Қазақcтан Республикасы білім және ғылым министрлігі
-ші дәріс Педагогикалық қызметтің ерекшеліктері. Педагогикалық шеберлік және педагогикалық әрекет
жүктеу/скачать 1.11 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- - тәрбие жұмысы
| 2-ші дәріс Педагогикалық қызметтің ерекшеліктері. Педагогикалық шеберлік және педагогикалық әрекет.
1. Педагогикалық қызметтің ерекшеліктері. 2. Педагогикалық шеберлік - кәсіби әрекетті басқара білу. 3. Кәсіби әрекет компоненттері:мақсат, құрал,объект, субъект. 4. Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетке сәйкестілігі. Әдебиеттер: 1.ҚР жаңа формация педагогінің үздіксіз педагогикалық білім беру тұжы-рымдамасы.// Егеменді Қазақстан, 2005ж. 2.Андриади И.П. Основы педагогического мастерства. Учебное пособие для студ. Сред. Пед. учебн.завелений. М.Издательский центр «Академия», 1999 .-160с. 3.Зязюн И.А. Основы педагогического мастерства. Учебное пособие для спец. Высших учебных заведений. М.: Просвещение,1989.-205с. 4.Основы педагогического мастерства. Упражнения. Тесты. Советы начина-ющему педагогу. Учебно-методическое пособие /Сост. Т.П. Смолькина. - Караганда, 2002.-88 с. 5.Якушева С.Д. Основы педагогического мастерства:учебник для студентов средних проф. Заведений. С.Д.Якушева. 2-е изд.,-М.: Издательский центр «Академия», 2009.-256с. Мұғалімнің педагогикалық қызметіне әртүрлі факторлар әсер етеді. Объективті факторларға: кең мағынада қоғамдағы әлеуметтік–саяси жағдайлар, саяси көзқарастар, мәдени құндылықтар, қоғамның рухани даму деңгейі, экономиканың, педагогикалық-психологиялық ғылымдардың даму деңгейін жатқызамыз. Ал тар мағынадағы факторларға - оның кәсіби қызметін атқару орны, ондағы психологиялық ахуал, мектептің материалдық базасы, баспа-насының болуы, т.б. жатады. Объективті факторлар арқылы әрбір педагогтың сана-сезімі қалыптасады. Бұл факторлар үнемі өзгеріп тұрады. Ол арқылы педагогтың «Мен»-тұжырымдамасы қалыптасады. Субъективті факторларға мұғалімнің жеке тұлғалық қасиеттері, мінез- құлық ерекшеліктері, темпераменті, құндылық бағыттары, қызығушылығы, қажеттіліктері, адамгершілік-рухани және интеллектуалдық, іс-әрекет жасауға дайындығы, белсенділігі т. б. кіреді. Педагогикалық құндылық - педагогикалық қызметтің танымдық педагоги-калық әрекет жүйесін бағыттайтын нормалар, білім беру жүйесінде қоғамдық саясаттың, көзқарастың, қызметтің бірлігін қамтиды. Мұғалімнің кәсіби қызметінің ерекшеліктеріне байланысты мынандай компоненттері бар: мақсат, әдіс, тәсіл, құрал, субъект, объект. Мақсатты мұға-лім өзі таңдамайды, оны мұғалімнің алдына қоғам, мемлекет қояды, міндеттерді мұғалім өзі белгілейді. Мұғалім педагогикалық процестің субъектісі, оқушыны да субъектіге айналдыру басты міндеттерінің бірі. Оқушы субъектіге айналған жағдайда ғана белсенділік таныта алады. Мұғалім еңбегі - бұл әр алуан әрекеттердің жиынтығы. Педагогикалық еңбек арқылы білімді таңдау (селекция), сақтау (хране-ние), және жеткізудің (трансляция) әлеуметтік міндеттері іске асады. Педагоги-калық әрекеттегі шығармашылық және «бәсекелестікке қабілеттілік» бүгінгі күні маңызды мәселе. С.Рубинштейн, Б.Теплов және т.б ғалымдардың зерттеулері бойынша әрекет арқылы адамның психикалық процестері дамып, ақыл-ой, эмоцио-налдық, ерік-жігер сферасы, қабілеттері мен мінезі қалыптасады. Педагогикалық әрекет мақсатты түрде өтеді, себебі, мұғалім өзіне-өзі міндетті түрде мақсат қояды. Кең мағыналы педагогикалық әрекет - ол адамдар өмір бойы жинаған тәжірибені, мәдениетті ұрпақтан-ұрпаққа тарату, адамды қоғамда белгілі бір әлеуметтік рөл атқаруға дайындау және оның дамып, жетілуіне қолайлы жағдай жасау кіреді . Мұғалімнің атқаратын педагогикалық әрекеттерін ғалымдар В.А. Мижериков және М.Н.Ермоленко мынандай негізгі екі түрге бөледі. Ол оқыту және тәрбиелеу. Оқыту - бұл мектепте оқушының танымдық әрекетін басқаруға бағытталған мұғалімнің арнайы әрекеті. Оқыту - педагогикалық процестің негізгі компоненті. Ғалым И.П. Пидкасистыйдың айтуынша, оқыту әрекетінің пәні - оқушы-ның оқу- танымдық қызметін ұйымдастыра білу, ал ол өз кезегінде мұғалімдер жағынан педагогикалық басқару арқылы жүзеге асады. Келесі ерекшелігі - оқушылардың қызметін басқару, басқара отырып, болашақты болжау. Педагогикалық басқару мынандай компоненттерден тұрады: - оқыту үрдісінің әр түрлі формаларын ұйымдастыруда өзінің және оқушы-лардың әрекетін жоспарлау; - оқушының білімді қабылдау және оны тәжірибеде қолдану тәсілдерін меңге-ре алу белсенділігін ынталандыру; - оқушылардың тапсырмаларды сапалы орындауын қадағалау; - оқу нәтижелерін саралау, болашақ нәтижелерді болжау. Мұғалім әрекетінің келесі түрі - тәрбие жұмысы. Ол оқушының дұрыс дамуына жағдай жасайтын әртүрлі әрекет түрлерін басқару, тәрбиелік ортаны қалыптастыруға бағытталған әрекет түрі. Оқыту және тәрбиелеу бір процестің екі жағы. Олар бір-бірінсіз жүрмейді. Оқытуда тәрбиелік әсер етпей болмайды. Керісінше, тәрбиелеуде міндетті түрде оқыту элементтері қолданылады. Алайда, олардың айырмашылықтары да бар екендігін ескерген жөн. Оларды атап өтсек: оқытудың уақыты бар және ол шектеулі, ал тәрбие үздіксіз жүретін үрдіс. Оқыту - тәрбиелеуге қарағанда ұйымдастыру және жүзеге асыру жағынан оңай үрдіс. Бұнымен қоса, ғалымдар В.В. Краевский, Н.Я. Лернер және М.Н. Скаткин білім мазмұнының білім және білікпен қоса шығармашылық әрекет және қоршаған ортаға эмоционалды қатынас тәжірибесі компоненттерін қосады, бұл компоненттер тәрбие мен оқытудың бірлігінсіз жүзеге аспайды. Көрнекті неміс педагогы А.Дистервег тұтас педагогикалық процесті «тәрбиелік оқыту» және «оқытудағы тәрбиелік бірлік» ретінде түсіндіреді. Бұл аталған әрекет түрлерін қоса ғалымдар мұғалімнің осылармен қатар атқаратын әрекет түрлерін көрсеткен. Олар: 1. Мұғалімнің өзін - өзі оқыту және тәрбиелеу әрекеті. 2. Басқарушылық оқу мекемелерін басқару. 3. Ұйымдастырушылық - оқушылардың мектепте және мектептен тыс тәрбие шараларын ұйымдастыру. 4. Әдістемелік жаңа педагогикалық тәжірибелері, ғылыми жетістіктерді меңгеру. 5. Мектепте және мектептен тыс үйірме жұмыстарына қатысу. 6. Ғылыми зерттеушілік. Қорыта келгенде, педагогикалық әрекет мұғалім оқушының танымдық қызығушылығын дамытып, сабақта шығармашылық жағдай ұйымдастырып, басты екі педагогикалық әрекетті дұрыс ұштастыра алса ғана жемісті болады. Педагогикалық әрекеттің басты идеясы – оқыту мен тәрбие жұмысында мақсаттың, міндеттердің, принциптердің, заңдылықтардың, мазмұнының, әдістер мен формалардың бірлігі, тұтастығы мен өзара байланыстылығы. Мұғалімнің педагогикалық әрекеті нақты жағдайда әртүрлі міндеттерді атқару негізінде жүзеге асады. Өзінің шеберлігін шыңдап, кәсіби жетілуі үшін мұғалім педагогикалық әрекеттің құрылымы мен міндеттерін білуі тиіс. Тұлға құрылымында түсінік берілген, педагогикалық іс-әрекет субъектінің сапаларын қарастыру, индивидтік, туа берілген және өзіндік, өмір барысында жинақталған тұлғалық сапаларды педагогикалық іс-әрекет ерекшеліктерімен теңестіруге мүмкіндік береді. К.