БАҒдарламасы қостанай, 2012 жыл мазмұны 1

қамқорлыққа алу немесе асырап алу органдарының мамандарының ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың және жетім-балалардың құрылымын деинституционалдандыру стратегиясын іске асыру жөніндегі курстардан өтуін қамтамасыз ету;

ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар мен жетім балаларға арналған балалар үйлері мен мектеп-интернаттары төңірегінде «Асырап алушы ата-аналар мектебін», отбасыларды қолдау қызметін құру.

Техникалық және кәсіби білім

2010 жылы 1 қазанында білім алушыларының жалпы саны 31804 адамды құрайтын 47 техникалық және кәсіби білім оқу орындары (бұдан әрі – ТжКБ), оның ішінде 8782 адамды құрайтын контингенті бар 17 кәсіби лицей (бұдан әрі – КЛ) және 23022 астам білім алушылары бар 30 колледж қызмет етеді.

Колледждердің жалпы санынан 19-ы мемлекеттік, 11-і мемлекеттік емес болып саналады. Сол сияқты 8 колледжде орта буын мамандарын кәсіби даярлаумен қатар жұмыс мамандықтарының мамандарын даярлау жүзеге асырылады, жұмыс мамандықтарының бөлімдері құрылды.

Кәсіби лицейлерде мамандар даярлау 59 мамандық бойынша, колледждерде – 86 мамандық бойынша жүргізіледі.

ТжКБ ұйымдары сонымен қатар кәсіпорындар мен ұйымдардың, жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар органдарының тапсырыстары, азаматтармен шарттар бойынша курстық дайындықтарды және жұмыскер кадрларды қайта даярлауды жүзеге асырады.

2010-2011 оқу жылына КЛ-да – 3397 адам, колледждерде – 2666 адам техникалық және кәсіби білімі бар мамандарды қабылдауға және дайындауға мемлекеттік тапсырыс бекітілді. Сонымен қатар, «Жол картасын» іске асыру шеңберінде 2010-2011 оқу жылына 11 сыныптардың түлектері үшін республикалық мемлекеттік тапсырыс орналастырылды: КЛ-ға 75 адам, колледждерге 150 адам. Бұдан басқа, Мемлекет Басшысының Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру мақсатында 2010 жылдың ішінде Жол картасы бағыттарының шеңберінде 2010 жылы 1891 адам даярланды және қайта даярланды. Соңғы нәтижелер – білім алушылардың еңбек нарығына қажет мамандықтарға ие болуы, тұрғындардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету және жұмыссыздық деңгейін 6,4% шегінде ұстап тұру.

17 КЛ-дан 13-і (81,3%) үлгілік ғимараттарда, 3-і – ыңғайластырылған ғимараттарда орналасқан. 30 колледжден үлгілік ғимараттарда 17-і (60,7%) орналасқан. Облыста қауіпті жағдайда тұрған оқу ғимараттарында орналасқан оқу орындары жоқ. Барлық селолық КЛ-да және колледждерде практикалық тәжірибелер жинау және жаңа технологияларды үйрету үшін оқу шаруашылықтары ұйымдастырылған, 11496 гектар жер бар.

Облыста алыс елді мекендерде тұратын КЛ мен колледждердің білім алушыларына тұру және оқу үшін жағдайлар жасалған. 2010-2011 оқу жылының басында 23 жатақхана қызмет етеді, 19-ы мемлекеттік болып саналады. Жатақханадағы жалпы орын саны – 3090 құрайды. 2010 жылы «Торғай аграрлық-техникалық колледжі» МКҚК жанында 272 орынға арналған жатақхана пайдалануға берілді (қайта жаңартуға 278 млн. теңге бөлінді), «Қостанай құрылыс колледжі» МКҚК жатақханасы күрделі жөндеуден өтті (50 млн. теңге бөлінді).

2010 жылы Қостанай қаласының УК161/2 жанында «№18 кәсіби лицей» ММ ашылды. Ағымдағы жылдың 1 қыркүйегіне №18 КЛ-да 140 адам оқиды.

Соңғы бес жылда колледждер мен КЛ контингенті ұлғаю қарқынына ие. 2005-2006 оқу жылымен салыстырғанда 2009-2010 оқу жылында КЛ-да оқитындардың контингенті 22,8%, колледждерде 22,1% өсті.

Қостанай облысының ТжКБ ұйымдары ISO 9001-2000 халықаралық стандарттарына сәйкес жұмыскерлердің дайындық жүйесіне жаңа тәсілдер және кәсіби оқытуды енгізуге талпынуда. Бүгінгі күні аудит өткізілгеннен кейін 10 колледж (жалпы саннан 35,7%) сәйкес келу сертификаттарын алды.

2006 жылдан бастап облыстың ТжКБ ұйымдарының түлектері ҚР Білім беру және ғылым министрлігінің «Техникалық және кәсіби білімді дамыту мен біліктілікке ие болу республикалық ғылыми-әдістемелік орталығы» ӨМК өткізетін кәсіби дайындық сапасына тәуелсіз баға беруді кезең-кезеңімен енгізуге және біліктілігін растауға қатысады. 2010 жылы Қостанай облысы СТБ қорытындылары бойынша республикада 3 орынды алды.

Кәсіби шеберлік конкурстарын өткізу қажет кадрлар даярлығында ТжҚБ жүйесінің беделін және имиджін көтереді, оларды жұмыспен қамтамасыз етуге жәрдемдеседі. КЛ түлектерін жұмысқа орналастыру жыл сайын шамамен 97%, колледждерде – 86% құрайды. «Түлек – 2010» базасы құрылды.

Облыс және республика деңгейіндегі білім алушылар, ұстаздар, өндірістік оқу шеберлері арасында «Мамандық үздігі» жыл сайынғы конкурстарының нәтижелері білім алушыларды дайындаудың жеткілікті деңгейін, олардың ұстаздарының кәсібилігінің жоғырылығын көрсетеді. 2009 жылғы «Техникалық және кәсіби білімнің үздік оқу орны» республикалық конкурсында «Лисаков техникалық колледжі» МКҚК 3 орын алды. 2010 жылы сәуірде «Рудный әлеуметтік-гуманитарлық колледжі» МКҚК білім алушылары «Дарынды балаларға дарынды мұғалім» V республикалық педагогикалық олимпиадасында командалық 2 орынды алып, II дәрежелі дипломмен марапатталды. Ағымдағы жылдың мамыр айында «Автомеханик» маманының үздігі» республикалық кәсіби шеберлік конкурсы өтті, онда «Қостанайдың автожол колледжі» МКҚК 3-ші курс студенті Самат Сағалов 1 орынды иеленді, ол 2010 жылы Оңтүстік Кореяда осыған ұқсас конкурста Казақстанның атынан шықты.

Білікті жұмыс кадрларын даярлау мәселелерінде ТжКБ ұйымдары мемлекеттік және жеке құрылымдармен жұмыс жасайды. Әлеуметтік әріптестік мынадай бағыттар бойынша іске асырылады: білікті мамандар даярлаудағы қажеттілікті болжау, арнайы пәндер бойынша жұмыстық оқу бағдарламаларын бірігіп түзету, кәсіби тәжірибені ұйымдастыру. 2010 жылы колледждер және КЛ кәсіпорындары және ұйымдарымен әлеуметтік әріптестік туралы 830-дан астам шарт жасасты. Қостанай облысының әкімдігі, «Соколов-Сарыбай кен байыту өнеркәсіп бірлестігі» АҚ, «Рудный поллитехникалық колледжі» МКҚК және Рудный қаласының КЛ арасында 2006 жылдың мамыр айында қол қойылған «Түсінушілік және стратегиялық ынтымақтастық туралы меморандумы», сонымен қатар Рудный қаласында 2008 жылы Халықаралық еңбек форумы қорытындылары бойынша қол қойылған Бәсекеге қабілетті кадрларды қалыптастыру жөніндегі ұлттық пакт іске асырылуда. 2010 жылы сәуірде Астана қаласында Қостанай облысы әкімдігінің білім басқармасы мен Норвегия, Рогаланд округінің курстық және кәсіби даярлық орталығы, білім қоры (РКК) арасындағы ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды. «Жітіқара политехникалық колледжі» МКҚК Орал мемлекеттік академиясымен (Ресей Федерациясы, Екатеринбург қаласы) тау-кен мамандығының мамандарын даярлау мәселелері бойынша ынтымақтастықта. 2010 жылы «Қостанай ауыл шаруашылығы колледжі» МКҚК Техникалық ынтымақтастық жөніндегі германиялық қоғаммен (ГТО) «Қыздардың және әйелдердің кәсіптік білімі және Қазақстандағы білім беру жүйесін қайт құру рәсіміне қолдау көрсету» жобасын іске асыруды аяқтады. «Қостанай автомобиль көлігі колледжі» МКҚК 2009 жылы Челябі автокөлік техникумымен 5 жылға өзара ынтымақтастық туралы шарт жасады. Мұндай беделді ұйымдармен ынтымақтастық қазақстандық білім беру қызметтерінің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатуға көмектесетін үздік халықаралық бағдарламаларды енгізуге мүмкіндік береді.

Жалпы облыс бойынша ТжКБ объектілерінің желісін кеңейтуде, сонымен қатар онда оқитындардың санында көрсетілген зерттелетін сала дамуының оң қарқыны байқалып отыр. Осы саланың субъектілеріне тән келетін дамудың келешегі бар бағыттарының бірі ТжКБ объектілері мен әлеуетті және нақты жұмыс берушілер арасында стратегиялық әріптестікті дамыту қажеттілігін, сондай-ақ еңбек нарығында нақты қажет мамандарды даярлауды қамтамасыз ету мақсатында олардың материалдық-техникалық базасын нығайту деп айтуға болады.

колледждердің желілерін кеңейту және колледждер мен КЛ білім алушыларының, мұғалімдерінің санын ұлғайту;

4 ауылдық аумақта КЛ жоқтығы;

ТжКБ жүйесінен перманенттік азаюына байланысты КЛ мен колледждерде өндірістік оқу шеберлері санының тұрақсыз серпіні;

ТжКБ ұйымдарының көбінде жатақханалар жоқ.

ТжКБ жүйесінен кетуін негіздеп отырған КЛ мен колледждерде өндірістік оқу шеберлерінің төмен еңбек ақысы сол немесе басқа да мамандық бойынша білім алушылардың тәжірибелік дағдыларын меңгеруі көзқарасымен білім беру үдерісі сапасының төмендеуіне әсер етеді және еңбек нарығында колледждер мен КЛ түлектеріне қажеттіліктермен қиындық тудырады;

бюджеттік қаржыландырудың жеткіліксіздігі КЛ желісінің кеңеюін шектейді және кейбір елді мекендерде олардың жоқтығы КЛ желісінің өз кезегінде кеңеюін тұрғылықты жердің аумағындағы әлеуетті білім алушылардың оқу мүмкіндіктерін шектейді.

