ДарламасыныЈ титульдік пара

1 [252-257];

2 [103-321].
15-та›ырып. Электролиз ЇрдісініЈ технологиясы..

Анодты Щсер: оныЈ пайда болу себептері, жа“ымды жЩне жа“ымсыз жа›тары, анодты ±ш›ынотты жою тЩсілдері. Электролиз ЇрдісініЈ параметрлері. Ток пен энергия“а ›арай металлыЈ шы“уы. АлюминийдіЈ токпен шы“уына тЇрлі факторлардыЈ Щсері. Алюминийді былаулардан алу жЩне оны ›±ю. Анодтар“а ›ызмет кйрсету. Былауларды глиноземмен ›оректендіру. Электролитті фторт±здармен тЇзету. Алюминий былауыныЈ энергетикалы› балансы

ﾁ琿›隯琿瑩蕘Ј ©åòè邉 - åä瑩蕘 ›鈕瑙蕘蕘Ј û靍àû ›隯矜ò Y莎. ﾑí隯褊 ›瑣瑩, 鈞 ›û (淲å ò±鈕瑩蕘) 琿ó Їí åЈ 琿蕘åí êЇ褄ｳ й淸褫蒟í йｳ ｳñ, 萵í å魑í 鸙瑩 ©åòèç å邉淸å 矜瑜›û ³鈞ò òЇ淸å ›鸙萵燾à蕘. ﾑû 褞ｳ淸ｳå褊 ›鈕瑙蕘“à åì裨í åä瑩蕘 矜ë›隯琿瑩蕘Ј ©åòèç 瑩›隝û 琿琅û. ﾁ±ë - òｳ³ æY淲 òｳ³趺ð åä瑩û, 燾åí ›瑣瑩 琿™è湜é, 黑 , í, í韜, é, à瑙褻 æY淲 ò.á. ﾁ琿›隯琿瑩蕘Ј ©åòè邉 å邉淸å 蕘Ј 鏸靍瑪隯褊 矜鴉瑙靏›瑙 赳浯à 瑕…àð 跟› 碚óû åê, й鶯å昕 跟“瑩û ï褞瑣à å邉淸å òｳåｳЈ æY淲 ò±鈕瑩蕘Ј 矜ë›隯琿瑩û 韶淸瑩“à 赳› 蒻ⅷ璋à浯蕘. ﾎàûЈ 韶淸瑩û û 褞ｳ淸ｳ蒟羌 肛蓿瑣ë“瑙 韶淸瑩“à ›瑩à“瑙萵 ›鰀“琿“餧“û 跟“瑩û, 琿 ©åò淸瑩蕘Ј йｳ昕Ј æY淲 è…û› 瑕…àûЈ 瑩› å褫ｳ 跟“瑩û ï褞瑣à å邉淸å Їê褊 褌褥.

ﾁ琿›隯琿瑩蕘Ј ©åòèç ðⅷ褥ｳ ©åòèç й昕ä褞ｳ昕Ј 跟“瑩û è…û› 砒ñ褊莎³羌åí, 鸙瑩蕘Ј 瑪琅à“û 聰釿褊 Yå褥ó ìЇêｳ淸ｳ羌åí, 籵澵à 萵鵆淸琿瑣霳 ©åòèò åí à琿萵褊 êЇ褄褊裝ｳ. ﾑ鸙 砒òｳ ©åòè鈕ｳЈ Yｳð 浯› 赳“萵鵆 Їí òY豕砒 æЇ邉åí 籵澵琅à è湜àäû å褫 å邉淸å › 碚鵆煇à 跟“瑩û “靏 ›瑟àç 褪褪ｳí 淲“±隯 ⅰàäû 赳“萵鴉瑩 磊ë“瑙.

ﾑ褪 16 - ﾊ鸙頸-釿琿› 矜ë›隯à ©åòè邉åí 琿™è湜é й淸ｳ莎Ј 鸙魲û› 褌瑰û

и淲Yòå ©åòèò 淲羌邉淲í ⅱû 琿™è湜魑åí 矜鵆ë“瑙 ð韶èò-釿琿› 矜ë›隯瑰霳瑙 ò±蕘, 鸙瑩蕘Ј ›瑰韃褞ｳ ›ⅲ靃 琿“瑙萵 8-10%-萵í 跟“瑩û 碚ì琺í YЇｳ è…û› ›ⅲ隝靏ûЈ ›ⅲààåí 赳›隝“瑙. ﾝåòèå ›ⅲà 淸å CaF2, MgF2, LiF, NaCl ›ⅲ隝靏 åЈｳ淲í ›鸙萵燾à蕘. љⅲà燾 ›ⅲûЈ ìY昕 – 矜ë›ó ï褞瑣瑰霳 æY淲 ©åòèò “鑈蕘“霳 òйå淸褪ó, íûЈ ©åòðйｳ鈬ｳｳ羌 æY淲 à››餧“霳 跟“瑩隝瑣ó 碚ûï 磊à蕘.

1 - 釿琿› ó“à 瑩浯ë“瑙 碯渼褞; 2 - 肄åð; 3 - ›瑣›瑙 ©åòèò

›珮û“û; 4 – êй³ｳ àä; 5 – ñ±鵆› 瑙鮏 àà; 6 - 赳隝琺 ›瑣›瑙

瑙鮏 àà; 7 – îñã褊 瑙鮏 àà; 8 – 聰ç “瑣霳 ê; 9 - ñ±鵆›

琿™è湜é
ﾑ褪 17 - ﾑ珸矜øû›Ј ð韶è裙ｳ 矜ë›隯瑰霳瑙 琿™è湜é 琿ó“à

瑩浯ë“瑙 ©åòè邵ｳЈ 褌瑰û:

àä 淸å ñ±鵆› 琿™è湜鱠裙ｳ 矜í 矜›萵 òЇ邉åí ›珮瑣 碚ûï

磊à蕘). ﾀ濵ä›à æY淲 àä›à (矜›“à) › йｳ鈬ｳø ⅱ瑟à 瑩›隝û 砒å莎. ﾊй褪ｳã褊 淲羌鈬ｳ òЇ魑淸褞蒟í 矜ñ›à, ©å鸙韈褞àð 釿琿› 褊羌銛 Їí 碯渼褞åí (1), òЇ邉åí 聰鈕瑩蕘 “瑩ó Їí 瑩浯鵆 ›±ë“隝瑩åí 赳砌û›ë“瑙 (8).

ﾀ濵蔗û à瑙û 瑩浯鵆 êЇ鱠ｳã褊 îñí (70%) æY淲 êЇäｳ³羌 òйåí êй³褊 (30%) 萵鵆淸琺蕘. ﾊй³ｳ à瑙û 碣韭褪 òЇ淸å 瑙鮏Ј 琿™è湜鴉ｳ ›ⅱ瑜浯 褊羌鈑莎. ﾀ濵蔗ûЈ ЇｳЈ羌 赳“û æ±ñ瑩琅û (5), 琿 ⅱ浯í (6) ±ø›餧 鈞瑩 ±ï å莎 æY淲 赳隝琺 ›瑣 àà òЇ邉å莎. ﾀ濵蔗ûЈ òйå淏ｳ áй³羌淸å (7), ï褞瑣瑰û 淲“±隯 跟“瑩û 趺淸å àà (îñë“瑙 àà) ³莎. ﾀ濵ä›à › 趺ｳ銛 Їí 碚àû 肄 (2) ›à“琅û. ﾀ濵蔗ûЈ òЇ й鈬褞淲 ›瑩琺 肄 琿霳靃 琿靃, 瑙鮏Ј ЇｳЈ羌

áй³羌淲 ›琺萵í ›à“隝琅û (й鈕ｳ羌淲í 赳浯í 瑙鮏û æY淲 跟“瑩鏸瑙 ›

ﾝåòèｳЈ ©åòðйｳ鈬ｳｳ羌 æY淲 ñ±鵆›à››餧“霳 趺ｳ³òｳ

碚ó霳 ›瑟àç 褪ó Їí íûЈ ï褞瑣瑰霳 950-9600ﾑ 瑩琿û“霳萵

±琺蕘. ﾁ琿›隯琅à“û 矜ð 碚àí 韶淸瑩蕘Ј ｳ淸裙ｳ ©åòèç ðⅷ褥ｳ淸å

à蔗à Al3+ àí萵 îЈ琺靍à› ›鈕瑙琅û, 瑙鮏 瑙韶淸瑩 -2 AlO

瑙à“±隯 îЈ琺靍à› “琅û:

2AlO- - 2e = Al O + 1 O

ﾁ琿›隯琅à“û › ›±û浯 Na+ åí F- 韶淸瑩û ³í 瑙韶淸瑩åí àä瑙琅û, ﾁ±ë å鈕å 瑙鮏 åЈｳｳòå 琿™è湜é ⅱ鞴ｳ, 琿 à蔗û åЈｳｳòå - 浯韜莎Ј ⅱ鞴ｳ åí 琿™è浯 跖浯à蕘. ﾁｳ› 矜ë›隯à йç 砒煇å ›瑩›霳蕘 瑩琿瑰琅û æY淲 琿™è浯ò 琿™è湜é ⅱ鞴ｳåí Yå褥åí å鈕å ›琺萵í ð韶èò æY淲 琿™è湜é “û òЇ邉å莎: 3NaAlO + 2AlF = Na AlF + 2Al O

ﾒî› 碚鵆煇à “霳燾Ј òйå淸褫 砒盖 盖ð 鈞蔗û 琿™è湜é ›ⅲ隝靏霳ûЈ òЇ邉óｳåí 矜ë›隯琅à 琿™è湜鱠ｳЈ 褞 碚ûï 磊à蕘, 鸙 瑙鮏 ›琺萵í Al3+-å 蒟魑í “琅û: AlF 2Al 3AlF 3 + =

ﾑí隯褊 ›瑣瑩, 琿™è湜é 瑙鮏 êй³裙ｳ “霳 (IV) êй³裙ｳ淲 蒟魑í ›鈕瑙蕘蕘, 鸙 琿™è湜鴈褊 Yå褥裝ｳ:

4Al + 3C = Al C

ﾀè湜鱠ｳЈ à鞴ｳ àä›à ò±涖à“à òЇ ⅳ靍靃, å蒟ｳ昕 跟“瑩隝瑣琅û. ﾒî› 碚鵆煇à “霳 褞ｳ肄í 琿™è湜鱠ｳЈ 浯韜 ⅱ鞴ｳåí Yå褥 íY趺淸å à蔗à åäû› 浯韜莎Ј òЇ邉óｳ ä瑩霳瑙 òйå淸裨莎:

6NaF + Al = 3Na + Na AlF

ﾂ瑙浯åí æ±û å邉淸å 琿™è湜é “霳ûЈ î煜褊璋 1-2%- “à 蒟魑í òйå淸裨莎 æY淲 盖ð ›靑í 裲ｳ煇ｳ ›靑›à 蒟魑í 瑙鮏Ј ©åòè褊 汓靏燾Ј òйå淸褫ｳåí æY淲 釿裲 å蒟ｳ昕Ј 跟“瑩隝瑪隯褊 矜鴉瑙靏 «瑙鮏› ©裲ò» 矜é›琿琅û. ﾁ±ë å鈕å 籵澵琅à“û å褫 ³褄ｳ 4-5 ﾂ-í òЇå 40-45 ﾂ-›à 蒟魑í 跟“瑩隝琺蕘, 鸙 釿琿› (Al2O3 ) ©åòèå 褊羌銛 åòｳ羌í 盖äｳí 砒ãｳ 碚ûï 磊à蕘. ﾝåòèç ðⅷ褥ｳ淸å òЇ邉ã褊 聰鈕瑩蕘Ј ›±û淸à êй³裙ｳ昕Ј › (II, IV), ⅱû 羌, 釿琿› åò褞ｳ, ð韶èò æY淲 êй³ð êЇ魑淸ｳí ›±ð“à› 琺萵ûЈ й昕ä褞ｳ (êй³ｳ 聰鈕瑩) 碚à蕘. ﾃ珸萵û 跖浯“餧 萵 褞ｳ淸ｳåí 跿ó 瑩›隝û 鈞琅û. ﾝåòèç 籵澵瑰霳瑙 琿霳瑣霳 琿™è湜é êй盖淸å Ј“û й昕ì 褌褥, íû ³ 琿™è湜é 淲å 韭琿û› 琿™è湜é 蒟ï 瑣琺蕘. ﾎ燾Ј ›±û淸à (H2) 聰鈕瑩û, 釿琿›, 琿™è湜é à鞴ｳ æY淲 湜鞴ｳ, êй³裙ｳ æY淲 åä瑩 (ð褌湜é, ³ð, ûñ) òЇ淸裙ｳ ›ⅲààð 碚à蕘. ﾃ珸萵í æY淲 åë 褌褥 ›ⅲàà瑙 鈞û 瑩琿瑰ð“餧 ©åòå褞ｳ淸å æЇｳ鈑莎. ﾏ褸í “瑩隝“瑙 åäû à瑰û 15 ã ›±鴈琿瑩“à (à) 淲å à瑰û 35 ã 籵鱧瑩瑩“à ›±™ Їí Ї鈕ｳñｳç ›±é“餧 à浯àûЈ 鏸靏霳à 豕砒莎. ﾎà鵁à, ð韶èò- 釿琿› 矜ë›隯瑙ûЈ ©åòè邉 ðⅷ褥ｳ淲í 韭琿û› 鈞û“û 99,5-99,85% 琿™è湜é 琿琅û. ﾆî“瑩û 鈞û› åäû (99,95-99,995% Al) 韭琿û› åäû ©åòèｳê 鈞ó 瑩›隝û 琿琅û.

2 [490-505]; 6 [41-68]

5 [107-123]
16 та›ырып. ЭлектролиздегіштердіЈ ›±рылымдары.

КЇйдірілген анодтары бар электролдегіштер. издігінен кЇйетін анодтары бар электролиздегіштер.

Алюминий былауларын жина›тау жЩне бйлшектеу. Былауларды жйндеуден соЈ кЇйдіру жЩне жіберу.

ﾀè湜é й淸ｳ 萵û“瑙 鵆í 琿™è湜é ©åòè鈑ｳЈ ›û 跟“瑩àé æY淲 î瀨…à 趺äｳｳ æЇ 矜琅û.ﾀè湜é ©åòè鈑 û浯萵é 淲羌鈬ｳ ©åå炅褊 ò±蕘:à蔗û› ›±ûì, 瑙鮏› ›±ûì, ⅹ竟魵à萵í æY淲 聰ç ±琺í æЇ鱧蒟í. ﾁｳ煇ｳ й淸ｳｳê ©åòè鈑ｳí êЇ鱠ｳã褊 瑙鮏 æY淲 àä 碚à褊 ›瑜ë“瑙 òЇñｳç æY淲 êй³ｳ 粲瑰û 矜ð 碚àí. 30- 踴ä瑩萵í 矜瑜 Ї鈕ｳñｳç й邉í êЇ鱠ｳí 瑙鮏ð, 鸙瑩“à › Їｳ淏ｳ 赳“霳瑙 砒åí ©åòè鈑ð ›鸙萵燾à 矜琅û. 1960 踴ä瑙 矜瑜 ð褥ã褊 êЇ鱠ｳã褊 瑙鮏ð ›琺萵í ›鸙萵浯 矜琅û æY淲 à蔗û› ›±ûû й鈬褞莎, ›瑜ë“瑙 à蔗瑩 òЇ盖 矜ð ©åòè鈑ð ⅲû êЇ淏å 蒟魑í ›鸙萵燾à蕘.

ﾝåòè鈕ｳê 籵澵瑙ûЈ 裲ｳ òЇ 矜ð:

1. êЇ鱠ｳã褊 瑙鮏 矜ð;

2. Ї鈕ｳñｳç й邉í êЇ鱠ｳí 瑙鮏 矜ð;

ﾝåòè鈑ð“à › áЇ魑淲í æY淲 跟“瑩û 赳“霳瑙 砒å莎.

ﾝåòèç 籵澵琿瑩蕘 æ±ûñ›à ›ⅲó. ﾊЇ鱠ｳã褊 瑙鮏 矜ð 籵澵琿瑩蕘 æ±ûñ›à ›ⅲó û浯萵é ⅰ褞璋à瑙 ò±蕘:

1. 籵澵瑙ûЈ 粲瑰霳 åòｳ

2. òЇ盖淸裙ｳ à瑙û êЇ鱠ｳ, 籵澵瑙ûЈ 羌褫 Їí;

3. 籵澵瑙û æ±ûñ›à ›ⅲó Їí êЇ鱠ｳ莎, Y òЇ盖í ›靃-›鑈隝 碚ë“瑙, ï褞瑣瑰û ©ê鸙韈 ï褞瑣瑰霳à 赳›霳, 淲 鮏瑙 跟“瑩û 碚ó åê. ﾒ=13500ﾑ.

ﾂ瑙浯燾Ј òЇ盖淲 ±› êй³ð û浯蕘, íûЈ ›珮瑣 礪ｳòｳ羌 3-4 , êй³ｳЈ ｳ³羌 0,3-0,4 , íûЈ Їｳ淲 瑙鮏ð û›àï ⅱ浯à蕘, íûЈ Їｳí 瑰砒ｳ 赳û›åí æY淲 ³褊 赳磊à蕘, 踴ó “靃 å褫ｳ Їí. ﾎ萵í å魑í 1350ﾑ-萵 1,5 òYｳê 籵澵瑙û ›鑈蕘蕘. ﾆ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 籵澵琅瑙 ©åòèｳ 琿靃 ›鑈蕘ð“瑙 籵澵瑙ûЈ ｳ淲 ò靍琅û.ﾀ濵蔗瑩蕘 êй褊 å鈕å ©åòèｳЈ 砒淲 à鱠à êй³褞 ›琿›靃 “琅û. ﾎ燾 羌 矜ð ›瑰û›åí 跖浯ï 琿琅û.®鈕ｳñｳç й邉í êЇ鱠ｳí 瑙鮏û 矜ð 籵澵瑙û æ±ûñ›à ›ⅲó û浯萵é ⅰ褞璋à瑙 ò±蕘:

1. 籵澵浯燾 ›ⅲó“à 萵…瑪;

2. 瑙鮏 êЇ鱠ｳ;

3. 籵澵瑙û êЇ鱠ｳ褊淲í å魑í ›ⅲó.

®鈕ｳñｳç й邉í êЇ鱠ｳí 瑙鮏û 矜ð 籵澵琿瑩蕘 æй淸褫蒟í å魑í æ±ûñ›à ›ⅲó й êЇ褄ｳ ðⅷ褥ñ .ﾂ瑙浯燾Ј òЇ盖淲 ±› êй³ð û浯蕘,›珮瑣霳ûЈ 礪ｳòｳ羌 20-30., êй³ｳЈ ｳ³羌 3-4 , 籵澵瑙ûЈ 砒í ›àЈ隝ð ³褊 赳矜蕘. ﾎ燾Ј Їｳ淲 Al-莎 ›瑜à ⅱ浯à靍琅û, íûЈ ｳ淲 瑙鮏› à瑟褊 ò靍琅û, íûЈ ｳ淲 › йｳ邉åí 靍 йｳ邉å莎,åЈåｳ羌 15-200- › 邉ê й Їí 3-4 òYｳê 赳鴉瑜 › 砒ï ò±蕘,û› ›Ј êЇ 砒ì裨莎.ﾑ鮏瑙 Ј 3-4 òYｳê й褊淲í å魑í “û 3-4 òYｳê › û› 砒å莎.ﾒ褌å 9500 ﾑ.ﾑ鮏瑙 Ј 籵澵瑙ûЈ ｳí 鈞à鱠û, ±› êй³ｳ,êЇäｳ 琿靃 琺蕘. ﾑ鸙 籵澵à“à æ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 籵澵琅瑙 ©åòèò ò靍琅û. ﾝåòèç ðⅷ褥Ј 鸙魲. ﾁ±ë 鸙魲 û浯萵é ⅰ褞璋à瑙 ò±蕘:

1. ç 矜øû›åí ›ⅱà淸靍ó;

2. 瑙鮏 ©åò蔗瑩蕘 矜›隝瑪;

3. Al-莎 琿靃 “瑩ó;

4. ©åòèò ›±û浯 î裲… 赳ó.

