Дарынды бала ол кім?
Дарынды 6-7 сынып оқушыларды педагогикалық
жүктеу/скачать 2.62 Mb.
|
| Дарынды 6-7 сынып оқушыларды педагогикалық
қолдаудың тақырыптық күнтізбелік жоспары 2022 - 2023 оқу жылы
___Қазақ тілі және әдебиеті__пәнінен үлгерімі жоғары оқушылар тізімі Сыныбы:2 «А» сынып
Сыныбы:6 «А» сынып
Сыныбы:7 «А» сынып
1.ӘДЕБИ ТІЛДІҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ НОРМАСЫ ЖӘНЕ МӘТІН 1.Мәтін туралы айт және «Казақ тілі — қазақ халқының әдеби тілі» деген тақырыпқа мәтін құра. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Төмендегі термин сөздердің қазақша баламасын жаз. 1. Квадрат- ……………… 5. Музей-…………………. 2. Космос — ……………… 6. Универсал -………………… 3. Система- ……………… 7. Статья-……………………….. 4. Космонавт- ………….. 8. Паспорт-…………………….. 3.«Мемлекеттік тілдің қолданыс аясына көңіліңіз тола ма?» деген тақырыпқа өз пікіріңді жаз. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. ӘДЕБИ ТІЛДІҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ НОРМАСЫ ЖӘНЕ МӘТІН 1. Төмендегі сөздердің қандай сөздерге жататынын ажыратып, жеке-жеке топтап жаз. Ақ шәйгөн, ақырап, география, минерал, дақа, далан, дой дала, алмаз, вольфрам, сұмырай, есуас, қамшы, қапыл-құпыл, қапы, езбе, мылжың, миғұла, драма, реализм. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Төмендегі сөздерге шағын мәітін құра және жаңа пікірді айтуға көшкенде мәтін қалай жазылатынын көрсет. Үріккен еліктей, жас киіктей, ақ маралдай, керілген кер маралдай, жаннаттай жайнап, құндыздай мақпал қара, құралайдың көзіндей, оқ тиген ақбөкендей, түлкідей епті, қырдың қызыл түлкісіндей, қояндай қарғып. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Диалект, дөрекі, былапыт, жаргон сөздер туралы айтып, оны мысалдармен дәлелдеп көрсет. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3. ӘДЕБИ ТІЛДІҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ НОРМАСЫ ЖӘНЕ МӘТІН 1.Тіл туралы мақал-мәтел, қанатты сөздерді жаз және оның мағынасын түсіндір. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Төмендегі тұрақты теңеулердің жалғасын жазып, қазақ тілінің сөз байлығы туралы айт. Үйірінен айырылған …. Бұйдасы тайлақтай …. Көгеннен ағытқан …. Үріккен қойдай …. Тойған қозыдай …. Құлаққа ұрган …. Тілі буылған …. Ит көрген …. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3. Шешендердің өзіңе ұнаган ұлағатты бір әңгімесін айтып бер. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4. ЗАТ ЕСІМ 1.Сөйлемдердегі көп нүктенің орнына тиісші жалғауларды қой және қай жалғау екенін айт. Сандыбай қарға………….. тұзын екі қолы………… ұстап, айна…………. қарағандай жымиып отыр. Бойында әдет пен әдепке сыя бермейтін мінез………….. болғандықтан, жынды Бижан атанған адам. (Ғ.Мүсірепов) 2.«Оқушы, инженер» деген сөздерді жікте. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Төмендегі сөйлемнен зат есімді тауып, сөйлем мүшелеріне қарай талда. Өткен жазда болған болыс сайлауында сол ауылдың біреуі болыстыққа таласқан Тоқсанбайдың Сыздығы деген байға қарсы шыққан. (С.Мұқанов) _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5. ЗАТ ЕСІМ 1.Сөйлемдерден жалпы есімді бөлек, жалқы есімді бөлек теріп жаз. Жандос, Ермекбайлар бір жақ, Ерасыл, Аман, Күлпаштар бір жақ болып, армансыз сайысқан көрінеді. (Ғ.Мұстафин) Сондай бейбітшіліктің бірінде мүлік артқан, керуен тартқан саудагерлер найман еліне келіп, дастарқан басында әңгіме-дүкен құрып, өздерінің Сарыөзектен кедергісіз өткенін айтады. (Ш.Айтматов) Жалпы есім Жалқы есім 2. Төмендегі сөздерге көптік, септік, тәуелдік, жіктік жалғауларын жалғап жаз және бірінші қай жалғау жалғанатынын айт. Алма, шие, қазақ, орман. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3. «Жазғы кеш» деген тақырыпқа шағын шығарма жаз және зат есімдерді тап. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 6. ЗАТ ЕСІМ 1.Су теңіз, көл, мұхит туралы тұрақты теңеулерді жазып, зат есімнің астын сыз. Үлгі: Судай шайқап, су сепкендей басылды, теңіздей терең, көлдей тасып, мұхиттай толқып. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 2.Сөйлемдерге морфологиялық талдау жаса. Шығыс іргесінде Тарбағатай төсінен, құлап тұсетін мол сулы Қараүңгір өзені ағып жатыр. Оның сыртында қаланы бірнеше жерден көлемін беріден, қалың шилі, саздауыт даладан алатын, терең арналы, көк иірім қарасулар жарып өтеді. (Қ.Жұмаділов) _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 3.Қазақстанның өзен-көлдеріне шағын суреттеме жазып, жалқы есімдердің астын сыз. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 7. СЫН ЕСІМ 1.Төмендегі сөйлемнен сын есімдерді тауып, сөйлем мүшелеріне қарай талда. Ортарақ кезде ұшын қырыққан дөңгелек ақ сақалды, ала шапанды, сәлделі бір жат адам отыр екен. (С.Мұқанов) _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті сөзді қой және сын есімдерді тауып, шырай түріне қарай ажырат. Әкесінің ……………… жақты келген, ұзын ………………….. басының құлақтан жоғары жері қаз жұмыртқасындай көрінді. Онсыз да ұзын……………….. бетінен ұп-ұзын боп ………………. біткен сақалы қосылғанда, басы мен беті бір өңірдей. (М.Әуезов) 3.Төмендегі сөздерден қатыстық сын есімдер жаса. Орман, тау, су, бала, ағаш, гүл, мал, қой, шөп. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 8. СЫН ЕСІМ 1.Сын есімнің сөйлемдегі қызметінің барлық түріне мысал жазып, талдап шық. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Сөйлемдердегі сын есімдерді тауып, осы сын есімдерден салыстырмалы шырай жаса. Сұлу жүзді, қиылған қара мұртты, ақсұр жігіт домбыраны шешен сарнатып отырып-отырып барыр жортып бастап кетті. Үлкен қара көздері сәл қанталай түсіп, шабыт отын маздатады. (М.Әуезов) _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Абайдың табиғат лирикасына жазылган бір өлеңін жатқа айтып, ішіндегі сын есімдерін жазып шық. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 9. СЫН ЕСІМ 1. Күшейтпелі шырайға байланысты тұрақты теңеулерді жаз. Ү л г і: Қып-қызыл шоқтай жанып. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Сөйлемдерден негізгі сын есім мен туынды сын есімді, дара сын есім мен күрделі сын есімді ажыратып талда. Ұзын бойлы, кеудесі есіктей кең, шаш, сақалы аппақ, омырауына медалі толған, айбынды генералдың алдынан бұл қалада бір кісі көлденең өтіп пе еді? (І.Жансүгіров) Жібектей қап-қара қалың шашын әдемілеп, екі бұрым қылып өрген. (С.Сейфуллин) Нұра өзенінің көк мөлдір суы толқыған көк жібектей созылып, иреңдеп, сумаңдап ағады. (С.Сейфуллин) _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Гүлденген Астана» деген тақырыпқа шығарма жаз. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 10. САН ЕСІМ 1.Сан есім мағыналық түрлеріне қарай қаншаға бөлінеді? Төмендегі сан есімдерді мағыналық түрлеріне қарай топтап жаз. Он, он бес, екеу; екінші, үш-үштен, он сегіздерде, жүзге тарта, елулерде, екі-үштен, тоғызыншы екілер шамасында, төрт-бестен, қырық-елудей, жиырмасыншы, бесеу, үштің екісі. _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. Сан есімнің сөйлемдегі қызметі турсшы айт және сөйлемдегі сан есімді тауып, қандай қызмет атқарып тұрғанын анықта. 13 жасар Абылайды Уәлидің бір құлы ғана сақтап қалады. (С.Мұқанов) _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Еліміздін ертеңі» деген тақырыпқа ойтолғау жаз және сан есімдерді тап. _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 11. САН ЕСІМ 1.Қазақстандағы қалалардың саны және қандай өндірістермен айналысатынына байланысты мәтін құрап, сан есімдердің астын сыз. _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Ішінде сан есімі бар мақал-мәтелдер жазып, мағыналарына талдау жаса. _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Сан есімдердің түрленуін мысалдар арқылы түсіндір. _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 12. САН ЕСІМ 1.Төмендегі мақалдан сан есімдерді тауып, мағынасына, құрамына қарай талда және мақалдың мағынасын ішінде сан есімі бар мақал-мәтелден мысал жаз. Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, Төртеу түгел болса, төбедегі келеді. _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Үш, бес, жеті сандары неліктен киелі саналады? Осы сандарга байланысты мысап жазып, сан есімніц емлесін түсіндір. Үлгі: Үш қуат: ақыл қуат, жүрек қуат, тіл қуат. _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Жеті атаңды білесің бе?» деген тақырыпқа өз пікіріңді жаз. _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 13. ЕСІМДІК 1.Көп нүктенің орнына тиісті есімдіктерді қой және есімдіктерді қызметіне қарай талда. Әлдекімнің рақаты, …………….қызығы, сайраны үшін болар. (М.Әуезов) Енді ақбоз ат та……………… тіресіп тоқтағандай. (М.Әуезов) 2.Ішінде есімдіктері бар мақал-мәтелден мысал жазып, ішіндегі есімдіктерді түрлеріне қарай талда және мақал-мәтел мағынасына анықтама жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Әсем қала — Астана» деген тақырыпта шағын шығарма жаз және есімдіктерді тап. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 14. ЕСІМДІК 1.Сөйлемдердегі есімдіктерді тауып, түрленуіне және қызметіне қарай талда. Өзің айтқан папаңды қаладан шығарып әкетуің керек. Міне, сені сол үшін шақырттым. (Х.Есенжанов) Тас төбеңде қайнаған күн қызуы да бұған өтпейтіндей. (Ә.Нұрпейісов) Саған жүз кісі өтті не, бір кісі өтті не?! — деді жайбарақат. (С.Жүнісов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Есімдіктің сөйлемдегі қызметі туралы айт және оны мысалдармен дәлелде. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Кісі елінде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол» деген тақырыпқа шағын шығарма жаз және ішіндегі есімдіктерді мағыналық түрлеріне қарай талда. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 15. ЕСІМДІК 1.Сөйлемдердегі есімдіктерді сөйлемдегі қызметіне қарай талда. Абай өзіме бірдеме айтпақ па екен деп те ойлады. (М.Әуезов) Құнанбай естімеген сияқты ешбір белгі бермеді. (М.Әуезов) Әркімде жалда жүретін бір шал жиені Жәмпейісті өз қолына алып еді. (М.Әуезов) Әлдеқалай жел ұшырып түсірген шөп-шалам болса, оны алып тастайды. (М.Әуезов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 2.Сұрау, өздік есімдіктерінің түрлену үлгісін жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 3. Қазақтың тұрмыс-тіршілігіне байланысты төмендегі сөздерді пайдалана отырып мәтін құра және есімдіктерді сыз. Жиған жүктей, тулақтай сілкіп, түйенің жабуындай, ұршықтай үйіріп, таспаша созылып, тарамыстай тартылып, біздей өткір, киізше шиыршықтап, тоқымдай жер, шалқыған шымылдықтай. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________________________________ 16. ЕТІСТІКТІҢ ШАҚТАРЫ 1.Осы шақ мағынасы мен жасалуына қарай нешеге бөлінеді? Мысалдар жазып, жасалу жолын түсіндір. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Болжалды келер шақ, мақсатты келер шақ, ауыспалы келер шақ және олардың жасалу жолын мысалдармен дәлелде. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Аң-құстар туралы шағын ертегі шығар және ішіндегі етістіктер қаіі шақта тұрғанын тап. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 17. ЕТІСТІКТІҢ ШАҚТАРЫ 1.Етістіктің шақтарын жасайтын жұрнақтарды, жалғауларды жаз және сөйлемдерден шақтарды жасаған жұрнақ жалғауларды тап. Салтанат үнсіз сабырмен көп уақыт қызыға тыңдапты. Ең аяғында қасына еркек баласын шақырып алып, өзгеше сөздер айтыпты. (М.Әуезов) Қазір біздерді де айтатын шығар. (Ә.Сәрсенбаев) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Жедел өткен шақпен бұрынгы өткен шақтың айырмашылығын және жасалу жолдарын түсіндір және мысалдармен дәлелде. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні» деген тақырыпта мақал-мәтелдер туралы пікіріңді жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 18. ЕТІСТІКТІҢ ШАҚТАРЫ 1.Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақты қалай ажыратамыз? Мысал келтір. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Мәтіннен етістіктерді тап. Біраз тынығып ап, жаңадан заулай жөнеліп едім, имек қабырғаға табанымнан тайып кеттім де, шал қалап барып құладым. Мен ғана емес бүкіл жұлдызды аспан аударылып бара жатқандай, көз алдымнан жылт-жылт етіп өте шықты. (Х.Есенжанов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Төмендегі сөздерден келер шақтың түрлеріне мысалдар жазып, жасалу жолын көрсет. Қызғалдақтай үлбіреген, ботаның көзіндей, киіктің асығындай, оттай жанып, періштенін үніндей. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 19. ЕТІСТІКТІҢ РАЙЛАРЫ 1.Төмендегі сөйлемдерден қалау райдыц жұрнағы мен қалау рай жасауға қатысып тұрган көмекші сөздердің астын сыз. Сайлауға келген ұлық әуелі сол сайлау жағынан бастаса игі еді. (М.Әуезов) Әлі жауап қатпаған Абайды Асылбектің сөйлеткісі келді. (М.Әуезов) Абайдың бұл ауылдан кеткісі келмеді. (М.Әуезов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Мәтіннен ашық райдағы етістікті тауып, жіктік жалғауының қай жағында тұрғанын анықтаңыз. Егер бізді жұмыстан босатып, орнымызға арзанқол жаңа жұмыскер алғыңыз келсе, оныңыздан біз де қорықпаймыз. Босанамыз да кетеміз. Сондықтан жалақымызды кемітуге болмайды деген бұйрығыңызды алғанша, ертеңнен бастап жұмысқа да шықпаймыз. (Ғ.Мүсірепов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Сүйікті қалам» деген тақырыпқа өлең шығарып көр және етістіктерінің астын сыз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 20. ЕТІСТІКТІҢ РАЙЛАРЫ 1. Қалған, түскен, көрген, жарған деген етістіктерге байланысты тұрақты теңеулерді жазып шық. Үлгі: Бір жасап қалғандай, төбесінен жай түскендей, түк көрмегендей, жүрегі жарылғандай. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Төмендегі сөздерден ашық райға сөйлемдер құрап, жасалу жолын түсіндір. Шырт ұйқыда, етінен өтіп, күлкі ойнаған, қанат біткен, дүр сілкінді, дүние теңселді, нажағай ойнады, үн қосқан, жер жарған, тау құлатқандай. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3. Досыңа мінездеме жазып, ішіндегі етістіктердің астын сыз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 21. ЕСІМШЕ 1.Мақалдардағы көп нүктенің орнына тиісті қосымшаларды қой, қандай қосымшалар екенін түсіндір және ішінде есімшелері бар мақал-мәтел жаз. Үлкенді сыйласаң — қадірлі бол… , Ердің тозғанын Кішіні сыйласаң — құрметті бол… . Иесі білмес — ат біл… . Ағайынның азғанын Өзі білмес — жат біл… . ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Мақалдан есімшелерді тауып, қай сөз табының қызметін қалай атқарып тұрғанын түсіндір. Еңкейгенге еңкей, Басың жерге жеткенше. Шалқайғанға шалқай, Төбең көкке жеткенше. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Ұрлық түбі — қорлық» деген тақырыпта сыбайлас жемқорлыққа байланысты өз пікіріңді жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 22. ЕСІМШЕ 1.Тұрақты сөз тіркестеріне 10 мысал жазып, ішіндегі есімшелердің астын сыз. Үлгі: Жерден жеті қоян тапқандай ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Сөйлемдердегі есімшелерді тауып, шақтық мағынасын ажырат және есімшенің тәуелдену үлгісін жаз. Жөн бергенде, талай қиын жерден қаралған кісіні ақтап, асып шығатынмын. (С.Мұқанов) Жерді көп жыртамыз, тарыны көп алармыз, таласпаймын. (Ғ.Мұстафин) Қос басында екеумізге ермек табылатын тәрізді. (Ә.Сәрсенбаев) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Менің анам» деген тақырыпта шығарма жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________ 23. КӨСЕМШЕ 1.Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қой, кімнің және қай өлеңінен үзінді екенін тап, көсемшелерді талда. Ескі бише отырман бос … , Ескі ақынша мал үшін тұрман … . Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де … , Сендерге де келейін енді …. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Төмендегі сөйлемдерден көсемшелердің қай шақта және қай жақта, қандай қызмет атқарып тұрғанын түсіндір. Көктемнің зәрсіз желінен ауа дірілдеп тұр. (Т.Ахтанов) Алда Абылғазы бастап жортып келеді. (М.Әуезов) Сол есеппен ол бүгін тағы да кешегі ойтамағын беріп жатыр. (М.Әуезов) Абай айтып отырған жоқ. Баймағанбет сөйлеп отыр. (М.Әуезов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Өзіңе ұнаған бір өлеңді жазып, көсемшелеріне талдау жаса және осы өлең туралы пікір жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________ 24. КӨСЕМШЕ 1.Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығын айтып, мысалдар келтір және көсемшенің жіктелу үлгісін көрсет. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 2.Өлеңнің жалғасын жазып, көсемшелерді түрленуі мен қызметіне қарай талда. Ғылым таппай мақтанба, Орын таппай баптанба, Құмарланып шаттанба, Ойнап босқа күлуге. Бес нәрседен қашық бол, Бес нәрсеге асық бол …. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 3.Төмендегі сөздерді қатыстыра отырып «Ас атасы — нан» деген тақырыпта мәтін құра. Төгілген бауырсақтай, нанша иленеді, күйген тоқаштай төгілген ұнға ұқсап, ұнша үгіп үй орнындай, қазандай қайнайды, жайылған дастарқандай, шайдай ашылып. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 25. ТҰЙЫҚ ЕТІСТІК ЖӘНЕ ЕТІСТІКТІК СӨЙЛЕМДЕГІ ҚЫЗМЕТІ 1.Сөйлемдерден тұйық етістіктің қандай қызмет атқарып тұрғанын талда. Қарғитын бала қарама-қарсы отырған балалардың арасынан секіріп-секіріп өтуге тырысады. (С.Мұқанов) Жерді күтіп баптай білу, оның қойнауынан қазба байлықтарын игеріп ала білу, табиғат пен қоршаған ортаны түлетіп гүлдендіре беру өз қолымызда. (Ы.Жақаев) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 2.Төмендегі өлеңнің жалғасын жазып, ішіндегі етістіктердің қандай қызмет атқарып тұрғанын талда. Қансонарда бүркітші шығады аңға, Тастан түлкі табылар аңдығанға. Жақсы ат пен тату жолдас — бір ғанибет, Ыңғайлы ықшам киім аңшы адамға. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Теледидардан көрсетілетін бағдарламалар туралы пікір жазып, ішіндегі етістіктердің астын сыз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 26. ТҰЙЫҚ ЕТІСТІК ЖӘНЕ ЕТІСТІКТІҢ СӨЙЛЕМДЕГІ ҚЫЗМЕТІ 1.Төмендегі сөздердің тұйық етістіктерін бір бөлек, тұйық етістік еместерін бір бөлек жазып, тұйық етістіктің емлесі туралы айт. Ашу, жағу, ту, бу, су, қайнау, жау, сау, бағу, жу, ағу, күлу, тау, аққу, түсу, күрсіну, түсіну, жайнау, ба; уату, беку, табу, жасу, шылау, үстеу, дау, алдау, арбау, қону, жону, айту, бөлу, алтау, жастау, сұлау, құлау. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Тұйық етістікіктен жасалған тұрақты 10 сөз тіркесін жаз. Үлгі: Шайдай ашылу, удай ашу, бал қаймақтай елжіреу, сорпадай сорғалау ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Шешуінде тұйық етістік болатын жұмбақ шығар. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 27. СӨЗДЕРДЩ БАЙЛАНЫСУ ТӘСІЛДЕРІ МЕН ТҮРЛЕРІ 1.Сөздердің байланысу түрлерін ата және көп нүктенің орнына тиісті жалғауларды қойып, байланыстың қай түрі екенін түсіндір. Жаңа кірген екі қонақ бұлар … әңгіме … бола алмады. (Ғ.Мұстафин) Сағит … мен сол Жоламан … үйі … кездестірдім. (С.Мұқанов) Мейрам бой жазу … вагон … шықты. (Ғ.Мұстафнн) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Төмендегі жалғаулар мен шылауларға сөйлемдер құрап жаз және байланысу тәсілдеріне қарай талдау жаса. -Мен, -бен, -да, -де, -га, -ге, -нан, және, кейде. егер, өйткені. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Өз дініңді берік ұстай білесің бе?» деген тақырыпқа ойтолғау жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________ 28. СӨЗДЕРДЩ БАЙЛАНЫСУ ТӘСІЛДЕРІ МЕН ТҮРЛЕРІ 1.Үй, шаңырақ, кереге, туырлық, түндік сөздеріне байланысты тұрақты теңеулерді жаз. Үлгі: Шешек шыққан үйдей, керегедей жайылған. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Төмендегі сөз тіркестерін пайдалана отырып, қиыса, жанаса, қабыса байланыстырып, сөйлем құра. Ақ отаудай, алты қанат үйдей, хан сарайындай, көшкен елдің жұртындай. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Алаштың арыстары» деген тақырыпқа ойтолғау жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 29. СӨЗ ТІРКЕСІ 1.Тұрақты сөз тіркестерінің жалғасын жазып, мағынасьш түсіндір. Жерден жеті…………….. , жер-көкті басына ……………… , кыздың жиған …………….. , ит терісін………….. … , жамбасы жерге ……………….., көңілі су ……………, қой үстінде …………….. . ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Мәтіннен сөз тіркестерін тауып, оны байланысу түрлеріне қарай талда. Жұрт жазғы үлкен үйлерді қоймаларға тастап, енді кішілеу-кішілеу қоңырқай үйлер көтеріскен. Жазғы күндей емес, қазір жылы киімдер киюмен бірге, баспананы да от жағып, ішіне киіз тұтып, ықшамды қып отыратын болу керек. Соған ыстан қорықпайтын, киізі бүтін, бірақ кішілеу үйлер қажет. (М. Әуезов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Үзіндінің қай шығармадан алынғанын, авторының кім екенін айт және үзіндіні жалғастырып жазып көр немесе осы аңыз туралы білетініңді жаз. — Отамалы көкек айының он бірінде кіріп, он жетісінде шығады. Желсіз, борансыз өтпейді. Қыстың ең соңғы зәрі сонда. Отамалы деп атағаны бір байдың Отамалы деген қойшысы болған екен. Сол бақыр күн қайырады екен-ау! ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 30. СӨЗ ТІРКЕСІ 1.Тұрақты сөз тіркестері туралы айт және аспан, жер, күн, ай, жұлдызга байланысты тұрақты тіркестерді жаз. Үлгі: Арасы жер мен көктей, айдай айқын. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 1.Төмендегі сөйлемдерден сөз тіркестерін теріп жазып, бағыныңқы сыңарларының астын бір, басыңқы сыңарларының астын екі сызып, байланысу тәсілдеріне қарай талдап көрсет. Университет бітіргеннен кейін, ұядан ұшқан балапандай болып, әркім әр жаққа кетті. (Ә.Нұршайықов) Оқ тиіп мәңгірген құстай сенделіп өтер ендігі уақытқа шыдар дәрмен жоқ. (С.Жүнісов) Түйе құсша бәрінің төбесінен қарап тұр. (Ө.Қанахин) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Төрт түлік малға байланысты тұрақты сөз тіркестеріне мысалдар жазып, мағынасын түсіндір. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 31. СӨЗ ТІРКЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ 1.Төмендегі тұрақты тіркестерді пайдалана отырып мәтін құра және ішінен қабыса байланысқан сөз тіркесінің астын сыз. Жатып ішер, қамшы салдырмайды, шаңқай түс, жүрек жүтқан, қолы ауыр, қас қағым, табан аузында. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2 Мәтінді байланыс түрлеріне карай толық талдап шық. Сырым жол жүріп келе жатып бір мешітке кез болып, намаз оқуға мешітке кіреді. Сырымның жеңінің ұзындығы етегімен бірдей екен. Мешітке кіріп намаз оқығанда жеңін түрмей, қолын жеңінен шығармай оқиды екен. Молда Сырымның бұл қылығына наразы болып, шариғат кітабын қолға намаз оқығанда қолды шығарып оқу керек деп ескертеді. («Шешендік сөздер» кітабынан) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.Қазақтың әйгілі шешендері туралы бір аңыз-әңгіме жазып, күрделі сөздердің астын сыз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 32. СӨЗ ТІРКЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ 1.Сөйлемдердегі тұрақты тіркестерді бөлек, сөз тіркестерін бөлек теріп жазып, қабыса байланысқан тіркестерді сөз табынан екенін түсіндір. Сыртындағы төрт үйір жылқы төрт желінің тұсында. (Ғ.Мүстафин) Аңшы сарғылт жүзіне енді қайтадан қызғылт кан жүгіргендей. Ұзын, қоныр сақалына араласқан күміс ренді талдар ғана айқын көрінеді. (М.Әуезов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Сөз тіркестерінің жанаса байланысуы туралы айтып, төмендегі сөздерді қатыстыра отырып, сөйлем құра және қалай байланысып тұрғанын көрсет. Айдын көл, ерке сұлу, құсша баулып, тасбақадай тырысқан, кенедей кадалып. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Достық дегенді қалай түсінесің?» деген тақырыпқа ойтолғау жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 33. СӨЗ ТІРКЕСІН БІЛДІРЕТІН СИНТАКСИСТІК ҚАТЫНАСТАР 1.Мақал-мәтелдің жалғасын жазып, мағынасын түсіндір және байланысу тәсілдерін анықта. 1.Қылышты қорқақты, ………………………………. 2. Мақалсыз сөз -татымсыз …. 3. Қасықтап жинағанды, ……………………………… 4. Жолдасы жақсы жолды болар, ………………………………. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.Мәтінді қатынас түрлеріне қарай талдап шық. Бұдан үш күн бұрын Әлима алыс бір жамағайынының үйінде түннің бір уағына дейін болып, оралған. Қолында бетін майлық орамалмен қымтап жапқан меске. Сол шілдеханадан ала қайтқан сарқыт. Көптен ауыздарына жас еттен пісірген ыстық ас тимеген Аманайы мен енесіне әкеле жатқан өзінше табысы. (С.Жүнісов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Бақыт дегенді қалай түсінесің?» деген тақырыпқа ойтолғау жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ 34. СӨЗ ТІРКЕСІН БІЛДІРЕТІН СИНТАКСИСТІК ҚАТЫНАСТАР 1.Мәтінге морфологиялық, синтаксистік талдау жаса. Қайда қашуды әбден шешпеген Мендікерей кыраттың үстімен қарауытып көрінген шеткі үйге қарай ойысты. Осы кезде алдынан шауып, жолын кескен аттыны көзге ала беріп, наганмен тартып үлгірді; арттан келіп соққан қылыштың екпінімен ілгері ауытқып барып, жер сүзіп құлағандай болды. (Х.Есенжанов) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойып, тұрақты сөз тіркесін жасап, толықтауыштық қатынаста байланысқан сөйлем құра және байланыс түрін ажырат. Тілі мірдің …………….., ит байласа ……………………, көзі шырадай ……………., жігері құм ……………………, мұрнына су ……………………… . ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.«Домбыра — дастан» деген тақырыпта шығарма жаз. _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ жүктеу/скачать 2.62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||