Мүмкіндіктері

облыста, әсіресе ауылдық жерлерде жаңа КЛ мен колледждер және жатақханалар салуды бюджеттік қаржыландыруды қамтамасыз ету;

КЛ және колледждердің желілерін кеңейтуде мемлекеттік-жеке әріптестікті дамыту;

білім беру жүйесінің, кәсіпорындар мен ұйымдардың тығыз байланысын жорамалдайтын, сонымен қатар дайын мамандарды жұмысқа орналастыру мәселелерін алып тастайтын корпоративтік білім қағидаттарын енгізу;

білікті кадрлардың ТжКБ жүйесіне, әсіресе ауылдық жерлерде ағымын ынталандыру шараларының жүйесін әзірлеу;

Ұсынымдар

Жұмыс берушілермен ТЖКБ ұйымдары мұғалімдерінің тағылымдамадан және білім алушыларының тәжірибеден өтуі туралы шарттар жасасу;

Жұмыспен берушілерді КЛ-дың оқу-материалдық және ақпараттық базаларын нығайтуға тарту.
Денсаулық сақтау

2010 жылдың басында Қостанай облысының аумағында тұрғындарға емдiк-алдын алу көмегін көрсететiн 599 дәрiгерлiк ұйымдар жұмыс iстедi (2007 жыл – 615). Денсаулық сақтау желiлерiн нормативтерге сәйкес келтiруге байланысты олардың саны 2007-2009 жылдары 16 бiрлiкке қысқарды.

Қостанай облысы азаматтарының туу кезiндегі күтiлетiн өмiр сүру ұзақтығы 2009 жылы 67, 75 жасты құрады және 2007 жылмен салыстырғанда (64, 87 жылдар) 2, 88 жылға ұлғайды, бiрақ орташа республикалық көрсеткіштен аз болып қалады (ҚР – 68,6 жыл).

2010 жылдың 1 қаңтарында тұрғындар саны 886 284 адамды құрады.

Туудың ұлғаюы және өлiм-жiтiмнiң азаюы нәтижесiнде облыста 2008 жылдан бастап оң табиғи өсiм (2007 жыл – -0,63; 2008 жыл – +1,04; 2009 жыл – +2,4) байқалып отыр. Осы көрсеткіш орташа республикалық деңгейден төмен (2007 жыл – +10,57; 2008 жыл – +13,01; 2009 жыл – +13,48) Тұрғындардың табиғи қозғалысында Рудный қаласында (-3,0) Қарабалық (-1,3) және Ұзынкөл (-1,5) аудандарында өсімнің кему қарқыны білінеді. Халықтың табиғи өсiмiнiң жоғары деңгейлерi облыстың оңтүстiк өңірлерiнде: (+13,8%) Амангелдi, (+10,7) Жангелдi аудандарында (+11,6), Арқалық қаласында дәстүрлі түрде сақталып отыр.

Жалпы өлiм-жiтiм көрсеткiшi (тұрғындардың 1000 адамына шаққанда) төмендеу қарқынына ие және 2009 жылдың қорытындылары бойынша (11,64), 2007 жылмен салыстырғанда (13,25) 12,2%-ға (1000 тұрғынға 1,61 жағдай) азайды.

Облыста аналық және нәрестелiк өлiм-жiтiмнiң көрсеткiштерiне теріс ықпал ететiн әйелдер денсаулығының төмен индексi (37,0%) сақталады, алайда, ол республика бойынша орташадан жоғары (30,8).

2008 жылы облыстың дәрiгерлiк ұйымдарында бүкiл әлемдiк денсаулық сақтау ұйымының ұсынысы бойынша тiрi және өлi туу өлшемдері енгізілді. Аналық және нәрестелiк өлiм-жiтiмдi төмендету үшiн шұғыл шаралар қабылдау жөнінде өңірлік штаб және өлiмнiң әрбiр жағдайын қызметтiк тексеру өткiзуi және қарау нәтижелерi бойынша нақты шараларды қабылдау үшiн нәрестелiк, аналық өлiм-жiтiмдi талдау жөнінде жұмыс комитетi жұмыс iстейдi (2009 жылы 7 мәжiлiс өткiзiлді). Әрбір ана өлiмінiң және 5-жасқа дейінгі балалар өлімінің жағдайына ай сайын мониторинг және талдау жүргiзiледi. Балалардың, оның iшiнде 500-999 грамм салмақпен тууының барлық жағдайлары туралы жедел ақпараттар жиналады, сонымен бiрге «Мединформға» «АИС-МЛАД» бағдарламасы бойынша деректер қоры қалыптасады және берiледi. Консультациялық және тәжірибелік көмек көрсету мақсатында облыста жаңа туған және 1 жасқа дейінгі ауыр халдегі балалар туралы күн сайын мониторинг жүргiзiледi. Перинатальдық көмекті өңірлерге бөлу қағидалары сақталады. Ана өлiмін және ауыр жағдайларын жасырын түрде тексеру енгiзілді.

Облыстың дәрiгерлiк ұйымдарында тiрi туудың жаңа өлшемдерiн енгiзуге байланысты нәресте өлiм-жiтiмі көрсеткiшiнiң 2007 жылғы 14,13-тен 2008 жылы 19,86-ға ұлғаюы орын алып отыр, ал 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда оң серпіліс – 16,46 (ҚР: 2007 жылы – 14,57; 2008 жылы – 20,76; 2009 жылы – 18,23) байқалып отыр. 2007 жылдан 2009 жылға дейiнгі мерзімде орташа облыстық көрсеткiш тұрақты орташа республикалық көрсеткіштен аз. Көрсеткіштің төмендеуі неонатологтердi, бала дәрiгерлерi, акушер-гинекологтарды қайта даярлау сапасының жақсаруымен, дәрiгерлiк ұйымдардың осы заманғы дәрiгерлiк жабдықтармен жарақтандырылуымен және дәрi-дәрмектермен қамтамасыз етілуімен негізделіп отыр. Облыста нәрестелiк өлiм-жiтiмнiң басты себептерi перинаталь мерзiмiнің жекелеген жағдайы, дамудың туа бiткен ауытқуы, қайғылы жағдайлар, жарақаттану және уланулар төңiрегiнде болып табылады. Нәрестелiк өлiм-жiтiм көрсеткiшiнiң ұлғаюы Денисов, Меңдіқара, Қостанай аудандары және Арқалық қаласында байқалуда.

Аналық өлiм-жiтiмінiң көрсеткiшi (100 000 тірі туғандарға шаққанда) соңғы 3 жылда тұрақсыз болып қалады (2007 жылы – 26,0; 2008 жыл – 31,6; 2009 жылы – 15,5). Дегенмен 2007 жылмен салыстырғанда 2009 жылы ана өлiм-жiтiмінiң 26,0-ден 15,5-ке төмендеуi атап өтiледі, бұл көрсеткіш орташа республикалықтан төмен (ҚР: 2007 жыл – 46,8; 2008 жыл – 31,2; 2009 жыл – 36,8). 2007-2009 жылдары ана өлiм-жiтiмінiң 9 жағдайы тiркелген (Жангелдин, Қостанай, Қарабалық, Таран аудандарында және Арқалық, Қостанай қалаларында). Аяғы ауыр, жас босанған әйелдер және жаңа босанған әйелдердiң арасындағы жүктілікке, босануға, босанғанннан кейiнгi мерзiмге байланысты – 77,8% жүктiлiкке және босануға байланысты емес – 11,1% және түсiкке байланысты – 11, 1% өлім себептерi бірінші орынға ие.

Азаматтардың денсаулығына, олардың өмiр сүру ұзақтығына әлеуметтiк маңызы бар аурулар және олардан қайтыс болу маңызды ықпалын тигізіп отыр.

Өлім-жітім себептерінің құрылымында қан айналу жүйесінiң аурулары бiрiншi орында, қайғылы жағдайлар, өлтiру, өздiн өзі өлтiру, тағы да басқа сыртқы жағдайлар екінші орында, қатерлi жаңа түзiлiмдер үшiншi орында тұр.

Облыстың аумағында қан айналу жүйесі ауруларымен (ҚЖА) ауруды және аурулардан өлiм-жiтiмдi төмендету мақсатында көрcетiлген ауруларды ерте анықтау үшін тұрғындарды алдын ала қарау жүргiзiледi. 2008 жылы облыстық аурухананың базасында ашық кардиохирургиялық бөлiм ашылды. ҚЖА алдын алу және облыстың дәрiгерлiк ұйымдарындағы тұрғындар арасында бiлiмдерiн жоғарылату мақсатында жүрек-тамыр аурулары мен тамыр гипертензиясы бойынша 4 мектеп жұмыс iстейдi. Жасалған жұмыс нәтижесінде 2007 жылмен (750,7) салыстырғанда 2009 жылы 100 000 тұрғынға шаққанда ҚЖА өлiм-жiтiмі 37,8%-ға азайды және 466,76 құрады.

Қостанай облысының статистика басқармасының деректері бойынша 2008 жылы ҚЖА қайтқандардың саны 6029 адамды құрады, бұл 2007 жылға қарағанда (6736 адам) 10,5% аз. 2007-2009 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында кардиология және кардиохирургиялық көмек бағдарламасының шеңберiнде 2008 жылы «Қостанай облыстық ауруханасы» МКҚК-да 20 орынға арналған кардиохирургиялық бөлiм ашылды және жұмыс iстейді. Облыста жүрек кеселімен ауыратын, әсiресе өткiр күре тамыр синдромының кеселі бар ауруларға жүргiзу әдісін таңдауда жүрек қан тамырлары кеселінің ерте диагностика әдiсі және негiзгi дифференциалды әдiс ретiнде коронарография енгiзілді. 2008-2009 жылдары 632 коронарография, 52 стентирования және 15 АКШ орындалды.

Жыл сайын облыста қайғылы жағдайлардан, жарақаттар мен уланулардан қайтыс болудың жоғары көрсеткiшi байқалып отыр. Себептердiң бiрi облыс аумағындағы төмен сапалы автомобиль жолдарының болуы (жоғары жол-көлiк жарақаттанушылығы), автомашиналар паркінің айтарлықтай ұлғаюы, оның iшiнде жоғары жылдамдықпен жүретін, дайындалу сапасы жеткіліксіз жүргiзушiлердiң болуы болып табылады. Алайда халықаралық стандарттарға сай республикалық автотрассаларды қайта жаңғыртқаннан соң пайдалануға беруден кейін 2009 жылы аталған көрсеткіш 132,46 құрады және 2007 жылмен салыстырғанда (164,3) осы көрсеткiш 100000 тұрғынға шаққанда 31,84-ке төмендедi.

Облыста соңғы 3 жылда (2007-2009 жылдар) қатерлi ісіктермен ауру жоғары деңгейде сақталып отыр (100 000 тұрғынға шаққанда), бұл жоғары радиациялық фонның болуына байланысты, олардың пайда болу көздері Рудный, Арқалық, Лисаков қалаларының аумағындағы кенiштер болуы мүмкін.

