Билет Түргеш қағанаты
)1920-40 жылдардагы курылыс и агым
жүктеу/скачать 231.13 Kb.
|
| 2)1920-40 жылдардагы курылыс и агым
Қазан революциясынанкейін жаңа мәдениетжасау Қазақстанда басталғанқайтақұрулардыңмаңыздықұрамдасбөлігіболды. Ол мұныңалдындағыкезеңдерде қазақ халқыжасағанмәдениетжетістіктеріне сын көзбен қарап, олардыигерунегізіндежүргізілебастады. Кеңесмемлекетімәдени революция процесінебағытбереотырып, оған еңбекшілербұқарасыныңөздерініңжандышығармашылығыменбелсенеқатысуына, олардыңбасымкөпшілігінің «көзінашып, білімалуға» дегенорасан зор ұмытылысынасүйенді. Ана тілінегізінде және ұлттықерекшеліктердіескереотырып, мәдениеттіеркіндамытуүшінбарлық халықтарға нақты жасалынғанжағдайдағанаеңбекшілердіңмәдениеттұрғысынанөркендеуімүмкін. Соныменбіргеұлттартомаға-тұйықтыққақарсыкүрестеғана, ұлттардыңшығармашылықынтымақтасуы мен өзараруханибаюынегізіндеғанаұлттықмәдениеттердіңгүлденуінежетугеболатынеді. Әлеуметтік-экономикалыққайта құрудағы сияқты, мәдениқұрылыссаласында да өтпелікезеңдееңбекшілердің қалың бұқарасынатүсінікті, ұғымдыжолдар, тәсілдер, құралдарқолданылды. Алайдамәдениқұрылысүлкенқиыншылықтарменкүресужағдайындажүзегеасырылды. Көшпелі және жартылайкөшпеліөмірсалты, халықтың ұлан-ғайыраумақтасирекорналасуы, патриархатгық-феодалдық және клерикалдықинституттардың ықпалы, өлкеніңжалпыэкономикалықарттақалуы, халықтың түгелдейдерліксауатсыздығы, қатынасжолдары мен байланысқұралдарыныңжеткіліксіздігі, өте-мөте материалдықбазаныңәлсіздігі, кадрлардыңжетіспеушілігі — осыныңбәрі жаңа мәдениқұрылысқарқынынбаяулатты. Орасан зор қиыншылықтар мен кертартпалыққақарамастан қазақ еңбекшілерініңсауатынашужөніндемақсаткерлікбағытта жұмыс жүргізілді. Мәдениқайтақүрулар әрқилы ұлтшылдықпеншовинистіккөзқарастарғақарсыкүресүстіндеөрістеді. Ұлыдержавалықшовинистікэлементтерұлттықмәдениеттідамытудыңқажеттігінбекергешығарды, ал ұлтшылэлементтерұлттықтомаға-тұйықтықтыжақтады, қазақ халқынорыс және басқа халықтардыңсоциалистікмәдениетінеортақтастыруғақарсышықты. Идеологиялықмайдандағыкүрестіңқиындықтарынмәдениетқызметкерлерінің, жалпыинтеллигенцияның, даярлығы бар кадрлардыңаздығы да өршітетүсті. Мақсаткерліккүресжүргізуөзініңнәтижесінберді, феодалдықтонауларжойылды, рулық-патриархаттықтәртіпке, рулықинституттарға, дінисоқырсенімдергеқарсыкүресшиеленіскенжағдайдажүргізілді, қазақ әйелдерінетеңдікәперілді, жаппайсауатсыздықтыжою, орта және жоғарыбілімжүйесін құру, кеңестік интеллигенция кадрларынқалыптастыружөніндекешендішараларжүзегеасырылабастады. Халық бұқарасыныңсанасыноятуда, арттыруда, саяси-ағарту жұмысы маңыздыорыналды. Еңбекшілердіңбелсенділігінарттыруүшіннасихаткүндері, апталықтар, айлықтарөткізіліптұрды. Кітапханалар, мұражайлар, театрлар, жұмысшыүйлері, саясисауатүйірмелерімәдени-ағартужұмысыныңнегізгіошақтарыболды, олардакөркемөнерпаздарүйірмелері жұмыс істеді. 1922 жылдыңкөктеміндереспубликада 7 орталық және 90 аудандық клуб, 33 аудандық халық үйі, 221 оқу үйіболды. Көшпеліаудандардақызылотау, қызылшайхана, қызылкеруендерқұрылды. Оларкөбінесе, бұқараныңбастамасыменқұрылыпжатты. Әйелдерарасындағы жұмысқа көп көңілбөлінді, 1920-1922 жылдарыжер-жердеәйелдербөлімдеріқұрылды. Қазақ әйелдерінің еңбек пен жұмыс жағдайларынзерттеу, олардыңэкономикалық және құқықтықтеңдігінқамтамасызетумақсатымен 1926 жылғықарашада Қазақ АКСР ОАК жанынан комиссия құрылды. Жүзегеасырылған нақты шараларөзініңжемісінберді — әйелдерөндіріспенқоғамөмірінебелсенеараласабастады. Халық шаруашылығыныңқалпынакелуіне және республика экономикасыныңнығаюынақараймәдениетмәселелеріненеғұрлымкөбіреккөңілбөлінді. 1925 жылы Қазақстан Кеңестерінің V съезіүкіметпенжергіліктіорындардыреспубликалық және жергіліктібюджеттіңкемінде 35 пайызынмәдениетпен ағарту ісініңмұқтажынажұмсауғаміндеттеді. Мерзімдібаспасөз бен кітапшығаруісімықтапдамыды, барлығы 31 газет, оның 13-і қазақ тіліндешығыптұрды. Жылөткенсайынкітаптаркөптепшығарылабастады. 1925 жылы 96 кітап 443 мың дана болыптаратылса, 1930 жылытиісінше — 200-ге жуық және 3 млн. Ал 1932 жылытаралымы 6 млн. дана 668 кітапшығарылды. Дегенменкітапәлі де аз еді, солай бола тұра баспасөзеңбекшілердіүйретті және оларды жаңа, жарқын да еркінөмір құруға шақырыпотырды. жүктеу/скачать 231.13 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|