2.8 Консервілерді тасымалдау
Ет консервілерін тасымалдау қарапайым тауарлы вагондарда жүзеге асады. Консервілерді тасымалдауға жібермес алдында тауарлы вагонды тексереді. Ондай вагон төбесі жабық болуы керек. Өйткені жаңбыр суы жәшіктерді құртуы мүмкін. Консервілер тасымалдау үшін көмір, мал, иіс бөлінетін заттар мен әк тасыған вагондар жарамайды. Қарапайым 16 тонналық вагонға 500 консерві жәшігі жіберіледі. Ол дегеніміз- әр жәшікте 72 ет консервісі бар, жалпы брутто массасы – 17,5 тонна. Қазіргі таңда консервілерді вагондарда жәшікпен емес жәй төгәлген күйде тасу туралы ұсыныстар туып отыр. Біздің ойымызша, бұндай тасымал тиімсіз өйткені транспортциялау кезінде банкілер майысып, ұрылып герметикалық қасиетінен айырылады. Ал ол өз кезегінде өнімнің бұзылуына алып келеді. Ал ет-өсімдік текті консерві банкілерін изотериялық вагондарда тасиды. Себебі, мұндай өнім мұздатылмау керек. Балықтың басқа жануарларлардан ерекшелігі, оның етінде магний, кальций, йод, темір көбірек.
Балық етінің және жануардың миералдық құрамы
Обьект
|
Құрамы , мг %
|
|
кальций
|
магний
|
Фос-фор
|
калий
|
сера
|
йод
|
Қорға-сын
|
темір
|
|
Балық пресноводных ет
|
47
|
77
|
193
|
264
|
200
|
0,011
|
0,002
|
2,0
|
|
Теңіз балығының еті
|
46
|
62
|
226
|
273
|
197
|
0,137
|
0,002
|
3,5
|
|
Сиыр
|
17
|
23
|
211
|
344
|
160
|
0,002
|
0,003
|
1,8
|
|
Шошқа
|
8
|
27
|
170
|
316
|
220
|
0,006
|
0,008
|
1,9
|
|
Балық етінде ; сера- 100-300; хлор -60-250; фтор -0,51-1,1 (теңіз балығы); марганец – 0,01-0,05; цинк -0,7-4,0 мг 100 г етке, Әртүрлі балықтардың элементтері келесі таб көрсетлген.
Балық етінің минералдық құрамы, мг %
Балықтар
|
калий
|
кальций
|
темір
|
магний
|
фосфор
|
Осетр
|
304-309
|
31-48
|
4,1-4,6
|
32-35
|
195-198
|
Сельедь
|
213-245
|
56-62
|
3,1-3,2
|
26-36
|
244-270
|
Щука
|
295-306
|
51-52
|
3,0-0,5
|
23-27
|
188-195
|
Скумбрии
|
267-287
|
35-45
|
1,1-1,3
|
85-89
|
230-236
|
Треска
|
210-230
|
28-32
|
1,0-1,2
|
75-83
|
210-216
|
Тунец
|
20-310
|
35-45
|
1,6-1,9
|
90-99
|
205-209
|
Карась
|
250-260
|
50-70
|
1,0-1,2
|
135-145
|
145-155
|
Окунь
|
260-270
|
45-55
|
-
|
70-80
|
265-275
|
Толстолобик
|
270-278
|
35-43
|
1,0-1,2
|
95-98
|
245-253
|
Теңіз балығы және пресводных балықтарының химиялық элементтерінің құрамы бірдей. Тек қана тнық су балықтарында темірмен йод азырақ. Минералдық заттардың құрамындағы ет ткандері, әртүрлі балықтардың құрамына әсерін тигізеді.
Витаминдер. Витаминдер мүшелермен ткандерде көп болмайды, бірақта олар ағзаның ауысуында үлкен рөл атқарады. Витаминдердің көп немесе аз мөлшерде болуы, әртүрлі ауруларды туғызады.
Витаминдер екі группаға бөлінеді – суда еритін және майда еритін болып.
Балықта кездесетін , майда еритін витаминдерге – А, Д, Е жатады. А және Д витаминдері балықта көбірек кездеседі, басқа жануарларға қарағнда, сондықтан да балықтар осы витаминдерді таратушы болады. Балықтың мүшесінде витаминдер әр жақта орналасқан. Ішкі мүшесінде олар өте көп болады, көбінесе майда еритін витаминдер.
Түнық судағы балықтардың құрамында Д витаминнің көптілігімен ерекшелінеді, ал теңіз балықтары А1 витаминімен ерекшелінеді. А2 витаминінің құрамында шука печениі 4180 ИЕ/г, ал окуня печенінде – 22000 ИЕ/г құрайды. А витаминінің құрамында түнық су балықтарында 9000 ден 27000 ИЕ/г, селбдте- 2740тан 12880 дейін, палтусада – 1510 нан 22700 дейін, скумбрияда – 1030 дан 56340 ИЕ/г дейін. Тунец балығының етінде А витамині аз мөлшерде бар 900 мг/ % , япония уграсында 744 мг/ %. Д витамині көбінесе балықтың майлы баурында болады.Д3 витаминінің көп мөлшері ( холекальциферола) теңіз окунясының майында 20- дан 800 ИЕ/гдейін; тунецте ЮС тен 4000, ал меч балықта 9000 ден 10000 ИЕ/г ; арық окунында Д3 витаминні 11 Ие/г құрайды.
Д витамині әртүрлі балықтарда аз мөлшерде болады. Оның максималды бөлігі ( 30 мг% атлантикалық сельдтен, тунецтен, скумбриядан табылған). Е витамині ( токоферол), көбеюдің факторы, майдың бауырларында 1 мг/ г құрайды. Көп суда еритін витаминдердің группалары, балық өнімдерінде болатын, өте үлкен рөлді атқарады.
Ферменттер. Бұлар ауыр органикалық заттар, олар ағзамен ткандарда аз мөлшерде кездеседі. Олар биологиялқ катализатор лар, ағзадағы химиялық реакцияларды тездеткіштер, таңдамалы жұмысымен ерекшелінеді. Олардың әр қайсысы биологиялық процестерді тездетіп және ақырындатып отырады. Ферменттер, шашырағыш ақуыздар, оларды протеаздар дейді, шашырағыш майлар – липазалар, ал шашырағышкөмірсуларды – амилаза деп атайды. Тұрып қалған балықта ферменттердің ақуыздарымен майлары бөлініп, балықтың бұзылуына алып келеді.
Ферменттердің активтілігі көптеген факторларға байланысты, олар температура, рН ортасы, аулау уақыты. 0ºС температурасында протеаздың активтілігі төмендейді; липазаның активтілігі тек -30ºС төмендейді.ферменттердің максималдық активтілігі 40ºС температура кезінде көрінеді, ал тығыздығы 60ºС температурада тоқтайды. Ұнтақталған тұз, магния тұзы, кальций және басқада ауыр металдар протеазаның активтілігін төмендетіп, бірақ липазаның активтілігіне әсерін тигізбейді. Балықтың демалмауы сонымен қатар протеазаның активтілігін төмендетеді.
Балықтың ағзаларымен мүшелерінің химиялық құрамы.балықтың ағзасының және мүшелерінің химиялық құрамы әртүрлі ( 7 таблица), сондықтан балықтың тағамдық құндылығының, химиялық құрамын толық білу мүмкін емес.
Балықтың ағзасымен әртүрлі мүшелері зимиялық құрамы жағынан ерекшелінеді. Мысалы, карастың басымен сүті майдың көп мөлшерімен ерекшелінеді – 12,9-12,1%. Ал щукада ол көп мөлшерде төмен – 1,1-4,3%. Щуканың бауырында май 4,2%, бірақта тресканың бауырында 70,5%. Щуканың сүтімен икрасы көа мөлшерде ақуызды құрайды 20,3-20,8%. Балықтың басы, қанаттары және сүйектерінде көп мөлшерде ақуыздар болады, бірақта ол толық емес, сондықтан ол коллаген ретінде келедіосы заттардың ақуыздары ағзаның тағамдық құндылығына әсерін тиігзбейді және бұл ағзалар көбінесе балық өндірісінде ұн мен кілейге кетеді. Осетрлармен лосостарда ақуыз мөлшері 30% болады. Тағамдық құндылығы, майы және микроэлементтері көбінесе, бұлшық ткандерінде және бауырда болады.
Балық, ағзасы, мүшесі
|
Құрамы
|
ылғал
|
май
|
ақуыз
|
Минеарлық заттар
|
Карась
|
|
|
|
|
Басы
|
62,1
|
12,9
|
14,6
|
7,0
|
Ішкі мүшесі
|
61,9
|
10,2
|
21,4
|
0,8
|
Құйрық, қанаттары
|
56,6
|
7,3
|
17,6
|
14,4
|
Икра
|
67,5
|
2,8
|
10,8
|
1,6
|
Сүт
|
70,3
|
12,1
|
12,6
|
2,6
|
Щука
|
|
|
|
|
Басы
|
70,5
|
1,1
|
17,4
|
6,4
|
Сүйегі
|
69,7
|
1,3
|
15,9
|
14,4
|
Ішкі мүшесі
|
65,4
|
2,5
|
8,0
|
1,1
|
Икра
|
75,8
|
1,9
|
20,3
|
1,1
|
Сүт
|
78,6
|
4,3
|
15,6
|
1,7
|
бауыр
|
73,6
|
4,2
|
20,8
|
1,5
|
Балықтың ағзаларымен мүшелерінің химиялық құрамы
Балықтың химиялық құрамына әсер ететін факторлар. Балықтың Инновациялық білім беру құралдарына:
1. аудио-видео құралдар
2. компьютер
3. интерактивті тақта
4. интернет
5. компьютер – мультимедaялық құрал
6. электрондық оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешен инновациялық сайт және тағы басқалары жатады бұны бір сөзбен айтқанда оқу үрдісінде немесе сабақтарда ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалану деп атауға болады.
АКТ құралдары дегеніміз – микропроцессорлық және жаңа АКТ негізінде қызмет атқаратын, ақпаратты таратудың жаңа құралдары мен жүйелері, ақпаратты жинақтау мен олардың қорын жасау, сақтау мен өңдеу, оларды жан – жақты таратуды, одан қалды компьютерлік жүйелердің ақпараттар қорына енуді қамтамасыз ете алатын программалық, программалық – аппараттық және техникалық құралдар мен құрылымдарды айтамыз. АКТ – ға жататындар: ЭЕМ, дербес компьютерлер, терминалдық құралдардың жинақтары, жергілікті есептеу жүйелері, мәтіндік және графикалық ақпараттардың құрылымдары, көлемі үлкен мұрағаттық ақпараттарды сақтау құралдары, аудиовизуалдық ақпарттарды бақылайтын құралдар мен құрылымдар, машиналық графика жүйелері, программалық кешендер, жергілікті желілер, әлемдік деңгейде ақпарат алмасуын қамтамасыз ететін қазіргі кездегі байланыс құралдары.
Жаңа АКТ – ны сабақта пайдаланудың тиімділігі:
Оқушының еркін ойлауына мүмкіндік береді;
Ақыл – ойын дамытады;
Шығармашылық белсендігін арттырады;химиялық құрамы оның жасына, жыл мзгіліне, қандай суда және кормына және т.б байланысты болады.
Достарыңызбен бөлісу: |