Қатерлі ісіктермен аурудың жыл сайын аздап төмендеуіне қарамастан (2007 жылы – 258,4; 2008 жылы – 254,0; 2009 жылы – 247,1), бұл көрсеткіш орташа республикалық көрсеткіштен тұрақты түрде жоғары (2007 жыл – 184,7; 2008 жыл – 180,7; 2009 жыл – 182,6). Қатерлі ісіктердің таралған формасының үлес салмағы 2009 жылы 19,9% дейін төмендегені (2007 жыл – 24,6%, 2008 жыл – 20,5%; ҚР: 2007 жыл – 16,5%; 2008 жыл – 16,2%; 2009 жыл – 16,4%) байқалып отыр. Қатерлі ісіктерден қайту жалпы жалпы қайтыс болу себептерінің құрылымында үшінші позицияға ие (11,2%). Онкологиялық ауруларды және олардан қайтыс болуды одан әрі төмендету мақсатында қатерлі ісіктерді анықтаудың скринингтік бағдарламаларын жалғастыру қажет, онкологиялық қызмет ұйымдарының ресурстық жабдықталуы, осы заманғы химиялық препараттарды сатып алу көлемін ұлғайту қажет.

Өткізілген алдын ала тексерулер, ауруды басталған кезінен ақ анықтау және медициналық ұйымдардың осы заманғы емдеу-диагностикалық мүмкіндіктерін жақсарту нәтижесінде 2009 жылы қатерлі ісіктерден қайтыс болудың көрсеткіші 2007 жылға қарағанда (2007 жыл – 144,9; 2008 жыл – 148,2; 2009 жыл – 125,59) 13,3 пайызға, яғни, 100000 тұрғынға шаққанда 19,31-ге) төмендеді.

Өткен 3 жылда облыс бойынша 100 000 тұрғынға шаққанда жалпы туберкулезбен ауру көрсеткішінің төмендегені байқалып отыр (2007 жыл – 148,8; 2008 жыл – 146,7; 2009 жыл – 115,9). Дегенмен, бұл көрсеткіш орташа республикалықтан жоғары (2007 жыл – 126,4; 2008 жыл – 125,5; 2009 жыл – 105,3). Жоғарғы көрсеткіштер Науырзым, Жангелдин аудандарында және Арқалық, Қостанай қалаларында сақталып отыр. Облыс көрсеткіштерінің оң серпініне қарамастан, эпидемиологиялық көрсеткіш сол қалпында қалып отыр. Республикада туберкулезбен ауру бойынша Қостанай облысы 9 орынды алады. Туберкулезді таратуды, дәрілік тұрақтылықты және туберкулезден қайтыс болуды эпидемиологиялық қадағалау мәселелері өзекті болып қала беруде.

2007 жылдан 2009 жыл аралығында туберкулезден қайтыс болу 28,6%-ға (2007 жылы 21,3-тен 2009 жылы 15,2 дейін), яғни, 100 000 тұрғынға шаққанда 6,1-ге төмендеді. Мұндай табыстарға туберкулезге қарсы қызметтердің негізгі көрсеткіштерін үнемі бақылау, облыстың туберкулезге қарсы диспансер мамандарының белсенді ұйымдастыру-әдістемелік жұмыстарының, туберкулезге қарсы қызмет жұмысшыларының туберкулез жағдайларын тіркеу ошақтарында алғашқы медициналық көмек көрсету жұмыстарының жақсы жүргізілуі, халық арасындағы белсенді санитарлық-жарақтандыру қызметінің жүргізілуі нәтижесінде қол жеткізілді.

Облыс бойынша туберкулезден қайтыс болу көрсеткіші жыл сайын төмендеуде (2007 жыл – 21,3; 2008 жыл – 20,0; 2009 жыл – 15,2), бірақ 2007-2008 жылдары ол Республика бойынша көрсеткіштен жоғары болды (2007 жыл – 18,1; 2008 жыл – 16,9;), ал 2009 жылы орташа республикалық деңгейге жетті -15,2). Дегенмен, Алтынсарин, Жітіқара аудандарында және Арқалық, Қостанай қалаларында көрсеткіш жоғары қалпында сақталып отыр.

2010 жылдың 1-қаңтарында облыс бойынша 842 АҚТҚ жұқтырғандар тіркелді, олардың саны жыл сайын 12-13%-ға өсуде. Республика бойынша Қостанай облысы АҚТҚ инфекциясын тарату бойынша 5-орынға ие. АҚТҚ -инфекциясы эпидемияның шоғырланған сатысында таралуын тұрақтандыру мақсатында алдын-ала шараларды кеңейтуді, сонымен қатар ЖҚТБ-мен ауруларға қажет ретровирусқа қарсы емді толық көлемде қамтамасыз етуді көздейтін ЖҚТБ эпидемиясына қарсы тұру бойынша жұмыс жалғастырылатын болады.

Облыста 2009 жылдың 4-тоқсанынан бастап телемедицина енгізілді. Қызмет көрсету үшін 16 маман дайындалған қажетті құралдармен жабдықталған 16 орталық құрылды. Облыстық медицина ұйымдарының мамандары 75 кеңес-сеанс жүргізді, сонымен қатар республикалық клиника мамандары бейнекеңестерді жүзеге асырып жатыр.

Бұл орталық аудандық және қалалық емдеу-профилактикалық ұйымдарының дәрігерлеріне облыс мамандарынан уақытында кеңестер алып, жергілікті жерлерде ауруларға қажеті көлемде медициналық көмек беруге мүмкіндік береді.

Халық денсаулығының төмен деңгейде болу себебі ол ауруларды алдын-алу бойынша ақпараттық жұмыстың жеткіліксіздігі сияқты халықтың салауатты өмір салтын сақтау мәселелеріндегі төмен уәждеме және дұрыс тамақтанудың төмендігі салдарынан болады. Денсаулық сақтаудың бүкіләлемдік ұйымдарының мәліметтеріне сүйенсек адам денсаулығының 50%-ы оның өмір сүре білуіне байланысты. Көптеген созылмалы жұқпалы аурулардың пайда болып таралуы оның өмір салтына байланысты. Жоғары деңгейде қатердің мінез-құлықтық факторларының таралуы: темекі шегу (22,2%), алкогольді ішімдікті пайдалану (35%) дене шынықтыру және спортпен халық жеткіліксіз айналысуы (23%) деуге болады. Осыған байланысты Қостанай облысының тұрғындарында салауатты өмір салтын қалыптастыру және халықты дене шынықтыруға баулу маңызды болып саналады. Осы мақсатпен облыста «2008-2016 жылдарға арналған Салауатты өмір салты» салалық бағдарламасын орындау жөнінде Өңірлік іс-шаралар жоспары әзірленіп, іске асырылуда, оның шеңберінде денсаулық сақтау бюджетінен 1%-дан 3%-ға дейін қаржыландыру ұлғайтылуда, саланың профилактикалық бағыты белсендірілуде, халықтың жекелеген санаттарының профилактикалық қараудан өтуі ұлғаюда. Азаматтардың, бірінші кезекте балалардың физикалық белсенділігі бойынша шаралар іске асып жатыр. Әлеуметтік тапсырысты орналастырудың арқасында үкіметтік емес ұйымдармен ынтымақтастық кеңейтіліп жатыр. Сонымен қатар, азаматтардың денсаулығын нығайту үшін дұрыс тамақтану және тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі саласында стратегия қабылдау жоспарлануда. Салауатты өмір салтын сақтауды қалыптастыру саласында шараларды іске асыру мүдделі органдар мен ұйымдар арасында, әсіресе алкогольді және темекі өнімдерін шығаруды шектеу, жол қозғалысының қауіпсіздігі сияқты мәселелері жөніндегі сектораралық өзара әрекетті күшейтуге әсерін тигізеді. Нәтижесінде, өмір сүрудің орташа ұзақтығының ұлғаюы, аурудың ауыртпалығы және мінез-құлықтық тәуекел факторларының азаюы күтіліп отыр.

Медициналық қызмет көрсету сапасын басқарудың жүйесін жетілдіру мақсатында медициналық ұйымдардың деңгейінде ішкі тексеріс енгізілді. Қарағанды мемлекеттік медициналық академиясының, Қоғамдық денсаулық сақтаудың жоғарғы мектебінің және «Астана» медициналық университетінің базасында медициналық қызмет сапасының сараптамасы бойынша 122 дәрігер даярланды.

2010 жылы 64 медициналық ұйымды тіркеу ресімі өткізілді, ол 100% құрады.

2010 жылдың басында 8416 медицина қызметкерлері облыс халқына медициналық, оның ішінде 1936 дәрігер және 6480 орташа медицина қызметкерлері көмек көрсетті.

2006 жылдың басында кадрлардың жетіспеушілігі 394 дәрігерді, оның ішінде ауылдық жерде – 121, 2007 жылдың басында – 492 дәрігерді (ауылдық жерде – 143), 2008 жылдың басында 502 дәрігерді (ауылдық жерде – 144), 2009 жылы 526 дәрігерді (ауылдық жерде – 152) құрады. 2010 жылдың басында дәрігерлерге қажеттілік 507 маманды, оның ішінде қалалар бойынша – 343, ал ауылдық жерде – 164 маманды құрады.

Дәрігерлік кадрлардың «қартаю» қарқыны байқалып отыр. 50 жастан асқан тұлғалар 45% құрайды. 25 жылдан астам өтілі бар мамандардың үлес салмағы ұлғаюда, бұл жас кадрлар ағымының аз екендігін куәландырып отыр. Мемлекеттік білім беру гранттары есебінен білім алған жас мамандарды мемлекеттік бөлу жүйесі жоқ. Облыста жас мамандарды ауылдарға бекіту Бағдарламасы әзірленді. Жыл сайын жергілікті бюджеттерде көтерме жәрдемақыларды төлеуге бюджеттік қаражаттар көзделіп, тұрғын-үй бөлу мәселелері шешілуде. Бірқатар аудандарда 100-200 мың теңге мөлшерінде көтерме төлемдер төленді және басқа да әлеуметтік пакеттер ұсынылды.

Дәрігерлік кадрлар тапшылығы мәселесін шешудің бірден бір жолы –студенттерді медициналық академияларда гранттар және бюджеттен тыс қаражаттар есебінен оқыту. Қазіргі уақытта Облыс әкімінің гранттары бойынша медициналық академияларда 86 студент, Аудан әкімдерінің гранттары бойынша – 55 және медициналық ұйымдардың бюджеттен тыс қаражаттары есебінен – 10 студент оқып жатыр. Барлығы 151 студент. Жас дәрігерлердің әлеуметтік-тұрмыстық жағдайларын жақсарту мәселелерін әкімдер әрдайым бақылайды.

Медициналық көмек сапасына облыста төмен деңгейде қалып отырған осы заманғы медициналық жарықтандырылуды қосқанда ұйымдардың және денсаулық сақтау объектілерінің материалды-техникалық базасы әсер етеді.

