Белгілер мен қысқартулар Анықтамалар
Ландшафттарды оңалту бойынша ұсыныстар
жүктеу/скачать 0.69 Mb.
|
3.3 Ландшафттарды оңалту бойынша ұсыныстарҚарағанды облысында қолайсыз экологиялық жағдайдың қалыптасуына өңірдің индустрияландырылуы ықпал етті. Ол Ұлы Отан соғысы жылдарында Қарағандыға еліміздің көптеген өнеркәсіптік кәсіпорындарын эвакуациялаудан туындады. Одан кейін аймақтың табиғи байлықтарын, ең алдымен көмірдің, қара және түсті металл кендерінің үлкен қорларын қарқынды пайдалану жүргізілді. Нәтижесінде өте қысқа мерзімде облыстың қоршаған табиғи ортасы мен табиғи ресурстарын өзін-өзі қалпына келтіру мүмкіндіктері төмендеді. Облыс экономикасы дамуының қазіргі кезеңінде, тұрақтандыру мен экономикалық өсудің прогрессивті үрдістері пайда болған кезде, қазіргі экологиялық жағдайға байланысты мәселелерді шешуден гөрі өзекті проблема жоқ. Қазіргі уақытта облыстың ауа ортасының негізгі ластануы жылына миллион тоннадан астам құрайтын тұрақты ластану көздерінің шығарындыларына тиесілі. Стационарлық көздерден неғұрлым ластанған ауа ортасын: Теміртау (жылына 350,0 мың тонна), Балқаш (жылына 449,4 мың тонна), Жезқазған (жылына 145,0 мың тонна), Қарағанды (63,1 мың тонна) қалалары бар. жылына т). Біріншіден, негізгі ластану көзі – мыс және көмір өнеркәсібі болатын (2, 3а, 4а, 4г, 5, 9а, 13, 14) ландшафттарды қалпына келтіру үшін ұсынылатын іс- шаралар: өндіріс орындарынан шығатын химиялық газдардың елді-мекендерге шықпауын қамтамасыз ететін технология орнату; көгалдандыру жұмысын жүргізу; өндіріс деңгейін бәсеңдетіп, ШРК мөлшерін сақтау; өндіріс орны маңында мониторинг жүргізетін орталық ұйымдастыру. Негізгі ластану көзі – көмір өнеркәсібінің ошақтары болатын (1а, 1б, 4б, 4в, 10, 11, 12б) ландшафттарға ұсынылатын оңалту іс-шаралары: Көмір өнеркәсібі елдің халық шаруашылығының экологиялық жағынан күрделі салаларының бірі болып табылады. Бұл елдің әртүрлі аймақтық- климаттық аудандарында ірі ауқымды өндірістердің құрылуы мен жұмыс істеуімен ғана емес, сонымен бірге жерді айналымнан алып тастаудан, іргелес ландшафттың түрін өзгертуден және оны зиянды өндіріс қалдықтарымен ластаудан көрінетін қоршаған ортаға көмір өндіру мен өңдеудің технологиялық процестерінің көп жақты теріс әсерімен байланысты. Саланың өнеркәсіптік объектілерінің негізгі көмір өндіруші аудандардағы күн санап артып келе жатқан шоғырлануы экологиялық жағдайды шиеленістіреді. Саладағы жер ресурстарын ұтымды пайдаланудың негізгі бағыты бүлінген жерлерді қалпына келтіру және оларды өнімді жер ретінде халық шаруашылығына қайтару болып табылады. Жердің бұзылуына үйінділер, карьерлік ойықтар, жер бетінің деформациясы (майысулар, опырылымдар), гидро- және күл үйінділері, қалдық қоймалары жатады. Бұзушылықтардың едәуір бөлігі (69%) ашық әзірлемелерге тиесілі. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру қарқыны үнемі өсіп келеді, бірақ бұзушылық қарқынынан әлі де артта қалып отыр. Бұзылған жерлерге тау жынысы үйінділері, өнеркәсіп алаңдары, жер бетінің опырылуы мен майысуы, карьерлік ойықтар, ластанған, тозған және жердің жел мен су эрозиясына ұшыраған тұндырғыштар жатады. Табиғатты қорғау заңнамасының талаптарына сәйкес бүлінген жерлерді қалпына келтіру бекітілген жобалар бойынша жүзеге асырылады. Әзірленген қалпына келтіру жобаларының жоғары сапасының қажетті шарты әзірлеушілерде жобаны әзірлеу процесінің алдындағы немесе орындалатын дайындық кезеңінде алынған бастапқы деректердің толық көлемінің болуы болып табылады. Оны қалпына келтіруде келесі іс-шаралар ұсынылады: бұзылған аумақтарды тексеру; жергілікті жер бедерінің ерекшеліктерін, бұзылу сипаты мен дәрежесін анықтау; ауданның табиғи-климаттық жағдайын бағалау; аумақты рекультивациялауға жататын кен орнының геологиялық құрылымын, тау-кен жұмыстарының технологиясын зерттеу; тау жыныстары мен топырақ қабаттарының минералогиялық және гранулометриялық құрамына, олардың физикалық, химиялық және агрохимиялық қасиеттеріне зерттеулер жүргізу; гидрологиялық жағдайларды зерттеу; тау жыныстары мен топырақ қабаттарының биологиялық рекультивацияға жарамдылығын бағалау; вегетациялық тәжірибелер жүргізу. Тау-кен өнеркәсібінің табиғатқа тікелей және жанама әсерінің тізімін қамтымайды. Осы саланың оның даму орындарындағы көпжақты әсерінің нәтижесінде ландшафттар қатты өзгерді. Тау-кен өндіру өнеркәсібі кәсіпорындары орналасқан ландшафттардың табиғатын қорғау жөніндегі іс- шаралар жерді рекультивациялауды, өнеркәсіптік қажеттіліктер үшін, атап айтқанда бос жыныстың үйінділері үшін бөлінетін жер қорын үнемді жұмсауды және т. б. көздеуі тиіс. Қара және түсті металлургия кәсіпорындары ландшафттарының табиғи компоненттеріне әсер етудің теріс салдарын жою бірқатар өзара байланысты іс-шараларды жүзеге асыруды көздеуі тиіс. Олардың ішінде: жаңартылмайтын табиғи ресурстар шикізатын (темір, мыс кені) кешенді пайдалану; қара және түсті металлургияның жаңа кәсіпорындарын тұрғын үй алаптарынан қауіпсіз қашықтықта орналастыру; ландшафтардың ауа бассейнінің ластануын болдырмау мақсатында шаң мен газды ұстап қалу үшін тазарту құрылыстарының тиімді жүйесін құру; ағынды флотациялық суларды тазартудың тиімді жүйесін құру; өндіріс қалдықтарын барынша өнеркәсіптік пайдалану және кен концентраттарынан, өндірістік (конверторлық) шлактар мен қалдықтардан (оның ішінде шіру бөлшектерін дайындау үшін силикаттар, глинозем, кальцит) ілеспе бағалы компоненттерді ұстау; өндіріс процесінде пайда болатын шаң мен газдардан бағалы өнімдерді ұстау және алу. Қалалардың, өнеркәсіптік кәсіпорындардың және тұрғын үй алаптарының айналасында жасыл қорғаныш аймақтарын құру, қоршаған ландшафттардың жерлері мен топырақтарын қалпына келтіру және т. б. экономикалық және денсаулық сақтаудың маңызды мәні бар. Келесі түрткіжайт, жоғары халық тығыздығы мен егістік алқаптарының әсеріне ұшыраған ландшафттар (3б, 4в, 7а, 31б). Облыстың солтүстік аудандарында күңгір құба топырақтары дәнді дақылдарды өсіру үшін қолайлы болуына байланысты, қалпына келтіру жұмыстары келесідей сипатты алады: егістік алқаптарын азайту; топырақтың эрозияға ұшыраған аумақтарына рекультивация жұмыстарын жүргізу; елді-мекендердегі транспорттық жүктеменің деңгейін азайту мақсатында, қалалардың ішінде туннель