім – 1,7%. Халықтың бөлек топтарын амбулаториялық деңгейде дәрілік құралдармен және арнайы азық-түлікпен қамтамасыз етуге қосымша қаражат бөлінді.

2012 жылы 1331,2 млрд. теңге бөлініп, игерілді, бұл қамтылудың 75,4% құрады, 2011 жылға өсім 30,2%-ды құрады.

2013 жылы 1410,9 млн. теңге жергілікті бюджет қаражаты бөлінді.

2014 жылы, тиісінше, 1,8 млн. теңге жергілікті бюджет қаражаты бөлініп, қамтамасыз ету деңгейі 76,4 пайызды құрады.

2010 жылдан бастап В және С гепатиттерімен ауыратын балаларды, сондай-ақ ауруға шалдығу деңгейі жоғары медициналық қызметкерлер мен студенттерді емдеу жүргізілуде. 2011 жылдан бастап халықаралық стандарттарға сай әр бір аурудың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жаңа дәрілермен ересек адамдарды емдеу басталды. Ауруға шалдығу деңгейі жоғары топтарды В және С гепатитеріне тексеріп тұру нәтижесіне байланысты емдеумен қамту деңгейі ұлғайтылатын болады. «Саламтты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында 2011 жылдан бастап балалар арасында В және С гепатиттеріне скрининг жүргізуге қаражат бөлінді.

2010-2012 жылдары халықтың медициналық көмекке қол жетімділігін қамтамасыз ету мақсатында 3 жылжымалы медициналық амбулаториялық кешен, жаңадан туылған нәрестелер үшін жылжымалы көліктік инкубатор, компьютерлік және магнитті-резеңкелі томограф, отқа күйгендерге арналған төсек, облыстық аурухана үшін ангиограф сатып алынып, кардиоорталық жарақтандырылды. 2013 жылы облыстық онкологиялық диспансер 64 кесілген компьютерлі томографпен жабдықталды. №2 қалалық аурухана базасында «Еркек денсаулығы және жанұялық ұзақ өмір суру орталығы» ашылды. Облыстық балалар ауруханасында жаңа бөлімдер: балалар нейрохирургиясы, амбулаторлы хирургия орталығы, сауықтыру; облыстық босану орталығында – неонаталды хирургия бөлімдері ашылды.

Емдеу мекемелерін жарақтандыру бойынша мақсатталған жұмыстың нәтижесінде облыс бойынша медициналық құралдармен қамтылу деңгейі 2010 жылы 36,48%-ға, 2011 жылы 43,1%-ға, 2012 жылы 44,57%-ға, 2013 жылы 56,8%, 2014 жылы 68 пайызға өсті.

Мәселелер:

- халықтың күтілетін өмір сүру ұзақтығы орташа республикалық деңгейден төмен;

- ана өлімі тіркелуде, баяу темппен бала өлімінің көрсеткіші төмендеуде;

- дәрілік тұрақтылықтың дамуынан туберкулездің таралуына эпидемиологиялық қадағалау бойынша мәселе өзекті болып отыр.

- жаңадан пайда болған қатерлі ісік аурулары мен өлімнің көрсеткіштері жоғарғы деңгейде;

- конго-крым қанды безгек ауруы мен құтыру ауруының жеке-дара тіркелуі;

- кадр тапшылығы сақталуда, әсіресе ауылдық жерлерде, зейнетке шығар алдындағы және зейнет жасындағы дәрігерлердің жоғарғы үлесінің жұмыс істеуі.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау

Жұмыспен қамту құрылымы

Жамбыл облысы халқының құрылымында экономикалық белсенді халықтың үлесі орташа республикалық көрсеткіштен жоғары, жұмысқа қабілеттілердің үлесі – орташа республикалық көрсеткіштен артта қалуда.

Жұмысқа қабілетті халықтың және облыс экономикасында жұмыс істейтін халықтың саны тұрақты өсуде. 2011 жылы экономикалық белсенді халықтың саны 589,4 мың.адамды, 2012 жылы 591,1 мың адамды (2009 жылғы деңгейге қарағанда өсім - 2,6%) құрады, оның ішінде облыс экономикасында 559,9 мың адам жұмыс істейді (өсім - 3,8%).

2012 жылы жұмыспен қамту құрылымында жалдамалы жұмысшылардың саны 48,1%-ды, өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың саны – 51,9%-ды құрайды. Өз бетінше жұмыспен қамтылғандар үлесінің 2009 жылмен салыстырғанда 0,2 тармақтық пайызға төмендегенін атап өту керек.

2013 жылы экономикалық белсенді халықтың саны 580,8 мың адамды (2011 жылғы деңгейге қарағанда 1,5%-ға төмен) құрады, оның ішінде облыс экономикасында 550,8 мың адам жұмыс істейді.

2013 жылы жұмыспен қамту құрылымында жалдамалы жұмысшылардың саны 49,1%-ды, өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың саны – 50,9%-ды құрайды. Өз бетінше жұмыспен қамтылғандар үлесінің 2011 жылмен салыстырғанда 1,0 тармақтық пайызға төмендегенін атап өту керек.

2014 жылы жұмыспен қамту құрылымында жалдамалы жұмысшылардың саны 50,3%-ды, өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың саны – 49,7%-ды құрайды. Өз бетінше жұмыспен қамтылғандар үлесінің 2012 жылмен салыстырғанда 2,2 тармақтық пайызға төмендегенін атап өту керек. Сонымен бірге, 2014 жылдың қорытындысы бойынша өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан өнімсіз өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың үлесі көрсеткішіне қол жеткізілмеді (жоспар 39,5%, нақты 46,6%), бұл өнімсіз өз бетімен жұмыспен қамталған азаматтарды жария ету (лигализация) жұмыстарын жүргізумен байланысты.

2009 жыл мен 2014 жыл аралығында облыста 13592 әлеуметтік жұмыс орны, жастар практикасы бойынша 17512 жұмыс орны құрылды.

Жұмыссыздықтың деңгейін төмендету бойынша белсенді шаралардың қабылдаудың нәтіжесінде 2011 жылы – 5,5%, 2012 жылы - 5,4%, 2013 жылы – 5,2 %, 2014 жылы 2009 жылғы 6,5%-ға қарсы – 5,0% құрады.

Қызметкерлердің жалпы тізімдік санына шаққандағы тартылған шетелдік қызметкерлердің үлесі 2012 жылы 11%-ды немесе 930 шетел маманын құрады, 2013 жылы - 8% (492 шетел маманы), 2014 жылы - 8% (781 шетел маманы).

Жұмысқа тартылатын шетелдік жұмыс күші құрамындағы білікті мамандардың үлесі 2012 жылы 88%-ды немесе 821 адамды құрады, 2013 жылы – 89,4% (440 адам), 2014 жылы – 95,9% (749 адам).

2012-2014 жылдары Жұмыспен қамту 2020 жол картасы бағдарламасы аясында кәсіптік оқытумен 4748 адам қамтылды, оқуын аяқтаған 3206 адамның 2817-і (87,9%) жұмысқа орналасты.

