D көлден шыққан ерекше дыбысқа байланысты

ПРОГРЕСС – ОНЛАЙН ДАЙЫНДЫҚ ПОРТАЛЫ ҰСЫНАДЫ! 
https://vk.com/progress_ent
- басқада мәліметтер таба аласыз! 
ҰБТ-ға дайындау бойынша – Үздік Топ! 
87476969810 (Шпаргалка, Тест кітапша керек болса)
 
87 
9. Мәтінге сәйкес орыстар неліктен жер көлемін ұлғайтып, үлкен мемлекет 
құра алды? 
A)Әмір Темір Анадолыны басып алғандықтан 
B)Әмір Темір Ұлы Түрік хандығын басқара алмағандықтан 
C)Әмір Темір орыстарға жаулап алған жерлерін бергендіктен 
D)Әмір Темір Алтын Орданы құлатқандықтан 
E)Әмір Темір Орта Азияны билей алмағандықтан 
10. Үзіндіден Әмір Темірдің қандай қасиетін көруге болады? 
«Мазарымды ашқан адам менен де қорқынышты бір дұшпанға тап болады»
A)Ақылды 
B)Саясаткер 
C)Білімді 
D)Батыр 
E)Көріпкел 
11. Әмір Темірдің қабірі қай жерде орналасқан? 
A)Қайтыс болған жерінде 
B)Туған жерінде 
C)Жорықта жүрген жерінде 
D)Таққа отырған жерінде 
E)Басып алған жерінде 
12. Әмір Темірге неліктен Ақсақ Темір аты берілген? 
A)Егде шағында соғыста аттан құлап, аяғын жарақаттағандықтан 
B)Аяғы кем болып туылғандықтан 
C)Соғыс кезінде аяғына оқ тигендіктен 
D)Дұшпандары жек көргендіктен 
E)Соғыста аттан құлап, аяғын жарақаттағандықтан 
Жуықта Шығыс Қазақстанның Катонқарағай және Күршім аудандарында 50-
ден астам сұңқар мен ителгі еркіндікке жіберілді. Кезінде контрабандалық жолмен 
шетелдерге өтіп кеткен құстар аймаққа Біріккен Араб Әмірлігінен әкелініп отыр. 
Дубай қаласындағы экологиялық агенттіктің бұл жобасы әлемде 18 жыл көлемінде 
жүзеге асырылып келеді. Осыған байланысты құрылған арнайы қор «Қызыл 
кітапқа» енген және жылдан-жылға азайып бара жатқан сұңқарлардың санын 
қалпына келтірумен айналысады. Арабтар аңшылыққа пайдаланатын құстарды 
еркіндікке жіберу жөніндегі жобасын бұған дейін Қырғызстан және Пәкістан 
елдерінде жүргізген. Соңғы бірнеше жыл ішінде бұл ауқымды экологиялық шараға 
Қазақстан да қатысып отыр. Басына сәлде киіп, ақ киімге оранған арабтардың 
Алтай өңіріне келуі – күнде бола бермейтін оқиға. Сондықтан болар, қонақтардың 
әрбір әрекеті мен жүріс-тұрысын бақылау көпшілік үшін қызықты болды. 
Саятшылық пен құсбегілік қазақтың қанына сіңген өнер болса да, арабтардан 

ПРОГРЕСС – ОНЛАЙН ДАЙЫНДЫҚ ПОРТАЛЫ ҰСЫНАДЫ! 
https://vk.com/progress_ent
- басқада мәліметтер таба аласыз! 
ҰБТ-ға дайындау бойынша – Үздік Топ! 
87476969810 (Шпаргалка, Тест кітапша керек болса)
 
88 
үйренетін тәжірибе көп. Олар сұңқарды аса қасиетті құс санағандықтан, Араб 
Әмірлігінде онымен тек ақсүйектер ғана саятшылық құратын көрінеді. Сонымен 
бірге, арабтың ежелгі дәстүрі бойынша, аңшылыққа 2 жыл пайдаланылған құс 
міндетті түрде еркіндікке жіберіліп отырған. Өйткені, адамзат баласы жабайы 
табиғаттағы сұңқар мен ителгі санының азаюына залал келтірмеуі тиіс. Қазір 
әлемнің бірқатар елдерінде жүзеге асырылып отырған осы экологиялық бағдарлама 
да дәстүрдің негізінде жасалыпты.
Біріккен Араб Әмірлігіне құдай көптеген табиғат ресурстарын берген. 
Сондықтан да біз жабайы табиғатқа зиян келтірмеуіміз және құстың санын 
көбейтуге болашақта да өз үлесімізді қосуымыз қажет. Арабтардың аңға шығу 
дәстүрі бойынша сұңқарлар екі жылдан кейін бостандыққа жіберіліп тұрған. 
Өйткені соңғы 10 жылда сұңқарды браконьерлік жолмен аулап, шетелге 
сататындар көбейіп кетті. 
– Мәселен, бүгін біз бостандыққа ұшырып жатқан құстардың барлығы біздің 
елдегі контрабандашылардан тәркіленген, – деді бізге берген сұхбатында 
экологиялық жобаның үйлестірушісі Мұхаммед Салих. 
Араб Әмірлігінде сұңқар мен ителгіні әлемдік деңгейде қорғау жөніндегі 
бағдарламаға мемлекет жан-жақты қолдау жасап тұрады. Құстарды бостандыққа 
жіберуге осы экологиялық жобаның жетекшісі, жоғары мәртебелі шейх Мухаммед 
Ахмет Аль Баварди Шығыс Қазақстанға арнайы келіпті. Ол Күршім және 
Катонқарағай өңірінің таулы, өзенді жерлеріне ұшырылған сұңқарды жеке 
бақылап, әрқайсысын суретке түсіріп отырды. Акцияны ұйымдастырушылар, ең 
бастысы, еркіндікке жіберілген құстар қайтадан браконьерлердің қолына түспесе 
дейді. Өйткені, өткен жылы ғана Шығыс Қазақстанның дәл осы аймақтарында 17 
сұңқарды ұстап, шетелге өткізбек болған Египет пен Сирия мемлекетінің 
азаматтары ұсталған болатын. 
– Біз бұл жобаны Қазақстанда жүзеге асырудың тиімді екендігіне көз 
жеткіздік. Бұл өңірдің табиғаты сұңқар және ителгі сияқты құстарға өте қолайлы. 
Олардың жабайы ортаға бейімделіп, өз қорегін табуына барлық жағдай бар. Ең 
бастысы, құстар табиғат жауларының қолына түспесе болғаны, – дейді 
экологиялық жобаның жетекшісі, жоғары мәртебелі шейх Мухаммед Ахмет Аль-
Баварди. 
Жалпы Араб елдері бұл жобаны халықаралық деңгейде жүзеге асыруға қыруар 
қаржы жұмсап келеді. Мәселен, мына сұңқарлар осыған дейін Дубайдағы арнайы 
құстардың емханасында сауығып шыққан. Арабтар оның әрқайсысына құны 2 мың 
доллар тұратын электрондық қондырғылар тақты. Салмағы бар-жоғы 9 грамдық 
күннен қуат алатын спутниктік жабдық арқылы сұңқарларды болашақта да 
бақылауға болады. Дәстүр бойынша әрбір сұңқардан кейін оның соңынан көгершін 

ПРОГРЕСС – ОНЛАЙН ДАЙЫНДЫҚ ПОРТАЛЫ ҰСЫНАДЫ! 
https://vk.com/progress_ent
- басқада мәліметтер таба аласыз! 
ҰБТ-ға дайындау бойынша – Үздік Топ! 
87476969810 (Шпаргалка, Тест кітапша керек болса)
 
89 
ұшырылды. Бұл әдіс жыртқыш құстың аңшылық машығын есіне түсіруі үшін 
қажет. 
13. Мәтінде кейіпкер көзқарасы қай азатжолда бейнеленген? 
A)2 
B)5 
C)1 
D)3 
E)4 
14. Неліктен сұңқарды ұшырғаннан кейін соңынан көгершінді ұшырған? 
A)Құстардың серіктесіп ұшуы үшін 
B)Көгершінмен салыстыру үшін 

жүктеу/скачать 4.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: