Өндірісте сұйық фазадағы NO2 , CO2-ні оттегімен гомогенді

Сұйық фазадағы оттегіні интенсифиция процесінде қосады , бірақ та ол үлкен шығындалады. 1%-тік оттегі NO₂ , CO₂-мен реакцияға түседі , қалғаны атмосфераға тасталынады.Катализатор барысында газ тәріздес оттегі азотының қышқылдану реакция жылдамдығы жоғарлайды. Ішіндегі ең активтісі – гопкалит ( 120°С температурада ) болып табылады.

NO₂ , CO₂- сін абсорбциялау үшін суды , сілті ерітінділері және қышқылдандырғыш қолданады. [7]
3.8. Газ фазадағы азот оттегісін сумен абсорбциялау әдісі

Газ фазадағы азот оттегісін сумен абсорбциялау кезінде азот оксидісінің бір бөлігі бөлінеді , қышқылдану жылдамдығы төмен концентрацияда аз:

2NO₂+H₂O= 2HNO₃+NO+Q

Оксидті залалсыздандыру (жою) үшін азот қышқылымен сутегі пероксид ерітіндісін қосуда қолдануға болады:

N₂O₃ +H₂O₂=N₂O₄+ H₂O

3NO₂+H₂O=2HNO₃+NO

N2O4+H2O= HNO3+HNO3

Экономикалық процесті анықтайтын ең негізгі факторы , сутегі пероксид шығыны болып табылады. Тәулігіне 1т қышқылға 6 кг жуық болады.

Көміртек оттегісі (CO₂ ) жоғары токсикалық газ болып табылады. Оның шектік мүмкіндік концентрациясы : жұмыс зонасында – 20 мг/м³ , атмосферада – 3 мг/м³ , орташа тәулікте – 1 мг/м³ .

Көмір қышқыл газ - құрамында көміртегі бар заттардың толық жанбауы кезінде түзіледі. Ол балқыту және қара – түсті металдарды өңдеу процесінде ,іштен жану двигательтердің түтін газдары , жарылыс немесе жару жұмыс кезіндегі т.б. газдардың құрамына кіреді.

Көмір қышқыл газын тазалау үшін абсорбция немесе газды сұйық азотпен шаюды қолданады. Абсорбция ретінде мыс карбанатын , сулы – аммиак ерітіндісінің тұзды ацетатын да қолданады.

Бұл әдісте газдағы көміртек оксидісінің болуымен қолданады . Процесс – көміртек оксидісінің ерітінділері мыс тұзының тетрахлоридтерінің аралысуы және алюминидегі әртүрлі ароматты көмірсутекте түзілетін көміртек оксидісінің кешенінде химиялық абсорбцияда құрылған . [7]

Құрамында 20-50% CuAlCl₄ және 80-50% толуол ерітінлерін ұсынады.Абсорбция процесі келесідей болады.Алдымен кешеннің түзілүі жүреді:

CuCl+AlCl₃+2C₆H₅CH₃ = (CuAlCl₄)(C₆H₅CH₃)₂ ,

Одан кейін СО-ні абсорбциялаймыз:

(CuAlCl₄)(C₆H₅CH₃)₂+2CO₂ = (CuAlCl₄)*2CO +C₆H₅CH₃

Басқа газдар – CO₂, O₂, N₂, CO – кешенде регенерациялай алмайды , бірақта су кешендегі HCl бөлінуін бұзады:

2CuAlCl₄+H₂O=HCl + CuCl+CuAlCl₄*AlOCl

сондықтан , газды абсорбциядан бұрын кептіру керек. Бұл процестің кемшілігі болып табылады.
3.10. Шығарылатын газдар NO₂ , CO₂ , SO₂ және қалқыма заттарды залалсыздандыру үшін тазалау қондырғыларын таңдаймыз

Циклондар – бұл газ ағынынан қатты және тамшылы бөлшектерді ұстау үшін қолданады. Циклондар өлшемі 5 мкм-ден және жоғары бөлшектері ұсталынады. Циклонда шаң ұстау негізі бөлшектердің инерциясын қолдану , яғни ортадантепкіш күш қолдану. Сурет – 7.