2007 жылдан 2009 жылға дейінгі кезеңде облыста денсаулық сақтау ұйымдарының осы заманғы медициналық құралдармен және медициналық бағыттағы бұйымдармен жабдықталуында оң серпін байқалды. Жарақтандыру пайызы 27,2% (2007 жылғы 36,4%-дан 2009 жылы 50%-ға дейін) ұлғайтылды. Қазақстан Республикасы бойынша бұл көрсеткіш: 2007 жылы – 22,4%, 2008 жылы – 35,9%; 2009 жыл – 41,8% көрсетіп отыр. 2010 жылдың басында ауылдық ұйымдардың жарақтандырылуы 44,1%; ұлғаю – 8,2% (2007 жылғы – 35,9%-дан 2009 жылы – 44,1 %-ға дейін) құрады. 2010 жылдың басында облыстық ұйымдардың жарықтандырылуы 62,2%; ұлғаю – 25,2% (2007 жылғы 36,7%-дан 2009 жылы 62,2%-ға дейін) құрады. Қалалық медициналық ұйымдарындың жарықтандырылуы 2010 жылдың басында 48,3%; ұлғаю – 11,7% (2007 жылғы 36,6%-дан 2009 жылы 48,3%) құрады. 2007-2009 жылдары облыстың медициналық ұйымдарын бекітілген нормативтерге сәйкес медициналық жабдықтармен және медициналық бағыттағы бұйымдармен жарақтандыру жөнінде жасалған жұмыс нәтижесінде олардың жарықтандырылу пайызы орташа республикалық көрсеткіштен тұрақты түрде жоғары болып отыр.

2009 жылдың аяғына қарай облыс бойынша медициналық ұйымдар ғимараттарының тозу деңгейі 61,7% құрады. Елді-мекендер шегінде ғимараттар тозуының жоғары деңгейі (80%-дан 100%-ға дейін) елді-мекендердің 86%-да (Науырзым, Алтынсарин, Әулиекөл, Денисов, Жітіқара, Қамысты, Қарабалық, Қарасу, Қостанай, Меңдіқара, Сарыкөл, Таран, Федоров аудандарында және Қостанай, Лисаков, Рудный және Арқалық қалаларында) байқалады.

«100 мектеп және 100 аурухана» жобасын іске асыру шеңберінде іске асыру мерзімі 2008 жылдан 2012 жылға дейін қамтитын Қостанай облысы 5 денсаулық сақтау обектісінің құрылысына (Қостанай және Рудный қалаларында 2 емхана және 2 аурухана, Қостанай қаласында Қан орталығы) 16,1 млрд. теңге бөлінді, олардың ішінен 2008 жылы 1,3 млрд. игерілді. 2009 жылы бөлінген 2,3 млрд. теңге толық көлемде игерілді, оның ішінде:

Қостанай қаласында құны 6,2 млрд. теңге тұратын 300 орындық облыстық көп бейінді аурухана құрылысына 2008 жылы 550 млн. теңге, 2009 жылы 700 млн. теңге немесе бір жылға арналған жоспарға қарағанда 100% игерілді;

Қостанай қаласында құны 1,8 млрд. тенге тұратын бір ауысымда 500 келушіні қабылдайтын қалалық емхана құрылысына 2008 жылы 245,0 млн. теңге, 2009 жылы 300 млн. теңге немесе бір жылға арналған жоспарға қарағанда 100% игерілді;

Қостанай қаласындағы сметалық құны 2,98 млрд. теңге тұратын облыстық Қан орталығының құрылысына 2008 жылы 150,0 млн. теңге игерілді. 2009 жылға бөлінген 700 млн. теңге толық көлемде игерілді;

Рудный қаласындағы құны 1,7 млрд. теңге тұратын бір ауысымда 500 келушіні қабылдайтын қалалық емхананың құрылысына 2008 жылы 150,0 млн. теңге игерілді. 2009 жылы «Абырой Строй Сервис» ЖШС (Ақтөбе қаласы) мердігерінің шарттық міндеттемелерін орындамауына байланысты осы жобаға көзделген 300 млн. теңге сомасындағы қаражат «100 мектеп 100 аурухана құрылысы» жобасын іске асыруды тоқтатпау мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 2 қарашадағы №1736 қаулысымен Рудный қаласындағы 200 орындық көп бейінді аурухана құрылысына қайта бөлінді.

2010 жылдың аяғында Қостанай қаласында облыстық Қан орталығы мен бір ауысымда 500 келушіні қабылдайтын қалалық емхананы пайдалануға беру жоспарланып отыр.

Тұрғындарды дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді жақсарту мақсатында дәрі-дәрмек құралдары дистрибуциясының Бірыңғай жүйесі құрылды.

Халықтың дәрі-дәрмек құралдарына оңай қол жеткізуін жоғарылату үшін оларды тиімді және ұтымды пайдалану жолымен 2009 жылдан бастап 2008 жылғы 24 желтоқсандағы ҚР ДСМ № 677 бұйрығымен реттелетін Қазақстан Республикасының дәрі-дәрмектерінің формулярлық жүйесі енгізілді.

Облыстық деңгейде бюджетті шоғырландыру жүргізілді, денсаулық сақтауға шығыстар ұлғайтылды, ал бюджетті бөлу өңірлік коэфиценттерді ескере отырып, жан басына шаққандағы қағидат бойынша жүргізілуде. 2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап Денсаулық сақтаудың бірыңғай ұлттық жүйесі енгізілуде, денсаулық сақтау желілерінің жаңа мемлекеттік нормативіне көшуі жалғасуда (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 15 желтоқсандағы № 2131 қаулысы), бұл өз кезегінде денсаулық сақтау мемлекеттік ұйымдарының желілерін тәртіпке келтіруге, көп бейінді ауруханалар құруға, ауыл тұрғындарының ПМСП қол жетімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, медициналық ұйымдардың ұйымдастырушылық-құқықтық формаларының өзгеруі жаңа денсаулық сақтау объектілерін басқару, қаржыландыру, күрделі жөндеу және салу жүйесін жетілдіруге мүмкіндік туғызады, олардың қызметінің экономикалық деңгейін жоғарылату, сонымен қатар кадрлық қамтамасыз ету мәселелерін шешеді.

Күшті жақтары

Бала туудың ұлғаюы;

Жастар арасында жаппай спорттың жоғары танымалдылығы;

Денсаулық сақтау қызметі нарығының болуы;

Салауатты өмір салты орталықтарының салыстырмалы үлкен ұйымдастырушылық тәжірибесі;

Орташа медициналық персоналмен жақсы қамсыздандырылу;

Жас мамандардың келуі.

Әлсіз жақтары

Толық тамақтанбау;

Медициналық көмекке кеш жүгіну;

Медициналық ұйымдарда жүкті әйелдердің үнемі қаралуға деген ынталарының жеткіліксіздігі;

Жағымсыз әдеттердің денсаулыққа тиетін әсері туралы жеткіліксіз ақпараттандырылу;

Денсаулықты сақтаудың және салауатты өмір салтын жүргізудің төмен басымдылығы;

Жүрек-қан тамырлары ауруларының дамуына себеп болатын тамақтану үлесіне әдет;

Жұмыс берушілер жұмыс орындарының сапасын және қауіпсіздігін жоғарылату мәселелеріне жеткілікті назар аудармайды;

Әлеуметтік проблемалар халықтың елеулі бөлігіне өз денсаулықтарын сақтау мен қарауына мүмкіндік бермейді;

Мінез-құлықтың жоғары қауіп-қатерлері (темекі шегу, алкоголь, есірткі);

Салауатты өмір салты қызметінде қызметкерлердің жетіспеуі;

Дәрігерлердің көп жетіспеушілігі.

Консультатциялық қамтамасыз ету мақсатында телемедицинаны пайдалану;

Жергілікті компаниялар тарапынан салауатты өмір салты саласын қосымша қаржыландыруды тарту;

Халықты ұлттық скринингтік зерттеулермен қамтуды ұлғайту;

Аурулардың күні-түні болу стационарларын күндіз болу стационарларымен және үйде емделу стационарларымен алмастыру.

Қауіп-қатерлер

Дәрігерлерге іс жүзінде жүктемелік салынуына байланысты халыққа қызмет көрсету сапасының төмендеуі;

Салауатты өмір салты бойынша дайындалған мамандардың жетіспеушілігіне байланысты алдын-алу іс-шараларының жеткіліксіз тиімділігі.
Халықты әлеуметтік қорғау

Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша облыстағы экономикалық жағынан белсенді халықтың саны 2007 жылдан 2009 жылға дейін 2,8, яғни 565 мың адамнан 545 мың адамға азайды. Жұмыспен қамтамасыз ету деңгейі 92,5-нан 93,7-на өсті.

Сонымен қатар, облыста қала және ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтамасыз ету деңгейі арасында сәйкессіздік байқалады.

Республиканың жұмыспен қамтылған халықтың жалпы санында өңірдің үлес салмағы 6,5 құрайды.

Жұмыссыздықтың жалпы деңгейі 2007-2009 жылдар аралығында 1,2 пайыздық орынға қысқарды, 2007 жылы 7,5-ға, ал 2009 жылы 6,3 дейін, яғни 42,1 мың адамнан 34,5 мың адамға дейін төмендеді. Жұмыссыздардың жалпы санында 6,2 облыстың үлесі болып табылады. Жұмыссыздықтың ең жоғары деңгейі Арқалық (9,4), Қостанай (8,7), Лисаков (7) және Рудный (7) қалаларында тіркелді.

2010 жылдың 1 қаңтарына тіркелген жұмыссыздардың деңгейі 0,5 (2009 жылдың деңгейінде) республикалық көрсеткіште 0,6 құрайды. 2010 жылдың 1 қаңтарына дейін жұмыспен қамтамасыз ету органдарының есебінде тұрған жұмыссыздардың саны 2709 адамды құрады, олардың ішінде 180-і – қоғамдық жұмыстарға белсенді қатысып отыр. Жұмыссыздардың құрамында 73,6 немесе 1995 адамды әйелдер құрайды.

Экономика салалары бойынша жұмысқа тартылған адамдардың көбісі 2007-2009 жылдар аралығында ауыл шаруашылығында – 37,9, саудада – 18,7, өнеркәсіпте – 11,4 жұмыс істегені байқалды.

Жұмысқа тартылған адамдардың саны азаюының негізгі себебі экономикалық белсенді халықтың ішкі көші-қонуы болып табылады.

Облыс аграрлық-индустриялық бағытқа ие. Өңірдің негізгі мәселелері – мамандандырылған кадрларымен жеткіліксіз қамтамасыз етілуі, еңбек нарығында сұраныс пен ұсыныс арасындағы сәйкессіздік. 2009 жылы жұмыспен қамтылған халық құрамында білікті жұмыс күшінің үлесі 55 құрады.

Еңбек нарығында жол картасының инвестициялық бағыттарын, Өңірлік жұмыспен қамтамасыз ету стратегиясын іске асыру оң көрініс тапты.

Халықты өңірлік жұмыспен қамтамасыз ету стратегиясын іске асыру шеңберінде өнімді жұмыспен қамтамасыз етуді қолдау үшін бос жұмыс орнын іріктеу мен белсенді іздеу пайдаланады, жұмыссыздар мен басқа арнаулы топтар өкілдерін оқыту, қайта даярлау және біліктіліктерін арттыру, қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру, әлеуметтік жұмыс органдарын құру, бос орындар жәрмеңкелерін өткізу, жастар мен әйелдердің жұмысқа тұруына қолдау көрсету, кепілді әлеуметтік төлемдермен қамтамасыз ету және мүгедектерге, үлкендер мен басқаларға әлеуметтік қолдау көрсету пайдаланылады.

