Билингвизм жјне интерференция
жүктеу/скачать 319 Kb.
|
| ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін күшейту мақсатында елімізде әлеуметтік-экономикалық өзгерістер және жүріп жатқан күрделі жаңғыру үдерісі жағдайында қыруар жұмыстар атқарылуда. Қазақстан көпұлтты мемлекет екенін ескерсек, азаматтардың қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде жүйелі меңгеруі үшін тілді тек қана жүйелі оқытулар мен сол оқытулар нәтижелерін, әділ бағалау жұмыстарын жүргізуде. Әрбір зайырлы елде мемлекеттік тіл деген елдегі барлық азаматтар пайдаланылатын коммуникативтік жүйесінің тілі болып табылады. Демек, Қазақстан халқы үшін маңызды мәселелердің бірі – қазақ тілін жүйелі меңгеру. Әлемде азаматтардың тілдік коммуникативтік құзыреттілігін нығайту мақсатында тілді меңгерудің әртүрлі мүмкіндіктері мен жолдары қарастырылып, тіл үйрету, оқыту мәселелері шешімдерін тапқан. Осы орайда Қазақстанда мемлекеттік тілдің мәртебесін нығайтып, қолданыс аясын кеңейтуде бірқатар қазақ тілін үйрету құралдары, оқу әдістемелік кешендері, оқыту немесе тіл үйрету курстары өз жұмыстарын жалғастырып жатқаны белгілі. Қазіргі таңда қазақ тілін басқа ұлттарға үйрету лингвистика ғылымының мойнына жүктелген ауыр да, қиын міндеттердің бірі екені сөзсіз. Лингвистика бұл мәселеге байланысты көптеген игі іс-шаралар жүзеге асыруда. Бүгінде қазақ тілін екінші тіл ретінде таңдап жүрген халықтардың көп пайызын орыстар және де басқа ұлт өкілдері құрайтыны белгілі. Екінші тілді меңгеру барысында болатын тұлғаның әр түрлі жағдайларды басынан өткеріп, тек тілді мегеріп қана қоймайды, сонымен қатар оның дамуына немесе тоқырауға ұшырауына өзінің септігін тигізетіндігі болып табылады. Яғни, екінші тілді меңгеруші басқа тілдің элементтерін өзінің туған тіліне әкелу арқылы өзгеріске ұшырататынын айтуға болады. Негізінен, билингвтердің тілдік әрекеті түрлі факторлардың әсерімен болатын тілдік құбылыс екені айдан анық. Олардың кейбіреуі шет тілді өз ана тіліндей жақсы игереді және интерференция аса көрініс таппайды. Бірақ, өкінішке орай мұндай құбылыс тек өте аз екенін қарапайым халықтың сөйленістерін салыстырмалы түрде қарастырғанда байқаймыз. Басқаларында екінші тілді игеру дәрежесі ана тілінен гөрі төменірек болады, олардың сөйлеу тілінде әрдайым интерфереция көп болады. Біреулері бір тілден екінші тілге жағдаятқа байланысты оңай ауысып отырады, екіншілері үшін бұл аса ауыр тиеді. Бір индивид қостілділіктің түрлі жағаяттарында өзін әр түрлі ұстауы мүмкін, оның тәртібі уақыт өте өзгеруі мүмкін немесе туғанынан тілдік тәртіптің белгілі бір формасына жаттығуы мүмкін. Жұмыстың басында атап өткендей, интерференция бірнеше ғылымдардың: лингвистиканың, психолингвистиканың және әлеуметтік лингвистиканың зерттеу объектісі болып табылады. Жұмысты зерттеу барысында бұл құбылыстың лингвистикалық сипаттауымен ауызша және жазбаша жүргізілген сауалнама негізінде келесі қорытындылар жасауға болады: тілдің барлық деңгейіндегі интерференциялар әр тілдің типологиялық құрылыстарының айырмашылықтарынан туады. Фонетикалық деңгейде қазақ тілі мен орыс тілінің артикуляциялық базасының сәйкеспегендіктен; морфологиялық және синтаксистік деңгейде – грамматикалық формалар грамматикалық мағыналардың сай келмеуі. Лексика – семантикалық интерференцияның себебі екі тілдегі сөздер мағынасының көлемінің сәйкес келмеуі болып табылады. Сондықтан көп жағдайда осы құбылыстарды шатастыру барысында инафондардың жіберетін қателігі, түсініспеушілікке әкеледі. Психологиялық көзқараспен интерференция билингвтердің үстем тілге ассоциативті реакциясын көрсетеді. Бұл жұмыста әлеуметтік әдіс – сауалнама жүргізу қолданылды. Зерттеудің масштабы (салыстырмалы түрде информанттардың санының аздығы) әлеуметтік жоспарда өзіндік қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сондықтан, аса қиын емес сауалнаманың қорытындысын ғалымдардың зерттеу нәтижелеріне қосымша ретінде ұсынылады. Бірақ бұл сауалнаманың қорытындылары мен нәтижелері халықтың қаншалықты деңгейде тілді білетіндігі, қандай көзөқараста екендігі, өз ана тіліне қалай қарайтындығы, тілде болып жатқан құбылыстар жайлы қандай ақпараттарды білетіндігін аңғара аламыз. Интерференциялық көріністер мен оның деңгейі инофонның жасына, біліміне, екінші тілге бөлінген уақытына да байланысты. Интерференция – көп таралған, қиын жеңетін құбылыс. Алайда бұл – интерференция жеңуге болмайтын құбылыс деген сөз емес. Сол себепті, интерференция құбылысының тек қана жағымды құбылыстары мен пайдалы жақтарын ғана қолданып, оның тілдің дамуына әсер ететін теріс жақтарын пайдаланбау, болдырмау болашақ еншісіндегі, сіз бенен біздің ат салыса отырып атқаратын жұмысымыз екені айдан анық. Тіл жанашырлары тек қана өз тілінің дамуына барлық күшін, біліктілігін, білімін ортаға салып күресуге тиісті. Ал, біздер, яғни қазақ халқы, өзіміздің тіл жанашыры екенімізді сезініп, соны мойындай отырып, тіліміздің дамуына кедергі болатын құбылыстармен күресетін болсақ, ана тіліміздің болашағы жарқын да, баянды, ұзақ болары сөзсіз. Болашақты жасау біздің қолымызда, ағайын! жүктеу/скачать 319 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|