Бағдарламаның қатысушыларымен персоналды жұмыс істеу мақсатында барлық аудандар мен Тараз қаласында 136 штаттық бірлікпен 11 Жұмыспен қамту орталықтары ашылды.

2012 жылы Бағдарламаны іске асыруға республикалық бюджеттен 2,5 млрд. теңге және жергілікті бюджеттен 595,7 млн. теңге бөлініп, игерілді. Бағдарламаның іс-шараларымен 3702 адам қамтылды.

2013 жылы Бағдарламаны іске асыруға 7,1 млрд. теңге, оның ішінде жергілікті бюджеттен 172,1 млн. теңге бөлініп, игерілді. Бағдарламаның іс-шараларымен 5349 адам қамтылды.

2014 жылы Бағдарламаны іске асыруға 7,2 млрд. теңге, оның ішінде жергілікті бюджеттен 606,7 млн. теңге бөлініп, игерілді. Бағдарламаның іс-шараларымен 14223 адам қамтылды.

Жұмыспен қамту 2020 жол картасы іске асырылғаннан бастап (2011 жылдың 1 шілдесінен) 2014 жылға дейін бағдарламаға қатысушылардың саны 23998 адамды құрады, бұлардан бөлек 2009-2010 жылдардағы Жол картасы бойынша оқуларын 1513 адам жалғастырды.

Мәселелер:

- өз бетінше жұмыспен қамтылғандар және уақытша жұмысқа орналасқандардың жоғары үлесі, әсіресе ауыл шаруашылығында;

- жастарды жұмысқа орналастырудың төмен деңгейі;

- жұмыс күшінің біліктілігінің төмендігі.

Табысы кедейлік шегінен төмен халықтың үлесі 2009 жылы 2,4%-ға дейін,2011 жылы 1,7%-ға дейін, 2012 жылы 0,8%-ға дейін, 2013 жылы 0,8%-ға дейін, 2014 жылы 0,6%-ға дейін төмендеді.

Мұқтаж санаттағы азаматтарды әлеуметтік қолдаумен қамтамасыз ету мақсатында төмендегі әлеуметтік көмектердің төленуі қамтамасыз етілді: атаулы әлеуметтік көмек, балалар жәрдемақысы, кейбір санаттағы азаматтарға жергілікті өкілетті органдардың шешімімен берілетін әлеуметтік көмек, тұрғын үй көмегі. 2014 жылдан бастап облыста шартты ақшалай көмек беру «Өрлеу» пилоттық бағдарлама іске асуда.бағдарлама аясында 2481 отбасындағы 13771 азаматқа жоғарылатылған мөлшерде әлеуметтік жәрдемақы берілді. Аталған төлемге 291,0 млн.теңге республикалық және жергілікті бюджеттен жұмсалды. Нәтижесінді табысы кедейлік шегінен төмен тұратын азаматтардың саны 2015 жылдың 1 қантарына 6151 адамды құрады, 2013 жылдың сәйкес уақытымен салыстырғанда бүл көрсеткіш 25,1% қысқарған.

Аз қамтылған азаматтарға, мүгедектерге, ардагерлер мен жалғызлік тұратын аналарға мемлекеттік емес үйымдардан қосымша спонсорлық көмек көрсетіледі.

Соңғы 4 жылда атаулы әлеуметтік көмек алушылардың санынң 2,2 есеге азайып, атаулы әлеуметтік көмектің мөлшері 1,4 есе көбейгені мұқтаж азаматтарға берілетін көмектің атаулылығының күшейгенінің дәлелі.

Қолданып жатқан шараларға және 2012 жылы ең төменгі күн көрістің мөлшерінің 6 пайызға өсуіне қарамастан халықтың табысы республика бойынша ең төменгі болып қалыптасты. Табысы күнкөріс шегінен төмен халық үлесі 2013 жылғы - 3,4%, 2012 жылғы 4,9% және 2011 жылғы 5,1%-ға қарсы 2014 жылы 3,1%-ға төмендеген.

Жұмысқа жарамды азаматтардың жалпы атаулы әлеуметтік көмек алушылардың ішіндегі үлесі 2014 жылдың қортындысы бойынша 28,2%. төмендеді. Сонымен қатар жұмысқа жарамдылардың басым көбісі табысы төмен өз-өзін жұмыспен қамтығандар.

Проблемалар:

- халықтың табыс деңгейі республика бойынша ең төменгі болып қалыптасты;

- табысы күн көріс деңгейінен төмен халықтың үлесі жоғары

- әлеуметтік төлемнің мөлшері – Республика бойынша ең төмен мөлшерде;

- өз-өзін жұмыспен қамтығандардың жұмысқа жарамдыларды азаматтардың ішіндегі үлесі жоғары;

- кедейліктен шығуға бағытталған әлеуметтік қолдаудың белсенді түрлерінің тиімділігінің төмендігі;

- еңбек ақысын өтеу және өндірістік жарақаттану бойынша Еңбек заңнамаларының бұзылу фактілерінің бары.
Мүгедектерді әлеуметтік қорғау

Мүгедектердің жағдайын жақсарту облыстың әлеуметтік саласындағы саясаттың басымды бағыттарының бірі болып табылады.

Мемлекеттік тапсырыс арқылы мемлекеттік емес ұйымдарды тарту арқылы арнаулы әлеуметтік қызмет түрлерін арттыру жұмыстары жүргізілуде. Осы мақсатқа 2013 жылы бюджеттен 19,9 млн. теңге 400 психоневрологиялық ауытқуы бар балаларға жартылай стационар және үйде әлеуметтік қызмет көрсетуге бөлінсе, ал 2014 жылы 5 әлеуметтік жоба негізінде 600 азамат 37,5 млн.теңгеге, яғни 2012 жылмен салыстырғанда екі есеге артық (387 мүгедекке 17,4 млн.теңге).

Облыстағы бейімдеуге жататын 899 нысанның паспорттары жасалынды (100 пайыз). Қазіргі уақытта жобалау-сметалық құжаттарды әзірлеу жұмыстары жүргізілуде.

Бейімделуге тиісті нысандар 2013-2018 жылдарға маңыздылығына қарай бөлінді. 2013 жылы бейімдеуге жататын 144 нысанның 140 нысан бейімдеуден өтіп, оған жергілікті бюджеттен 79,6 млн теңге бөлінді.

2014 жылы облыс бойынша бейімделген нысандар саны 209, оның ішінде 160 жергілікті бюджет есебінен, ал 49 нысан жеке меншік инвестиция есебінен жүргізілді.

- облыста жүріп-тұруы қиын мүгедектерге арнайы жағдай жасалған қоғамдық көліктің жоқтығы;

- мүгедектерді жұмыспен қамту мәселесі;

- үкіметтік емес секторда мүгедектерді арнайы әлеуметтік қызметтермен қамту деңгейінің төмендігі;

- әлеуметтік маңызы бар нысандарды бейімдеу, қол жетімділік тек пандустарды орнатуымен шектеледі.
Азаматтардың еңбек құқықтарын қорғау

Заманауи еңбек стандарттарын енгізу жалғасуда. Ең бірінші кезекте, зиянды және өте зиянды өндіріс жағдайлары бар салаларда: «Еңбекті қорғау мен қауіпсіздіктіңкәсіби менеджмент жүйесі; Талаптар» (ҚР СТ 1348-2005); халықаралық стандарт МОТ-СУОТ 2001 ILO-OSH 2001, стандарт OHSAS 18001: 1999 «Occupational Health and Safety Assessment Series. Reguirements (MOD)»)және т.б.