2009 жылы облыста 23,6 мың, оның ішінде Жол картасы шеңберінде – 10,2 мың жұмыс орны құрылды. Жұмыспен қамтамасыз ету органдарына тіркелгендердің жалпы санынан жұмыспен қамтылған тұлғалардың үлесі – 87 құрайды. 2009 жылы облыс бойынша жалпы еңбекке жарамды жастағы оралмандардың жұмыспен қамтамасыз етілгендердің деңгейі – 56,4. Қоғамдық жұмыстарға 4973 жұмыссыз қатысты. Жергілікті бюджеттің қаражаты есебінен әлеуметтік жұмыс орындарында 1330 жұмыссыз адам жұмысқа орналасты. Жол картасы шеңберінде әлеуметтік жұмыс орындарына және жастар тәжірибесіне 8223 адам жұмысқа орналасты.

Сондай-ақ ауылдық елді мекендер үшін бос тұрған жұмыс орындардың жеткіліксіз саны негізгі проблема болып қала бермек.

4481 жұмыссыз, оның ішінде Жол картасы жобасының шеңберінде – 3465 адам кәсіби оқуға жіберілді. Даярлау және қайта даярлау 31 мамандық бойынша 29 оқу орындарының негізінде ұйымдастырылды. Жұмыссыздық деңгейін төмендету және жұмыссыздарды жұмыспен қамтамасыз етуді жақсартуға бос орындар-жәрмеңкесі жәрдемдеседі.

Тиісті рұқсат бойынша тартылған шетел азаматтарының саны көп емес. Еңбектің ішкі нарығын қорғау, қазақстандық азаматтарды жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету мақсатында жұмыс берушілерге тек қана еңбектің ішкі нарығында жеткіліксіз жоғары білікті жұмыс күшін, мамандарды тартуға рұқсат беріледі. 2009 жылы 3-ші санат бойынша шетелдік азаматтарды жұмысқа тартуға рұқсат берілген жоқ, жұмысқа тартылған шетелдік жұмыс күшінің құрамында 1 және 2-ші санатты мамандардың үлесі 100-ды құрады.

Бүгінгі таңда Жол картасының басты мақсаттарының бірі – жұмыссыздықтың елеулі өсуіне жол бермеуге қол жетті. Әр түрлі меншік нысанындағы мекемелерде 2010 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 2666 ұжымдық шарт әрекет етті.

Ұжымдық-шарттық қатынастар негізінде әрекет ететін кәсіпорындардың үлесі 32,5, сонымен қатар ірі және шағын кәсіпорындар – 56 құрайды.

2010 жылдың 1 қарашасына дейін 3087 ұжымдық шарт жасалып және әрекет етуде. Әрекет ететін кәсіпорындарының ұжымдық-шарттық қатынастарымен қамтылу пайызы – 37,8, сонымен қатар ірі және орта кәсіпорындар – 91,1 (мемлекеттік меншік нысандағы – 97,6, жеке меншікті – 84).

2009 жылы кедейшілік шегінен төмен табыстары бар облыс тұрғындарының үлесі 2007 жылмен (1,5%) салыстырғанда 0, 3 %-ға төмендедi.

Ана мен баланы қорғау әлеуметтiк саясаттың тағы бiр маңызды басымдылығы болып табылды және табылады. 2006 жылы 18 жасқа дейінгі балалары бар отбасыларға (1 айлық есептiк көрсеткiш) ай сайынғы мемлекеттiк жәрдемақы қосатын балалы отбасыларды қолдаудың жаңа жүйесі енгізілді. 2009 жылы 48023 балаға 546 миллион теңге сомасына балалар жәрдемақысы тағайындалды. 2010 жылдың бюджетi балалар жәрдемақысын, тұрғын үй көмегiн және басқа әлеуметтiк төлемдерді қаржыландыруды ұлғайта отырып, тұрмысы төмен отбасыларды көбірек қамтуды қарастырып отыр. Осылайша, мемлекеттiк атаулы көмекке 202, 1 млн. теңге, мемлекеттiк балалар жәрдемақысына – 552,9 млн. теңге, тұрғын үй көмегiне – 615,1 млн. теңге бөлінді. Жергiлiктi атқарушы органдардың шешiмі бойынша мұқтаж азаматтардың жеке санаттарына 2010 жылы әлеуметтiк төлемдерге 2009 жылға қарағанда 17,2%-ке артық қаражат бөлу жоспарланды және 310 млн. теңгені құрайды. Әлеуметтiк бағдарламаларды iске асыруға жалпы 1,4 млрд. тенге қарастырылды, бұл 2007 жылмен салыстырғанда (952, 9 млн. теңге) 1,7 есе артық.

2008 жылдың 1 қаңтарында атаулы әлеуметтiк көмек тағайындалған алушылардың жалпы саны 136474 мың теңге сомасына тұрмысы төмен 12189 адамды құрады. МАӘК (Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алушылар) арасында еңбекке жарамды азаматтардың саны 4707 адамды (жұмыссыздар, есепте тұратындар, жалдамалы жұмыс істейтіндер, өз бетімен жұмыс істейтіндер, күтім жасайтын адамдар және басқалар) немесе алушылардың жалпы санынан 39% құрады. 2010 жылдың 1 қарашасында атаулы әлеуметтiк көмек тағайындалған алушылардың саны 9288 адамды құрады, олардың ішінде еңбекке жарамды тұрғындар – тұрмысы төмен 3482 отбасы, бұл алушылардың жалпы санының 37% құрайды. 2007 жылмен салыстырғанда еңбекке жарамды тұрғындардың саны 2% -ға төмендедi.

2009 жылы тұрғындардың табыстары 2007 жылмен салыстырғанда (21860 теңге) 26,1%-ға өсті және 1 адамға шаққанда 27569 теңгенi құрады. 2009 жылы орташа айлық жалақы 49130 теңгенi құрады, бұл 2007 жылға қарағанда (37584 теңге) 30,7%-ға артық.

2009 жылы облыстағы ең төменгi күнкөрiс 11777 теңгенi құрады және 2007 жылмен салыстырғанда 40, 3%-ға өстi.

Алайда тұрмысы төмен азаматтарды әлеуметтiк қолдау жүйесінде оң өзгерiстермен қатар шешiлмеген мәселелер де сақталып отыр:

кедейлiктен шығу бойынша белсендi шаралардың төмен тиiмдiлiгi;

кедейлiк пен теңсiздiктiң сақталуы;

мүмкiндiктерi шектеулi адамдардың толық қамтылмауы;

көп балалы үйлерде кедейлiктiң басымдылығы;

әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қызмет көрсету стандарттарының жетілдірілмеуі.

Осындай жағдайда ең төмен бекітілген табыстан төмен табысы бар халықтың қауқарсыз тобына әлеуметтік көмек көрсету басқарма жұмысының стратегиялық бағыты болып табылады.

Күштi жақтары

Еңбек нарығында жаппай жұмыстан босату көзделіп отырған жоқ, бұл жұмыссыз азаматтар санының ұлғаюына апармайды.

Жұмыссыздарды уақытша жұмыспен қамтуды ұйымдастыруға жергiлiктi атқарушы органдардың қаражаттары жеткiлiктi.

Әлеуметтiк қолдауға мұқтаж азаматтардың барлық санаттарын іс жүзінде қамту.

Медициналық-әлеуметтiк мекемелерде мүгедектерді, қарттарды, мүгедек балаларды арнайы әлеуметтiк қызмет түрлерiмен толық қамту.

Мүгедектерді әлеуметтiк және кәсiби оңалтуға бағытталған іс-шараларды өткiзу мүмкiндiктерi шектеулi адамдарға барынша тәуелсіздікке, толық физикалық, зерделi, әлеуметтiк және кәсiби қабiлеттiлiктерге қол жеткізуге және сақтауға және оларды өмiрдiң барлық кезеңдерінде толық қосуға және тартуға мүмкiндiк береді.

Қала және ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылу деңгейiнiң арасындағы сәйкессіздік.

Ауылдық елдi мекендердегi бос жұмыс орындар санының аздығы.

Еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныс арасындағы сәйкессiздiк.

Азаматтардың белгілі санаттарына мемлекеттiк бюджеттен жәрдемақы алу ақша алудың жалғыз қайнар көзi болып табылады.

Үнемі бөгде адамдардың күтіміне мұқтаж, психоневрологиялық аурулармен ауыратын 18 жастан жоғары тұлғалар санының өсуi.

Оңалту құралдарымен немесе қызметтермен қамтылған мүгедектердiң үлесі жүз пайызға жетпейдi, бұл мыналарға байланысты:

мүгедектерге бюджет қаражаты есебінен барлық қызметтер көрсетілмейді, атап айтқанда мүгедектердің жеке санаттарына протез-ортопедиялық көмек бойынша қызметтердi көрсету бұйымдардың құнынан 50 пайыз жеңiлдiкпен немесе жеке меншiк қаражат есебінен белгіленген;

медициналық-әлеуметтiк сараптамалық комиссиялары мүгедектердi оңалтудың жеке бағдарламасы мүгедектің жүгінуіне қарай әзірленеді, ал келесi қаржы жылына бюджеттi құрастыру ағымдағы жылдың үшiншi тоқсанында қалыптасады, сондықтан бюджеттi құрастырудан кейiн әзірленген ОЖБ мерзiмінде орындалмайды.

Мүмкiндiктер

Жұмыс орындарын жасау, оның iшiнде халықтың жұмыспен уақытша қамтылуына жәрдемдесудiң белсендi бағдарламаларын iске асырудың бөлiгiнде:

а) қоғамдық жұмыстар;

б) әлеуметтiк жұмыс орындары.

Жұмыссыз азаматтарды кәсiптiк оқыту, қайта даярлау.

Бос жұмыс орындары мен бос лауазымдардың жәрмеңкелерiн өткiзу.

Әлеуметтiк қобалжушылықтың төмендеуi.

Әлеуметтiк қызмет түрлерiн көрсету саласындағы жұмыс iстейтiн ҮЕҰ-дың қызмет саласын кеңейту.

Бүркемелі жұмыспен қамту.

Тiркелген жұмыссыздар санының өсуi.

Жасанды жұмыссыздықты жасау (мемлекеттiк жәрдемақы тағайындау жұмыспен қамтылмаған тұрғындардан жұмыссыз азаматтың мәртебесiн және табыстар туралы анықтама берудi талап етеді).

Арнайы әлеуметтiк қызмет түрлерiн беру саласында ҮЕҰ құру бойынша ынталы топтардың болмауы.

Мүгедектердің оңалту іс-шараларымен толық қамтылмауы.

Облыста 710 мәдениет объектілері (641 – мемлекеттік ), оның ішінде 398 кітапхана (395 – мемлекеттік), 292 клуб (228 – мемлекеттік), 10 мұражай, 4 кинотеатр (2 мемлекеттік), филармония, 3 театр, 1 киновидеопрокат және 1 мәдениет және демалыс паркі қызмет етеді. Облыста 728 тарих және мәдениет мүсіндері бар, олардың 6-ының мемлекеттік маңызы бар.

