Білімділік – еліктеу сөздердің мағыналық ерекшелігін таныту, білім, білік дағдыларын қалыптастыру; тәрбиелік
жүктеу/скачать 40.36 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Үстеу тақырыбын қорытындылау.
- Жаңа сабақ Ал енді мына сөзжұмбақты шешейік
- Тапсырма.
- Бағалау 2 – тапсырма
- Керекті сөздер
- Сергіру сәті 3 – тапсырма
- 5 – тапсырма.
| 2 – тапсырма: «Кім тапқыр?»
Мына кестені дұрыстап орналастыр Үстеу Құрамына қарай Тұлғасына қарай Мағынасына қарай
Дара үстеу Күрделі үстеу Негізгі үстеу Туынды үстеу , , , ,;
қайда? қалай қарай? Калай? Неліктен? қайдан? Неге? Кайтып? Қаншама? Калай? Қашан? Не себепті? Қалайша? Қаншалап? Қаншалық? Қашаннан бері? Не мақсатпен? мекен мезгіл себеп – салдар қимыл сын мөлшер мақсат күшейткіш Бағалау
– сонымен балалар үстеу сөз табы құрамына қарай қалай бөлінеді?
Өткен сабақты жақсы меңгерген екенсіңдер балалар Жаңа сабақ Ал енді мына сөзжұмбақты шешейік: Жұмбақтың шешуін тап 1.Отқа қойсаң елпiлдеп, Быж-быж етiп тұншығар. Тақиясы селкiлдеп, Танауынан бу шығар. 2. Тоқ – тоқ етіп тамағын Ағаштан іздеп табатын 3. ерте тұрдым, Алып ұрдым 4.Күндіз айқасады, Түнде шайқасады. 5 .Сырт – сырт еткен дыбысы Ояту оның жұмыс 6. Аяғы жоқ ұшады, Аузы жоқ ән салад Кездескен жеңіл нәрсені Аспанға ұшырады. 7. Жылт – жылт еткен, Жырадан өткен. Балалар мына жұмбақтың быж- быж деген сөзіне назар аударайықшы. Бұл қандай дыбыс Еліктеу сөздің анықтамасын балалар өздері шығарады. Ереже слайд: Мына ережеге қарап, біздің шығарған ережемізді салыстырайық Сонымен, айналадағы (табиғаттағы) әртүрлі құбылыстардың дыбыстарына, қимыл-әрекеттеріне еліктеуден туған немесе қимыл әрекетті бейнелеп тұратын сөздер еліктеу сөздер деп аталады. Ендеше балалар, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Еліктеу сөздер туралы түсінік». Бүгінге сабағымыздың мақсаты: (Еліктеу сөздер туралы түсінік беру, оның басқа сөз таптарынан ерекшеліктерін таныту, өмірден түрлі мысалдар келтіре отырып, еліктеу сөздердің түрлерін ұқтыру; ) Бүгінгі сабағымызда еліктеу сөздермен танысып, оның басқа сөз таптарынан ерекшеліктерін анықтаймыз және өмірде түрлы мысалдар келтіре отырып, еліктеу сөздердің түрлерін ажыратамыз. Дәптерімізді ашып бүгінгі күн мен жаңа сабақтың тақырыбын жазып қояйық. Суреттер мен дыбыстарды қою керек. Иттің суреті мен дауысын естірту. Балалардан сұрау. Шымшықтың шықылықтағанын естірту. Дыбыстарды тақтаға жазып, құрамына, мағынасына , тұлғасына қарай талдату. Ойларын дәлелдеу. . Мысалдардан көрінгендей, еліктеу сөздердің басқа сөз таптарынан өзіндік ерекшеліктері бар. Біріншіден, бұл сөздер айналадағы құбылыстардың әр түрлі дыбыстарынан есту арқылы және түрлі қимылдарына еліктеуден туған. Мысалы: сарт етті, гүрс етті, қорс етті, т.б. дыбысқа еліктеуді білдірсе, жылт етті, қалт-құлт, далаң-дүлаң, т.б. әр түрлі қимыл, іс-әрекетке, құбылысқа еліктеуді білдіреді. Сондықтан да олар еліктеу сөздер деп аталады. Екіншіден, еліктеу сөздер көбінесе көмекші етістіктермен (негізінен ет) тіркесіп немесе қайталанып, қосарланып келіп қолданылады. Түсіндіріп өту. Еліктеу сөз Құрамына қарай Тұлғасына қарай Дара е.