Өндірістік жарақат көрсеткіштерін төмендетуді қамтамасыз ету мақсатында:

• 
  Кәсіпорындардың өндірістік нысандарын аттестаттау (2011 жылы 165 өндірістік нысан еңбек жағдайы бойынша аттестатталынды, 2012 жылы -703, 2013 жылы -284, ал 2014 жылы- 683 өндірістік нысан);
  
• 
  жұмысшыларды жазатайым оқиғадан еңбек (қызметтік) міндеттерін орындау кезінде сақтандырумен қамтуды ұлғайту;
  
• 
  қауіптілікті бағалау жүйесін енгізу (бұдан әрі ҚБЖ);
  

Бизнестің корпоративтік әлеуметтік жауапкершілігін арттыру «Ұжымдық шарт жаса» атты акция өткізу арқылы, «Парыз» бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін конкурсы және т.б. арқылы ынталандыруда.

• 
  еңбек заңнамаларын бұзу сақталуда
  
• 
  өндірістік жарақат деңгейі жоғары болып қалып отыр.
  

Жамбыл облысындағы мәдениет, өнер және мұрағат мекемелерінің желісі 544 объектіні құрайды. Оның ішінде 199 клубтар мен мәдениет үйлері (ауылдық-195), 286 кітапхана (ауылдық - 266), 7 мұражай (ауылдық - 6), 10 автоклубтар (ауылдық - 8), 2 кинотеатр (ауылдық - 1), 22 киноқондырғылар (ауылдық - 17), 2 облыстық драмалық театрлар, облыстық филармония, халық шығармашылығының облыстық орталығы, тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау мен қалпына келтіру жөніндегі дирекциясы және 12 мұрағат мекемелері.

Соңғы жылдары мәдениет саласын дамытуға қаралған қаржы көлемі өсіп келеді. Облыстағы мәдениет мекемелеріне бөлінген қаржы көлемі 2011 жылы 2435,5 млн.теңге, 2012 жылы - 2 887,3 млн.теңге, 2013 жылы - 3 220,9 млн.теңге. 2014 жылға қаралған қаржы көлемі 5 250,0 млн.теңгені құрады.

2011 жылы 28 мәдени нысандарға күрделі және ағымды жөндеу жұмыстары 104 млн. 977 мың теңгеге, облыстық тарихи-өлкетану музейінің аббаттандыру жұмыстары 10,3 млн.теңгеге және залдарды реэкспозициялау 50,0 млн.теңгеге жүргізілді; 2012 жылы 58,8 млн.теңгеге 15 мәдени нысандарға күрделі және ағымды жөндеу жұмыстары жүргізілді; 2013 жылы 14 нысандарға 554,0 млн.теңге жұмсалса, 2014 жылы 136,2 млн. теңгеге 2 мәдени нысандарға жөндеу жұмыстары жүргізілді.

«Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасы аясында республикалық бюджет есебінен 84 мәдени нысандары күрделі және ағымды жұмыстарынан өтті: 2012 жылы 15 нысан 240,4 млн.теңгеге, 2013 жылы 15 нысан 294,9 млн.теңгеге жөнделді және 50,0 млн.теңгеге Тараз қаласына Төле биге ескерткіш орнатылды; 2014 жылы 54 нысан 983,3 млн. теңгеге жөнделді.

2011 жылы облыстық мәдени нысандардың материалдық-техникалық базасын нығайтуға жергілікті бюджеттен 189,3 млн.теңге, 2012 жылы 164,3 млн.теңге, 2013 жылы 185,4 млн.теңге қаралып, игерілді; 2014 жылға 232,3 млн.теңге қаралды.

Облыстық кітапханалардың кітап қорын толтыруға 2011 жылы жергілікті бюджеттен 6,0 млн.теңге, 2012 жылы 18,6 млн.теңге, 2013 жылы 19,1 млн.теңге жоспарланып, игерілді; 2014 жылы 34,0 млн.теңге бөлінді.

Облыста мәдениет және өнер саласын түсіндіріп тарату іс-шараларына 2011 жылы жергілікті бюджеттен 41 млн.теңге, 2012 жылы 56,4 млн.теңге, 2013 жылы 208,7 млн.теңге жоспарланып, игерілді; 2014 жылы 142,0 млн.теңге қарастырылды.

2011 жылы облыста түрлі мәдени іс-шараларды өткізу үшін ЛЭД-экран, жарық, сахна, аппаратура жергілікті бюджеттен 60 млн.теңге қаражат бөлініп, аталған мүліктер сатып алынды.

2012 жылы Облыстық қазақ драма театрына және облыстық филормонияға 45 орындық 2 автобус 50 млн.теңгеге алынды.

2013 жылы Ш.Уалиханов атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапханасына электрондық кітапхана жүйесі орнатылды және 5,7 млн.теңгеге планетарлық сканер алынды; облыстық филармония 30,4 млн.теңгеге сахналық құралдар мен музыкалық аспатармен қамтамасыз етілді.

2014 жылы облыстық халық шығармашылығы орталығы мен облыстық тарихи-өлкетану музейіне 12,8 млн. теңгеге автокөлік және Тараз қалалық мұрағатына 81,6 млн. теңгеге ғимарат сатып алынды.

Елбасы Н.А.Назарбаевтың «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам» атты мақаласында берілген тапсырмаларды іске асыру мақсатында бүгінгі күні 286 облыстық кітапханалардың РАБИС, ИРБИС, АБИС, КАБИС, «АИС СБ РК» бағдарламаларымен 226 кітапхана жұмыс атқарады, 244 кітапхана компьютермен қамтамасыз етілген, 205 кітапхана интернет желісіне қосылған.

Республикалық «Мәдени мұра» бағдарламасы бойынша ескерткіштерді қорғау және қалпына келтіру жұмыстарына 2011 жылы облыстық бюжеттен ғылыми-зерттеу жұмыстарына «Көне Тараз», «Бектөбе», «Тамды» қалашықтарына 60,4 млн.теңге бағытталған; 2012 жылы «Көне Тараз», «Жетітөбе» қалашықтарына – 50,0 млн.теңге; 2013 жылы «Көне Тараз», «Бектөбе», «Тамды» қалашықтарына 140,0 млн.теңге. 2014 жылы 250,0 млн.теңгеге «Көне Тараз» қалашығында қазба жұмыстары жалғасын тапты.

Уақытша сақталу үшін аталған нысандарда консервация жүргізілді. Ежелгі және орта ғасырлардағы Тараз бен Жамбыл облысының қазыналарын насихаттайтын тарихи кітап шығарылды.

2009 жылдан бері жыл сайын, кезеңмен Жамбыл облысының тарихи және мәдени ескерткіштердің Жинағы шығарылып тұрады. Қазіргі таңда облыстық бюджет есебінен Қазақстанда жоқ барлық 10 аудан мен Тараз қаласындағы тарихи-мәдени ескерткіштердің Жинағы шығарылды. Бұл мақсатқа 2011 жылы 17,0 млн.теңге; 2012 жылы 13,8 млн. теңге; 2013 жылы 7,0 млн.теңге қаржы бөлініп, игерілді. 2014 жылы Жинақ басылымдарын бітіру үшін 28,800 млн.теңге бөлініп, игерілді.

Сондай-ақ, тарихи-мәдени ескерткіштерді сақтау мақсатында қорғау тақтайшаларын орнату жұмыстары жүргізілуде. Бүгінгі таңда қорғау тақтайшалары облыстың 9 ауданында және Батыс Еуропа – Батыс Қытай трассалары бойына орнатылған. Бұл мақсатқа облыстық бюджеттен 2012 жылы 0,8 млн.теңге; 2013 жылы 1,0 млн.теңге игерілді; 2014 жылға 0,542 млн. теңге қарастырылды.

Жамбыл облысының талантты өнерпаздарын анықтау мақсатында облыстық конкурстар, сынақтар және фестивальдар жыл сайын өткізіледі: 2011 жылы 22 мәдени-көпшілік іс-шаралар ұйымдастырылды; 2012 жылы 17; 2013 жылы 29 өткізілді; 2014 жылы 20 іс-шара өткізілді. Ең маңызды іс-шаралардың бірі: «Көктем» ІІ Халықаралық классикалық өнер фестивалі; «Қаратау сарыны - 2014» ІІ Халықаралық дәстүрлі әндер фестивалі; «Тараз тарланы» номинациясы; Жамбыл облысының 75 жылдығы мен «Нұр Отан» партиясының 15 жылдығына арналған «Отбасым – тірегім, Отаным – жүрегім» атты республикалық ақындар айтысы; Алматы облысындағы Жамбыл облысының Мәдениет күндері; «АЗИЯ ЕЛІ» атты І Халықаралық жерлестік фестивалі; «Тұңғышбай Әл-Тарази Таразға шақырады» театр актерлері шеберлігінің І Халықаралық фестивалі; «Театр KZ» халық театрларының фестивалі; «Қайран ерлер–қаһарман ардагерлер» атты облыстық байқау; «Бәріміз бірдейміз – кемсітуді білмейміз» атты облыстық фестивалі; «Достықта жоқ шекара» атты шекаралық фестивалі; «Музей түні» акциясы; ашық аспан астында «Кино әлемі» акциясы; «Art mix» клуб қызметкерлерінің семинары (шеберлік сағат); фольклорлық-этнографиялық ансамбльдерінің байқауы, Балуан Шолақтың 150 жылдығы мен К.Әзірбаевтің 130 жылдығына арналған іс-шаралар; «Би әлемі» байқауы; «Ән аға!» атты Шәмші Қалдаяқов әндерін орындаушыларының фестивалі; «Алты Алашқа танылған ақын еді...» атты Ә.Жанқұлиев атындағы ақындар айтысы және «Жырменен өткен көп күні» атты жас жазба ақындардың жабық жыр мүшайрасы; Нұрғиса Тілендиев атындағы ІV Республикалық «Кел, еркем, Алатауыңа!» атты әншілер және күйшілер конкурсы; «Ерке сылқым» атты Әбдімомын Желдібаевтың күйлерін орындаушыларының байқауы; М.Өзбеков атындағы «Келші Құланға!» ІІІ облыстық әншілер конкурсы.

• 
  саланың материалдық-техникалық базасының әлсіздігі;
  
• 
  ауылдық жерде білікті кадрлардың тапшылығы;
  

2011-2014 жылдар аралығында спорттық нысандар желісі 121 бірлікке өсіп, 2015 жылдың 1 қаңтарына 2009 нысанды құрады, оның ішінде 19 стадион, 665 футбол алаңы, 548 спорт зал, 662 спорт алаңшалары және 115 басқа да нысандар.

2011-2014 жылдар аралығында облыста 7 спорт мекемесі ашылды, олар: жоғары спорт шеберлігі мектебі, Жамбыл бокс клубы, Дене мүмкіндігі шектеулі адамдарға арналған спорт клубы, "Тараз-Арена" спорт сарайы, Бұқаралық спорттық шаралар өткізу орталығы, Қазақ күресі клубы, Жаңатас қаласында № 33 балалар-жасөспірімдер бокс мектебі.

2011-2014 жылдар аралығында демеушілердің қаражаты есебінен жасанды төсеніші бар және арнайы қоршалған 29 шағын алаңшаларының құрылысы салынды. Оның 15-ы қалалық, 14-і ауылдық жерде орналасқан.

2014 жылы Жуалы ауданы Б.Момышұлы ауылында спорт кешені құрылысы жүргізілді.

2014 жылы Жуалы ауданы Бауржан Момышулы ауданында спорт кешені пайдалануға берілді.

2015 жылдың басына Жамбыл облысында 46 спорттық мекеме жұмыс атқарып келеді, оның ішінде 33 балалар мен жасөспірімдер спорт мектептері (7-і Тараз қаласында, 26-і аудандарда), облыстық мамандандырылған спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаты, олимпиада жеткіншектерін даярлау орталығы, жоғарғы спорт шеберлігі мектебі, «Тараз-Арена» спорт Сарайы, Бұқаралық спорттық шаралар өткізу орталығы және 8 спорт клубы.

Спорттық нысандарға қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында 2014 жылы 307 спорттық нысан (2013 жылы 263 нысан) таңдап алынып, тұрғындардың дене шынықтыру және спортпен шұғылдану кестесі жасалды. Олардың 28-і Тараз қаласында, 279-і аудандарда орналасқан. Аталған нысандардағы тұрғындардың спортпен шұғылдану кестесі облыстық БАҚ-да жарияланды.

2015 жылдың 1 қаңтарына дене шынықтыру және спортпен шұғылданатын азаматтардың саны 255,5 мың адамды құрап немесе 23,3%, 2011 жылмен салыстырғанда 4,8%-ге өсті (2011 жылы – 18,5% (195,2 мың адам), 2012 жылы 19,3% (205,8 мың адам), 2013 жылы 21,7% (234,8 мың адам).

Облысымызда дене шынықтыру мен спортты дамытудағы оң жетістіктермен қатар, саланың дамуын тежеп отырған мәселелер де бар.

Мәселелер:

материалды-техникалық базалар мен спорттық инфрақұрылымдардың төмен деңгейі;

жалпы және балалар мен жасөспірімдер спортының жеткіліксіз дамуы;

кадрларды даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттырудың деңгейі төмен.

Жүргізілген зерттеулер нәтижесі бойынша мемлекеттік тілді меңгергендердің үлесі 2011 жылғы 89%-ға, 2012 жылғы - 90,32%-ға, 2013 жылы - 94%-ға қарсы 2014 жылы 95,02%-ды пайызды құрады.