2008 жылмен салыстырғанда 2009 жылы мәдениет ұйымдарының саны 7 бірлікке өсті: кітапхана желісі 3 бірлікке, клуб мекеме желілері 3 бірлікке, кинотеатрлар – 1 бірлікке ұлғайды.

2009 жылы кітап қорын толтыру үшін 6,05 дананы құрай отырып, 45,7 млн. теңге сомасына 34,8 мың дана кітап түсті.

2009 жылы клуб мекемелерінде 19,9 мың іс-шара өткізілді, оларды 2858 мың адам барып көрді (2008 жылғыдан 295 мың адамға артық).

Мұражайларда 7619 экскурсия, 402 дәріс, 412 көрме өткізілді, оларға 311 мың адам барды.

2009 жылы театрлар 936 спектакль (оның ішінде 19 – қойылым) қойды, оларды 190 мың көрермен тамашалады, бұл алдыңғы жылғыдан 66,9 мың адамға артық.

Е. Өмірзақов атындағы облыс филармониясында 203 концерт ұйымдастырылды, оларды 102,4 мың адам тамашалады.

Кино мекемелері 7,7 мың киносеанс көрсетті, оларға 267,0 мың адам барды.

Облыс әкімінің және шаруашылық субъектілерінің қолдауымен жалпы 475,5 млн. теңге сомасына 307 мәдениет объектісі күрделі және ағымдағы жөндеуден өтті.

2009 жылы республикалық және халықаралық фестивальдер мен конкурстарға қатысушылардың саны 2 есе ұлғайып, 300 адамды құрады.
Тілдерді дамыту

Облыстың тілдер саясаты Қазақстан халықтары бірлігінің факторы ретінде мемлекеттік тілді қолдану саласын кеңейтуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жағдайларды жасауға және өңірдің лингвистикалық капиталын сақтауға бағытталған.

Өңірлік тілдерді үйрету орталықтарының желісі дамуда: 2007 жылы – облыстық тілдерді оқыту орталығы, 2008 жылы – Рудный қалалық тілдерді оқыту орталығы ашылды, 18 қала мен аудандарда мемлекеттік тіл кабинеттері қызмет етуде. Жыл сайын мемлекеттік тілді оқитын ересек тұрғындардың саны өсіп келеді. 2004 жылы 4 мың адам, 2010 жылы – 9,8 мың адам мемлекеттік тілді оқумен қамтылды немесе ұлғаю 2,4 есені құрады.

Тілді оқытудың әдістемелік базасын қамтамасыз ету мақсатында «Тобыл» оқу кешені әзірленді. Осылайша 2011 жылы мемлекеттік тілді үйрену үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды енгізу мақсатында басқарма сайтын құру жоспарланып отыр.

Құжат айналымының жалпы көлемінде мемлекеттік органдарда мемлекеттік тілде іс қағаздар жүргізудің сыбағалы көлемі 2008 жылы 51%, 2009 жылы 22% ұлғайып, 73% құрады. Бұл ретте қазақ тілімен қатар орыс тілі де ресми түрде пайдаланылатынын ескеру қажет, ағылшын тілін оқуға жағдайлар жасалынуда.

Білім беру жүйесінде мемлекеттік тілдің рөлі нығаюда. 2010 жылы мектепке дейінгі мекемелерде балалардың 34%-ы және жалпы білім беру мектептеріндегі оқушылардың 27%-ы қазақ тілінде оқиды. Қазақ ұлтының ана тілінде оқитын оқушыларының үлесі ұлғаюда.

Мемлекеттік тілдің коммуникативтік функциясы нығаюда. Тұрғындарға мемлекеттік тілді үйренуге қолдау көрсету мақсатында, «Алау» облыстық теле арнасында телесабақтар циклінен тұратын «Тілашар» жобасы іске асырылуда. «Костанайские новости» өңірлік газетінде қазақ тілі сабақтарының цикілі жариялануда.

Жалпы облыста қазақ тілін меңгеру деңгейі 40%-ды құрайды.

Өңірдің лингвистикалық капиталын сақтау мақсатында 16 ұлттық-мәдени орталықтарында облыста тұратын этностардың тілдерін үйрететін 9 мектеп жұмыс істейді. Орталықта 255 тыңдаушы мемлекеттік тілді, украин, неміс, татар, армян, белорусь, польша, грек, корей және иврит тілдерін оқиды.

Сонымен қатар, белгілі оң нәтижелерге қарамастан мемлекеттік тілдің дамуында проблемалар:

қоғамда мемлекеттік тілді мегерудің тұрақсыз деңгейі;

өңірдің әлеуметтік-коммуникативтік кеңістігіне мемлекеттік тілдің жеткіліксіз енгізілуі болып табылады.

Негізгі ішкі және сырқы факторларды бағалау:

мемлекеттік тілді оқытудың бірыңғай әдістемесінің және стандарттарының, оқу инфрақұрылымы қызметтерінің жалпы стандарттарының, сондай-ақ мемлекеттік тілді меңгеру үдерісін ынталандыру және мониторингі жүйесінің болмауы қоғамда мемлекеттік тілді меңгеру деңгейін арттыру ісіндегі ұстап тұрған фактор болып табылады.

Мемлекеттік тілді әлеуметтік-коммуникативтік кеңістікке енгізу үрдісінде маңызды фактор коммуникация, ойын-сауық, демалыс салаларында оны белсенді қолдану аясын кеңейту, отбасылық құндылық ретінде мемлекеттік тілді қолданудың мерейін арттыру және насихаттау, балаларды мемлекеттік тілде танымдық, радио және теле бағдарламаларды оқып-үйренуді қалыптастыруда БАҚ рөлін күшейту.

Бұл ретте іскер қарым-қатынас, бизнес, ғылым сияқты халыққа қызмет көрсету саласында, мемлекеттік қызметтер көрсету жүйесінде де мемлекеттік тілді қолданудың төмен деңгейінің сақталуы жалғасып отыр.

2010 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша спорт кешендерінің саны 66 объектіге өсті және 2234 бірлікті құрады (2008 жылға қарағанда 103%).

2009 жылы Челябі мемлекеттік университеті Қостанай филиалы спорт кешенінің спорт залы ашылды, сонымен қатар бұрын өндірістік шеберхана болған Қостанайдың орта-арнайы ғимараттарында 2 зал қалпына келтірілді. Жангелдин ауданы Қарасу және Қамысты ауданының Қамысты селоларында жаңа спорт залдары бар жалпы білім беру мекемелері салынды. Тартылған қаражат есебінен Сарыкөл ауданының Барвинов селолық округінің «Аманжол АКРО» ЖШС Мәдениет үйінде спорт зал қалпына келтірілді, Таран ауданының Варварин селосында спорт зал салынды. Қостанай қаласының оқу ғимараттарында 9 шаңғы базасы қалпына келтірілді. Облыс қалалары мен аудандарында 52 жазық спорт кешендері салынды.

«Жол картасы» инвестициялық жобаларын іске асыру шеңберінде «Қостанай қалалық балалар жас өспірімдер спорт мектебі» ғимаратын күрделі жөндеу» жобасы іске асырылды, оған 100 млн. теңге, оның ішінде республикалық бюджет есебінен 75,2 млн. теңге, жергілікті бюджеттен – 24,7 млн. теңге бөлінді. Барлығы 2009 жылы спорт объектілерін салуға және жөндеуге – 223 млн. теңге, оның ішінде: республикалық бюджеттен – 75,3 млн. теңге, жергілікті бюджеттен – 67 млн. теңге, тартылған қаражаттар – 80,7 млн. теңге бағытталды. 2009 жылы 497 спорт объектілеріне ағымдағы жөндеу жүргізілді.

Дене шынықтырумен және спортпен белсенді айналысатын тұрғындар саны 210,8 мың адамды – облыс жалпы тұрғындарының санынан 23,7%, республика бойынша орташа көрсеткіш – 15,6% құрайды.

2009 жылы 3446 спорт іс-шаралары өткізілді, оның ішінде ауылдық жерлерде – 2096 іс-шара өткізілді. Іс-шараларға 330,8 мың адам, оның ішінде ауылдық жерлерде – 194,6 мың адам қатысты.

28 балалар-жасөспірімдер спорт мектептерінің жұмысы қамтамасыз етілді, оларда 16001 оқушы оқиды. Спорт мектептерінде жалпы білім беру мектептері оқушыларының 15,2%-ы спорт мектептерінде сабақтармен қамтылды, БЖСМ-де мектеп оқушыларының сабақпен қамтылуы бойынша орташа республикалық көрсеткіш – 7,2%.

Дене шынықтыру сабақтарын 1777 штат жұмыскерлері, оның ішінде ауылдық жерлерде – 871 адам өткізеді.

2009 жылы: Қазақстан Республикасының 55 спорт шебері, 10 халықаралық кластағы спорт шеберлері, спорт бойынша 6 ұлттық төреші және 18 жоғары санаттағы жаттықтырушылар даярланды.

Талдауға сүйене отырып, тұрғындардың спорт және дене шынықтыру қызметтерінде қамтамасыз етілу деңгейі, сонымен қатар осы секторлар мекемелерінің құрылымдарының тармақтылылығы аудандарға қарағанда қалаларда және аудандар бойынша орташа есеппен жоғары деген қорытынды жасауға болады.

Спорт мекемелері ұсынатын қызметтер кешенін кеңейту қажет. Осындай шараларға арнайы объектілерді (бассейндер, корттар, веложолдар, спорт алаңдары) жатқызуға болады.

Негізгі проблемалардың бірі – дене шынықтыру мен спорт секторынан кадрлардың кетуі.

Жүлделі орындарға шығу үшін және мықты олимпиада чемпиондарын тәрбиелеу үшін балалар-жасөспірімдер спорт ұйымдарын қаржыландыру қажет, мысал ретінде көршілес елдер Қытай және Рессей Федерациясын келтіруге болады.

Күшті жақтары

Тұрғындардың спорт объектілеріне баруын ұлғайту;

2006 жылмен салыстырғанда (2067) 2009 жылы спорт объектілерінің 7,5% (2234 бірл.) немесе 167 бірлікке ұлғаюы.

Әлсіз жақтары

Материалдық-техникалық базаның төмен деңгейде жабдықталуы;

Спорт залдарының жеткіліксіздігі;

Ауылдық жерлерде спорт жөнінде әдіскерлер санының аздығы.

Облыстық инфрақұрылымда дене шынықтыру және спорт сабақтары үшін жағдайлар жасау, жаңа дене шынықтыру-сауықтыру кешендерін салу, қолданыстағы спорт объектілерін қайта жаңарту және күрделі жөндеуден өткізу. Барлық қызмет салаларында жұмыскерлердің кәсіби деңгейін арттыру (даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру).

Халықаралық деңгейдегі ресми жарыстарда жоғары спорт нәтижелерін көрсететін спортсмендер мен жаттықтырушыларды әлеуметтік қолдауды қамтамасыз ету мақсатында нормативтік актілердің жетілдірілмеген нысандарының салдарынан кадрлардың осы сектордан кетуі туындап отыр және осы бағытта біліктілігі жоғары мамандардың төмен қызығушылығы байқалып отыр.