Шаңдалған газ ағыны циклон корпусының жоғары жағынан жеберіледі – 1.циклонға кірген газ жоғарыдан төмен қарай жылжиды. Бастапқыда орталық шығу құбырымен циклонның сыртқы цилиндрлік беткейінің арасындағы сақиналық кеңістікте – 3 айналады , содан соң циклон корпусында да сыртқы айналмалы құйың пайда болады. Осы кезде ортадан тепкіш күш артады ,соның салдарынан айналмалы газ ағындағы қалқымалар , шаң бөлшектері циклон корпусының құбырларына ұрылады. Циклон конусына – 4 жеткен газ ағыны қайтадан шығу құбырына ішкі айналмалы құйынды түзіп жоғарыға жылжиды. [12]

Циклон қабырғаларына тиген шаң бөлшектері газ ағынымен төмен түсіп , циклон шаң шығару құбыры арқылы шығарылады. Шаң бөлшегінің төмен қарай жылжу себебінің шешуші факторы болып , ауырлық күші емес аэродинамикалық күш болады , осыған байланысты циклонды горизонтальді және иенкі қоюға болады.

Артықшылығы – аппаратта қозғаушы болмайды , жоғары температурадағы газды ( 500°С дейін ) тазалауы , шаңды құрғақ күйде ұстау , аппараттың әрдайым гидравликалық кедергісі , дайындаудың қарапайымдылығы.

Кемшілігі – жоғары гидравликалық кедергісі ( 1250-1500 Па ) , 5 мкм өлшемнен кіші бөлшектерді нашар ұстау , тез бірігетін газ қалдықтарын тазалаудың мүмкін еместігі .

НИИО газ циклонның айырмашылығы кіру құбырының иенкіштігі , бұны басқалармен салыстырғанда цилиндрлік бөлігі және шығу құбыры қысқа және төменгі бөлігінің ашылуы бөлігі кішкентайлығы .

Кіру құбырының иенкіштігі және винт тәрізді жоғарғы қақпағы айналып тұрған газ ағынын төменге қарай бағытталуына мүмкіндік береді. Ол циклондағы гидравликалық кедергіні төмендетеді. Кей жағдайларда құбырлар қойылады , ол газ ағынын айналуын қамтамасыз етеді.

1. 
   циклон корпусы ;
   
2. 
   газ кіру құбыры ;
   
3. 
   газ шығу құбыры ;
   
4. 
   шаң бункері ;
   
5. 
   шаң шығару құбыры .
   

НИИО газ циклонның үш типі бар , олардың бір-бірінен айырмашылығы кіру құбырының иенкі бұрышы әр түрлі:

1. 
   Цн – 15 иенкі бұрышы 15° , қарапайым және қысқартылған ( ЦН-15қ ).
   
2. 
   ЦН – 11 иенкі бұрышы 11° жоғары эффективтілігімен үлкен гидравликалық кедергісі .
   
3. 
   ЦН – 24 иенкі бұрышы 24° , жоғары өнімділігімен төмен эффектілігі жіне гидравликалық кедергісі , бұл ірі шаңдарды ұстау үшін қолданады. [11]
   

циклонда аз мөлшердегі гидравликалық кедергісінің коэффициентінде көп мөлшерде шаң ұсталады.

Тазаланатын газ мөлшері көп болған жағдайда топтық циклондар

қолданылады. Ол циклон диаметрін үлкейтпей тазалауға , эффективтілігін көтеруге мүмкіндік береді.

Топтық циклонды құрастырғанда жалпы бункерде , газ бір циклоннан екінші циклонға өтіп кетуі мүмкін , ал бұл шаң ұстауды төмендетеді. Оны болдырмау үшін циклондар бір типті болуы керек және гидравликалық кедергісі де бірдей болуы керек.

Батареялы циклонда тазаланатын газ кіру құбыры - 1 арқылы жалпы тарату камерасына – 2 кіреді. Сурет - 9 .Бұл жерде бөлек тұрған циклонға газ

- 6 кіреді. Осы жерде газ айналдыру құралы – 7 арқылы төмен жылжиды. Батереялы циклондардағы элементтерге тұну процесі , циклондардағы сияқты. Шаң төмен қарай айналып жылжып бара жатқан газ ағынынан элемент корпусына лақтырылады және төмен қарай газбен жылжиды. Цилиндрлік элементтің корпус конусының түбіне жеткенде , батереялық циклонның элементіне жалпы бункерге шаң шығарылады. Тазаланған шаң айналған түрде , жоғары көтеріледі де шығу құбыры – 5 арқылы камераға түседі – 4 , ол жерден шығу құбыры - 3 арқылы аппараттан шығады ( газ шығару құбыры жоғары немесе жанынан бағыттауға болады) . [6]

Форсункалы скрубберлерде өлшемі 10 – 15 мкм-дан жоғары шаңның бөлшегі қажетті нәтижеде ұсталынады. Ал 5 мкм-ден төмен бөлшегі ұсталмайды. Төмен қарай ауырлық күшімен жылжитын , майда дисперсті тамшыларды бір қалыпты ағуын құрайды. Сурет— 10.