Тіл саясаты ең алдымен аймақта тұратын басқа этностар өкілдерінің қазақ тілін үйренуіне жағдай жасауға және мемлекеттік тілді үйретудің тиісті әдістемелік базасын қалыптастыруға бағытталған.

Саланың инфрақұрылымы облыс әкімдігінің тілдерді дамыту басқармасының жанандағы Мемлекеттік тілді оқыту орталығынан және Меркі, Шу, Қордай, Сарысу, Талас, Жамбыл, Жуалы және Байзақ аудандық бөлімшелерінен құралады. Мұнда мемлекеттік тілді оқып-үйрену курсына қатысушылардың келесі динамикасы байқалады:

• 
  2011 жылы орталықтарда 2033 адам оқытылды (287-і қазақ, 1746-ы өзге ұлт өкілдері, соның ішінде 332-і мемлекеттік қызметкерлер);
  
• 
  2012 жылы орталықтарда 1687 адам оқытылды (99 адам - қазақ, 1588 адам - өзге ұлт өкілдері, соның ішінде 160 адам - мемлекеттік қызметкерлер);
  
• 
  2013 жылы орталықтарда 2257 адам оқытылды (561-қазақ, 1696-өзге ұлт өкілдері, 508-мемлекеттік қызметкерлер);
  
• 
  2014 жылы орталықтарда 2780 адам оқытылды (672-қазақ, 2108-өзге ұлт өкілдері, 651-мемлекеттік қызметкерлер).
  

Облыста тіл саясатына байланысты республикалық және облыстық БАҚ-да келесі басылымдар жарияланды:

– 2011 жылы жарияланған 477 материалдың 445-і мемлекеттік, 32-орыс тілінде;

- 2012 жылы жарияланған 553 материалдың 516-ы мемлекеттік, 37-орыс тілінде;

- 2013 жылы жарияланған 543 материалдың 493-і мемлекеттік, 50-орыс тілінде.

- 2014 жылы жарияланған 613 материалдың 568-і мемлекеттік, 45-орыс тілінде.

Жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында мемлекеттік тіл саясатын насихаттау мақсатында жыл сайын «Үздік журналист» облыстық байқауы ұйымдастырылып отырады.

2011-2013 жылдары өңірдегі өзге ұлт өкілдерінің арасында мемлекеттік тілді үйрету және өз ана тілдерін сақтау мақсатында «Халықаралық ана тілі күні - 21 ақпан» мерекесіне орай этномәдени бірлестіктері өкілдерінің қатысуымен «Ана тілім – айбыным!» атты тіл фестивалі ұйымдастырылып, өзге ұлт жастары арасында жастар форумы, облыс басшыларымен кездесу өткізілді.

Ономастикалық және терминологиялық жұмыстар шеңберінде облыстың елді мекендерінің атауын өзгерту бойынша бірқатар іс-шаралар атқарылды. Атап айтқанда, 2011 жылы 1 ауылдық округ пен 1 мектеп атаулары өзгерді, 2012, 2013 жылдары мораторийге байланысты аталған жұмыс уақытша тоқтатылғанмен, 2016 жылы бұл жұмыс жалғасуда.

Мәселелер:

- Мемлекеттік тілді оқытудың бірыңғай стандарттары жоқ.

Гендерлік аспектіде ерлер мен әйелдер санының біршама теңдей қатынасы қалыптасты. 2014 жылдың басына облыста 1084,5 мың адам тұрады, олардың 51,0% - әйелдер, 2015 жылдың басына 1098,693 адам тұрады, олардың 51,0% - әйелдер.

Әйелдердің облыстың қоғамдық және саяси өміріне белсене қатысуы байқалады, әйелдерді саяси және экономикалық алға жылжыту бойынша конференциялар, семинарлар мен тренингтер өткізіледі.

2013 жылы Жамбыл облысы мемлекеттік органдарында мемлекеттік қызметшілердің саны 5109, оның ішінде 2196 әйелдер болып, бұл жалпы санның 43% құрады.

2014 жылы Жамбыл облысы мемлекеттік органдарында мемлекеттік қызметшілердің саны 5584 болса, оның ішінде 2164-і әйелдер, бұл жалпы санның 38,8% құрады.

Жергілікті атқарушы органдарда, оның ішінде облыстық деңгейдегі 7 басқармада әйел басшылар, 3 әйел аудан және қала әкімінің орынбасарлары және 7 әйел селолық округтің әкімдері. Облыстық, қалалық және аудандық мәслихаттардың 205 депутаттарының 30-ы әйелдер, оның ішінде 6 - қалалық, 18 - аудандық, 6 - облыстық мәслихатта.

2014 жылы әйелдердің атқарушы және өкілеттік билік органдарындағы үлесі 2013 жылғы 41,3%-ға қарсы 43%-ға артты.

Шағын және орта бизнес кәсіпорындарының жұмысын басқаратын әйелдердің үлес салмағы 2012 жылы 42,6%, 2013 жылы 43,1%, 2014 жылы - 31,3% құрады.

Гендерлік саясатты іске асыру жөнінде белсенді ақпараттық-насихаттау жұмысы жүргізілуде, 2006-2016 жылдарға арналған ҚР гендерлік теңдік Стратегиясын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілген, облыс әкімі жанындағы әйелдер істері және отбасы-демографиялық саясат жөніндегі комиссия құрылған, оның штаттық саны 1 адамнан тұрады және 3 млн. теңге мөлшерінде дербес бюджеті бар.

Жамбыл облысы бойынша саясаткер әйелдер клубы жұмыс істейді. Клубтың негізгі мақсаты - гендерлік білім беру, қоғамдық-саяси өмірге әйелдерді белсене араласуға, экономикада гендерлік теңдік және гендерлік сананы қалыптастыруға оқыту.

Клуб мүшелігіне облыстың қоғамдық-саяси саласына белсенді қатысатын әйелдер кіреді: барлық деңгейдегі мәслихат депутаттары, кәсіпкерлер, мемлекеттік қызметте, үкіметтік емес ұйымдарда, бұқаралық ақпарат құралдарында жүрген қыз-келіншектер, барлығы - 25 әйел.

Облыста 190-дан астам үкіметтік емес ұйымдар белсенді жұмыс атқарады, аталған ұйымдардың 60%-ына әйелдер жетекшілік етеді. Облыс көлемінде 147 әлеуметтік жобаның 83-ін әйелдер іске асыруда.

Гендерлік теңдікті кең көлемде насихаттау мақсатында үкіметтік емес ұйымдарды мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс негізінде қаржыландыру тетігі қалыптастырылған.

2014 жылы гендерлік мәселелерді қамтыған мемлекеттік тапсырыстарға 5,2 млн. теңге бөлінді (2013 жылы 3,5 млн.теңге, 2012 жылы 2,7 млн. теңге, 2011 жылы – 3,0 млн.тенге бөлінген).

Гендерлік саясатты іске асырудың бір жолы - ішкі істер органдарында әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау бөлімдерінің ашылуы.

2014 жылдың басынан ішкі істер органдарында тұрмыстық зорлық-зомбылық көрген әйелдерге көмек көрсету мақсатында қойылған 17 сенім телефондары арқылы 4 мыңға жуық қоңырау түсіп, тиісті шаралар қолданылды.