Жүргізілген талдау негізінде облыстың қалалары мен аудандарында дене шынықтыру мен спорттың дамуын тоқтатып тұрған негізгі проблемалар анықталды:

1. Спорт инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуы, спорттық ұйымдарды материалдық-техникалық жабдықтармен жабдықтаудың төмен деңгейі;

2. Дене шынықтыру мен спорт секторынан кадрлардың кетуі;

3. 2010 жылғы жағдай бойынша облыстың 669 селосында және кентінде небәрі 16 спорт кешендері бар, спорт жөнінде 54 әдіскер жұмыс істейді. Жазықтықты спорт кешендерінің саны 901 бірлікті құрайды.

Облыс аумағындағы Наурызым қорығының, «Сосновый бор» шипажайының, аңшылық пен балық аулау туризмін ұйымдастыру үшін табиғи және су ресурстарының болуы туризм дамуының маңызды факторларының бірі болып табылады.

2010 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша туризм саласында 40 туристік ұйымдардың, олардың ішінде 5 туроператордың, 35 турагенттіктің жұмысы ұйымдастырылды. 2007-2009 жылдары туристік фирмалардың саны 7 бірлікке ұлғайды. 2009 жылы туристік фирмаларда 106 адам жұмыспен қамтылды немесе 2008 жылмен салыстырғанда 163-ға артты.

2009 жылы туристік ұйымдар 7593 адамға қызмет көрсетті, бұл 2008 жылмен салыстырғанда 105-ды құрайды, оның ішінде келу туризмі бойынша – 63 туристке, ішкі туристік бағыттарда – 1805 туристке, сыртқы туризм желісі бойынша 5725 адамға қызмет көрсетілді.

17-кесте

2004-2009 жылдардағы туризм көрсеткіштерінің даму серпіні

Бүгінгі таңда туристік обьектілер саны 101 бірлікті құрайды, оның ішінде 58 – қонақ үй, 17 – демалыс базасы, 17 – жазғы шынықтыру лагерьлері, 6 – шипажай мен профилакторий бар.

Негізгі мәселелерді анықтау үшін талдау жүргізілді:

Күшті жақтары

Тиімді географиялық орналасу, облыс Ресей Федерациясының (Орынбор, Челябинск, Қорған облыстарымен) және Қазақстанның 4 облысымен (Ақтөбе, Ақмола, Қарағанды және Солтүстік Қазақстан) шектеседі.

Өңірдің орасан биологиялық әртүрлілігі.

«Сосновый бор» ерекше емдеу суы бар шипажайдың, Наурызым қорығының, Торғайдағы ыстық су көздерінің болуы.

Дамыған туристік инфрақұрылымның болмауы.

Қонақ үй қызметінің төмен деңгейі.

Шетелдерде облыстың туристік ресурстарын дұрыс танымау.

Туризм саласында жаңа жұмыс орындарын құру.

Туристік инфрақұрылымның дамуы.

Сыртқы және ішкі туризм бойынша туристік ағымдарды ұлғайту.

Туристік ағымдар көлемінің төмендеуі.

Инвестициялық белсенділіктің төмен деңгейі.

Жасалған талдауға сәйкес өңірде туризм саласының дамуына кедергі келтіретін проблемалардың қатарын анықтауға болады:

1) туризмнің дамыған инфрақұрылымының болмауы

Қонақ үйлерді, пансионаттарды, үйлер мен демалыс базаларын, сонымен қатар шипажайлық-курорттық ұйымдарды қоса алғанда орналастыру обьектілерінің материалдық базасы моралдік және физикалық тозу деңгейімен сипатталады;

2) қонақ үй қызмет көрсетуінің төмен деңгейі

Қазіргі күні туризм ауқымдары, түрлері, сапасы және туристер үшін ұсынылған орналасу орындары халықаралық талаптарға сәйкес келмейді;

3) әлсіз насихаттау және облыстың тарихи-мәдени орындары бойынша туристік маршруттарды көбейту

4) өңірді шетелде төмен деңгейде тануы

Әлемдік нарықта облыстың имиджін көтерудің жеткіліксіздігі, өңірдің туристік әлеуеттері жөнінде жарнамалық ақпараттардың жеткілікті көлемде болмауы.
Ішкі саясат

800 астам қоғамдық ұйымдармен және бiрлестіктермен өзара іс-әрекет жүзеге асырылуда, олардың қатарында: 9 – саяси партиялардың облыстық филиалдары, 185 – дiни бiрлестiктер, 33 – этномәдениет орталықтары, 599 – ауылдық ҮЕҰ 22% үлесі бар үкiметтiк емес ұйымдар (ҮЕҰ) бар. Қазіргі уақытта қызметтiң әр түрлi 30 бағыты бойынша ҮЕҰ тұрақты топтары орын алды.

2010 жылы мемлекеттiк әлеуметтiк тапсырысты қаржыландырудың көлемi 48,5 млн. теңгені құрады. Мемлекеттiк әлеуметтік тапсырыс топтамаларының тақырыптамаларын қалыптастыру кезінде ашықтық және айқындылық қағидаттары енгізілді (жыл сайынғы әлеуметтік зерттеулер, ҮЕҰ жобалық идеяларының қорытындыларын пайдалану; облыстық маслихат депутаттарының, ҮЕҰ, БАҚ және нысаналы топтар өкiлдерiнің қатысуымен қоғамдық тыңдауларда талқылау; ҮЕҰ-мен өзара іс-әрекет жөнінде облыстық кеңесте мемлекеттік тапсырыстың негізгі бағыттарын бекiту). Ауылдық ҮЕҰ-дың мемлекеттік тапсырысқа қатысу үлесi 45%-ға дейiн ұлғайды.

Азаматтық қоғамның сапалы өсуiн және мемлекет пен ҮЕҰ арасында әлеуметтiк әрiптестiкті әрі қарай iске асыруды қамтамасыз ету шеңберiнде тұрақты жұмыс істейтін диалогтiк алаңдар, араларында «Спектр» саяси клубы, Азаматтық форумдар, ауылдық ҮЕҰ, қоғамдық тыңдаулар дәстүрлі болып табылатын үнемі қызмет ететін сұхбаттасу алаңдарының жұмысы қалыпқа келтірілді.

Қазақстанның жаһандық халықаралық ұйымдардағы көшбасшылығын мойындаудың жетекші факторларының бiрi облыстағы мемлекеттiк саясатты, Мемлекет басшысының жыл сайынғы жолдауларының негiзгi бағыттарын және оларды іске асыру барысын түсiндiру мен насихаттау жөніндегі жұмыстар қолдайтын iшкi саяси тұрақтылық болып табылады. Тұрғындардың арасындағы ақпараттық-насихаттау жұмысы басты тетік болып табылады. Мемлекет басшысының жолдауына сүйене отырып, облыстық ақпараттық-насихаттау тобының (ОАН) құрамы қалыптасуда. Аудандар мен қалаларда жаппай ақпараттандыру үшін мемлекеттiк органдардың жетекшiлерi, аудандық және қалалық мәслихаттардың депутаттарынан, жұртшылық пiкiрiнiң жетекшiлерiнен тұратын 1565 мүшелерді біріктіретін 316 ОАН құрылды.

2010 жылы облыс аумағында 112 бұқаралық ақпарат құралдары, оның iшiнде 80 баспа және 32 электрондық БАҚ-тар жұмыс iстедi, олардың 76% (87 БАҚ) мемлекеттiк емес болып табылады.

2007 жылдан бастап байланыстың спутниктік арналары бойынша облыстың 95% аумағында «Қазақстан-Қостанай» телеарнасы бір сағаттық жаңалықтар бағдарламасын тарату бойынша жүзеге асырылуда.

2010 жылы облыстың бұқаралық ақпарат құралдары арқылы мемлекеттiк ақпараттық саясатты iске асыру бойынша мемлекеттiк тапсырыстың жалпы сомасы 263,4 млн. теңгені құрады. Мемлекеттiк тапсырыс жүйесiне 26 облыстық, қалалық, аудандық газет, 2 республикалық газет және 11 телерадио студиялары қатысады.

Облыста тұрғындардың жалпы санынан 28,2% құрайтын 14 пен 29 жас аралығындағы 247,3 мың жастар тұрады.

99 жастар ҮЕҰ-дары, олардың iшiнен 23-і ауылдық жерде, 72-і қалаларда жұмыс iстейдi. Жастар ҮЕҰ-дары 6 негiзгi бағыттар бойынша жұмыс iстейдi: құқық қорғайтын – 11, отан сүйгiштiк – 25, азаматтық әрекеттi дамыту жөніндегі ұйымдар – 15, экологиялық – 4, шығармашылық әрекеттi дамыту – 23, СӨС мәдениетін дамыту бойынша – 21 құрайды.

«Қостанай облысының балалар және жастар ұйымдарының қауымдастығы» ЗТБ белсенді жұмыс iстейдi.

Облыстағы мемлекеттiк жастар саясатын iске асыруда жастардың қызығушылығы мен қажеттiлікктерiн iске асыруды, мемлекеттік органдардың, жастар ҮЕҰ-ның және бизнес-құрылымдарының іс-әрекетін біріктіруді қамтамасыз етуге шақырылған мемлекеттiк органдардың, қоғамдық бірлестіктердің өзара іс-әрекетін үйлестiру мақсатында облыста әкімдік жанында Жастар ісі жөніндегі кеңес жұмыс iстейдi. Кеңестер қала және аудандар әкімдіктерінде де құрылған.

11 жастар көшбасшылары барлық деңгейлердегі маслихат депутаттары болып табылады.

2010 жылда жастар әлеуметтiк жобаларының саны 20-ға дейiн ұлғайды. Есепті мерзімде облыста педагогикалық және дәрiгерлiк мамандықтар бойынша оқуға «Қостанай облысы әкімінің гранттары мен стипендиялары» жобалары іске асырылды. Жоғары оқу орындарында барлығы 165 студент оқытылды, жоғары және орта кәсіби оқу орындарында 38 оқу озаттары және белсендiлер облыс әкiмiнің ай сайынғы стипендияларын алады.

268 студент қала және аудандар әкiмдерiнің гранттары бойынша, 200 адамнан астамы – шаруашылық субъектілері есебінен оқиды. 2010 жылы 9 жас ғалым және магистрант кандидаттық диссертацияларын қорғау және магистратурада оқу үшiн облыс әкiмнің гранттарын алды. Облыс әкiмiнің гранттары бойынша барлығы 33 жас ғалым ғылыми жұмыстарын жалғастырды. Мүмкiндiктерi шектеулi 83 студент «Мүгедектерді әлеуметтiк оңалту» бағдарламасы бойынша оқиды.
Күштi жақтары

Мемлекеттік тапсырыс желісі бойынша әлеуметтiк маңызы бар жобаларды iске асыруға тартылғын ҮЕҰ сандық және сапалы өсуi үшiн жағдайлар жасалған.

ҮЕҰ үшін облыстық және 2 өңірлік ресурстық орталық ашылды және белсене жұмыс iстейдi.