салу. Суармалы жерлердің ландшафттары егіншіліктің әсерінен өзгеріп, табиғи компоненттердің жай-күйін мұқият бақылауды және олардың арасындағы қатынастарда салыстырмалы тепе-теңдікті сақтауды талап етеді. Жерді өңдеуде агротехникалық шараларды сақтау, эрозияға қарсы техниканы кеңінен енгізу, қорғаныштық орман екпелерін құру арқылы топырақтың ирригациялық эрозиясының алдын алу және онымен күресу ерекше назар аударуға тұрарлық. Сондай-ақ халық тығыздылығы қаншалықты тығыз болса, көлік инфрақұрылымының даму деңгейі де соншалықты жоғары болады. Осыған байланысты көліктің кері әсерінің алдын алу немесе жою үшін қолданылатын іс-шаралар бар. Көліктің табиғи ортаға әсер етуінің теріс салдарын бейтараптандыру жөніндегі іс-шаралар жүйесі ең алдымен орман отырғызу, шөп шабу, борпылдақ топырақ топырағы бар ландшафттар (құмды алқаптар) арқылы көлік магистральдарының трассаларын салу кезінде топырақты битумизациялау арқылы жол бойындағы эрозияның алдын алуды, сондай-ақ жасанды орман алқаптарын құруды көздеуі тиіс. Қалған ландшафттарға – моно-қалалардағы өнеркәсіптің орналасуына байланысты (1в, 6в, 12в, 39г, т.б.) орын алып отыр. Қалпына келтіру жұмыстарына ұсынылатын іс-шаралар келесідей: өнеркәсіп орындарындағы ШРК-ны есептеу; ландшафттардың гидрологиялық жүйесі сапасын бағалау; атмосфералық ауаның ластану деңгейін анықтау. СЭС аумағын қалпына келтіру іс-шаралары. Энергетиканың ландшафттарға әсерін шектеу тиімділігі жоғары сүзгілердің көмегімен қалалардың ауа бассейнінің ластануын азайтуды және отынның газ тәрізді түрлеріне көшуді; құрылыс индустриясы үшін жылу электр станцияларының күл-қоқыс қалдықтарын пайдалануды; жер көлемінің, әсіресе жыртуға қабілетті, өнеркәсіптік қалдықтарға бөлінетін және т. б. күрт азаюын көздеуі тиіс. Ірі сақиналы энергетикалық жүйелерді құру және шағын электр станцияларының санын қысқарту ақталды, бұл энергия қажеттіліктері үшін отын шығынын күрт азайтуға мүмкіндік береді, сонымен бірге энергетиканың ландшафттарға олардың шегінде орналасқан қалалық және ауылдық агломерациялармен теріс әсерін азайтады. Құрылыс материалдары мен құрылыс индустриясы (4, 11, 31, 39- ландшафттар) өнеркәсіптерінің ландшафттарға кері әсерінің алдын алу мен жоюдың негізгі іс-шараларына құрылыс материалдары орындарын үнемдеп пайдалану мен ландшафттарға рекультивация жұмыстарын жүргізу. Қорытындылай келе, Қарағанды облысында антропогендік жүктемені азайту мақсатында ұсынылатын іс-шаралар: атмосфералық ауаны қорғау; су ресурстарын қорғау; жер ресурстарын қорғау және ұтымды пайдалану, өндіріс қалдықтарын орналастыру, пайдалану және барынша азайту; халықтың денсаулығын қорғау; табиғат қорғау қызметінің нысандары мен әдістерін жетілдіру [28]. Сонымен қатар, өндіріс көлемінің өзі экологиялық қауіпсіздіктің критерийі емес. Әр түрлі жолдармен өндіруге болады: әр түрлі аудандарда, жұмыс істеп тұрған және жаңа кәсіпорындарда, әртүрлі технологиялармен, табиғатты қорғаудың заманауи жүйелерін қолдана отырып, қалпына келтіру, парниктік газдарды кәдеге жарату және т. б. жүктеу/скачать 0.69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|