2015 жылдың басына 18 сенім телефоны жұмыс істейді, оларға 4,1 мыңнан астам қоңырау түсіп, тиісті әсер ету шаралары қолданылды.

Үкіметтік емес ұйымдармен біріге отырып тұрмыс жағдайы төмен, отбасы-тұрмыстық қатынаста құқық бұзушылықты болдырмау мақсатында алдан-ала профилактикалық іс-шаралар жүргізіледі.

Осы бағытта 80 мыңнан аса ақпараттық материалдар (буклеттер, плакаттар, билбордтар, стендтер, брошюралар) тұрғын үйлер подъездерінде, сауда орындарында, көпшілік жиналатын жерлерде, мемлекеттік мекемелерде таратылды.

Мәселелер:

- қоғамның гендерлік мәдениетінің жеткіліксіздігі, өкілетті органдар билігіндегі әйелдер үлесінің аздығы.

2.2.3. Қоғамдық қауіпсіздік және құқықтық тәртіп.

Қауіпсіздікті нығайту, құқықтық тәртіпті сақтау және қылмыспен күрес облыстың әлеуметтік дамуындағы маңызды бір құрамдас бөлігі болып табылады.

2009 жылы қауіпсіздікті нығайту мен қылмыспен күреске бағытталған ұйымдастыру іс жүзіндегі шаралардың нәтижесінде, облыстағы қылмыстылық көрсеткіші 3,2%-ға (4075-тен 3943 дейін) төмендеген. 2010 жылдан бастап қылмыстың деңгейі 8,5%-ға (3943-тен 4279 дейін), ал 2011 жылы - 88,1%-ға (4279-дан 8050 дейін) өскен. 2012 жылы қылмыстың деңгейінің өсімі 35,0%-ды құрады (8050-ден 10865-ке дейін), 2013 жылы – 45,8% (10865-тен 15836-ге дейін).

2014 ж. 12 ай қортындысы бойынша жалпы қылмыстар саны 2,9% кеміген (15861 ден 15401), ауыр қылмыстар 19,5% (1366 дан 1099) және аса ауыр қылмыстар 22,8% (167 ден 129).

Одан басқа, кісі өлтірушілік (39,7%, 63 тен 38), ауыр дене жарақаттарын салу (9,1%, 99 дан 90), тонаулар (28,0%, 811 ден 584), қарақшылық шабуыл (14,7%, 68 ден 58), зорлау (14,9%, 208 ден 177) және бұзақылықтар (17,3%, 1129 дан 934) сияқты қылмыс түрлерін кемітуге қол жеткізілген.

2009 жылы облыста қоғамдық орындарда жасалған қылмыстардың 5,1%-ға қысқаруы байқалады (649-дан до 616 дейін). 2010 жылы 28,2%-ға (616-дан 790 дейін), 2011 жылы 3,2 есе (790 дан 2595 дейін), 2012 жылы - 19,2% (2595-тен 3094-ке дейін), 2013 жылы – 49,1% (3094-тен 4612-ге дейін) өсуі байқалады.

2014 жылдың 12 айына қоғамдық жерлердегі қылмыс саны 2,6%-ға төмендеді (4612-ден 4491-ге), оның ішінде көшелерде 8,1%-ға (2939-дан 2700-ге) және топтық құрамда -15,8% (736-дан 620-ға).

2009 жылы жалпы қылмыстылықтың 10 мың халыққа шаққандағы деңгейі 38,7%, болса, 2010 жылы - 42,0%, 2011 жылы- 76,4%, 2012 жылы – 105,0%, 2013 жылы – 147%-ды, 2014 жылы - 145%. құрады.

Қылмыстың ашылуы 2009 жылы 70,2%, оның ішінде ауыр түрі 78,4%, аса ауыр түрі - 94,5% құрады. 2010 жылы - 71,3%, оның ішінде ауыр түрі - 75,4%, аса ауыр түрі - 89,2%, 2011 жылы - 49,2%, оның ішінде ауыр түрі - 58,2% және аса ауыр түрі - 88,9% құраған. 2012 жылы 19,1%-ды құрады, оның ішінде ауыр қылмыстар – 54,1% және аса ауыр қылмыстар - 94,9%, 2013 жылы – 17,2%, оның ішінде ауыр қылмыстар – 54,5% және аса ауыр қылмыстар – 86,1%-ды, ал 2014 жылы қылмыстың ашылу деңгейі 17,8% құрады, оның ішінде қылмыстың ауыр түрлері – 60,7%.

Қылмыс санының статистикалық өсуі және қылмыстың ашылуының төмендеуі алды ала болжамданған.

2011 жылғы қаңтарда ІІМ-нің кеңейтілген Алқа отырысында берілген, негізінен елдегі қылмыстың жай-күйі туралы шынайы статистика құру қажеттігі туралы саяси шешім болып табылатын Мемлекет басшысының нұсқауларына сәйкес, ІІМ және Бас прокуратурасымен бірлесіп қылмыстар туралы барлық өтініштер мен хабарламалардың толық және объективті тіркеуін қамтамасыз ету бойынша қатаң бағыт алынған.

Облыста жасалынған қылмыстар санының нақты статистикасы оларға қарсы адекватты шаралар қабылдауға, және сол шаралар арқылы қылмысты мемлекеттік бақылауды күшейтуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, азаматтарға Конституциямен кепілдендірілген сот әділеттілігінен қамтамасыз етеді. Қылмыс жөніндегі хабарламалар мен өтініштерді толық тіркеу осының алғы шарты болады.

Облыстағы құқықтық тәртіптің, азаматтарды қорғау жүйесінің, сонымен бірге мемлекеттік және қоғамдық институттардың қылмыстық жағдайына маңыздылығы жағынан елеулі бірқатар ішкі және сыртқы факторлар әсер етеді. Жаhандық экономикалық кризиске байланысты экономикадағы қиыншылдықтар, халықтың, оның ішінде жастардың жұмыспен толық қамтылмауы қылмыстың, оның ішінде пайдакүнемдік-зорлық қылмыстардың өсуіне ықпал ететін бірден-бір себеп болып табылады.

Жедел ахуалдың күрделенуіне әсер ететін фактордың бірі ұрлық болып табылады. Бірнеше жылдар бойы олар жалпы қылмыстың жартысын құрайды, ал әрбір екі ұрлықтың біреуі ашылмай қалады. Әрбір тіркелген ұрлықтың үшіншісі пәтер ұрлығы. Соңғы жылдары беделді автокөліктерді ұрлап кету және айдап кету фактілері жиіленіп кеткен.

Ішкі істер органдарындағы алдын ала тергеу және анықтаудың бүгінгі жағдайы, облыстағы орын алған қылмыстардың 90%-нда сотқа дейінгі жеңілдетілген өндірістің кеңейтілген түрін қолдануы қажет етеді.