с. Бір ғана түбірден тұратын төл еліктеуіш сөздер. Тарс, күмп, жымың Күрделі сөз Екі сөздің қосарлануынан жасалған еліктеу сөздер. Тарс-тұрс, қисаң – қисаң т.б. Туынды жұрнақ жалғануы арқылы жасалған. Жұрнақтар: -аң, -ең, ың, -ің, -ң Қиса –ң, елп –ең, ырж – ың- ырж-ың Негізгі е.с. Бөлшектеуге келмейтін түбір еліктеу сөз. Морт, күрс, селк т.б. Мағынасына қарай: Еліктеуіш Түрлі дыбыстарға еліктеуден туындаған еліктеу сөздер. Тарс, сарт – сұрт, тасыр – тұсыр, салдыр – гүлдір т.б. Бейнелеуіш Көру арқылы сипаттайтын еліктеу сөздер Маң – маң, сылқ, жалт, күрт, морт, қисаң – қисаң т.б. Барлық басқа сөз таптары сияқты еліктеу сөздер де құрамына қарай дара күрделі болып екіге бөлінеді Мағынасына қарай еліктеуіш бейнелеуіш болып, тұлғасына қарай негізгі және туынды болып бөлінеді. Тапсырма. ауызша Олеңді оқып, еліктеу сөзді тауып, талдаңдар. 1 - топ Кобелек келіп көлп етті, Көбігін ішіп ол кетті. Жапалақ келіп жалп етті, Жартысын ішіп ол кетті. Қарға келіп қаңқ етті, Қалғанын ішіп ол кетті. Сауысқан келіп саңқ етті, Сарқып ішіп ол кетті. 2-топ Шыр –шыр еткен торғайды, Қорғамасаң болмайды. Кіп – кішкене торғай да, Балапанын қорғайды. Мақтауға есіріп, Барынша көсіліп, Ырғалып қарқ етті , Ірімшік жерге салп етті. Бағалау 2 – тапсырма Еліктеу сөз нешеге бөлінеді? Мәтіндегі көп ніктенің орнына тиісті еліктеу сөзді жазып, қай түрі екенін ажырат. 1-топ Осымен бір жарты сағаттай уақыт өткенде, есіктің сыртында..... дыбыстар шықты. Асығып, ерсілі – қарсылы қақтыққан көп кісінің ...... жүрісі естілді. Камера іші толған жұрт түгелімен...... етіп шошынып, есікке...... қарады. Сол- ақ екен, келесі секундта барлық абақты іші дозақ үніндей жат суық үн шығарып, көп мылтық даусы ....., ......естіліп қалды.(М.Әуезов) Керекті сөздер: абыр – сабыр, күбір –күбір, селк, гүрс-гүрс, сатыр- сұтыр, жалт. 2-топ Есіме мұғалім айтқанда ғана түсіп, бүйірімнің түп жағы ...... ете қалды. Азиат! – деп ....... еткізіп, Еламанды жағынан тартып жіберді. Бермесеңіз, қойыңыз, - дедім де ....... бұрылып, есікті бар күшіммен ....... жауып, жөнеле бердім. 5. Балалар ананы – мынаны сұрап, ....... болып жатқанда мен ләм деместен ........ еткізіп, ақшаны сатушының қолына ұстата салдым.6.Ақша маңдайлы, кең сұлу жүді Үмітей ашық үнмен ........... етіп, үй ішіне естірте күлді. Керекті сөздер: қып, шарт, жалт, тарс, у-шу, сақ, сыңқ – сыңқ. Бағалау Міне балалар манадан бері тақтамен жақсы жұмыс атқардыңдар, меңгердіңдер, енді дәптерде жаттығулар орындаймыз. Сергіру сәті 3 – тапсырма 325 – жаттығу. Кестені толтырып , суреттелген оқиғаға байланысты еліктеу қалай қабылдағандарың жөніндегі өзіндек түсініктеріңді жазыңдар (кітапта 219 бет) Слайдқа тапсырманы толығымен жазу. Бағалау 4– тапсырма Берілген еліктеу сөздерді етістіктермен тіркестіріп, сөйлем құра. топ : бұрқ – сарқ, сатыр – сұтыр, шиқ – шиқ, зу –зу, зыр – зыр, гүрс, сарт – сұрт, қытыр – қытыр; топ: Етістіктерді тиісті еліктеу сөздермен тіркестір сөйлем құра. қарау, құлау, шайнау, секіру, күлу, жүру, Бағалау 5 – тапсырма. Сурет арқылы еліктеу сөздерді қатыстыра отырып, әңгіме құру Слайд арқылы көрсету Бағалау 6- тапсырма: семантикалық карта
жүктеу/скачать 40.36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|