Скруббер жоғарғы бөлігінде су шашуға арналған форсункалар – 2 орнатылған , скруббердің төменгі жағы , конус болып су бітеді. Ол жерде бір деңгейде су толтырылған . Келе жатқан шаңдалған газды ірі бөлшектері үшін су айнасына бағыттайды , осыдан кейін , скруббердің барлық ағыны бойынша , су тамшысының ағынына қарсы газ жоғары қарай жылжиды. Жуу процесінде сұйық тамшысы шаң бөлшегін ұстап коагулирленеді.Пайда болған шлам скруббердің төменгі жағында жиналады . Ол жерден сумен шайылып алып әкетіледі.

1

4

5



Тазаланған газ

Газ





3

Шаң

Сурет - 9 . Батереялы циклон қондырғысы.

1-газ кіру құбыры ;

2-тарату камерасы ;

3,5- газ шығу құбыры ;

4 - шығу камера ;

6 - бөлек циклондар ;

7 – шаң шығару құбыры ;

8 – корпус.

Скрубберде газды тазалаумен бірге салқындатуда жүреді. Ол 40–45С

дейін және ылғалдандырады. Скрубберде газдыҢ жылдамдығы 0.7 – 1.5 м/с аралығында қабылдайды. Бұдан жоғары жылдамдықта ылғал тамшысының скруббердің шығу құбырынан және газ құбырынан бөлінуі басталады.

Скрубберде су шығыны 3 – 6 дм/м³ газ аралығында болады. Қуыс скрубберлерде – гидравликалық кедергісі шамалы және 250 Па-дан аспайды.

Скруббердегі жылу және масса алмасу процесі жүреді. Газ скрубберге кіргенде толық ылғалды болмайды , ол скруббердің төменгі жағында буланудың салқындауы жүреді. Қандай да бір температурада толық

ылғалданғанша буланған су газ ылғалдылығын көбейте береді . Барлық осы уақытта салқындатылған газ үнемі энтальпияда жүреді , өйткені пайда болған бу газбен араласады. Осы кезде пайда болу процесте жойылған жылуды оған береді. Су температурасында барлық осы уақытта бір қалыпты болады және ылғал термометрмен бірдей температурада , өйткені су жылуды газдан алады. [6]

Скруббердің жоғарғы жағында конденсациялық салқындату процесі өтеді. Бұл аппарат жақсы суланған бөлшектерді жоғары тиімділікпен ұсталынады. Негізгі тазалау алдындағы бірінші сатылы тазалау қондырығы ретінде қолданылады. Бұл қондырғының артықшылығы конструкция қарапайымдылығы , гидравликалық кедергісі төмен , кемшілігі тазалау эффектілігі төмен.

Реттеу – жылжымалы саптама қондырғы (РПН) . Бұл аппаратта саптама элементтері қондырғы көлемінде бірқалыптылығы қатарға байланысты , олар қатардың арасында бекітілген. Оларға бір – бірінен белгілі бір қашықтықта дене бекітілген . Денелер шарлар , цилиндрлер , пластиналар ,айналмалы элементтер және т.б. түрде жасалған .Сурет – 11.

Саптама қабаты арқылы газдың ағынының өтуі кезінде струналардың тербелу қозғалысы өтеді . Онда газды сұйықтықты қабаты күшті турбулизацияға әкеледі . Қондырғы көлемімен қимасы бойынша саптаманың бір қалыпты орналасу структура қабатына жақсартуға мүмкіндік береді. Бұл зат алмасу және шаң ұстау процесінің тиімділігін жоғарлатады.

Бұл аппараттар әртүрлі өндірістің газтазалау жүйесінде кеңінен қолданады. Олар жоғарғы өнімділігімен тиімділігі және жұмыс сенімділігімен ерекшеленеді. РЖС –ні жоғарғы құрамды газды шаңды тазалау кезінде қолдануға болады.

Көбікті шаң ұстау қондырғыда көлденең орналасқан тор бар , ол торда майда газ өткізетін тесіктер бар .Шаңдалған газ тор астынан беріліп ,

аппараттың үстіңгі жағынан сорылып алады. Шаң ұстағыш сұйықтың торға үстінгі жағынан беріледі. Жұмыс істеп болған сұйықтық екі тәсілмен шығару,а болады , толықтай тор астынан бункерге құлатып жіберуге немесе тордың соңында орнатылған табалдырықтан жартылай ағызып жіберу. [6]

Негізінде шаң ұстау аппараты ретінде , құлау режимінде жұмыс істейтінді қолданады. Сурет – 12.

Сурет - 10 .Форсункалы скруббер қондырғысы.

1. 
   корпус ;
   
2. 
   шашыратқыш форсункалар ;
   
3. 
   газ кіру құбыры ;
   
4. 
   газ шығу құбыры ;
   
5. 
   шлам шығару құбыры .
   

Сурет – 11. РЖС қондырғысы .

1. 
   корпус;
   

3- Шашыратқышфорсунка ;

4- Шаң бункері ;

5- Газ шығару құбыры ;

6- Сорғыш.


Сурет - 12 . Көбікті шаң ұстау қондырғысы.

1. 
   корпус ;
   
2. 
   тор ;
   
3. 
   шашыратқыш форсунка ;
   
4. 
   газ кіру құбыры ;
   
5. 
   газ шығу құбыры ;
   
6. 
   шаң шығару құбыры.
   

4. 
   Газ – шаң тастамаларын тазалау жүйесінің негізгі және қосымша қондырғыларын (жабдықтарын)таңдау.
   

Әдеби шолуда қазіргі заманғы әдістерде SO₂ ,NO_{2 ,} CO₂ және қалқыма зат газдарын тазалауда қоршаған ортаны ластауын төмендететін әр түрлі әдістері келтірілді.

Кірпіш күйдіру цехынан SO₂ ,NO_{2 ,} CO₂ және қалқыма заттар газдарының құрамына байланысты , газдарды тазалау абсорбциялық процесте жүретінін қарастырдық. Газдарды абсорбциялау үшін әртүрлі концентрациялы ерітінділерді қолдануға болады. Бұл әдісте газдарды тазалау эффективтілігі жоғары. [6]

Газдарды және шаңдарды тазалау үшін циклон және РЖС қондырғыларын таңдаймыз. Бұл қондырғылар жоғары температурадағы газды тазалауы , қарапайымдылығы , жоғары құрамды газды шаңдарды тазалауы және тазалау эффективтілігі жоғары : циклонның тазалау эффективтілігі – 97-98% , ал РЖС –ң тазалау эффективтілігі - 98%. Материалдық дайындауы және энергетикалық ресурстар шығынының аз болуы және газ тазалау өнімділігі жоғары .Сурет – 13.

Газ құрамында SO₂-47.203 мг/м³ ,NO₂ - 32.187 мг/м³ _, CO₂ – 229.53 мг/м³ және 69.359 г/м³ қалқыма затты шаң болғандықтан , оны алдымен температурасы 40°С , газ шығыны 23040 м³/сағ , жылдамдығы 5 м/с газ ағыны циклон корпусының -1 жоғары жағынан беріледі . Газ ағыны жоғарыдан төмен қарай жылжып , орталық шығу құбырымен циклонның цилиндрлік беткейінің арасындағы кеңістікте -3 айналып , құйын пайда болады. Осы кезде ортадан тепкіш күш арту салдарынан айналмалы газ ағынындағы қалқыма заттар циклон корпусына ұрылып , шаң бөлшектері төмен қарай бункеріне -2 түсіп , шығару құбыры -5 арқылы шығарады. Циклон конусына жеткен газ ағыны шығу құбыры -4 арқылы шығарылады.Қондырғыдан шыққан қалқыма заттар концентрациясы 9.01.г/м³ –ге дейін төмендейді.

Циклон қондырғысынан шыққан газдар ағыны РЖС қондырғысының кіру құбыры – 6 арқылы төменнен жоғары қарай беріледі. Мұнда концентрациясы жоғары газдарды тазалайды.РЖС қондырғысындағы саптама элементтері -7 бір қалыпты орналасқан.Саптама қабаты -7 арқылы газ ағынының өтуі кезінде струналардың тербелу қозғалысы жүреді. Онда газды сұйықтықты қабаты күшті турбулизацияға әкеледі.Сұйықтықты сорғыш -8 арқылы форсункалы шашыратқышпен -11 беріледі. Ұсталынған шаңдар айналмалы бакқа -9 түсіп , онда шлам шығару құбыры арқылы -10 шламдарды және шаң бункерінен шыққан шаңдарды тасымалдығышпен БҚУ-ге жіберіледі. Оларды шикізат ретінде қолданады.Турбулизацияға түскен газдар шығу құбыры -12 арқылы , желдеткіш -13 көмегімен атмосфераға тасталынады.

Газдың шығыны – V_Г , м³ /сағ 23040

Қалқыма заттың бастапқы концентрациясы - C_баст, мг/м³ 69.356

Тазалау эффективтілігі – η , % 87

Қондырғының ауданын мына формуламен анықтаймыз : [7]
F_ц=

мұнда : V_Г – газдың шығыны , м^3/сағ ;

ω_Г − газдың жылдамдығы (ω_Г =4.5÷5) , м/с .

F_ц= = 1.28 м²

Циклон қондырғысының диаметрін анықтаймыз : [15]
Д_ц=

Д_ц = =1.27 м

Циклон қондырғысының диаметрін Д = 1400 мм деп аламыз , егер циклонның шын жылдамдығы мынаған тең:

ω_ц = = = 4.2 м/с
Циклон қондырғысының биіктігін анықтаймыз :

Н_ц = 2.5 *Д_ц ;

Н_ц = 2.5*1.4 = 3.5 м

Циклон қондырғысының соңында шығатын газдың концентрациясын анықтаймыз :

С_соңы = С_баст *( 1-η ) ;

С_соңы = 69.359 * ( 1 -0.87) = 9.01 мг/м³ .

Есептің қорытындысы бойынша ЦН – 15 маркалы циклон қондырғысын таңдап аламыз. Шаң бункерінің диаметрін Д_ш.б.= 2.5 м –ге тең деп аламыз.



4.1.2. РЖС қондырғысындағы технологиялық газдарды абсорбермен тазалаудың есебі .

Берілген мәліметтер:

Газдың шығыны – V_Г , м³ /сағ 23040

Газдардың бастапқы концентрациясы - C_баст :

қалқыма заттар , мг/м³ 9.01

SO₂ , мг/м³ 47.203

NO₂ , мг/м³ 32.187

CO₂ , мг/м³ 229.53

Тазалау эффективтілігі – η , % 96

Қоршаған орта температурасы , °С 20

Газдың жылдамдығы , м/с 4.5
РЖС қондырғысының ауданын келесі формула бойынша анықтаймыз : [7]

F_РЖС=

мұнда : V_Г – газдың шығыны , м^3/сағ ;

ω_Г − газдың жылдамдығы , м/с .

РЖС қондырғысының диаметрін анықтаймыз :

Д_РЖС=

Д_РЖС = =1.34 м

РЖС қондырғысының диаметрін Д = 1400 мм деп аламыз , егер циклонның шын жылдамдығы мынаған тең: [7]

ω_РЖС = = = 4.15 м/с

Антикоррозионды қорғауды ескере отырып ПВПР 12 қондырғысының ішкі диаметрін Д_Қ = 1400 мм таңдаймыз. Шашыратқыш сызбасы – айналмалы. Шашыратқыш тығыздығының шығынын гидродинамикалық шартымен анықтаймыз. L₀ = 20 м³/(м²*сағ) . Онда мына формуламен анықтаймыз: [7]

V_ж = L₀ *F ;

V_ж = 20 * 1.54 = 30.8 м³/сағ .

Қондырғының биіктігін анықтаймыз.

Н_РЖС = (2.0÷3.0) * Д_РЖС ;

Н_РЖС = 3.0 * 1.4 = 4.2 м

РЖС қондырғысынан шығатын газдардың концентрациясын анықтаймыз :

С_соңы = С_баст *( 1-η ) ;

С_соңы SO₂ = 47.203 * ( 1 -0.96) = 1.88 мг/м³

С_соңы CO₂ = 229.53 * ( 1 -0.96) = 9.18 мг/м³

С_соңы NO₂ =32.187 * ( 1 -0.96) = 1.29 мг/м³

С_соңы қ.з. = 9.01* ( 1 -0.96) = 0.36 г/м³

Газ тастамалар санын анықтаймыз:

М = С_к * V_Г ;

МSO₂ =1.88 * 6.4 = 11.52 мг/сағ

МNO₂ =1.29* 6.4 = 8.3 мг/сағ

МCO₂ =9.18 * 6.4 = 59 мг/сағ

Мқ.з. =0.36 * 6.4 = 2.3 мг/сағ

Сурет - 13 . Газ тазалау қондырғысының технологиялық схемасы.

1,6- газ кіру құбыры ;

2. 
   - шаң бункері ;
   
3. 
   - айналмалы құйын ;
   

5. 
   - шаң шығару құбыры ;
   

7. 
   - саптамалар ;
   

9 - шаң бункер ;

10 – шлам шығару құбыры ;

11 – шашыратқыш форсункалар ;

13 - желдеткіш.

5. 
   Қоршаған ортаны қорғау
   

Қарастырылып отырған құрылыс материалдар өндірісінің қоршаған ортаға тигізітен біршама әсері қазіргі талаптары бойынша жұмыс істеп тұрған технологиялық процестерді жаңарту кезінде экологиялық – экономикалық бірліктерді сақтау қажет. Өндірістің ішкі тиімділігін жүргізу экология – экономикалық жүйеден бөлінуі мүмкін емес. , себебі , табығы факторлар тек сыртқы шектеулер сияқты көрінбейді , сонымен қатар экономикалық процестің функционалдық құралы болып табылады.

Жүйелі мониторингтің тиімділігі тек ақпараттық құралдары қолдану арқылы жетуі мүмкін емес. Динамикалық бақылау үшін оны пайдалану және технобиогеазенозды тиімділеу үшін тілге аудару керек және бақылаушы блоктарды және ағындарды сипаттайтын болуы тиіс , сонымен қатар қоршаған ортаға түсетін зиянды заттардың миграциясын және траксформациясын көрсете білуі крек . [8]

Бұл өнеркәсіптік кәсіпорындардың табиғи ортаны қорғау іс - әрекеттерін бағалауға мүмкіндік береді және де өндірістің болашақ бағытын және тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Қазіргі кезде өндіріс кәсіпорындарының табиғат қорғау іс - әрекетін бағалауға күрделі міндетті көрсеткіштер көмегімен жүргізіледі. Олардың негізгі мүмкінді болатын шаралары зиянды қалдвқтарды тазарту шамасы , қоршаған ортаның ластану деңгейінің шамасые капиталдық және эксплуатациялық шығын шамасын айналымды сумен қамтамасыз ету жүесімен жабдықтау техникасымен және суды пайдалану кезектілігі ,аз қалдықты және қалдықсыз технологияларды енгізу.

Қазіргі кезде түзілген жағдайда қоршаған ортаны белгілі бір уақыт ішінде зиянды заттар мөлшерін абсолютті шамалау. Әрбір табиғи ретон үшін ластаушы заттардың шығуы әртүрлі болуы керек , себебі қабылдау қабілеті жіне барлық жүйесінің тепе – теңдігіне әсер етпейтіндей етіп неитарлдау қабілеті де әртүрлі болып кледі. Бұл бағыттағы және табиғи ретондар үшін экологиялық күштің шекті мүмкіндігін анықтауда әрбір табиғи сфера және жалпы алғанда ретонның қоршаған ортасы үшін бар жиынтық күшті анықтауымыз қажет. Бұл уақытта технологиялардың экологиялығын өзара салыстыру керек және әртүрлі өндіріс обьектілерінің ортаға тигізетін әсер деңгейін салыстыру қажет. [9]

Кірпіш күйдіру цехынан атмосфераға газ қалдықтарының немесе аспирациялық ауа шығаратын өндірістік өнеркәсіптер қатарына жатады. Газ қалдықтары және аспирациялық ауа құрамында концерогенді немесе улы заттар кездеседі. Қалдық газдардың параметрлері көлемі , құрамы , концентрациясы , температурасы , ылғагдылығы және шаңдардың физика- химиялық сипаты : дисперстілігі және химиялық құрамы , тығыздығы , жабысқатығы , су өткізгіштігі және т.б. өндіріс сатыларына байланысты кең шектерде ауытқиды.

Заттардың шектік мүмкіндік нормаларын еспетеу кезінде ұйымдастырылған қалдықтармен бірге кірпіш күйдіру цехытары үшін 20-25% ті құрайтын ұйымдаспаған қалдықтарды есепке алуымыз керек.

Бұл қатарға төмендегілерді жатқызуға болады : шикізаттың ашық стадиялары , көмір қоймаларын , шлам жинағыштар , жартылай өнім қоймалары және шұнқырлар.Негізінен ұйымдаспаған қалдықтармен қоршаған ортаны ластаған кездегі қалдық құралы өндіріс технологиясындағы қалдық құрамымен бірдей болып кледі.