Бұл кеңейтілген түр 2010 жылдан бастап үлкен емес және орта дәрежелі қылмыстарды тергеу кезінде қолданылады, ал 2011 жылдан бастап ауыр дәрежелі қылмыстарды тергеу кезінде қолдануда, аталған шара азаматтардың, қылмыстық іске қатысушылардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға оң әсерін тигізеді.

Жамбыл облысында нашаның жабайы түрінің кең көлемде өсуі ахуалдың қиындауына және облыстың есірткі заттарын өндіру базасы болуына себеп болады.

2009 жылы 457 есірткі қылмысы, 2010 жылы – 452, 2011 жылы – 283, 2012 жылы – 279, 2013 жылы - 279 анықталды, 2014 жылдың 12 айы ішінде облыс аумағында есірткімен байланысты 337 қылмыс анықталған (2013 ж.-279), 58 дерекке немесе 20,8% артқан.

Жалпы есірткі қылмысының төмендеуі қылмыстық заңнаманың енгізілуіне байланысты, атап айтқанда 259 баптың 1 бөлімі әкімшілік құқық бұзушылық қатарына өткен.

Сонымен қатар, жыл сайын есірткі затын сату фактілері өсуде. 2009 жылы 87 есірткі затын сату фактісі анықталған, 2010 жылы - 87, 2011 жылы – 116, 2012 жылы – 118, 2013 жылы - 116. 2014 жылы есірткі заттарын сатудың 123 дерегі бойынша қылмыстық іс қозғалған (2013ж.-116) 5 дерекке немесе 6% артқан.

Жыл сайын заңсыз айналымнан 11 тонна тәркіленіп, оның ішінде қомақты көлемі героин болып табылады.

Жылсайын халық арасында есірткі затын пайдалану деңгейі төмендеуде. 2009 жылы есепте 5536 адам тұрса, 2010 жылы – 5003, 2011 жылы – 4548, 2012 жылы – 2862, 2013 жылы - 2781 адам.

2015 жылдың 1 қаңтарына облыстың наркологиялық диспансерінде барлығы 2635 (2013ж.-2781) адам есепке алынған, оның ішінде нашақорлық диагнозымен 1567 (2013ж.-1857) адам, ал профилактикалық есепте 1068 (2013ж.-924) адам.

(10 мың қолданатын автокөлікке шаққанда), жол көлік оқиғасында қайтыс болғандардың (100 жарақат алғандарға) 30,2 ден 20,7 дейін қысқарған. 2010 жылы жол көлік оқиғасының деңгейі 42,6-дан 2011 жылы 41,4, 2012 жылы – 50,3, 2013 жылы – 82,3-ті, 2014 жылы - 65,7-ні құрады. Жол көлік оқиғасында жарақат алғандар 2010 жылы (10 мың адамға шаққанда) 8,3, 2011 жылы 8,6, 2012 жылы – 13,2, 2013 жылы – 26,6-ны, 2014 жылы - 20,3-ті құрайды.

2014 жылы кешенді шараларды жүзеге асыру нәтижесінде жол-көлік оқиғаларының санын 20,2%-ға (1615-тен 1289-ға), қайтыс болғандар – 34,9%-ға (312-ден 203-ке) және жарақат алғандар - 22,1%-ға (2569-дан 2002-ге) төмендету қол жеткізді.

Сонымен бірге, автокөлік кешені күрделі жағдайда жұмыс істеуде. Атомобиль паркінің және заманауи автокөліктердің жылдамдық көрсеткіштерінің өсуі көше-жол деңгейінің дамуына сәйкес келмейді. Республикалық маңызы бар жолдардың басым көпшілігі күрделі жөндеуді және жүру бөлігі кеңейтуді, бөлу қосалқыларымен жабдықтауды қажет етеді. Жергілікті жолдардың жағдайыда қанағатанарлық емес.

2014 жылы тексерумен 14676 км. жол қамтылды, тексеру барысында облыс автожолдарында 9153 ақау анықталған, оның ішінде халықаралық мәндегі жолдарда 127 ақау, республикалық мәндегі жолдарда - 1077, облыстық мәндегі жолдарда - 5075, аудандық мәндегі жолдарда 345 ақау және елді мекендердің көшелерінде 2529 ақаулар анықталған.

Тексеру нәтижелерінмен, жол ұйымдарының басшыларына орындауға 844 ұйғарым тапсырылған.

Автомобиль жолдарын ұстауда орын алған кемшіліктер бойынша аудандық және облыстық атқару органдарына 84 ақпарат жолданған, соның ішінде облыс Әкімиятына 27 ақпарат жолданған.

Автомобиль жолдарын қанағаттанарлықсыз жағдайда ұстағаны үшін 118 лауазымды тұлға әкімшілік жауапкершілікке тартылған, соның ішінде жол қозғалысы қауіпсіздігі бойынша құзырлы органның ұйғарымдарын орындамағаны үшін жауапкершілікке 12 тұлға тартылған.

Сонымен бірге, Елбасының қоғамда құқық бұзушылықтардың барлық түрлеріне «мүлдем төзбеушілік» қағидасын қалыптастыру туралы қойған міндеттерін біз мүлтіксіз орындауға алдық.

Өткен жыл нәтижелері бойынша «мүлдем төзбеушілік» қағидасына қатысты құқық бұзушылықтарды анықтау 15,7% (72962 ден 84381) ұлғайған.

- мақсатталған жедел-іздестіру іс-шаралар мен қылмысты ашу бойынша арнайы операциялардың жетіспеушілігі;

- есірткі қылмысының жоғары деңгейі халықтың есірткі пайдалануы;

- жол қозғалысы қатысушыларының төмен көліктік тәртібі;

- республикалық жолдарда жол қауіпсіздімен қамтамасыз ету үшін бақылау техникалық құралын жоқтығы;

- қалааралық жолаушы тасымалының жиі болуы;

- облыстық, аудандық мәндегі және аудан орталықтарының жол-көше желілеріне қызмет көрсету үшін жол-патрульдік полиция қызметкерлері санының жетіспеушілігі.

Авариялар мен дүлей зілзалалардың алдын алуды және жоюды ұйымдастыру.

Жамбыл облысының Азаматтық қоғаныс аумақтық бағыныңқы жүйесі (АҚМЖ) Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 11 сәуірдегі №188-V ҚРЗ заңына сәйкес қызмет атқарады.

Бейбіт және соғыс кезінде АҚ және ТЖ міндеттерін тиімді шешу Азаматтық қорғаныстың материалдық-техникалық қамтамасыз етілуі мен АҚ құрылымдарының дайындығы мен жабдықталуына байланысты.

Жамбыл облысындағы азаматтық қорғаныс міндеттерін шешу үшін жеке құрамы 68808 адамнан тұратын 3641 құрылым құрылды, оның ішінде шұғыл әрекет ету жасағы (11/700), штаттық авариялық-құтқару құрамалары (204/1695), аумақтық құрамалар (403/10963) және объектілік құрамалар (3023/55450).