К. Платонов бойынша, тұлға күрделі құрылым ретінде қарастырылады, бұл құрылым төменнен жоғары орналасқан төрт шағын құрылымдардан тұрады: 1-ші - жоғарғы, тәрбиелеу жолымен қалыптастырылған бағыттылықтың негізінен әлеуметтік шартталған шағын құрылымы; 2-ші - тәжірибе шағын құрылымы, оған оқыту жолымен алынған білімдер, дағдылар, іскерліктер және әдеттер жатады; 3-ші - шағын құрылым, оған психикалық процестердің, биологиялық нышандар негізінде жаттығулар жолымен әлеуметтік қалыптастырылған даралық ерекшеліктері жатады; 4-ші - төменгі, негізінен, биологиялық шартталған тұлғаның шағын құрылымы темпераментті, қайталау (жаттықтыру) жолымен қалыптасқан жастық, жыныстық т.б. қасиеттерді қамтиды. Педагогтың өз кәсібіне сәйкестілігінің екінші жоспары – оның педагогикалық іс-әрекетке тұлғалық дайындығы. Дайындық адамның «Адам-Адам» типіндегі мамандыққа деген рефлексияланған бағыттылығын, оның дүниетанымдық кемелдігін, кең, жүйелі кәсіби-пәндік құзырлығын және де коммуникативтік, дидактикалық қажеттілік-тер мен аффилияцияға деген қажеттілікті қамтиды. Дайындық 3-ші және 4-ші шағын құрылымдардың оптималды қызмет етуіне негізделе отырып, К.К. Платонов бойынша, тұлғаның 1-ші және 2-ші шағын құрылымдарын қажет етеді. Басқа адамдармен өзара әрекеттесуге, педагогикалық қарым-қатынасқа араласу адамның педагог іс-әрекетіне сәйкестілігінің үшінші жоспарын айқын-дайды. Ол әңгімелесушімен контакт орнатудың жеңілдігін, әңгімелесуші реак-цияларын бақылап отыру іскерлігін, өзінің оған сәйкес жауап қайтаруын, қарым-қатынастан рахат алудағы іскерлігі жатады. Сыныптағы оқушылардың реакцияларын қабылдау және түсіндірмелеу іскерлігі, «кері байланыс арна-лары» арқылы келіп түскен сигналдарды талдай отырып, «жақсы коммуника-тор» белгілері кіреді. Шәкірттермен, студенттермен педагогикалық қарым-қатынасты дұрыс ұйымдастырудың маңыздылығын есепке ала отырып, зерттеушілер педагогтың коммуникативтік қабілеттерін арнайы қалыптастыруға ерекше назар аударуда. Адамның педагогикалық іс-әрекетке жарамдылығы (әрине, адамның даралық-тұлғалық сапаларының педагогикалық іс-әрекетке сәйкестілігінің үш жағын толықтай дәл келуі, яғни, жарамдылықтың, дайындықтың және кірісудің тіркесімі) ғана оның неғұрлым тиімділігін қамтамасыз етеді. Алайда, шынайы өмірде сәйкестіліктің үш жоспарының тіркесімдерінің түрлі нұсқалары кездеседі және де олардың әрқайсысы азды көпті түрде айқын көрінеді. Төменде келтірілген кесте сәйкестіліктің осы үш жағының ықтимал тіркесімдерін көрсетеді.
Педагогикалық іс-әрекетке сәйкестілік жоғарыда көрсетілген оның көрі-ністерінің жоспарларының әрқайсысымен мақсатты жұмыс нәтижесінде дамуы мүмкін екендігін болашақ мамандар түсінуі абзал. Өзін тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар: 1. Педагогикалық қызметтің ерекшелігі қандай? 2.Кәсіби әрекеттің қандай түрлерін білесіз? 3. Кәсіби әрекет компоненттеріне нелерді жатқызамыз? 4. Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетке сәйкес болуы не үшін қажет? жүктеу/скачать 1.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|