Дәріс тақырыбы. Стресс, дистресс, стрессор туралы түсінік және олардың сипаттамасы

Дәріс тезистері.

« Стресс» ұғымы ғылымның көптеген салаларында қолданылады. Ғылыми термин түрінде “стресс” ұғымын медицина саласында Селье деген ғалым енгізген. Стресс – ерекшеленбеген психикалық күйзеліс.Ол екі түрге жіктеледі:

1.Эустресс – физиологиялық бейімделу реакциясымен сипатталады, ағзада биоэнергетикалық процесстерді туғызады.

2.Дистресс – бейімделудің патогендік процестері, яғни ағзаға көп уақытқа дейін реттей алмайтын ауыртпалық түседі.

Ағзаның генетикалық конструкциясы әсер етуші стрестерге белгілі бір реакциялық әрекетті туғызады, яғни реакцияның қалыптылығы. Стресстің пайда болуына , онтогенезде дамитын стресске сезімталдылығы, уақыт факторымен және әсер ету ұзақтылығымен тығыз байланысты.

Биология саласында стресс – қоршаған ортаның төтенше факторларына (стрессорлар) биологиялық жүйелердің ерекше реакциясы. Олар жүйеге күшімен, ұзақтылығымен, сезімталдығымен әсер етеді. Қалыпты жағдайда ағзалар биотикалық және абиотикалық стрессорлардың әсерімен сипатталады.

Негізгі әдебиеттер

1.Смирнов Н.Н. Биологические методы оценки природной среды. М.: Наука.-1978.-278 с.

2. Стадницкий Г.В., Родионов А.И. Экология.- Санкт-Петербург,1996,-24 с.

3. Биоиндикация загрязнений наземных экосистем / Под ред. Шуберта Р. М., 1998.-35 с.

4. Общая токсикология / Под ред.Курляндского Б.А., Филатова В.А. М.,2002.-6080с.

5. Основы промышленной токсикологии / Под ред. Толоконцева Н.А. М., 1976.-304 с.

Қосымша әдебиеттер

1.Ковда В.А. Керженцев А.С. Экологический мониторинг: концепция, принципы организации. В кн.: Региональный экологический мониторинг. М., 1983,- 115 с.

2. Одум Ю. Экология Т.1.- М., 1986.- 328 с.

3. Ақбасова А, Саинова Г. Экология.Алматы, 2003 ж.-290 б.

4. Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Оқу құралы.- Алматы: Ғылым,1997.-192 б