Облыстың халық тығыз орналасқан бөлігі Жерорта теңізі – Азия сейсмикалық белбеуінің маңыздылығы мен қарқындылығы жағынан екінші зонасында орналасқан. Жойқын жер сілкінісі туындауының ықтималына жыл сайын қарқындылығы шамалы (2-3 балл), жылына 2-ден 5-ке дейін орын алатын жер сілкіністері айғақ болып табылады. Бұдан басқа, облыс аумағында қарқындылығы 7-8 балл (1971 жылы Жамбыл және 2003 жылы Луговой) жер сілкіністері тіркелген. Орын алуы мүмкін күштілігі 7-8 балл жойқын жер сілкіністерінің зонасында 8 ауылдық аудандар мен облыс орталығының аумақтары жатыр.

Облыстың жеке аумақтары жылдамдығы 25м/с асастын дауылды желдерге ұшырау қауіпі бар, бұл қыс мезгілінде қар басуларға, жазғы уақытта аңызақ желдерге, құмды дауылдарға, көктемде – бұршақты нөсер жауындарға әкеліп соғады. Метеорологиялық ықпалға ең тәуелді зоналарға Жуалы, Талас, Сарысу, Жамбыл аудандарының, Тараз қаласының, сонымен қатар республикалық автокөлік трассасының 4 асудағы бөліктері жатады:

- Күйік («Алматы-Ташкент» тас жолының 547-563 шақырымында орналасқан, ұзындығы 6 шақырым);

- Шақпақ («Алматы-Ташкент» тас жолының 590-593 шақырымында орналасқан, ұзындығы 3 шақырым);

- Хантау («Меркі-Шу-Бурылбайтал» тас жолының 185-197 шақырымында орналасқан, ұзындығы 12 шақырым);

- Қордай («Алматы-Ташкент» тас жолының 165-191 шақырымында орналасқан, ұзындығы 26 шақырым).

Облыс аумағында ірі орман алқаптары жоқ. Дегенмен, облыстың барлық аумағында табиғи өрттердің туындау қауіпі бар.

Жыл бойы 13 су шаруашылығы объкетілерінің гидротехникалық құрылыстарында апат болған жағдайда су басу қауіпі бар. Таулы және тауға жақын жерлерде ағып жатқан 16 өзен сел қауіпті болып табылады.

Эпидемияға қарсы бағытта қолайсыз жағдай туындауы мүмкін. Облыстың солтүстік аудандары Конго-қрымдық гемморрагиялық безгегінің табиғи ошағы болып табылады. Оңтүстік аудандарда, көлік магистральдарының бойында сібір күйдіргісі, бруцеллез, обаның табиғи ошақтары бар. Көктем-жаз мезгілінің белгілі бір ауа-райы жағдайында, инфекциялық ауруларды таратушылардың (жабайы аңдар, кеміргіштер, кенелер және т.б.) белсенділігіне байланысты инфекцияларды тарату қауіпі жоғарылайды.

Облыста 5 химиялық қауіпті объектілердің, өндірістік объектілердің: энергиямен қамтамасыз ету, жылумен қамтамасыз ету, газ толтыру станциялыры, элеваторлар, мұнай сақтау орындары, астық сақтау орындарының бар болуы үнемі техногендік төтенше жағдайлардың орын алу қауіпін тудырады.

Потенциалды қаупі бар басқа да объектілерде төтенше жағдайлардың орын алу мүмкіндігі естен шығарылмайды. Оларға технологиялық процесстерінде өрт-жарылыс қауіпі бар газдарды, сұйықтарды қолданатын кәсіпорындар, сонымен қатар тау-кен және металлургия өнеркәсібінің кәсіпорындары жатады.

2009 жылы облыс аумағында 1018 төтенше жағдай тіркеліп, 634 адам зардап шекті, 62 адам қаза тапты, 291,9 млн. теңге залал келтірілді. 2010 жылы 851 техногендік және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар тіркелді, оның ішінде 458 адам зардап шекті, 93-ші қаза болды, 221,7 млн.теңге залал келтірілді (техногендік төтенше жағдайлар және уақиғалар салдарынан – 442 оқиға, табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар салдарынан – 409). 2011 жылы 752 техногендік және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардан 458 - зардап шекті, 58 - қаза тапты, 79,3 млн.теңге залал келтірілді (техногендік төтенше жағдайлар және уақиғалар салдарынан – 348 оқиға, табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар салдарынан – 404). 2012 жылы Жамбыл облысының аумағында 718 техногендік және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар тіркелді, оның ішінде 398 адам зардап шекті, соның 67-ші қаза болды, 172,6 млн.теңге залал келтірілді, 2013 жылы 807 техногендік және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар тіркелді, оның ішінде 476 адам зардап шекті, соның 103-ші қаза болды, 4602,3 млн.теңге залал келтірілді. 2013 жылы Жамбыл облысының аумағында 807 төтенше жағдай мен табиғи және техногендік сипаттағы оқиғалар тіркелді. 476 адам зардап шекті, оның ішінде 103 адам қаза болды. Материалдық шығын 4602,3 млн. теңгені құрады.

2014 жылы шұғыл мәліметтер бойынша Жамбыл облысының аумағында табиғи және техногенді сипаттағы 955 төтенше жағдай мен оқиға тіркелді (бұл 2013 жылға қарағанда 8,3% көбейген)/955 ТЖ мен оқиғалардың ішінде ТЖ критерийіне 60 жатады/. Мұнда 385 адам зардап шекті (2013 жылға қарағанда 22,8% кеміген), оның ішінде 50 адам қаза тапты (2013 жылға қарағанда 2 есеге кеміген). Алдын ала мәліметтер бойынша материалдық шығын 123,3 млн. теңгені құрады, өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 37,6 есеге кеміді (2013 ж. – 4642,0 млн. теңге).

Адамдардың өлімінің себебі: халықтың өрттерден, зілзалалардан, авариялар мен апаттардан жеткіліксіз қорғалуы болып табылады.

Жергілікті деңгейде төтенше жағдайларды жоюдың қолда бар күштері мен құралдарының бүгінгі күні жеке материалдық-техникалық жабдықтармен қамтамасыз етілу деңгейі жеткіліксіз.

Өрт бөлімдерін арнайы техника мен жабдықтың жаңа түрлерімен қосымша жарақтандыру (АЦ-40, АЛ-54), ескірген техника мен жабдықтарды ауыстыра отырып штаттық авариялық-құтқару құрылымдарын қолданыстағы нормаларға сәйкес жарақтандыру; ғимараттар мен құрылыстарды сейсмикалық күшейту іс-шараларын орындау; өзендердегі жағалауды нығайту жұмыстарын жүргізу; Жамбыл облысының аумағында жергілікті және өңірлік сипаттағы төтенше жағдайлар туындаған жағдайда халықты жеке қорғаныс құралдарымен және шатырлы қалашықтар салу үшін мүлікпен қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр.

- жергілікті деңгейдегі төтенше жағдайларды жоюдың қолда бар күштері мен құралдарының материалдық-техникалық құралдармен жарақтандыры-луының жеткіліксіз деңгейі;

- ғимараттарды сейсмокүшейту деңгейінің төмендігі;

- қазіргі заман талабына сай суда құтқару бекеттерінің, өрт деполары мен өрт сөндіру демеу пунктері санының жетіспеушілігі.