Мемлекеттiк әлеуметтiк тапсырыс шеңберiнде іске асырылатын әлеуметтiк маңызы бар жобалардың қоғамдық сарапшыларының тобы – сараптамалық бағалау институты белсене жұмыс iстейдi.

Әлеуметтiк-маңызы бар жобалардың орындалу сапасын бағалаудың белгiлері жасалып, енгізілді.

Қостанай облысының ҮЕҰ Қор орталығының интернет-қоры – Vopros-otvet.kz, zhastar.kz жастар сайты тиiмдi қолданылады.

Кәсіби топтарда жұмыс істейтін облыстық, үнемi жұмыс iстейтiн 3 тақырыптық ақпараттық-насихаттаушы топтардың, «Жас саясаткер» жастар ҮЕҰ және тақырыптық ҮЕҰ жұмыстарының қорытындылары бойынша қызмет және керi байланыс қалыптасты.

Жастар үкiметтiк емес ұйымдарыны саны 99-ға дейiн өсті.

Кандидаттық диссертацияларды қорғау үшiн жоғары және орта оқу орындары студенттерiнің, магистранттардың және жас ғалымдардың қатарынан шыққан дарынды жастарды мемлекеттiк қолдауды қаржыландыруды ұлғайту.

Әлсiз жақтары

Бейінді ҮЕҰ үшiн әлеуметтiк тапсырысты салалық қаржыландырудың жеткiлiксiз деңгейi.

Азаматтық қоғамдық институттарды кадрлық қамтамасыз ету.

Дiни нанымның бостандығын қамтамасыз ету төңiрегiндегi заңның кемелiне жетпегенi және адепттердi тарту бөлігінде өз қызметінде жаңа жүйке технологияларын қолданушы жалған дiндер өкілдігiнің өңірге енуі және таралуы.

Басқару үдерістерінің жеткiлiксiз ақпараттануы.

Ақпараттық-насихаттау жұмыстарын өткiзу кезiнде жаңа ақпараттық технологияларды, коммуникативтік технологияларды қолданудың жеткiлiксiз жоғары деңгейi.

Қазiргi ақпараттық нарықтың талаптарын сай кәсіпқой-мамандардың тиiстi санының жоқтығы, журналисттiк кадрлардың төмен құқықтық сауаттылығы.

Облыстың шекарамен шектес өңірлерінде шетелдiк (ресейлiк) бұқаралық ақпарат құралдарының үстемдiк етуi.

Қалалар және аудандарда БАҚ-тардың төмен тиiмдiлiгі және әлсiз материалдық-техникалық жабдықталуы.

«Қазпошта» акционерлiк қоғамының (АҚ) реттелмеген тарифтiк саясаты, тарифтердің жыл сайын жоғарылауы бюджеті аз аудан газеттері үшiн қиынға соғып отыр.

Салалық және аумақтық белгi бойынша әлеуметтiк қызмет түрлерiн көрсету процессінде ауылдық жастар ҮЕҰ-ның жеткiлiксiз тартылғандығы.

Өңірлік деңгейдегi мемлекеттiк жастар саясатын орталықтандырылған басқарудың жоқтығы.

Әр түрлi сұхбаттық алаңдарда, кездесулерде талқылаудың нәтижесiнде, заңнамалық нормативтiк-құқықтық базаға ұсыныстар енгiзу.

Мемлекет пен ҮЕҰ әлеуметтiк әрiптестiгiн әрі қарай тереңдету.

Ақпараттық-насихаттау жұмысының кадрлық әлеуетін нүктелiк бағыттауы және кәсібилендіру.

Мемлекеттiк ақпараттық саясатты қаржыландыру көлемiн ұлғайту.

Өңірлік БАҚ-тардың контент сапасының жоғарылауы.

Мемлекеттiк органдар мен БАҚ-тардың өзара әрекеттесуiнiң күшеюi.

Облыстағы ақпараттық сектордың дамуы Қазақстан аумағында сандық телерадиохабарды енгiзу жағдайларындағы аймақтық БАҚ-тардың бәсекеге қабілеттілік деңгейiн жоғарылатуға бағытталуы тиіс.

Мемлекеттiк жастар саясатын табысты iске асыру үшiн жас буынның отан сүйгiштiк сезiмін, азаматтық жауапкершілiгін жоғарылатуға, белсендi қоғамдық позицияларын қалыптастыруға, жас қостанайлықтардың бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатуға бағытталған тиімді модель әзірлеу қажет.
Қоғамдық қауіпсіздік және құқықтық тәртіп

Соңғы жылдары облыста қалыптасқан қолайлы экономикалық және қоғамдық-саяси жағдайлар, мақсатты шаралар кешенін қабылдау ішкі істер органдарының қызметін айтарлықтай белсендіруге мүмкіндік берді.

2007 жылмен салыстырғанда 2009 жылы қылмыс жасаудың 16,6%-ға төмендегені байқалып отыр. Тіркелген ұрлық саны – 13,8%-ға, тонау – 48%, денсаулыққа әдейі ауыр жарақаттар жасау – 40,6%, зорлық-зомбылық – 60,8% қысқарды.

Сонымен қатар, қылмыскерлікпен күрес саласындағы шұғыл жағдай облыстың дамуына және ішкі қауіпсіздігіне теріс әсерін тигізіп отырған шиленісушіліктің соңғы уақытта аздап өсуімен сипатталып отыр.

2010 жылы облыста негізгі бөлігін мүліктік түрлері құрайтын тіркелген қылмыстар қатарының өсу қарқыны байқалып отыр.

Соңғы екі жыл ішінде қоғамдық орындарда, оның ішінде қоғамдық тәртіп жағдайының және қоғамдық қауіпсіздік индикаторы болып табылатын далада жасалатын қылмыстардың өсу қарқыны сақталып отыр. Қоғамдық орындарда 1 мыңға дейін қылмыстар жасалады, бұл ретте олардың 70% көшелерде жасалады.

Жалпы айтқанда қылмыстардың ашылуы жоғары деңгейде тұрақты болып қалады. Қылмыстарды ашу деңгейі 2008 жылғы – 66,4% (13,3%-ға өсім) қарағанда 2009 жылы 79,7% құрады.

Қабылданатын шаралардың арқасында соңғы жеті жыл ішінде жас өспірімдер арасындағы қылмыстың төмендеу қарқыны сақталып отыр. Жасөспірімдер жасаған қылмыстың үлес салмағы 2007 жылғы 8,7%-дан 2009 жылы 13,1%-ға төмендеді.

Қылмыс жасаған жасөспірімдердің жартысынан көбісі мектеп, лицей, гимназия оқушылары. Бұл ретте олардың жасаған қылмыстарының маңызды бөлігі ауыр қылмыстар және өте ауыр қылмыстар санатына жатады.

Осыған байланысты полицияның «мектеп» инспекторларын дамытуды жалғастыру қажет. Полиция инспекторы әрбір қала және ірі ауылдық мектептерде болу қажет деген болжамдар бар. Бұл оқушылардың арасында құқық бұзушылықтардың ертерек алдын алумен айналысуға мүмкіндік береді.

Соңғы жылдары облыста көлік апаты жағдайлары негізгі көрсеткіштерінің төмендеу қарқыны байқалады. Жол-көлігі апаттарының деңгейі (пайдаланатын көліктің 10 мыңына) 2007 жылғы 65-тен 2009 жылы – 41-ге дейін, жол-көлігі апаттарынан қайтыс болғандардың деңгейі (100 жарақат алғандарға шаққанда) – 11,7-ден 9,9-ға дейін, жол-көлігі апаттарында жарақат алғандардың деңгейі (10 мың адамға шаққанда) – 14,7-ден 10,6 дейін төмендеді.

Сонымен қатар жол-көлігі кешені қиын жағдайларда қызмет етеді. Автомобильдер парктерінің және осы заманғы автомобильдердің жылдамдық сипаттамаларының өсу қарқыны көше-жол желілерінің даму қарқынынан асады. Республикалық маңызы бар жолдар ұзындығының айтарлықтай бөлігі түбегейлі қайта жаңғыртуды, жүру бөліктерінің жалпақтығын кеңейтуді, оларды тосқауылдық шектеулермен, жол белгілерімен жабдықтауды қажет етеді. Жергілікті маңызы бар жолдар өте қанағатсыз жағдайда тұр.

Жол қозғалысы қатысушыларының көлік тәртібі, ең алдымен көлік құралдары жүргізушілерінің тәртібі төмен болып отыр. Жүргізушілердің дайындық жүйелерін жақсарту талап етіледі.

Осы және басқа да себептердің кешені жол-көлігі жағдайларының өте ауырлығын алдын ала анықтап отыр.

Бірнеше жылдар бойы қылмыс құрылымында есірткі қылмыстары үлесі азаяр емес (10-10,9%). Анықталған есірткі сату фактілерінің саны да кемитін емес. Облыс аумағына әкелінетін есірткінің негізгі түрлері марихуана, гашиш және героин болып табылады.

Жыл сайын заңсыз айналымнан орташа есеппен 500 кг есірткі заттары, оның ішінде героиннің айтарлықтай көп мөлшері алынады. Жалпы есірткі қылмыстары санынан есірткі сатуға байланысты анықталған қылмыстар үлесі 2007 жылғы – 45,8%, 2008 жылы – 41,7% дейін төмендеді.

Қазақстанмен іргелес мемлекеттермен тұрақсыз әлеуметтік-саясаттық жағдай көші-қон ағындардың өсуіне және олар жасайтын қылмыстардың әсіресе заңсыз есірткі айналымына, мылтықтар, ұрлықтар және т.б. байланысты қылмыстардың өсуіне әсер етіп отыр.

Кеден одағы және болашақ бірыңғай экономикалық кеңістік қызмет еткен жағдайда трансұлттық байланыстары бар, әсіресе шекаралас өңірлерде қылмыстық топтардың іс-әрекеттері белгілі қауіп тудырады.

Облыстағы есірткі жағдайына әсер ететін белгілі фактор Ауғанстаннан, ортаазиялық республикалардан және елдің оңтүстік өңірлерінен Ресейге «оңтүстік-солтүстік» бағытындағы есірткі тасымалдаудың пайдалы «транзиттік дәлізі» ретінде оның географиялық орналасуы болып табылады. Бұған Ресей Федерациясының ұзындығы 1200 км үш іргелес облысымен (Челябі, Қорған, Орынбор) шекараның айқындылығы қолайлы болып отыр.

Тұрғындардың есірткіні пайдаланудағы қызығушылықтары жоғары деңгейде қала бермек. Нашақорлықтың ертерек алдын алудың жүйесін құру, сондай-ақ мамандандырылған медициналық мекемелерді дамыту қажет.

Есірткіге қарсы насихаттың жалпы мемлекеттік жүйесін қалыптастыруға тәсілдерді ұйымдастыру толық жетілдіруді, оның ішінде заңнамалық деңгейде жетілдіруді талап етеді. Осыған байланысты барлық мемлекеттік органдардың әлеуетін және бұқаралық ақпарат құралдарын қолдана отырып, әрекет етуші ақпараттық-насихаттық шаралар кешенін қабылдау қажет.