ﾆ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 籵澵琅à ©åòèｳЈ ›瑣 ›珮靍› Їｳ淲 琿蕘í- 琿à ç 矜øû› û浯蕘, 鸙 åòｳå莎 æY淲 ›鑈蕘à蕘 籵澵琅瑙 ››瑙 踴óåí æY淲 籵澵瑙ûЈ 跟“瑩û 赳“霳瑙 “瑣霳 踴ó蕘Ј 跟“琿í 珸琺蕘.ﾀ濵蔗û› ©裲ò à鱠à 碚ë“瑙 å鈕å òйå淏ｳ 粽üû àïⅸà 赳浯蕘.ﾁ±ë ©åòèå 釿琿›Ј 珸霳 êй褪裝ｳ. ﾑ鸙 砒ò褊 í裘ààû› é 矜ë“à 瑩›隝û ›瑣 ›珮靍› ›ⅰ靍琅û,矜ë›靃 ò±ð“瑙 ©åòèå ›珮靍›åí 盖å 釿琿› à蕘.ﾀ濵蔗û› ©裲ò à鱠à 碚ë“瑙 å鈕å 籵澵瑙ûЈ å褫ｳ 4.5-5 ﾂ-í 30-40 ﾂ 蒟魑í й莎. ﾁ±ë ©裲ò

à鱠à 碚à蕘 瑙鮏åí ©åòèｳЈ à淸à,瑙鮏 ©åòè褊 浯ð 蕘ì›隝萵浯淸û›í.ﾝåòèå 釿琿› ûí“瑙 å鈕å 籵澵瑙ûЈ å褫ｳ á±í“û ›琿û浯 åå莎 –4.5-5 ﾂ. 4-8 “瑣 й褊 鵆í ©åòèå 釿琿› û燾ï ò±蕘. 0.5-1 ò òYｳ羌淲 瑙鮏› ©裲ò 碚ó“à ｳｳ. ﾀ濵蔗û ©åò蔗瑩蕘 矜›隝瑪 æY淲 褫 æ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 籵澵琅à îｳê 瑩à›瑣霳瑰 ›ó Їí 赳û浯蕘.ﾊЇ鱠ｳã褊 瑙鮏û áYí 盖ð ›靑 êй莎 æY淲 盖ð ›靑 òЇ莎 褫 å邉淸å.Џð 瑙鮏 趺å 褫肄 碚à蕘,鸙 Їí ›鸙 ð瑙 ›鸙萵燾à蕘.ﾆ瑙靃 å褊 瑙鮏 瑪靏蕘 瑙鮏 ©裲褊 å魑í,©åòèò 靃 ›琿àó Їí,й鶯å昕 赳Јà 瑙鮏 珸 踴ûà蕘.®鈕ｳñｳç й邉í êЇ鱠ｳí 瑙鮏 瑪靏蕘:

1. Al-莎 ›瑜àí й莎;

2. ﾑ鸙 ›瑜à燾 ò靍琅û ³ êЇ鱠ｳì裙褊 瑙鮏› à瑟褊;

3. љ珸û›í (靍è) 瑪靏蕘;

4. 瑙鮏 裨莎.

љ珸ｳｳ å鈕å 琿™è湜é 鈞淸à 瑙鮏û 珞àû òЇå 裨莎. Џ蒟裙ｳ æ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 籵澵琅瑙 Al-莎 2-3 òYｳê й褊 Ј “瑩靃 琿琅û,琿™è湜鱠ｳЈ áYí 琿à鱠û, 籵澵瑙û ›頏瑪萵í ›ó Їí,Ј隝瑪àí ò靍ó Їí æY淲 籵澵瑙ûЈ òЇ盖í 羌褫 Їí. ﾁ±ë 瑙鮏 褫肄 趺Јｳä褪裝ｳ æY淲 › “霳û й莎.ﾂ瑙浯萵í 琿™è湜鱠ｳ

籵ó 鮻瑪 瑩›隝û 琿琅û.ﾂ瑕ì 鮻瑪蕘Ј ›à›à“û 矜ð,鸙 ›à›à›ð ›±磊ð йｳ邉å莎,›±磊ûЈ 裲ｳ煇ｳ 赳“û 矜ë›靑隝“瑙 åë“à û浯蕘.ﾂ瑕ì 鮻瑪萵 碚ë“瑙 å鈕å ›±磊ð 瑩›隝û 矜ë›靑隝“瑙 åë 鮻瑪“à ò靍隝琅û. ﾆ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 籵澵琅à îû› 瑩à›瑣霳瑰û NaF åí AlF3 ›óû ｳｳ. ﾊⅱö êЇ淸å æЇｳ邉å莎.ﾊⅱö 赳鶯霳 à琿萵ð 釿琿›åí 盖å ©åòèｳí Їｳ淏ｳ ›珮靍“霳à û浯蕘.ﾝåòèå êйï ìйø褞蒟 AlF 3 砒å莎,砒盖 åäûЈ 跟“琿í 珸琺蕘,à蔗à 珸 ìйø褞蒟 åäû› 浯韜 øй肄莎 æY淲 粲瑟褊

©åòèｳЈ æ±霳 珸琺蕘. ﾆ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 籵澵琅à å鱆ｳå å蒟ｳ 碚à蕘, ûû:

1. ﾂ瑙浯 靏靃 å莎;

2. ﾂ瑙浯 靃 å莎;

3. ﾀ濵蔗û› Yð ñй涖裨莎;

4. ﾝåòèò 琿™è湜鱠ｳЈ à鞴ｳåí à瑙琅û.

ﾎàû 跟™ Їí 赳àí àð:

1. ﾏ鸙™ｳê 瑩à›璧û›“霳 珸琺 åê æY淲 籵澵琅瑙 åäû 琿靃 “ûЈ åｳ³í ±鈞ó åê æY淲 ©åòèｳЈ ›±û浯 î裲… 赳û浯蕘, 瑙鮏› Yｳ 碚ë“鑈矜ó Їí.

2. ﾏ鸙™ｳê 瑩à›璧û›“霳 åЈ裨 æY淲 1-2 瑙鮏› Yð 碚óû åê, ©åòèｳ 踴û Їí.

3. ﾀ濵蔗û òйå淏ｳ ©åòèｳЈ ›珮瑣霳瑙 êй æY淲 ›靑 › êЇí 籵澵à …浯 珸琺 åê. ﾂ瑙浯燾 赳›àï 鈞àó æY淲 赳Јà ©åòè褊 ò靍ó åê. љ珸ｳｳ å鈕å 琿™è湜é 鈞淸à 赳磊› 籵澵琿瑩 ›鸙萵燾à蕘, 鸙瑩萵 聰ç ð“餧 ›±ä瑩 矜ð, ë ›±ä瑩 瑩›隝û 聰鈕瑙 ›±淸û ⅱû й昕ä褞 鈞隝琅û, 萵í Ј ›琺萵í ðⅷ褥å 豕砒å莎. ﾝåòèç î î肛…. ﾊЇ鱠ｳ æY淲 ©åòè鈑û æ±ûñ›à ›ⅲó ðⅷ褥ｳ ®鈕ｳñｳç й邉í êЇ鱠ｳ 瑙鮏 ©åòè鈑ûЈ 琿蕘í – 琿à êЇ鱠ｳ ðⅷ褥ｳ昕Ј à›, 鸙 àä æY淲 瑙鮏 ›±ë“隝瑩霳 ›鑈蕘 ï褞瑣瑰霳ûЈ 赳›霳萵û æ±ûñ ｳ裨í ï褞瑣à“à. ﾊЇ鱠ｳã褊 瑙鮏ð“à êЇ鱠ｳ ðⅷ褥ｳí ›鸙萵涖琺蕘. ﾒ±› ê ©åòè鈑褊 й褊 å鈕å ﾄ跟ü 踴ó à鱠à 碚à蕘, 鸙 êЇ鱠ｳ å邉淸裙ｳ 踴ó蕘Ј êй鈕褞ｳ. ﾝåòè鈑ｳЈ Ї鈕ｳñｳç й邉í êЇ鱠ｳ ê 跟“瑩û 赳“霳瑙 砒åí 瑙鮏û. ﾊЇ鱠ｳ ›靑û 45 “瑣, ê êЇí 盖ｳ淸襃 êй莎 6-10% 跟“瑩û æ±ûñ ｳ裨í ï褞瑣琿瑩萵í æY淲 30 “瑣›à ›琿蕘蕘. ﾆ琿û êЇ鱠ｳ ›靑û 75 “瑣. ﾁ±ë å鈕å 淲羌鈬ｳ 浯鈞ð 瑪萵à蕘 瑙鮏 êЇ鱠ｳ ðⅷ褥ｳ淲. ﾒî› êЇ 跟“瑩à“瑙 鵆í 瑙鮏› àà 瑙鮏Ј 矜燾浯í 矜瑜 矜ë›鞴û æY淲 îñå莎. ﾊ鶴褄肄í 瑙鮏 à›靍霳萵ï êйå 矜琺蕘 萵, « ³ î炫ñ » 蒟ï 瑣琿琅û. ﾊЇ鱠ｳ ðⅷ褥ｳ ›ë“瑙 å鈕å, íûЈ 礪ｳòｳ羌 50 -肄 í 瑙鮏Ј 矜燾浯í 矜瑜.ﾑ鸙 å鈕å 瑙鮏› àà 砒å莎, ê ñ±鵆› 瑙鮏› à瑙ûЈ 蒟淏裨ｳ 20 -蒟í åì 碚ì瑪“à ｳｳ. ﾏ ›ë“瑙 å鈕å ©åòè鈑ｳЈ 瑙鮏 ⅱ浯àñ›瑙 òЇ盖淸å ï褞瑣à 850є ﾑ – í òйåí 碚ì瑪 åê. ﾊЇ鱠ｳ 盖褊淲í å魑í ©åòè鈑ｳ æ±ûñ›à ›ⅲó û浯萵é ⅰ褞璋à瑙 ò±蕘: 1) 瑙鮏 琺浯à浯 æY淲 òЇ盖淲 ⅱû àü鱠ｳ à蕘 (600-800 ã), 萵í í ⅱû 浯韜莎 æY淲 赳Јà ð韶èｳ (5000-6500 ã); 籵澵à“à ñ±鵆› ©åòèò 瑩浯鵆 Ј隝瑪萵í 20 èí (12ò) 砒å莎. ﾁ±ë å鈕å 瑙鮏› ©裲ò 1 “瑣 å褫ｳ 30ﾂ ±琿霳琅û. ﾑ鮏瑙-í 籵澵à“à

6-12 “瑣 釿琿› 砒å莎 (4-6 ò), à›靍霳萵ï å褫莎 òЇ莎 3 òYｳòｳЈ ｳ淸å. ﾝåòèｳЈ î裲…àó à琿萵 ⅱû 浯韜 淲å 萵åí 瑙鮏 ©裲ò å邉淸å 砒莎 (100-200 ã) (I =160KA 浯à蕘). ﾝåòèｳЈ 跟“瑩û 赳“û ›瑣 ›珮靍› æY淲 籵澵瑙ûЈ ›珮靍“琿瑩û 聰頌趁褊 赳磊à蕘. (©åòèｳЈ ›瑣靃 ›琿“瑙 ›珮靍›). ﾃ瑩湜琥 籵澵瑙ûЈ ›珮靍“瑰霳 ›頏瑪萵í ›鱠û. ﾊЇ鱠ｳã褊 瑙鮏 矜ð ©åòè鈑ｳЈ êЇ鱠ｳ ðⅷ褥ｳí æЇｳ銛 Їí òЇ盖淲 à鱠à îñ ›珮瑣û û浯蕘. ﾁ±ë ›珮瑣Ј Їｳ淲 瑙鮏ð ⅱ浯à蕘 æY淲 ê 砒å莎. ﾒ=900-950єﾑ, ›靑û 24 “瑣. ﾊЇ鱠ｳ ðⅷ褥ｳ ›ë“瑙浯í å魑í 籵澵瑙ûЈ òЇ盖í à鱠à îñí 鈞琅û æY淲 ©åòè鈑ｳ ›ⅲ琅û æ±ûñ 跖³淲 áЇ魑褊 æY淲 跟“瑩鏸瑙 ê 砒í ©åòè鈑褞 …›.

ﾝå鸙韈褞åｳ æ±ûñ›à ›ⅲó. ﾁЇ魑褊 ê 砒åí 瑙鮏 ©åòè鈑í æ±ûñ›à ›ⅲ ò±蕘:瑙鮏 Ј-鈞澵瑙 鈞àó; 萵í í 瑙鮏› à瑙û 碣韭褪 淲å ñ±鵆› òЇ淸å 30-40 òYｳòå 盖ð ò 砒å莎; 靍àû 琿ó æY淲 ›à“ó; 瑙鮏› à燾 ó (å跛à). ﾘ褞莎 í裘ààû› à渼瑟褊 êйä褊褊 á±瑙 ›à“琅û. ﾆî“瑩鏸瑙 › 砒åí 瑙鮏 ©åòè鈑í æ±ûñ›à ›ⅲó áЇ魑褊 ê 砒å淏å ±›鱠û. ﾊЇ鱠ｳã褊 瑙鮏 矜ð ©åòè鈑ｳ æ±ûñ›à ›ⅲ: 瑙鮏û 瑪靏, 瑙鮏Ј ààí ó. ﾀ濵蔗ûЈ æ±ûñ ｳ褫 åｳ³ 30 òYｳê. Џ蒟裙ｳ å鈬ｳäå æ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 籵澵瑙ûЈ ©åòèç å邉淸裙ｳ àåå: ©åòèｳЈ ›±û ð韶èｳЈ 瑩à ›瑣霳瑰霳à 矜鴉瑙靏: ﾊ.ﾎ=NaF/AlF3=2,6-2,8; MgF2=3-5%;CaF2=2-4%; ›ⅲà燾Ј ›±û 8% 瑰àó åê àà 碚鵆煇à; åäûЈ 蒟淏裨ｳ ©åòè鈑ｳЈ ›浯 矜鴉瑙靏 25-47 ; ©åòèｳЈ 蒟淏裨ｳ 15-25 ; 瑙鮏› ©裲ò òYｳ羌淲 1-2 ò 2è炫瑙 瑩› 碚ì瑪“à ｳｳ; ©裲鸙韈褞莎Ј ï褞瑣瑰û 900-965єﾑ; å褫 4,5-5ﾂ; 籵澵à òЇ盖淸裙ｳ å褫 0,37ﾂ. ﾁ±ë àååｳ 矜›隝瑪 Їí, û浯萵é å蒻ààð ›鸙萵浯蕘: ©åòèｳЈ ›±û ð頌îⅰàû› 瑙琿韈莎Ј 3 òYｳ羌淲 1 ò; ⅱû à肬韜莎Ј, àü鱠ｳЈ æY淲 浯韜 ⅱ鞴ｳ昕Ј ›±û 裲琿äû 瑙琿韈砒í 琺霳à 盖ð ò; ©åòèｳЈ æY淲 琿霳瑣霳 åäûЈ 蒟淏裨ｳí ñ褞裝ｳ. ﾝåòèå îì à蕘; 砒ãｳ³ á±ø›à ©åòèｳЈ ï褞瑣瑰霳 ⅰ瑩瑟褊 йø裨莎 琺霳à 盖ð ò; å褫 粽ü褪ð 瑩›隝û 籵澵à“à ⅱ浯àñ›瑙 å褫莎 йø裨莎 盖ð ò 琺霳à. љ珸犁ｳ å鈕å 矜›隝瑪 珞à òЇå æЇｳ邉å莎. Џ蒟裙ｳ æ±ûñ ｳ襃 ò±ð“瑙 ©åòè鈑ûЈ ⅰ褞璋à:

1) ﾑ珸矜øû›åí ›ⅱà淸靍ó.

2) ﾀ濵蔗û ©åò蔗瑩蕘 矜›隝瑪.

3) ﾀè湜鱠ｳ “瑩靃 琿ó.

4) ﾝåòèｳЈ ›±û浯 î裲… 赳ó .

ﾀ濵蔗û› ©裲昕 跟™ Їí ©åòèｳê ›珮靍“霳瑙 鈑 赳鱠û, à“璧-鳰à ó Їí. ﾀ“璧Ј ⅱ燾浯 ©åòèå ›±ð“à› 瑪à 淲å 竟褞ｳ 聰ç 砒肄 碚à蕘. ﾀè湜鱠ｳ 籵澵琅瑙 2-3 òYｳê й褥ｳí 1 ò 琿琅û 籵ó 鮻瑪隯褊. ﾁЇ³ë åë 琿霳矜鱠û, êйï ìйø褞蒟 òЇ盖淲 ›琿蕘蕘. ﾑ裔裔ｳ 籵澵瑙ûЈ òЇ盖 áЇ³涖褫 Їí æY淲 籵澵瑙ûЈ òЇ盖 羌ñ 碚ó Їí, 瑙鮏û ⅱ浯à靍ó“à ›鸙琺û æY淲 瑪à“霳萵“û ï褞瑣琿瑩û 盖ð ›琿靃 碚à蕘. ﾂ瑕ì 鮻瑪蕘Ј ›à›à“û 矜ð, ›à›à› òЇòｳ à йｳ邉ã褊, 瑙ûЈ 裲ｳ煇ｳ 赳“û 矜ë›û“瑙 åäûЈ ｳ淲 豕砒å莎. ﾎ赳à 銜…趺湜å 碚ë“瑙 å鈕å åë à 瑩›隝û 鮻瑪“à ò靍隝琅û.

Џ蒟礪褪ð

8[94-201]

1.1 Алюминатты ерітіндісініЈ концентрациясын есептеуі, 1 са“ат

индірістік алюминат ерітінділерініЈ ›±рамында натрий тоты“ы Na₂O, алюминий тоты“ы Al₂O₃ жЩне Щр тЇрлі химиялы› ›осылыста болатын ›оспалар, оларда кремний, кЇкірт, фтор, темір, галлий, ванадий жЩне т.б. элементтер жЩне де органикалы› заттар болады.

Шрбір компоненттіЈ алюминат ерітіндідегі концентрацияны грамды литрге (г/л), кей кезде “ана процентпен йрнектейді.

Концентрациясы г/л-ден концентрациясы пайыз“а йту Їшін ерітіндініЈ ты“ызды“ын білу керек. ЕрітіндініЈ концентрациясын С ар›ылы, ал ерітіндініЈ ты“ызды“ын ρ, г/см³ ар›ылы белгілейік. Егер де 1 см³ ерітіндіде ρ г зат болса, онда 1000 см ›±рамында С г зат болады, я“ни С = ρ 1000 г. Егер а% - б±л а г заттыЈ 100 г болса, ал С г/л – б±л С г ρ 1000 г затта болса, онда

љаттыныЈ 1 л пульпада“ы ›±рамын b г деп, ал оныЈ ты“ызды“ын ρ г/см³ деп белгілейік. Сонда пульпада (1000 ρ–b) г с±йы› фаза болады. Пульпада“ы С:љ ›атынасты ›±рып, b г/л табамыз

›атынасы бойынша табамыз

Кесте 1 – 1-ші есепке н±с›аулар

п/пАлюминатты ерітіндініЈ ›±рамы, г/лАлюминатты ерітіндініЈ ты“ызды“ы, г/см³Al₂O₃Na₂O_τNa₂O_kS_жалп.SiO₂11501601404.050,61,39021401301453,50,71,290312014012520,31,250414516515550,81,30051601701504,50,91,40061551351452,70,251,350

(1-2) ›атынастан табамыз

С : љρ5,01,653,01,254,01,454,51,33,51,46,01,6

ЕрітіндініЈ жалпы жЩне каустикалы› модульі болып бйлінеді. Жалпы модуль титрленетін сілтініЈ алюминий тоты“ыныЈ молярлы ›атынасына, ал каустикалы› – каустикалы› сілтініЈ жЩне алюминий тоты“ыныЈ концентрациялардыЈ молярді ›атынасы

концентрациясы, г/л немесе %;

102 жЩне 62 - Na₂O жЩне Al₂O₃ молекулалы›

массасы.

Кремнийлі модуль бокситтіЈ мйлшерін сиппаттайды.

(1.3), (1.4),(1.5) ›атынастардан табамыз

Кесте 3 - 3-ші есепке н±с›аулар

№

п/пАлюминатты ерітіндініЈ ›±рамы, г/лАлюминатты ерітіндініЈ ты“ызды“ы, г/см³Al₂O₃Na₂O_τNa₂O_kS_жалп.SiO₂11501601404.050,61,39021401301453,50,71,290312014012520,31,250414516515550,81,30051601701504,50,91,40061551351452,70,251,350

№

п/пAl₂O₃SiO₂145,04,0248,05,0350,05,5452,06,0555,06,5657,07,0

КЇйежентектелудіЈ параллель схемасыныЈ тарма›тарыныЈ ›уаты айналым соданы каустификациялау Їшін жеткілікті болу керек, ол Байер тарма“ында ›±рылады жЩне екі тарма“ында да сілтініЈ шы“ыныЈ болдырмайды. Бас›а жа“дайда сілтініЈ толы› немесе біраз шы“ындалуын ›ымбат каустикамен толы›тырады. КЇйежентектелуге арнал“ан шикі›±рам, оныЈ негізгі компоненттердіЈ молекулярлы› ›атынастарды есептеуінен ›±рылады: Al₂O₃, Na₂O, Fe₂O₃, СаО, SiO₂

Бокситті-Щк-содалы шикі›±рамды кЇйежентегенде, Щшейінде ›аны››ан шикі›±рамды ›олданады, оныЈ ›±рамында ά_к 1-ге жа›ын, ал ά_кц – 2-ге жа›ын болу керек.

Берілген модульдердіЈ мЩндері бойынша кЇйежентектелу кезінде Al₂O₃ жЩне Fe₂O₃ натрий алюминаты жЩне натрий ферриттіне йтеді, ал SiO₂ – кальций ортосиликатына 2СаО* SiO₂-на йтеді. Бокситті-содалы (›ос компонентті) шикі›±рам келесі сілтілік модульдіЈ (молекулярлы ›атынас) есептеуімен ›±рылады
(1.9)
Есеп 5. Байер-кЇйежентектелудіЈ тарма›тарыныЈ параллель сызбаларын сілтініЈ толы› шы“ынын содамен толы›тыру жа“дайында ›атынастарды есептеу.

Бастап›ы мЩліметтер: кЇйежентектелуге арнал“ан шикі›±рам – бокситті-содалы-Щкті; шикі›±рамныЈ каустикалы› модулі – 1; кЇйежентектелу тарма“ында бокситтіЈ (›±р“а›) меншікті шы“ыны – 2680 кг (1 т глинозем Їшін); Al₂O₃-Ј бокситтіЈ ›±рамында 48%, ал Fe₂O₃ – 22,5%;

кЇйежентектелу тарма“ында бокситтіЈ (›±р“а›) меншікті шы“ыны – 2190 кг (1 т глиноземЇшін); СО₂-Ј бокситтіЈ ›±рамында - 3%;

байерлі тарма“ында ЩктіЈ ›±р“а› бокситке мйлшермен салынуы - 4%; СО₂-Ј ЩктіЈ ›±рамында – 0,6%; сілтініЈ меншікті салма“ы (1 т глинозем Їшін) Na₂O мен сана“анда байер тарма“ында 55 кг, ал кЇйежентектелу тарма“ында 190 кг; айналым содалы ерітіндініЈ ›±рамы, г/л: 56 Al₂O₃, 402 Na₂O_Т, 100 Na₂O_к, 302 Na₂O_у. КЇйежентектелу тарма“ыныЈ ›уатын Х (бірлік йлшемінде) дейміз, онда гидрохимиялы› тарма“ыныЈ ›уаты 1-Х болады. Сілтілік модульдіЈ (1.8) теЈдеуінен сілтініЈ санын Q табамыз, я“ни оны сосын шикі›±рамныЈ ›±рамына еЈгіземіз кЇйежентектелу тарма“ынан 1т глинозем ал“анда

Айналым содамен бірге Байер тарма“ынан термиялы› каустификация“а йтетін сілтініЈ мйлшерін аны›таймыз. Декаустификация нЩтижесінде гидрохимиялы› тарма“ыныЈ глиноземніЈ 1 тонна“а пайда болады:

А) боксит ар›асында

кг

Б) Щктас ар›асында

м±нда 44 - молекулалы› массасы.

В) Айналым ерітіндімен бірге кЇйежентектелу тарма“ынан ›айтаралынатын ауаныЈ ар›асында пайда болатын мйлшерін глиноземніЈ 8кг/т теЈ деп аламыз. Осылай, айналым содада“ы кймір›ыш›ыл сілтініЈ жалпы мйлшері ›±райды

кг.

Айналым соданыЈ ›±рамында 302г/л бол“анда кйлем мына“ан теЈ

Боксит

шы“ыны,

шы“ыны,

тектелу

тарма“ы2600502022005018026504921215052185270047,122,821005419025505420,8215051175272046,622,8226056195275045,024,0212053188

Боксит йЈдеу кезінде бір ізді схема бойынша байер тарма“ыныЈ шламы одан жЩне алу ма›сатымен кЇйежентектелу тарма“ында ›айта йЈдеуге шалды“ады.

Шламды Щктас пен содамен бірге кЇйежентектелейді. КЇйежентектелу Їшін Щдетте каустикалы› модулі (1.6) бірден тймен ›аны›па“ан шихтаны ›олданады. Осындай шихтаны кЇйежентектелу кезінде бір бйлігі кальций ферритіне байланыстырады, осы жа“дай кЇйежентектелу бал›у температураныЈ йсуін ›амтамасыз етеді жЩне температуралы› алаЈын кеЈітеді. КЇйежентектелу тарма“ыныЈ ›уаты ретінде ›ызыл шламда болатын алюминий тоты“ынан алын“ан глинозем мйлшерін тЇсінеміз. Сонды›тан кЇйежентектелу тарма“ыныЈ ›уаты байер тарма“ыныЈ алынатын шламныЈ мйлшерінен, оныЈ ›±рамында алюминий тоты“ыныЈ болуынан жЩне шламнан алюминий тоты“ыныЈ бйлінуінен тЩуелді болады. КЇйежентектелу тарма“ында ›ызыл шламмен бірге бокситтіЈ бірнеше мйлшері йЈделуге мЇмкін. Осы жа“дайда кЇйежентектелу тарма“ыныЈ ›уатыйте жо“ары болуы мЇмкін жЩне кЇйежентектелу тарма“ына еЈгізілген бокситтен, сонымен ›атар ›ызыл шламнан алын“ан глинозем мйлшерімен аны›талады.
Есеп 6. Бір ізді Байер – кЇйежентектелу схемасы Їшін сілтілердіЈ жалпы шы“ынында кальцинациялан“ан жЩне каустикалы› содалар арасында ›атынасты аны›тау.

Бастап›ы мЩліметтер:

байер тарма“ыныЈ шламныЈ ›±рамында 23,3% , 24,4% жЩне 15,2% , ›±р“а› боксит массадан шламныЈ шы“ысы 65%;

бокситтіЈ Їлес шы“ыны 2600кг ( глиноземніЈ 1 тонна“а) бокситтіЈ ›±рамында 0,4% бар;

Na₂O 120кг (глиноземніЈ 1т) сана“анда сілтілердіЈ Їлес шы“ыны;

айналым соданыЈ ›±рамы, г/л: 390 , 280 , 60 ; шихтаныЈ каустикалы› модулі 0,92.

Есептеу. Байер тарма“ында глиноземніЈ Щр тонна“а ›ызыл шлам пайда болады

кг.

Сілтілік модуль теЈдеуінен (1.6) кальцинациялан“ан жЩне айналым содалармен бірге кЇйежентектелу тарма“ына еЈгізуге мЇмкін болатын сілтініЈ мйлшерін аны›таймыз:

Боксит ар›асында Байер тарма“ында пайда болады

Айналым соданыЈ ›±рамында “байланыс›ан” сілті кг. Айналым содадан каустификация“а жатады

Кальцинациялан“ан сода (95% )

каустикалы› сода (92% )

№ Шы“ыс, %122,025,216,060222,824,817,262325,226,817,270424,825,316,863523,924,716,564

Химиялы› шы“ысы ерітіндіге бокситтен алуыныЈ дЩрежесін сипаттайды жЩне бастап›ы бокситтіЈ мйлшеріне ерітіндіге бокситтен келіп тЇскен алюминий оксидініЈ ›атынасы ретінде орналасады. љ±р“а› бокситтіЈ 100кг сілтілеу кезінде шламныЈ шы“уы болады

сонды›тан, химиялы› шы“ысы, %

бокситте 53,3 жЩне 22,2%; автоклавты пульпаныЈ шламында 14,24 жЩне 45,68%; ›оюландыр“ыштардыЈ ›орктену пульпаныЈ шламында 14,52 жЩне 45,5%; жуыл“ыштардыЈ шламында 14,56 жЩне 44,33%:

(1.10) теЈдеуі бойынша аламыз:

автоклавты пульпаныЈ шламы бойынша химиялы› шы“ыс

Бокситті сілтілеу кезіндегі алюминий тоты“ыныЈ теориялы› шы“ысы. Бокситтен алюминий тоты“ыныЈ теориялы› шы“ысы ретінде егер ерімейтін кЇйіндегі ›ызыл шламмен бірге алюминий тоты“ыныЈ жо“алуы ар›ылы ›осылысы пайда болу“а мЇмкіндік беретін химиялы› шы“ысты тЇсінеді. Теориялы› шы“ыс тЇсінігін бокситтіЈ жаЈа тЇрлеріне ба“а бергенде, сонымен ›атар теориялы› мЇмкіндіктерімен бірге сілтілеу кезінде жеткен мЩліметтерді теЈестіру Їшін ›олданылады.

Натрийдегі ›±р“а› бокситтіЈ Щр 100кг алюмосиликат алюминий тоты“ына кг,

м±нда“ы 60 жЩне 102 молекулалы› массалар

Сонды›тан, теориялы› шы“ысы ›±райды, %:

бокситтаШламныЈ автоклавты ›ойыртпа“ындаШламныЈ ›ойылту ›оректендіргішініЈ ›ойыртпа“ындаШламныЈ тазарт›ышындаAl₂O₃Fe₂O₃Al₂O₃Fe₂O₃Al₂O₃Fe₂O₃Al₂O₃Fe₂O₃52,02413,246,814,846,914,944,255,02014,842,614,943,915,045,054,02115,146,115,546,315,645,253,02214,748,014,948,215,147,051,02313,047,113,247,313,846,0

Электр тогыныЈ электрохимиялы› жЇйеден йтуі химиялы› тЇрленістермен байланысты. Электр а“ыныныЈ мйлшері мен Щрекеттесуші заттар кйлемі арасында“ы заЈдылы›тарды Фарадей ашып, соЈынан Фарадей заЈы деген атау“а ие бол“ан заЈдар тЇрінде кеЈінен белгілі болды. Фарадей заЈына сЩйкес электрод бетінде бйлініп шы››ан заттардыЈ мйлшері электролиздегіш ар›ылы йткен электр кйлеміне пропорционал болады:

мйлшері, г;

Электрохимиялы› эквивалент q дегеніміз электролиздегіш ар›ылы электр мйлшерініЈ бірлігі йткенде электрохимиялы› Їрдіске ›атысатын заттыЈ теориялы› мйлшері.

Кез келген заттыЈ бір грамм–эквивалентініЈ электролиз ар›ылы бйлінуі Їшін 96500 кулон немесе 26,8 Аса“ ж±мсалуы керек.

Олай болса

Егер q йлшем бірлігін «миллиграмм бйлінген кулон“а» деп алса›, онда (2) формула мынадай тЇрде жазылады

керек болатын электр мйлшері;

электрдіЈ шын мйлшері.

ЭлектродтыЈ тепе-теЈдік потенциалы φ_т-т деп электролитпен ›айтымды тепе-теЈдік кЇйде болатын бейтарап (ж±мыс істемейтін) электродтыЈ потенциалын айтады. ЭлектродтыЈ тепе-теЈдік потенциалыныЈ электрод Їрдістеріне ›атысушы заттардыЈ белсенділігіне (концентрациясына) жЩне температура“а тЩуелділігі Нернст теЈдеуі ар›ылы йрнектеледі:

φ_т-т. = φ₀ + , (6)
м±нда“ы φ₀ – стандартты электродты› потенциал

(аны›тамалы› кестелер бойынша

табылады);

R – универсалды газ т±ра›тысы,

Дж/(моль⁰С);

тоты›сыздан“ан тЇрлерініЈ

белсенділіктерініЈ кйбейтінділері.

Іс жЇзінде ›олдану Їшін (6) теЈдеуді тЇрлендіріп, натуралды логарифмнен онды› логарифмге кйшіп, коэффициенттердіЈ тиесілі мЩндерін ›ойып (R = 8,314 Дж, F = 96500 Кл/г–экв) келесі йрнек алынады

Электр энергиясыныЈ меншікті шы“ыныныЈ шын мЩні

кедергілер.

Контактілердегі кернеудіЈ азаю шамаларын тЩжірибеден табады. иткізгіштердегі (электролит пен электродтарда“ы) кернеу шы“ындарын келесідей есептейді:
, (13)
м±нда“ы І – берілген йткізгіштен йтуші ток кЇші, А;

ρ – йткізгіш ж±мыс істейтін температурада“ы меншікті

кедергі, Омсм;

азаюын есептеуде – электрод аралы› ›ашы›ты›),

см;

S – йткізгіштіЈ ›имасы (немесе ауданы), см².

Алюминийді электролиздеу кезінде криолит–глиноземді бал›ымада“ы кернеу азаюын есептеу Їшін электролиттегі электр йрісініЈ кескінін салу ар›ылы алын“ан теЈдеуді (Форсблом – Машовец теЈдеуі) ›олданады:

меншікті кедергісі, Омсм;

Электролиздегіштердегі электрохимиялы› Їрдіске заттардыЈ ›атысу дЩрежесі сол заттардыЈ ыдырау дЩрежесі жЩне заттар бойынша шы“ымымен сипатталады.

ЗаттыЈ ыдырау дЩрежесі электролиттіЈ берілген компонентініЈ ›андай бйлігі электрохимиялы› тЇрленіске ±шыра“анын кйрсетеді:
К_ыд. = , (15)
м±нда“ы g_бас жЩне g_соЈ – электролиттегі заттыЈ бастап›ы жЩне

соЈ“ы мйлшері.

Зат бойынша шы“ым Їрдіс уа›ытында алын“ан йнімніЈ мйлшерініЈ былауша“а салын“ан заттыЈ бастап›ы мйлшерініЈ толы› тЇрленіп бол“анында алынатын йнім мйлшеріне ›атынасына теЈ:
Ш_З = , (16)
м±нда“ы g₁ – алын“ан йнім мйлшері;

g₂ – заттыЈ бастап›ы мйлшері;

q₁ жЩне q₂ – алын“ан жЩне бастап›ы заттардыЈ

электрохимиялы› эквиваленттері.

Электрохимиялы› ЇрдістіЈ жылдамды“ы бір фазадан екінші фаза“а беттіЈ бірлігінен уа›ыт бірлігінде йткен иондар санымен йлшенеді.

Иондар электрлі зарядтал“ан бйлшектер бол“анды›тан, олардыЈ ›оз“алысы электр тогын жЇргізеді. Сонды›тан электрхимиялы› реакцияныЈ (тоты“у жЩне тоты›сыздану) жылдамды“ын ток ты“ызды“ын йлшеу ар›ылы аны›тайды

®рдістіЈ ›ай электродта йтіп жат›анына ›арай (катодта немесе анодта) ток ты“ызды“ы катодты› не болмаса анодты› болып табылады.

Электролиздеу Їрдісіндегі есептеулер термодинамика ›а“идаларына сЇйеніп жасалуы мЇмкін. Кйп ›олданылатын Їш термодинамикалы› функциялар – Гиббс термодинамикалы› потенциалы (G), энтальпия (H) жЩне энтропия (S).

Кез-келген Їрдістегі термодинамикалы› потенциалдыЈ йзгерісі еЈ жо“ар“ы пайдалы ж±мыс›а теЈ

Реакция кезіндегі энтальпияныЈ ΔН йзгеруі реакция“а ›атысушы заттардыЈ мольдер санына бйлінген т±ра›ты ›ысымда йтетін реакцияныЈ жылулы› эффектіне теЈ

Гиббс – Гельмгольц теЈдеуіне сЩйкес

Электр тогы йткенде бйлінетін жылу мйлшері Q_Ж («джоуль жылуы») мына“ан теЈ

Егер τ са“ат ар›ылы йлшенсе, онда (29) теЈдеу былай жазылады:

осыдан

Егер ›арастырып отыр“ан жЇйеде бір мезгілде бірнеше электрохимиялы› Їрдістер йтіп жатса, онда осы ЇрдістердіЈ бЩріне ж±мсалатын энергия шы“ынын есепке алу керек:

ТеЈдеудегі реакцияныЈ жылу эффектініЈ орнына о“ан сан жа“ынан теЈ болатын энтальпияныЈ ΔН есептелген йзгеруініЈ шамасын ›ою“а болады.

Егер ыдыраудыЈ жылулы› кернеуі Е_Ж тЇсінігін енгізсек:
– , В , (39)
Олай болса (38) йрнегін келесідей жазу“а болады:
, ккал (40)
№ 1 есеп. ®здіксіз ж±мыс істеп т±р“ан, ток кЇші I = 150кA болатын n =160 алюминийлік электролиздегіштердіЈ кешені бір айдыЈ ішінде ( тЩулік) металл берді. ОныЈ ›±рамында“ы таза алюминий Кешен бойынша орташа кернеу (мезгіл-мезгіл болып т±ратын «анодты› жар›ылдауды» ескере отырып) 700В ›±райды.

Алын“ан алюминий Їшін ток бойынша шы“ым жЩне электр энергиясыныЈ меншікті шы“ыны ›андай? (100% метал“а ша“ып есептеген жа“дайда).

Былаушада“ы ›орытынды электрохимиялы› Їрдіс

2) АлюминийдіЈ электрохимиялы› эквиваленті

р/рnI, кAg_факт,, тр_Al._, %V, B1140150450099,06982145145460099,36953148143480099,57004143160485099,87055152133450099,17036155130455099,46907160125440099,06858150148490098,06979135152465098,971010130155470098,0712

Электролиздегіштер ж±мысыныЈ машиналы› уа›ыты f = 0,94 ›±райды, ›айта бал›ыт›анда“ы алюминий шы“ыны 3% (К = 0,97) теЈ.

ЦехтыЈ берілген жылды› ›уатын ›амтамасыз етуге онда ›анша электролиздегіштер мен электролиздегіштер кешені болуы керек?
Шешуі:

1) Бір электролиздегіштіЈ жылды› йнімділігі (металды ›айта бал›ыту кезіндегі шы“ындарды ескере отырып)

Шрбір кешендегі былаушаныЈ саны

р/рg_ц,

Электролиздегіштегі токтыЈ анодты› ты“ызды“ы D_а = 0,8 А/см²; ток бойынша шы“ым 89% (Ш_Т) (катодты› жЩне анодты› Їрдістер Їшін оны теЈ деп аламыз); анодтыЈ ты“ызды“ы d_a=1,6 г/см³ ; анодты› заттыЈ механикалы› шы“ындары оныЈ электрохимиялы› жану“а кеткен шы“ыныныЈ 15 % (К = 1,15) жуы“ын ›±райды.

Алюминий электролиздегішіндегі электрохимиялы› ЇрдістіЈ йзіне 3 тЩулік ішінде ›анша анодты› заттар (таза кйміртегі деп есептегенде) шы“ындалады? Осы уа›ыт ішінде анодтыЈ жану биіктігі ›андай?
Шешуі:

1) Былаушада“ы ›орытынды электрохимиялы› ЇрдістердіЈ реакциялары:

б) 2Al₂O₃ + 3С → 4Al + 3CO₂

а) реакциясы Їшін

б) реакциясы Їшін

Осыдан, анодтыЈ жануына шы“ындалатын электр мйлшерініЈ 66,7% СО₂ газын тЇзуге ( ), ал СО газына ( ) 33,3% ж±мсалады.

4) Былаушада“ы электрохимиялы› ЇрдістіЈ тек йзіне “ана шы“ындалатын анодты› заттыЈ Їш тЩулік ішіндегі мйлшері


5) Механикалы› тЇрде сынып б±зылуын есептей отыра анод шы“ынын шы“ару:


6) Жанып кеткен анодтардыЈ кйлемі

7) АнодтардыЈ ж±мыс бетініЈ ауданы

р/рГаздардыЈ Їлес салма“ы

№4 есеп. Ток кЇші I = 130кA, анодыныЈ ж±мыс бетініЈ ауданы (›имасы) 250Ч670 см, полюсаралы› ›ашы›ты“ы l = 4,0 см болатын алюминий электролиздегішіндегі электролит бойында“ы кернеу азаюын есептеу керек. Электролиз жЇргізу температурасында“ы бал›ы“ан электролиттіЈ меншікті кедергісі

Есептеуді Форсблом – Машовец формуласын ›олданып жЇргіземіз:

№

р/р

ж±мыс ауданы,

1) Электрохимиялы› Їрдістер Їшін ыдыраудыЈ жылулы› кернеуі:

(а) реакциясында


;
(б) реакциясында

2) (а) реакциясына ж±мсалатын пайдалы токтыЈ Їлесі

;
(б) реакциясына шы“ындалатын пайдалы токтыЈ Їлесі

Есептеулерде 1моль СО₂ тЇзілуіне 1моль СО тЇзілуіне кеткен электр мйлшерінен 2 есе арты› электр кйлемі ж±мсалатыны ескеріледі.

3) Былаушада“ы кернеудіЈ ішкі азаюы

р/рI, кAШ_Т , %V₁, BV₂, Bкйл.% СОкйл.% СО₂1152924,90,3348522145904,30,3043573148964,70,3433674146985,10,4452485155935,30,4554466157914,20,3136647165824,40,3630708163844,00,3328729153874,50,37415910133835,90,524654

Y蒟礪褪ð1Алюминий минералдары, кендері жЩне олардыЈ кен орындары.ﾒ湜淏ﾆåЈｳë åä瑩 й淸ｳ莎Ј 淲羌鈬ｳ õ-濵î肛…û› ðⅷ褥í î›靃- Ї鴪褊ó. ﾊ褊莎 ³鈞瑩萵í, “靍à瑙, 赳隝琺 й昕ä褞蒟í 趺Јｳë åä瑩 áйó òYä褞ｳ昕Ј 褞裲³羌.1 [5-328]

3 [7-322]2ﾀè湜é åë肛…. ﾀè湜鱠ｳЈ 鶴莎 êй³裙ｳåí ›鈕瑙蕘ð“瑙 å鈕å 碯-òY鈕ｳ 琿™è湜é êй³ｳЈ 鶴莎åí à鞴 òЇ鈑莎 蒟 釿琿››à

琺浯à蕘.ﾒ湜淏ﾀè湜鱠ｳЈ 鶴-

莎Ј êй³裙ｳåí

›鈕瑙蕘

êй³ｳЈ 鶴莎åí

à鞴 òЇ鈑莎.4 [56-94]3ﾁ琺褞 Y莎åí 釿琿› й淸ｳ. ﾘ韭ｳ鈞ò 淸å 跟“瑩û àû

碚ñ頸ð ›鸙萵浯蕘.ﾒ湜淏ﾓû 浯韜 褞ｳí-

莎åí 碚ñ頸 珞ë珞 òｳå鱠ｳ, 碚ê-

í 釿琿›

琿™è浯ò 褞ｳ淸ｳ淲

йｳ銛 Їí.4 [9-55]4ﾏｳ ©莎åí 釿琿› й淸ｳ. ﾊí裼褌 êйï ìйø褞蒟 琿™è淸ｳ å淸褞莎Ј ›±û淸à.ﾒ湜淏ﾀ鳫琿àû åå 跟“瑩û ï褞瑣琅à

碚ñ頸 萵åí Yò瑰åí ³.1 [150-220]

6 [5-190]5ﾑ珸矜øû› 琿頸åí

ﾍ襁褄竟淲í й淸ｳ.ﾀó湜ｳ îïåñ йЈ蒟ó ›琺浯û ›珮瑣 ›鈕瑙蕘ï êЇ鱠ｳ.ﾒ湜淏ﾍ襁褄竟莎 肛蓿ⅶ韲û› Y莎褊 (ﾂ.ﾄ.

ﾏí黑瑩裘 æY淲 ﾂ.ﾑ. ﾑ琥竟) ›瑣琿 赳“萵鱠à йЈ蒟ó.1 [90-165]

6 [75-115]6ﾊ鸙頸 æY淲 矜ñ›à ⅱ ò±鈕瑩蕘 й淸ｳ. ﾊ鸙頸 æY淲 ⅱû

琿™è湜é“à ›鵫隝瑣霳 àò瑩.ﾒ湜淏ﾒ珮è“è æY淲 赳淸û ð韶èò. ﾆ瑰瑙蕘 ð韶èｳ 琿ûЈ Y莎褞ｳ.4 [187-221]7ﾝåò蔗瑩 й淸ｳ. ﾝåò蔗瑩蕘Ј ³淸褪ｳ æY淲 鸙瑩蕘Ј ë瑰à….ﾒ湜淏ﾆåЈｳë åä瑩 å-

ﾒ琿ó淸à ›鸙萵燾àí ©åò蔗瑩 æY淲 鸙瑩蕘Ј òЇ褞ｳ.10 [29-83]8ﾝåòèç å邉淸裙ｳ ð韶èｳ-釿琿›Ј 矜ë›隯瑰霳ûЈ ⅱû› 淲羌邉. ﾀè淸ｳ 籵澵琅à“û ©åòèｳЈ

鉅à-è…ûê ›瑰韃褞ｳ.ﾒ湜淏ﾊ鸙頸-釿琿-

›Ј 矜ë›隯à-

淸à“û ©åòèç å邉淸裙ｳ ©åòä à“û Yð.

10 [29-83]9ﾀè湜鱠ｳ ©åòèｳê 跟ì褊 й淸褫莎Ј 鸙魲.ﾂ瑙浯燾Ј

æ±ûñ ｳ褫 æY淲 êЇｳ.ﾒ湜淏ﾂ瑙浯燾 æй淸裙褊-

淲Ј å魑í æ±ûñ›à

›ⅲûЈ 褞褂褄褞ｳ.10 [88-158]10ﾀè湜é æY淲 íûЈ ›ⅱ靑àà燾Ј ©åò òЇû. ﾑ珸矜øû› êй³裙ｳåí ›鈕瑙蕘.ﾒ湜淏ﾊí裄è湜é

›ⅱ靑à燾Ј

©åò

è…û› óèí 琿ûЈ Y莎Ј òY豕砒肄 褊羌銛.10[346-385]12ﾀè湜é 矜ð ³-

鈞瑩萵í 釿琿›

й淸ｳ. ﾒйå淏ｳ ñ±òà“û 碚ñ頸ｳ йЈ蒟ó òYä褞ｳﾒ湜淏ﾏｳ ðⅷ褥ｳ昕Ј ⅱ åí òY豕砒 æY淲 йЈ蒟ｳЈ ›±靍àû òYä褞ｳ.3 [44-125]

7 [184-263]13ﾑ珸矜øû› й淸ｳ æY淲 琿™è湜é åë肛…. ﾀè湜鱠ｳ æY淲 íûЈ ›ⅱ靑ààí 鈞àûЈ ⅱ åí òY豕砒.ﾒ湜淏ﾀè湜鱠ｳ 鈞àûЈ Їø ›珮瑣 Y莎 æY淲 琿™è湜é 矜ë›隯瑰霳 ›±ð“瑣隝“瑙 聰釿褊 Ї褫 òYä褞ｳ.

3 [237-250]

2. ﾆåЈｳë åä瑩 й淸ｳ淸裙ｳ 淲羌鈬ｳ 鸙魲û› å蒟ä瑩.

3. ﾏï瑙û ñЇ鵆òó æY淲 琿™è浯û 褞ｳ淸ｳ蒟í ›鑈隝 瑟蕘 áйó.

4. ﾅ淸ｳ昕 碯à淸靍ó.

5. ﾀ鳫琿àû 萵燾 àó.ﾑ鮏琿û-Yò瑰 òåó.

6. ﾁ鶴ｳ 萵åí æY淲 Yò瑰åí 琺浯ì琿û åå ³.

7. ﾏｳ淸ｳ昕 òåó.

8. ﾀè浯û 褞ｳ淸ｳåｳ ð褌湜鴦ｳ鈕褊莎.

9. ﾑ珸矜øû› ›±靍àû òｳ³ Y莎褊 琿ó.

10. ﾍ襁褄竟莎 ³ Y莎åí îïåñ йЈ蒟ó.

11. ﾍ襁褄竟莎 肛蓿ⅶ韲û› Y莎åí йЈ蒟ó.

12. ﾀó湜ｳ îïåñ йЈ蒟ó Їí ›鈕瑙蕘ï êЇ鱠ｳ «љљ» å

›鸙萵浯蕘.

13. ﾊ鸙頸 æY淲 ⅱû ò±鈕瑩 й淸ｳ.

15. ﾊ鸙頸 òｳ³ Y莎褊 йЈ莎.

16. ﾝåò蔗瑩 й淸ｳ.

17. ﾝåò蔗瑩蕘Ј ³淸褪ｳ æY淲 鸙瑩蕘Ј ë瑰à….

18. ﾆåЈｳë åä瑩 åë肛…淸à ›鸙萵燾àí êй³ｳ ©åò蔗瑩.

19. ﾊй³ｳ ©åò蔗瑩 й淸ｳ淸å ›鸙萵燾àí ›瑣 êй³裲ñ

à琿萵ð.

20. ﾀè浯û 褞昕莎蒟í, 琿™è湜é 聰ë瑟霳瑙 聰ë韜莎 áйó.

褌瑰û.

23. ﾃ褄肄í ©åò蔗瑩蕘 йЈ莎莎Ј 鸙魲.

24. ﾀè淸ｳ 籵澵瑙ûЈ ©åòè昕Ј 鉅à-è…û› ›瑰韃褞ｳ.

25. ﾊ鸙頸-釿琿›Ј 矜ë›隯琅à ©åòèç å邉淸å 瑙鮏› ©裲ò.

26. ﾀè湜鱠ｳЈ ©åòèå 褞頤 æY淲 跟“琿靕.

27. ﾊ鸙頸-釿琿›Ј 矜ë›隯瑰霳萵 ©åòèç å邉淸å › æY淲

©淲 “霳霳à Yð 褪褪ｳЈ òⅱàð.

28. ﾂ瑙浯燾 ›ⅲó æY淲 íûЈ æ±ûñ ｳ褫 å鮏û.

29. ﾆ±ûñ ｳ襃 ð“瑙 籵澵琅à“û àЈ鑈蕘 ⅰ褞璋à.

30. ﾂ瑙浯燾Ј æ±û淸à“û åøｳ³ò褞ｳ æY淲 鸙瑩蕘 跟™.

31. ﾀ琺û 聰ç ð“餧 ›±ä瑩.ﾊ鸙頸 肄淲…àó.

32. ﾀè湜鱠ｳ ⅱåí æY淲 矜ë›靑褊 淲褫.

33. ﾀ 鈞 琿™è湜é 琿ó.

34. ﾑ珸矜øû› êй³裙ｳåí ›鈕瑙蕘.

35. ﾀè湜鱠ｳЈ 鉅à-è…û› ›瑰韃褞ｳ æY淲 琿™è湜é åí íûЈ

›ⅱ靑àà燾Ј ›鸙萵燾àí àà .

36. ﾑｳòｳ³ 珞ë珞 òYì褊 (ﾁ琺褞 òY³) 釿琿› й淸ｳ.

37. ﾁ鶴褞莎 òｳ鈕褊莎 Їí, 珞ë珞ûЈ æ±û åí ›±û.

38. ﾀè浯û 褞ｳ淸ｳ昕 蒟îï鰀頽àó æY淲 àü浯…àó.

39. ﾀè湜鱠ｳ ©åòè鈕褫 Їí ⅱû ò±鈕瑩 åí êй³ｳ ©åò蔗瑩

й淸ｳ.

40. ﾀè湜é 琿ûЈ ©åòèｳê òY³.

42. ﾀè湜鱠ｳ æY淲 íûЈ ›ⅱ靑ààí 鈞àó.

ﾁà›隝瑪 òЇ褞ｳﾆ±ûñ òЇ褞ｳﾆ±ûûЈ ›靍鎤ûﾏ瑩à›

ﾊй褪ｳã褊 Y蒟礪褪ð ò褌褄褞ﾒ瑜 åｳ³ﾀ“隯蕘› 矜›隝瑪ﾑиﾆ1,2ﾆåЈｳë åä瑩蕘 ë瑰à…àó1 [5-18]

4 [3-8]1,2 瑜№1-2 ﾒШﾆАлюминатты ерітіндісініЈ концентрациясын есептеуі1 [5-328]3,4 瑜ﾑиﾆ 3ﾀè湜é åë肛…4 [9-156]5 瑜№3-4 ﾒШﾆПараллельді схемасыныЈ тарма›тарыныЈ ›атынасын есептеу6 [7-215]6,7 瑜ﾀû› 矜›隝瑪1ﾝñð褥ñ- ñ±›ﾑ珸矜øû› й淸ｳ. ﾁ琺褞 æY淲 ³ Y莎褞ｳ.4 [9-221]8 瑜ﾀ“隯蕘› 矜›隝瑪№5, 6 ﾒШﾆﾀè湜é ©åòè邉10 [29-226]9 瑜ﾑиﾆ 4,5ﾀè湜é ©åòè邉昕Ј ⅱû› 淲羌鈕褞ｳ10 [227-294]11,12 瑜№7 ﾒШﾆﾝåòè鈕褞莎Ј ›±ûä瑩û10 [227-294]13 瑜ﾑиﾆ 6ﾏｳ òY³ 碚鵆煇à 碚ñ頸褊 釿琿› 琿ó7 [184-263]14-瑜ﾀû› 矜›隝瑪2ﾒ褥òﾆåЈｳë åä瑩 åë肛…3 [7-322]

10[29-438]15-瑜љⅱ靑霳蕘 矜›隝瑪ﾅò頷瑙и褊 à琿萵û ›琺àó3 [7-322]

10[29-438]ﾑ褥…萵

• 11. БілімалушылардыЈ білімін ба“алау критерилері

Жіберу рейтинг а“ымда“ы саба›тарда (тЩжірибелік саба›тар“а ›атысу, тЩжірибелік тапсырмаларды орындау, Їй тапсырмасын орындау, СиЖ тапсырмасын орындау, межелік ба›ылау) барлы› орындал“ан тапсырмалардыЈ арифметикалы› орташасы шы“арылады.

УниверситеттіЈ ’ылыми кеЈесі ба›ылау тЇрлеріне жЩне а“ымда“ы Їлгерімге байланысты тймендегідей салма›ты› Їлес бекітілген.

СтуденттіЈ семестр бойы пЩн бойынша жина“ан жіберу рейтингісініЈ ба“асы мына“ан теЈ

ЖР = (Р1 + Р2)/2
СтуденттіЈ рейтингісі (Р1 жЩне Р2) мына формула бойынша аны›талады
Р1(2) = А®1(2) ·0,5 + МБ1(2) ·0,5
А“ымда“ы Їлгерім (А®) 100 балды› шкаламен аны›талады(ба›ылау іс-шараларыныЈ кЇнтізбелік графигін ›ара).

Сонымен ›атар межелік ба›ылаудыЈ (МБ) ба“асы да 100 балды› шкаламен аны›талады.

љорытынды ба›ылау (љБ) 100 балды› шкаламен аны›талады.

Баллды› жЇйе бойынша пЩннен ›орытынды рейтинг “О›ушылардыЈ о›у жетістіктері” жЩне “Рейтингтік ведомость” журналдарына балл тЇрінде кестелерге енгізіліп эквивалентті ба“а“а айналдырылады.

О›у Їрдісіне ›атысу деген саба››а уа›ытымен келу, та›ырыпты тал›ылауда белсенділік кйрсету, о›у бйлмесінде йзін тЩртіпті ±стау, бас›а студенттер мен о›ытушы“а бйгет жасамау болып табылады. Саба››а кешікпеу керек. ТЩжірибелік саба››а – 0-100 аралы“ында балл ба“аланады. ТЩлімгердіЈ йздік ж±мысы дЩріс саба›тарында берілген та›ырыптарды йздігінен тереЈдете о›у, о›ы“ан та›ырыптар бойынша конспект жазудан т±рады. Жаз“ан конспектіні о›ытушы“а кйрсетіп, та›ырып мазм±нын толы› келтіріп, ауызша жауап берсе Щрбір та›ырып саба› кестесі бойынша 0-100 аралы“ында ±паймен ба“аланады.

Семестр екі мЩрте, 8-ші жЩне 15-ші аптада, бірінші жЩне екінші межелік ба›ылау жЇргізіледі. Шрбір межелік ба›ылауда тЩлімгер 100-ге дейін ±пай ала алады. Межелік ба›ылау тест тЇрінде ›абылданады. љойылатын с±ра›тар саны мЇмкіндігінше йткен та›ырыптарды тЇгелдей ›амтиды. МаЈызды деген та›ырыптар бойынша бірінеше с±ра› болуы мЇмкін.

Тапсыру 100 ±паймен ба“аланады.

Тапсырманы орындау жЩне ›ор“ау кестесін б±зу былай жазаланады.

Мерзімінен кеш жазыл“ан конспект ж±мыстардыЈ ±пай сандары кестеде кйрсетлігеннен кешіккен сайын азайтылып отырады. СеместрдіЈ соЈ“ы ж±масына дейін кешіктірілген ж±мыстардыЈ ±пайы 0 –ге азаяды.

Емтиханда жЩне межелік ба›ылауда кйшіруге тыйым салынады. Ба›ылау шараларында студент кйшіргені Їшін аудиториядан ›уылады жЩне о“ан 0 ±пай ›ойылады.

13. Шдебиеттер тізімі

ﾍ裙ｳ鈬ｳ Y蒟礪褪褞 :

1 ﾁ褄…裘 ﾀ.ﾈ. ﾌ褪琿ó å肚頷 åë魵. – ﾌ.: ﾌ褪琿ó, 1970.

2 ﾊ鸙褊î籵 ﾌ.ﾀ., ﾊé ﾎ.ﾅ. ﾌ褪琿ó 澵顥 è å肚頷 åë魵.

– ﾌ.: ﾌ褪琿ó, 1977.

3 ﾌ褪琿ó 浯/ ﾃ瑩à ﾂ.ﾂ., ﾒ…湜韜 ﾁ.ﾑ. è 蓿./ - ﾌ.:

ﾌ褪琿ó, 1968.

4 ﾌ竟ñ ﾌ.ﾟ. è 蓿.ﾝåòåë肛… 琿™è湜….-ﾍ.: ﾍ瑪à,2001.

5ﾕ鮏ⅱ魵 ﾅ.ﾈ.,ﾘî褊î ﾍ.ﾑ.ﾒ襄湜à 裲瑙  肭竟鰀褌濵é

ð黑餧å澵ⅲ.-ﾌ.:ﾌ褪琿ó,1978.

љⅲ隯 Y蒟礪褪ð:

6 ﾇ褄韭àí ﾀ.ﾍ.ﾌ褪琿ó 蓐頷 åë魵.-ﾌ.:ﾌ褪琿ó,1980.

7 ﾏ韈粽蓴î 肭竟鰀褌à/ ﾋ琺淲ð ﾀ.ﾈ., ﾅèí ﾍ.ﾈ. è 蓿./- ﾌ.:

ﾌ褪琿ó, 1978.

8 ﾝ鱠褊鉋í ﾌ.ﾀ. ﾌ璢湜é. – ﾌ.: ﾌ褪琿ó, 1969.

9 ﾁ琺àîâ ﾞ.ﾂ., ﾂ褪™îâ ﾌ.ﾌ. ﾝåòèç à粱褊燾õ åé. – ﾌ.:

ﾌ褪琿ó, 1966.

10 ﾇ褄韭àí ﾀ.ﾍ. ﾌ褪琿ó 胛ë珞èõ 蓐頷 åë魵. - ﾌ.: